Van 24-uurs maatschappelijke opvang naar kleinschalig wonen

Transcriptie

1 Van 24-uurs maatschappelijke opvang naar kleinschalig wonen Onderzoek naar factoren die succesvolle maatschappelijke participatie van kwetsbare personen in de maatschappelijke opvang bepalen Dr. R.H. Bakker Dr. G.J. Dijkstra Toegepast GezondheidsOnderzoek (TGO)

2 Aanleiding Mensen in maatschappelijke opvang dienen eigen regie over hun leven in handen te nemen Beroep op eigen kracht en verantwoordelijkheid van personen Verblijf in maatschappelijke opvang is van tijdelijke aard Zo zelfstandig mogelijk wonen Zo min mogelijk ingrijpende vorm van zorg Actievere deelname aan maatschappij Analoog aan transitie verzorgingsstaat naar participatiemaatschappij

3 Mede in aanmerking genomen dat: Cliënten uit de maatschappelijke opvang steeds ouder worden Mogelijkheden tot ambulante hulp sterk zijn verruimd Levenslange opname in residentiële 24-uurs voorziening onbetaalbaar wordt

4 Vraag van Kopland aan TGO in 2013 Welke factoren bepalen of iemand wel of niet permanent in een kleinschalige woonvorm kan worden ondergebracht? Deze is vertaald naar de volgende onderzoeksvraag: Welke factoren zijn van invloed op succesvolle maatschappelijke participatie van dak- en thuislozen?

5 Definitie maatschappelijke participatie Met succes en naar tevredenheid kunnen wonen (al dan niet beschermd), werken, leren en vrijetijd besteden in de omgeving van eigen keuze met zo min mogelijk professionele hulp

6 Afbakening doelgroep Personen die in een 24-uurs opvang of sociaal pension verblijven Dus niet: Personen die op straat wonen (gaan niet rechtstreeks naar zelfstandige woonsituatie)

7 Methode 1. Literatuuronderzoek (inclusief grijze literatuur) Interviews interne experts Kopland en ZIENN (n=3) Werkbegeleider Kopland Manager Beleid en Kwaliteit ZIENN Sociaal Psychiatrisch Vpk ZIENN Interviews externe experts (n=6) Onderzoeker IVO Rotterdam Senior beleidsmedewerker Federatie Opvang (branche-organisatie) SPV Lentis Lector Innovatie Maatschappelijke Dienstverlening Hogeschool Utrecht Manager VGE Friesland LIMOR Projectleider Eigen Kracht bij BOPZ VUMC Amsterdam

8 Methode: vervolg Dossieronderzoek Ommelanderhuis Focusgroep Eigen Kracht Hoofd maatschappelijke opvang Ommelanderhuis SPV Lentis Adviseur bewonerszaken woningcorporatie Elkien Friesland Beleidsadviseur beschermd wonen en maatschappelijke opvang gemeente Groningen Manager Beleid en Kwaliteit ZIENN Leeuwarden Projectleider Eigen Kracht BOPZ VUMC Amsterdam Interviews bewoners Sociaal Pension Hoekstersingel Leeuwarden (n=3) Vragenlijstonderzoek woonwensen bewoners Ommelanderhuis Groningen en Bonifatiusplein Leeuwarden

9 Resultaten: literatuuronderzoek Niet of nauwelijks literatuur over voorspellende factoren succesvol kleinschalig wonen Wel enige literatuur over voorspellende factoren de straat verlaten na periode dakloosheid Aanname: deze factoren overlappen

10 Vervolg resultaten: literatuuronderzoek Uit spaarzame (Engelstalige) literatuur voorspellende factoren zelfstandig wonen: Zinvolle bezigheden in woongebouw of woonomgeving Al of geen verslaving Fysieke en psychische gezondheid Sociale steun Specifieke woonondersteuning Kwaliteit woning Match ras en overheersend ras woonomgeving Mate van sociale cohesie binnen woonomgeving Hogere leeftijd Veiligheid van de omgeving Maar ook zijn niet alle factoren te voorspellen!! Onvermoede krachten!

11 Vervolg resultaten: literatuurstudie Uit Nederlandstalige literatuur voorspellende factoren straat verlaten, positief verband: Vrouw zijn Hogere leeftijd hebben Niet alleenstaand zijn Kinderen hebben Arbeidservaring hebben Cognitief en emotioneel in staat zijn om zonder hulp procedures te volgen Motivatie om maatschappelijk te participeren Bereidheid om hulp te vragen In staat zijn om HDL en ADL-handelingen te verrichten Hebben van een werkkring Mate van opleiding

12 Vervolg resultaten: literatuurstudie Uit Nederlandstalige literatuur voorspellende factoren straat verlaten, negatief verband: Hebben van lichamelijke en psychische ziekten/beperkingen Alcohol- en drugsgebruik Gedragsproblematiek Ooit gearresteerd zijn Somatisering van klachten Schulden hebben Laag inkomen of inkomensachteruitgang Illegale status

13 Vervolg resultaten: literatuurstudie Uit Nederlandstalige literatuur voorspellende factoren straat verlaten. Gebeurtenissen die tot opheffing van dakloosheid kunnen leiden: Een ziekenhuisopname Een gevangenisstraf Een opname vanuit BOPZ of SOV (strafrechtelijke opvang verslaafden) Een zwangerschap Existentiële shockervaringen

14 Vervolg resultaten: interviews Geen eenduidigheid over wat kleinschalig wonen is: Nieuwbouw, optimaal rekening houdend met wensen bewoners? Bestaande woningbouw (met grote concessies)? Gemeentelijk beleid en wet- en regelgeving bepalen in grote mate hoe kleinschalig wonen er daadwerkelijk uit ziet Er vindt in de praktijk weinig woningbouw plaats aan de hand van vaststaand op doelgroep toe gesneden kader Veelheid aan termen: housing first, omklapwoningen, gesteund en gespikkeld wonen, tiny housing, onconventioneel wonen

15 Vervolg resultaten: interviews Wet- en regelgeving is soms contra-productief en vormt soms eerder belemmering dan stimulans voor kleinschalig wonen: Rotterdamwet (besmette postcodes om verpaupering tegen te gaan) Kostendelersnorm (verlaging bijstandsuitkering bij delen huis) Wet op Gemeentelijke Schuldhulp (bij nieuwe schuld gestopt)

16 Vervolg resultaten: interviews Voorspellers: Aansluiten op eigen kracht Aanboren bestaande netwerken, creëren nieuw netwerken Inloop op afstand Oplossen van de woningnood Inventariseren wensen bewoners Oplossen financiële problemen bewoners Betrokkenheid van de wijk Het type woning Stapsgewijze overgang naar kleinschalig wonen (methodiek) Samenwerking en afstemming met woningcorporaties

17 Vervolg resultaten: vragenlijstonderzoek Respons: Ommelanderhuis 26 van de 39 bewoners (67%) Bonifatiusplein 9 van de 24 bewoners (38%)

18 Vervolg resultaten: vragenlijstonderzoek TABEL 2 MET WIE WIL JE WONEN? Ommelander Bonifatius Met wie wil je wonen? n % n % alleen 12 46,2 6 66,7 met mijn partner 5 19,2 1 11,1 met één of twee andere mensen 2 7,7 2 22,2 met meer dan twee mensen 7 26,9 - - Totaal

19 Vervolg resultaten: vragenlijstonderzoek Ommelander Bonifatius In wat voor soort woning? n % n % rijtjeshuis, gezinswoning, doorzonwoning 9 34,6 6 66,7 appartement met woon-slaapkamer, keuken(blok) en douche 4 15,4 2 22,2 op kamers; bij een particulier 2 7,7 - - in voorziening/instelling, met een eigen kamer 4 15,4 1 11,1 in voorziening/instelling, in appartement (woon-slaapkamer, keuken(blok), douche) 5 19,2 - - anders, namelijk 2 7,7 - - Totaal

20 Vervolg resultaten: vragenlijstonderzoek Ommelander Bonifatius In wat voor soort woning? n % n % rijtjeshuis, gezinswoning, doorzonwoning 9 34,6 6 66,7 appartement met woon-slaapkamer, keuken(blok) en douche 4 15,4 2 22,2 op kamers; bij een particulier 2 7,7 - - in voorziening/instelling, met een eigen kamer 4 15,4 1 11,1 in voorziening/instelling, in appartement (woon-slaapkamer, keuken(blok), douche) 5 19,2 - - anders, namelijk 2 7,7 - - Totaal

21 Vervolg resultaten: vragenlijstonderzoek Ommelander Bonifatius Op wiens naam? n % n % op mijn naam (wil zelf huur- of koopcontract afsluiten) 7 26,9 7 77,8 op naam van een instelling, die betaalt huur (en ik betaal terug) 17 65,4 1 11,1 geen antwoord 2 7,7 1 11,1 Totaal

22 Vervolg resultaten: vragenlijstonderzoek Ommelander Bonifatius Factoren die succesvol zelfstandig wonen bevorderen n % n % Het feit dat ik met één of meerderen een gemeenschappelijke ruimte deel 6 23,1 - - Het feit dat ik juist zo weinig mogelijk met anderen hoef te delen 9 34,6 1 11,1 Het feit dat er goede begeleiding bestaat, die ook snel ter plekke kan zijn 12 46,2 - - Het feit dat ik contacten in de wijk heb 5 19,2 3 33,3 Het feit dat ik juist zo min mogelijk contacten in de wijk heb 2 7,7 - - Het feit dat de buurtbewoners mijn aanwezigheid zien zitten 2 7,7 2 22,2 Het feit dat ik mij in de wijk een beetje nuttig kan maken 3 11,5 4 44,4 Het feit dat de woning zoveel mogelijk in het centrum van de stad ligt 16 61,5 2 22,2 Het feit dat de woning juist niet in het centrum van de stad ligt 1 3,8 2 22,2 Het feit dat ik regelmatig hulp heb financiën en administratie 14 53,8 - - Het feit dat ik hulp krijg bij het omgaan met mijn schulden 7 26,9 1 11,1 Het feit dat ik de middelen die ik gebruik gewoon kan blijven gebruiken 14 53,8 1 11,1 Het feit dat ik hulp krijg bij de huishouding 5 19,2 2 22,2 Het feit dat mensen met wie ik liever niet omga daar op afstand zullen blijven 8 30,8 2 22,2 Het feit dat ik niet in één keer in een woning wordt geplaatst, maar in stapjes 1 3,8 - - Het feit dat in het woningcomplex ook mensen zonder 'straatachtergrond' wonen 4 15,4 2 22,2 Het feit dat de woning dicht bij voor mij belangrijke voorzieningen ligt, zoals 11 42,3 3 33,3 Het feit dat ik mijn fiets er veilig neer kan zetten 8 30,8 2 22,2 Het feit dat ik een tuintje of balkon heb 18 69,2 4 44,4 Het feit dat ik een eigen brievenbus heb en geen postvakje 6 23,1 4 44,4 Het feit dat de woning voldoende geluiddicht is 11 42,3 4 44,4 Het feit dat ik een eigen voordeur heb 12 46,2 4 44,4 Het feit dat ik tot een 'normaal' dag- en nachtritme in staat zal zijn 6 23,1 1 11,1 Anders, namelijk. 9 34,6 1 11,1

23 Vervolg resultaten: dossieronderzoek Database bestond uit gegevens van mensen die vanaf 2011 in Ommelanderhuis waren ingestroomd (n=81) Tien daarvan waren naar ambulant wonen uitgestroomd Slechts bij zeven was koppeling met scores van cliënten op leefgebieden mogelijk Lage scores op motivatie en competentie leken niet samen te hangen met succesvol ambulant wonen. Ook uit internationale literatuur blijkt dat mensen over onvermoede krachten beschikken

24 Conclusies Er is een veelheid aan individu gerelateerde factoren en samenleving gerelateerde factoren van invloed op maatschappelijke participatie Welke daarvan daadwerkelijke voorspellers zijn voor succesvol kleinschalig wonen is zeer moeilijk vast te stellen Er is onvoldoende in kaart gebracht tot het aanboren van welke bronnen kwetsbare mensen in staat zijn als het om participatie gaat Het ontwikkelen van een screeningsinstrument om vast te stellen wie geschikt is om kleinschalig te gaan wonen is met de huidige stand van kennis niet goed mogelijk