KETENPROTOCOL TOTALE HEUPPROTHESE

Transcriptie

1 KETENPROTOCOL TOTALE HEUPPROTHESE transmuraal fysiotherapeutisch protocol Nuenen, 6 januari 2010 GERARD KIEBERT bestuurslid RGF Midden- en Oost-Brabant

2 LAURENS ARTS KNGF regiokantoor Nuenen PROGRAMMA Inleiding Gerard Kiebert, bestuurslid RGF Midden- en Oost-Brabant Laurens Arts, regiomedewerker KNGF regiokantoor Nuenen Presentatie hip resurfacing prothese en ASI hip procedure Thea Sijbesma en Jur Vellema, orthopeden St. Annaziekenhuis Geldrop Presentatie ketenprotocol totale heupprothese Paul Chatrou, fysiotherapeut Máxima Medisch Centrum Hans Boerrigter, Boerrigter Fysiotherapie Presentatie Hand-Held Dynamometer Jan Willem Wisselink, Biometrics Afsluiting en borrel

3 KETENPROTOCOL TOTALE HEUPPROTHESE ONTWIKKELING KETENPROTOCOL TOTALE HEUPPROTHESE Aanleiding: Ligduurverkorting en extramuralisering van fysiotherapeutische zorg Zorg aan patiënten met een totale heupprothese nog verder verbeteren Samenwerking tussen de eerste-, tweede-, en derdelijn beter op elkaar af stemmen

4 KETENPROTOCOL TOTALE HEUPPROTHESE Doel: Het protocol moet bijdragen aan het verhogen van de kwaliteit, eenduidigheid en uniformiteit van de fysiotherapeutische zorg bij een primaire totale heupprothese en hip resurfacing prothese. WERKGROEP Fysiotherapeuten J.E.M. Boerrigter (eerstelijn) Mw. E.J.C.M. Swinkels-Meewisse (eerstelijn) Mw. S. Tabor (eerstelijn) J.L.J. Teerling (eerstelijn) P.C.M. Truijens (eerstelijn) P.P.H.H. Chatrou (tweedelijn) Mw. J.E. Eijssen-van Maurik (tweedelijn) A.K. Kelderman (tweedelijn) Mw. P.B.M. Verkleij (tweedelijn) Mw. W.P.J.A.M. van Deurzen (derdelijn) Het protocol is op basis van consensus binnen de werkgroep tot stand gekomen en is mede gebaseerd op reeds bestaande (transmurale) protocollen en beschikbare literatuur.

5 INHOUD FYSIOTHERAPEUTISCH PROTOCOL I. Preoperatieve fase voorlichting en instructies fysiotherapeutisch onderzoek II. Klinische fase fysiotherapeutische behandeling fysiotherapeutische overdracht III. Postklinische fase fysiotherapeutisch onderzoek fysiotherapeutische behandeling rapportage naar orthopeed VERSCHILLEN TUSSEN DE ZIEKENHUIZEN Preoperatieve voorlichting en instructies Preoperatief fysiotherapeutisch onderzoek Operatietechniek (benaderingswijze) Luxatiegevaar van prothese Ja Ja Ja Ja Ja Nee Nee, alleen inventarisatie woonsituatie en thuiszorg Posterolateraal Posterolateraal: Gecombineerd flexie, adductie en endorotatie Anterolateraal en Posterolateraal Anterolateraal: gecombineerd flexie >90, exorotatie en adductie. Posterolateraal: gecombineerd flexie >90, endorotatie en adductie Anterolateraal en Posterolateraal Anterolateraal: gecombineerd flexie >90, exorotatie en adductie. Posterolateraal: gecombineerd flexie >90, endorotatie en adductie Nee Posterolateraal en sinds kort incidenteel via ASI (anterior supine intermuscular) Hip procedure Posterolateraal: gecombineerd flexie, adductie en endorotatie. ASI Hip procedure: gecombineerd extensie, abductie en exorotatie

6 VERSCHILLEN TUSSEN DE ZIEKENHUIZEN Maximaal toelaatbare flexie postoperatief Geen beperking mits in combinatie met exorotatie en abductie Flexie max. 90 gedurende 6 weken Flexie max. 90 gedurende 6 weken Flexie max. 90 gedurende 4 tot 6 weken Belastbaarheid postoperatief 80% gedurende 6 weken 50% gedurende 6 weken 100% met krukken gedurende 6 weken 100% met krukken gedurende 6 weken Gebruik van krukken (of ander loophulpmiddel) Eerste 6 weken: 2 krukken. In huis 1 kruk toegestaan Na 6 weken: 1 kruk buiten (afbouwend) en in huis zonder kruk Eerste 6 weken: 2 krukken, indien noodzakelijk in huis met 1 kruk (tot minimum beperken) Eerste 6 weken: 2 krukken Na 2 weken met 1 kruk kleine afstanden toegestaan. Na 6 weken krukken afbouwen Eerste 4 weken: 2 krukken 5 e en 6 e week postoperatief: 1 kruk VERSCHILLEN TUSSEN DE ZIEKENHUIZEN Toegestane lighoudingen in bed Fysiotherapie na ontslag uit ziekenhuis -Ruglig met kussen tussen de benen -Zijlig op de niet geopereerde zijde met kussen tussen de benen -Zijlig op de geopereerde zijde (mits de wond dit toelaat) -Buiklig -Ruglig alleen toegestaan met kussen tussen de benen gedurende 6 weken. Resurfacing mogen op geopereerde zijde liggen (met kussen tussen de benen). -Ruglig al dan niet met kussen tussen de benen -Zijlig op de niet geopereerde zijde na 2 weken toegestaan (bij controle vermeld) -Na 6 weken alle houdingen toegestaan Direct na ontslag Direct na ontslag Start fysiotherapie 6 weken postoperatief (na controle orthopeed) Evt. start fysiotherapie 2 weken postoperatief (na controle fysiotherapeut ziekenhuis), indien controle aanleiding geeft -Gestrekte ruglig gedurende 6 weken, mag zonder kussen. -Zijlig met kussen tussen knieën na 6 weken toegestaan. Direct na ontslag

7 VERVOLGTRAJECT Ontwikkeling en presentatie versie 1 Gebruik in de praktijk (testfase) Geven van feedback Evt. aanpassing versie 1 versie 2 Implementatie versie 2 in de praktijk PAUL CHATROU Máxima Medisch Centrum HANS BOERRIGTER Boerrigter Fysiotherapie Eindhoven

8 I. PREOPERATIEVE FASE VOORLICHTING EN INSTRUCTIES FYSIOTHERAPEUTISCH ONDERZOEK I. PREOPERATIEVE FASE VOORLICHTINGBIJEENKOMST Informatie en instructies

9 I. PREOPERATIEVE FASE FYSIOTHERAPEUTISCH ONDERZOEK Stoornissen in functies en beperkingen in activiteiten en participatie Internationale Classificatie van het menselijk Functioneren (ICF) 1. Anamnese 2. Inspectie 3. Bewegingsonderzoek 4. Spierfunctie-onderzoek I. PREOPERATIEVE FASE Fysiotherapeutisch onderzoek 1. ANAMNESE Hulpvraag en verwachtingen van de patiënt a. Pijn Numerieke Pijn Schaal b. Heupfunctie en functioneringsniveau van patiënt Harris Hip Score

10 NUMERIEKE PIJN SCHAAL Aan de patiënt wordt gevraagd aan te geven op een schaal van 0 tot en 10 hoeveel pijn hij/zij: op dit moment heeft gemiddeld afgelopen week heeft gehad heeft gehad toen deze afgelopen week op zijn ergst was 0 = geen pijn, 10 = ondraaglijke pijn Nagegaan wordt tijdens of na welke activiteit de pijnintensiteit op zijn ergst was. HARRIS HIP SCORE 0-69 pnt. = slecht pnt. = matig pnt. = goed pnt. = uitstekend

11 I. PREOPERATIEVE FASE Fysiotherapeutisch onderzoek 2. INSPECTIE 2.1. Inspectie in rust I. Algemeen II. Specifiek a. Bekkenscheefstand b. Stabiliteit/kracht heupmusculatuur 2.2. Inspectie tijdens bewegen a. Looppatroon I. PREOPERATIEVE FASE Fysiotherapeutisch onderzoek 3. BEWEGINGSONDERZOEK 3.1. Functioneel bewegingsonderzoek 3.2. Passief bewegingsonderzoek b. Goniometer c. Neutrale-0-methode

12 GONIOMETER Flexie extensie: Abductie adductie: GONIOMETER Exorotatie endorotatie (heup in 0 ): Exorotatie endorotatie (heup in 90 flexie):

13 NEUTRALE-0-METHODE Noteer de twee eindstanden van de beweging en de 0-positie. Indien de 0-positie is gepasseerd, dan staat de nul altijd in het midden... /... /... Bijvoorbeeld: 135 flexie en 15 extensie: = flexie/extensie: 135/0/ flexie en flexiecontractuur van 10 = flexie/extensie: 135/10/0 25 abductie en 0 adductie = abductie/adductie: 25/0/0 35 exorotatie en exorotatiecontractuur van 5 = exorotatie/endorotatie: 35/5/0 I. PREOPERATIEVE FASE Fysiotherapeutisch onderzoek 4. SPIERFUNCTIE-ONDERZOEK a. Looppatroon b. Medical Research Council schaal (spierkracht 0 5) (hand-held dynamometer presentatie Jan Willem Wisselink)

14 II. KLINISCHE FASE FYSIOTHERAPEUTISCHE BEHANDELING FYSIOTHERAPEUTISCHE OVERDRACHT II. KLINISCHE FASE FYSIOTHERAPEUTISCHE BEHANDELING Verminderen van stoornissen en het optimaliseren van activiteiten Gericht op het zelfstandig en veilig kunnen functioneren van de patiënt in de thuissituatie 1. Stoornissen in functies en anatomische eigenschappen 2. Beperkingen in activiteiten 3. Beperkingen in participatie 4. Behandelduur en frequentie 5. Ontslagcriteria

15 II. KLINISCHE FASE Fysiotherapeutische behandeling 1. STOORNISSEN a. Verminderde gewrichtmobiliteit b. Verminderde propriocepsis, verminderde spierkracht/coördinatie en verminderde spieruithoudingsvermogen c. Afwijkend looppatroon d. Pijngewaarwording II. KLINISCHE FASE Fysiotherapeutische behandeling 2. BEPERKINGEN IN ACTIVITEITEN a. Het uitvoeren van transfers b. Het lopen en zich verplaatsen c. De zelfverzorging d. Het huishouden

16 II. KLINISCHE FASE Fysiotherapeutische behandeling 3. BEPERKINGEN IN PARTICIPATIE a. Tussenmenselijke interacties en relaties, uitvoeren van beroep, hobby en sport Fysiotherapeutische behandeling 4. BEHANDELDUUR 3-4 dagen, 1 tot 2 maal per dag II. KLINISCHE FASE Fysiotherapeutische behandeling 5. ONTSLAGCRITERIA - Patiënt kan zelfstandig veilig transfers uitvoeren en lopen met een loophulpmiddel (en indien nodig traplopen) - De eventuele (mantel)zorgverlening in de thuissituatie is voldoende geregeld - De wond lekt niet of nauwelijks - Patiënt heeft geen symptomen van infectie

17 II. KLINISCHE FASE FYSIOTHERAPEUTISCHE OVERDRACHT - Naam en geboortedatum van de patiënt - Naam orthopeed - Type operatie (totale heupoperatie of hip resurfacing), operatiezijde, benaderingswijze (anterolateraal of posterolateraal) en operatiedatum - Beschikbare preoperatieve fysiotherapeutische gegevens (Numerieke Pijn Schaal, Harris Hip Score, heupmobiliteit, stabiliteit/kracht heupmusculatuur, looppatroon, bekkenscheefstand) - Belastbaarheid van de prothese - Klinische behandeling - Klinisch verloop - Status ten tijde van ontslag (heupmobiliteit, spierfunctie, bekkenscheefstand, uitvoeren van de transfers, looppatroon, gebruik loophulpmiddel, verplaatsbaarheid, zelfverzorging) - Niet toegestane activiteiten - Behandeladvies - Naam fysiotherapeut III. POSTKLINISCHE FASE FYSIOTHERAPEUTISCH ONDERZOEK FYSIOTHERAPEUTISCHE BEHANDELING RAPPORTAGE NAAR DE ORTHOPEED

18 III. POSTKLINISCHE FASE FYSIOTHERAPEUTISCH ONDERZOEK Stoornissen in functies en beperkingen in activiteiten en participatie Internationale Classificatie van het menselijk Functioneren (ICF) 1. Anamnese 2. Inspectie 3. Palpatie 4. Bewegingsonderzoek 5. Spierfunctie-onderzoek III. POSTKLINISCHE FASE Fysiotherapeutisch onderzoek 1. ANAMNESE Hulpvraag en verwachtingen van de patiënt a. Pijn Numerieke Pijn Schaal b. Dagelijks fysiek functioneren Patiënt Specifieke Klachtenlijst (PSK) c. Heupfunctie en functioneringsniveau van patiënt Harris Hip Score

19 PATIENT SPECIFIEKE KLACHTENLIJST III. POSTKLINISCHE FASE Fysiotherapeutisch onderzoek 2. INSPECTIE 2.1. Inspectie in rust I. Algemeen II. Specifiek a. Bekkenscheefstand b. Stabiliteit/kracht heupmusculatuur 2.1. Inspectie tijdens bewegen a. Looppatroon

20 III. POSTKLINISCHE FASE Fysiotherapeutisch onderzoek 3. PALPATIE a. Algemeen b. Palpatie en inspectie van de wond/litteken III. POSTKLINISCHE FASE Fysiotherapeutisch onderzoek 4. BEWEGINGSONDERZOEK 4.1. Functioneel bewegingsonderzoek 4.2. Actief en Passief bewegingsonderzoek b. Goniometer c. Neutrale-0-methode

21 III. POSTKLINISCHE FASE Fysiotherapeutisch onderzoek 5. SPIERFUNCTIE-ONDERZOEK a. Looppatroon b. Medical Research Council schaal (spierkracht 0 5) c. Timed Stands Test (na 6 weken postoperatief) (hand-held dynamometer) TIMED STANDS TEST Een eenvoudige test voor de globale spierkracht van de extensoren van de benen. Tijd die een patiënt nodig heeft om tien keer te gaan staan vanuit een zittende positie. Na 6 weken postoperatief referentiewaarde Indicatie voor spierkrachttraining: = < 70% tijd patiënt Referentiewaarden: leeftijd vrouw man 50 20,9 sec 18,1 sec 60 22,6 sec 20,1 sec 70 24,3 sec 22,0 sec 80 26,1 sec 24,0 sec

22 III. POSTKLINISCHE FASE FYSIOTHERAPEUTISCHE BEHANDELING Verminderen van stoornissen en het optimaliseren van activiteiten en participatie 1. Stoornissen in functies en anatomische eigenschappen 2. Beperkingen in activiteiten 3. Beperkingen in participatie 4. Behandelduur en frequentie 5. Evaluatie III. POSTKLINISCHE FASE Fysiotherapeutische behandeling 1. STOORNISSEN a. Verminderde gewrichtmobiliteit b. Verminderde propriocepsis, verminderde spierkracht/coördinatie, veranderde spiertonus en verminderde spieruithoudingsvermogen c. Afwijkend looppatroon d. Stoornissen in anatomische eigenschappen van de bekkengordel, onderste extremiteiten en de romp e. Stoornissen in de (herstel)functie van de huid f. Pijngewaarwording g. Gestoorde sensibiliteit

23 III. POSTKLINISCHE FASE Fysiotherapeutische behandeling 2. BEPERKINGEN IN ACTIVITEITEN a. Het uitvoeren van transfers b. Het lopen en zich verplaatsen c. De zelfverzorging d. Het huishouden III. POSTKLINISCHE FASE Fysiotherapeutische behandeling 3. BEPERKINGEN IN PARTICIPATIE a. Tussenmenselijke interacties en relaties, uitvoeren van beroep, hobby en sport Geschikte sporten: - wandelen - fietsen - zwemmen - langlaufen - gymnastiek - fitness - golf Beperkt geschikte sporten: - joggen - tafeltennis - tennis - badminton Niet geschikte sporten: - skiën - schaatsen - balsporten - atletiek - contactsporten

24 III. POSTKLINISCHE FASE Fysiotherapeutische behandeling 4. BEHANDELDUUR EN FREQUENTIE De behandelfrequentie en duur afhankelijk de behandeldoelen. Gemiddelde behandelduur 3 maanden. Fysiotherapeutische behandeling 5. EVALUATIE III. POSTKLINISCHE FASE RAPPORTAGE NAAR ORTHOPEED - Naam en geboortedatum van de patiënt - Naam orthopeed - Type operatie (totale heupoperatie of hip resurfacing) en operatiezijde (links of rechts) - Operatiedatum en aantal weken/maanden postoperatief. - Behandeldoelen - Gegeven behandeling - Pijn (Numeriek Pijn Schaal) - Heupmobiliteit - Spierkracht (gluteaalmusculatuur, quadriceps,...) - Bekkenscheefstand (door anatomisch beenlengte verschil of dwangstand) en advies hieromtrent - Loophulpmiddel en looppatroon en advies hieromtrent - Harris Hip Score (preoperatief of aanvang postklinische fase, 6 en 12 weken postoperatief) - Beperkingen in activiteiten (transfers, verplaatsen, zelfverzorging, huishouden e.d.) en participatie (hobby, beroep e.d.) - Prognose t.a.v. eindresultaat - Naam fysiotherapeut

25 KLINIMETRIE 1. Numerieke Pijn Schaal (NPS) Pijn 2. Patiënt Specifieke Klachtenlijst (PSK) Beperkingen in het dagelijks fysiek functioneren 3. Harris Hip Score Heupfunctie en functioneren van patiënt 4. Goniometer Gewrichtmobiliteit 5. Medical Research Council (MRC-schaal) Schatting van de spierkracht 6. Timed Stands Test Globale spierkracht van de extensoren van de benen DOEL KLINIMETRIE Objectiveren van gezondheidsproblemen Bepalen van behandeldoelen Evalueren van behandelverloop Evalueren van uiteindelijk behandeleffect

26 VERVOLGTRAJECT Ontwikkeling en presentatie versie 1 Gebruik in de praktijk (testfase) Geven van feedback Evt. aanpassing versie 1 versie 2 Implementatie versie 2 in de praktijk Bedankt voor uw aandacht