Inhoud. Inleiding 11. De cliënt en zijn context

Transcriptie

1 Inhoud Inleiding 11 Deel I De cliënt en zijn context Hoofdstuk 1 Autonomie en verbondenheid Autonomie en verbondenheid als fundamentele behoeften De mens als deelgeheel Actief en receptief bewustzijn De relatie tussen de fundamentele behoeften Evenwicht of integratie als fundamentele opgave Zelfbeschikking en verbinding tussen man en vrouw Effecten van zelfbeschikking en verbinding Extreme manifestaties van zelfbeschikking en verbinding 31 Hoofdstuk 2 Autonomie en verbondenheid in het gezin Autonomie en verbondenheid in gezinsrelaties Autonomie en verbondenheid in opvoedingsrelaties Reactiepatronen van kinderen Hechtingsstijlen, psychodynamiek, cognitieve schema s, behoeftebevrediging en gedragskwaliteiten Fright: aanpassen Fight: strijden Flight: vluchten Find: persoonlijk reageren Flicker: aantrekken en afstoten Interpersoonlijke leerprocessen 63 Hoofdstuk 3 Het zelf als innerlijk gezinssysteem Toegestane en niet-toegestane delen Ontwikkeling van symptomatisch gedrag Actief en receptief zelf Leiding van het zelf aan het innerlijk gezinssysteem Polarisaties in het innerlijke gezinssysteem 86

2 Hoofdstuk 4 Autonomie en verbondenheid in de partnerrelatie Belang van de partnerrelatie Typologie van de partnerrelatie Het zelf en de partnerrelatie: handhaving en verandering Collusie als stilzwijgende overeenkomst Codependency in de partnerrelatie Het relatieconflict Via regina: constructieve persoonlijke communicatie 107 Hoofdstuk 5 Relaties van het gezinssysteem Interne gezinsrelaties De man-vrouwrelatie: de partnerrelatie De vader-moederrelatie: de ouderrelatie De ouder-kindrelatie De kind-kindrelatie De relatie ik-mijzelf De relatie gezin-samenleving Gezinssysteem en gezinsstructuur 122 Hoofdstuk 6 Cliënten en hun psychosociale problemen Psychosociale problemen Het biopsychosociale model Psychosociale problemen in de eerste lijn Zorggebruik vanuit cliënten De omgang van cliënten met hun psychosociale problemen Zorggebruik vanuit de eerste en tweede lijn 151 Deel II Methodiek in de breedte: individu- en systeemgericht Hoofdstuk 7 Psychosociale hulpverlening Methodiek van de psychosociale hulpverlening Functie van de psychosociale hulpverlening Doel van de psychosociale hulpverlening: empowerment Positieve en negatieve krachten Enlargement Enablement Enlightment Waardeoriëntatie van de psychosociale hulpverlening Taak van de psychosociale hulpverlening Taakopvatting: generalistisch-integraal werken 179

3 Hoofdstuk 8 Hulpverleningsrelaties die werken Effecten van hulpverlening Effect van de common factors Evidence-based practices: maximaliseren van de techniek en minimaliseren van de persoon Evidence-based werkrelaties 190 Hoofdstuk 9 Gezinsgericht werken bij individuele problemen Individuele hulpverlening als gangbare praktijk Het bondgenootschap: de hulpverlener als aangewezen deskundige Motieven voor individuele hulpverlening Het vierde probleem bij individuele hulpverlening De systeembenadering De psychosociale benadering 208 Deel III Methodiek in de diepte: persoonlijk en ervaringsgericht Hoofdstuk 10 De hulpverleningsrelatie De werkrelatie De overdrachtsrelatie Tegenoverdracht Tegenoverdrachtsmanagement De persoonlijke relatie De onderlinge samenhang van de drie bestanddelen Facetten van de hulpverleningsrelatie Blokkades in de hulpverleningsrelatie 238 Hoofdstuk 11 De hulpverlener Autonomie en verbondenheid in de hulpverleningsrelatie Effectief persoonlijk leidinggeven Constructief hanteren van zichzelf Tweeledige grondhouding Tweeledige grondhouding bij cultuurverschillen Hulpverlener als katalysator en als actief deelnemer Voorbeeld en ervaring Welbevinden en burn-out Vier sporen van interveniëren 281 Hoofdstuk 12 Invoelend begrijpen Definitie, doel en belang Vormen van invoelend begrijpen Onderzoeksgegevens en voorwaarden Indicaties en contra-indicaties Valkuilen en grenzen 292

4 Hoofdstuk 13 Actief structureren Definitie, doel en belang Onderzoeksgegevens en voorwaarden Richtlijnen voor het constructief uitzenden van persoonlijke boodschappen Richtlijnen voor het constructief persoonlijk ontvangen Richtlijnen voor het constructief hanteren van het communicatieproces Noodzaak van consequent structureren Grenzen en valkuilen Indicaties en contra-indicaties Constructieve persoonlijke communicatie en cultuurverschillen 322 Hoofdstuk 14 Zorgvuldig confronteren Definitie, doel, belang en vormen Voorwaarden en richtlijnen Empirische bevindingen Indicaties Contra-indicaties 335 Hoofdstuk 15 Persoonlijk reageren Belang, doel en proces van persoonlijk reageren Definitie en vormen Empirische bevindingen met betrekking tot zelfonthulling en feedback Voorwaarden en richtlijnen voor persoonlijk reageren Indicaties voor persoonlijk reageren Contra-indicaties voor persoonlijk reageren 354 Deel IV Methodiek in de lengte: oplossings- en behandelingsgericht Hoofdstuk 16 Het hulpverleningsproces De kwaliteit van de oprechte klungelaar Polariteiten in het hulpverleningsproces Fasen in het proces van de cliënt Leerprocessen in de hulpverlening Basisactiviteiten in het hulpverleningsproces Fasen van het hulpverleningsproces 383 Hoofdstuk 17 Probleemverkenning: aanmelding en intake Het aanmeldingsgesprek Contact met de verwijzer Verdeling van aanmeldingen: het maken van de juiste match Het intakegesprek: de verkenning van het probleem De persoonlijke intake van de cliënt Betrekken van significante anderen bij de intake Diagnose of probleemanalyse Overeenstemming over doelen en hulpverleningsplan 411

5 Hoofdstuk 18 Het betrekken van de context bij de hulpverlening Indicaties, beweegredenen en contra-indicaties Algemene richtlijnen voor het betrekken van de context Hoe de context erbij te betrekken? Onderhandelen en behandelen Het erbij betrekken van partners Het erbij betrekken van ouders Wat te doen wanneer ouders alleen komen? Het betrekken van familieleden Enkele valkuilen bij het betrekken van de context 436 Hoofdstuk 19 Probleemverheldering en probleembespreking Openen van het gesprek Probleemverheldering Ventileren en verhelderen Probleembespreking Het leiden van een gesprek Bespreken van materiële problemen 466 Hoofdstuk 20 Probleemoplossing en symptoomhantering De positie van de hulpverlener De probleemoplossing Gezamenlijke zoektocht naar de oplossing Het betrekken van derden bij de oplossing Oplossingen vinden voor materiële problemen Oplossingen voor immateriële problemen: symptoomhantering Het hanteerbaar maken van symptoomgedrag 499 Hoofdstuk 21 Probleembehandeling De overgang van oplossing naar behandeling Het volgen van werkpunt en actiepunt Interne oriëntatie van de hulpverlener Zorgvuldig confronteren Persoonlijk reageren Hoe weet je dat je goed zit? 533 Hoofdstuk 22 Vastzitten, afhaken en afsluiten Vastzitten als tweezijdig proces Werken in een impasse: vier stappen Afhaken Afhaken: wat te doen? Afsluiten van een gesprek Afsluiten van de hulpverlening Afsluiten als proces 558

6 Hoofdstuk 23 Kwaliteitszorg en kortdurende hulpverlening Kwaliteitszorg: kwaliteitscontrole en kwaliteitsbevordering Procesgerichte intervisie Kortdurende hulpverlening Korter werken ook bij langerdurende contacten Kortdurende hulpverlening en kwaliteitszorg 591 Bijlage Competenties van de hulpverlener 597 Literatuur 601 Register 623