Controlelijst bij het bepalen van de focus van het Ris.K-project

Transcriptie

1 Controlelijst bij het bepalen van de focus van het Ris.K-project binnen het 11-factorenmodel van MARZANO Overloop deze lijst met actiepunten, overgenomen uit de publicaties van MARZANO e.a., en bepaal op basis van een kritische reflectie op het klas- en schoolgebeuren, de verbeterpunten die men wil aanpakken in het kader van de deelname aan het Ris.K-project. Het document kan gebruikt worden in het kader van een zelfanalyse of als document bij onderhandelingen met (externe) dienstverleners of ondersteuners. In de laatste kolom kunnen scoringen worden gegeven om de prioriteiten vast te stellen en één of meerdere actiepunten te kiezen. De scoringen kunnen individueel, per duo, met kernteam, worden toegekend, al dan niet in combinatie. De scoringsschaal kan op school worden afgesproken: +, ++, 0 of 1, 2, 3, om de mate van prioriteit aan te geven. Men kan ook een scoringscategorie OK afspreken om aan te duiden dat deze actie voorlopig niet aan de orde is. In de voorlaatste kolom wordt gerefereerd naar bronnen waar de actie beschreven wordt. De bronnen waarnaar verwezen wordt, zijn de volgende: 1 MARZANO R., e.a. (2012, ) Beknopte uitgave. Wat werkt: Pedagogisch handelen en klassenmanagement. Vier fundamentele strategieën. Bazalt Educatieve Uitgaven. ISBN MARZANO R., e.a. (2012, ) Beknopte uitgave. Wat werkt op school. Elf factoren die tot betere leeropbrengsten leiden. Bazalt Educatieve Uitgaven. ISBN MARZANO R. (2007, ) Wat werkt op school. Research in actie. Meta-analyse van 35 jaar onderwijsresearch direct toepasbaar in beleid en praktijk. Bazalt Educatieve Uitgaven. ISBN MARZANO R., e.a. (2010, ) Wat werkt: Pedagogisch handelen en klassenmanagement. Evidence-based strategieën voor iedere leraar. Bazalt Educatieve Uitgaven. ISBN In de bronvermeldingen worden de omcirkelde cijfers die verwijzen naar deze publicaties, gevolgd door een komma en paginanummer(s) OPMERKING: In het kader van het Ris.K-project gaat de aandacht naar de Marzano-factoren 4, 7 en 9. De school kiest de actie(s) die zij wil opnemen in haar verbetertraject en haar kwaliteitsbeleid. De factoren 4, 7 & 9 die hier werden geselecteerd, mogen niet los gezien worden van het geheel van de elf factoren. Zij versterken elkaar. Bijvoorbeeld: een goede didactische aanpak (factor 6) en gedegen feedback bij het leren (factor 11), zorgen ervoor dat de leerling zich gesteund voelt, leidt tot succeservaringen en een positieve binding met de school. Een cultuur van hoge verwachtingen binnen het schoolteam geeft voeding aan een respectvolle en waarderende relatie tussen leerlingen, ouders en school De onderlinge samenhang van de acties binnen de factoren 4, 7 & 9 betekent dat zij ook best samen gelezen worden. Het opstellen van regels en routines (actie 7.1) bijvoorbeeld, dient te kaderen binnen een schoolbrede aanpak (actie 7.16). Betrek ook de leerlingen (actie 7.2) bij het opstellen van regels en routines (actie 7.1 en 4.2), en zorg ervoor dat deze bijdragen tot het vergroten van de verantwoordelijkheid van de leerlingen (actie 7.13) en vermijden dat zij als louter machtsmiddelen worden gebruikt (actie 4.4). Uitgebreide controlelijst voor bepalen van focus Ris.K-project schoolteam versie /10

2 Periode (maand & jaartal): Context (zelfanalyse, actieplan, ): Ingevuld door (individueel/duo/kernteam/..): Acties bij Factor 4: een veilige, ordelijke omgeving Orde en veiligheid als alternatief voor verbaal of fysiek geweld op school, schorsing en uitsluiting (Actie 4.1) maatregelen op basis van een analyse van knelpunten m.b.t. fysische kenmerken van het schoolgebouw en organisatorische omstandigheden die gedragsproblemen induceren (Actie 4.2) duidelijke regels en routines voor algemeen gedrag opstellen, schriftelijk vastleggen en communiceren aan ouders en leerlingen bij inschrijving en start schooljaar, met betrekking tot: veiligheid, spijbelen, drugsgebruik, pesten (Actie 4.3) toepassen van passende maatregelen bij overtreding van de regels en deze maatregelen op hun effectiviteit evalueren en zo nodig vervangen door effectieve maatregelen (Actie 4.4) opstellen van een ordecode in overleg van onder uit met alle betrokkenen waardoor verantwoordelijkheidsgevoel wordt bevorderd en de beleving voorkomen dat regels uitsluitend als machtsmiddelen worden ervaren (Actie 4.5) vroegtijdige signalering en detectie van leerlingen die kwetsbaar zijn in het ontwikkelen van extreem gedrag met het oog op tijdige ondersteuning BRONNEN 2, , SCORE Acties bij Factor 7: pedagogisch handelen en klassenmanagement Fundament voor het onderwijsleerproces, opgedeeld in 7 aspecten (A tot G) A. Opstellen van regels (algemene verwachtingen) en routines (specifieke gedragingen) en toezien op de naleving ervan 7.1 Leg een allesomvattende set van specifieke regels en routines vast voor in de klas en zien toe op de naleving ervan. Deze regels en routines behandelen: o Algemeen gedrag in groep: 1, Beleefd en behulpzaam zijn in omgang met anderen 3, Respecteren van andermans eigendommen 4, Uitgebreide controlelijst voor bepalen van focus Ris.K-project schoolteam versie /10

3 Onderbreken van de leraar of leerlingen Slaan of duwen van anderen o Begin van de dag en van de les: Schooldag beginnen met specifieke sociale activiteiten (verjaardagen, belangrijke gebeurtenis in het leven van een leeerling, ) Afhandelen van administratie o Einde van de dag en van de les: Schoonmaken van het lokaal en de tafels Opbergen van de materialen o Overgangen tussen lessen en onderbrekingen van lessen: Regels en routines i.v.m. verlaten van en terugkeer naar de lokalen Voor het gebruik van het toilet, bibliotheek en materialenruimte, studiezaal, speelplaats Brand- en rampenoefeningen Optreden als klassenhulp o Gebruik van materialen en benodigdheden: Materialen uitdelen, ophalen en opbergen Gebruik van de lessenaar, kasten en bergruimte van de leraar Gebruik van kasten en bergruimten van de leerlingen Gebruik van digibord en computers Gebruik van drinkfonteintje, wasbak en puntenslijper o Werken in groepen: Regels en routines i.v.m. een team vormen en verlaten Gedrag binnen het team Gedrag buiten het team Teamcommunicatie met de leerkracht o Zelfstandig werken en door de leraar geleide activiteiten: Opletten tijdens presentaties Meedoen Onderling praten Hulp verkrijgen Gedrag wanneer leerlingen niet op hun plaats zitten Gedrag wanneer leerlingen klaar zijn met hun opdracht 7.2 o Betrek leerlingen bij het ontwerp van de regels en routines Inleidend praatje door leerkracht over de noodzaak van regels en routines voor de meeste situaties in het leven, zowel thuis als buiten de school aan de hand van voorbeelden laten zien welke regels en routines er al gelden, en aan de hand van voorbeelden deze toelichten laat leerlingen deze bespreken, alternatieven bedenken en suggesties aanbrengen idealiter leidt dit tot een compromis, zoniet heeft de leraar het laatste woord 1, , Uitgebreide controlelijst voor bepalen van focus Ris.K-project schoolteam versie /10

4 B. Uitvoeren van maatregelen bij ordeverstorend gedrag 7.3 Maak gebruik van specifieke vormen van aanpak waarbij gepast gedrag wordt benoemd en beloond en ongepast gedrag wordt benoemd en tot consequenties leidt: o reactie van de leerkracht (gradueel): 1, oogcontact maken met leerling bij storend gedrag 3, geef non-verbaal teken dat bepaald gedrag niet OK is 4, herinner leerling verbaal aan de regel of routine die niet wordt opgevolgd, best subtiel en zo mogelijk privé geef aan wat het gewenste gedrag is indien leerling niet reageert op de wenken of andere subtiele interventies, zeg dan gewoon dat hij moet stoppen stimulusaanwijzingen waarbij leraar de leerling al een waarschuwing of aanwijzing geeft voordat het ongewenst gedrag al vertoond wordt (op basis van voorgaande vaststellingen en indien deze observatie vooraf met leerling is besproken) o tastbare beloning (van positief gedrag): geven van tastbaar teken van waardering of beloning! voorafgaand: discussie over de principes van het systeem! vermijden van beleving van omkoperij of dwang o onmiddellijk leergeld betalen (als consequentie bij negatief gedrag): time-out: mag geen gemakkelijk alternatief zijn voor het aanpakken van een gedragsprobleem enkel effectief indien leerlingen vooraf weten welk gedrag leidt tot time-out leerlingen moeten weten dat time-out enkel toegepast wordt als alle andere mogelijkheden binnen de klas zijn uitgeput o groepsbeloning 2 systemen: met onderlinge afhankelijkheid: alle leerlingen moeten voldoen aan het criterium om groepsbeloning te krijgen met afhankelijkheid: één leerling of enkele leerlingen moeten voldoen aan het criteriumgedrag voor de groepsbeloning o straf en beloning met hulp van thuis: ouders worden (via korte notitie of korte ) geïnformeerd over het positieve of negatieve gedrag in overleg met de ouders een systeem van positieve of negatieve consequenties thuis voor gedrag in de klas 7.4 Opstellen van een aanpak voor het handhaven van regels en routines voor de gehele school, zodat voor leerlingen en ouders de leraren uit één mond spreken. o Voorbeeld: Think Time ( NadenkTijd ) met als elementen: 1, Onderkennen van het verstorend gedrag: leerling stopt niet na een directe reactie van de leraar op ongepast gedrag 3, , Time-Out: naar het NadenkTijd-lokaal NadenkTijd-verslag Controleren NadenkTijd-verslag Terugkeren in het eigen lokaal o Hanteer effectief systeem voor registratie van ongewenst gedrag Uitgebreide controlelijst voor bepalen van focus Ris.K-project schoolteam versie /10

5 C. Zorgen voor een effectieve relatie tussen leraar en leerlingen 7.5 Toepassen specifieke technieken voor juiste mate van dominantie in de klas: o Assertief optreden: 1, gebruik van assertieve lichaamstaal: oogcontact, rechtop staan, storende leerling aankijken, expressie afstemmen op inhoud van de boodschap 3, , gebruik juiste toon: goed articuleren, iets luider dan normaal, niet emotioneel volhouden tot gewenst gedrag getoond wordt en luisteren naar legitieme uitleg voor het storend gedrag o Duidelijke leerdoelen stellen (zie ook Factor 6: Didactiek): leerdoelen opstellen bij begin van een leerstofeenheid en helder aangeven van prestatieniveaus voor specifieke leerdoelen (formatieve en summatieve) feedback geven op deze doelen voortdurend en systematisch terugkomen op deze doelen 7.6 Met specifiek gedrag uitdrukken van juiste mate van medewerking: o Flexibele leerdoelen stellen, door te peilen naar interesse van leerlingen in bepaalde toepassing of verwant onderwerp 1, , o Persoonlijke interesse tonen in leerlingen: 4, informele gesprekken over interesses voor, tijdens, na de les op hoogte zijn van belangrijke gebeurtenissen in het leven van leerlingen leerlingen complimenteren met belangrijke prestaties binnen en buiten de school o Rechtvaardig en positief gedrag: oogcontact maken met iedere leerling in de groep laat blik over de groep gaan wanneer u aan het woord bent en loop door verschillende delen van het lokaal tijdens de les doelbewust naar leerlingen toegaan en dichtbij ze gaan staan ideeën toeschrijven aan leerlingen die deze aandragen alle leerlingen gelegenheid bieden en stimuleren om deel te nemen aan discussies en interacties o Passend reageren op onjuiste antwoorden van leerlingen benadrukken wat wel goed is in het antwoord en geef hiervoor erkenning herhaal vraag bij foutief antwoord stimuleer samenwerking gebruik andere woorden of stel vraag vanuit ander perspectief geef hints of aanwijzingen 7.7 Wees bewust van de diversiteit aan zorgvragen van de leerlingen. Er zijn 5 categorieën van leerlingen die bijzondere aandacht nodig hebben: o Passief door angst voor relaties of faalangst 1, o Agressief met als varianten: vijandig, opstandig en heimelijk 3, 96, o Aandachtsproblemen: hyperactief of onoplettend o Perfectionisme 4, o Sociaal zwak Uitgebreide controlelijst voor bepalen van focus Ris.K-project schoolteam versie /10

6 D. Zorgen voor de juiste mentale houding voor management: alertheid en objectiviteit*. 7.8 Pas specifieke strategieën toe om alert te zijn en bewustzijn te verhogen van wat gebeurt in de klas door: o Onmiddellijk reageren 1, loop tijdens klassikale instructie door het lokaal en sta in ieder deel ervan even stil 3, 97 4, kijk regelmatig naar de gezichten van leerlingen en maak zo mogelijk oogcontact met elke leerling let op incidenten of gedragingen die tot problemen kunnen leiden maak oogcontact met leerlingen die bij het incident of gedrag betrokken zijn werkt dit niet, ga dan dichter bij deze leerlingen staan indien gedrag zich nog voordoet, zegt u iets tegen de leerlingen, zo privé als mogelijk o Problemen voorspellen bedenk voordat de les begint welke problemen zouden kunnen ontstaan, in het bijzonder bij leerlingen vermeld sub 7.7 neem maatregelen of acties die hierop anticiperen o Een ervaren leerkracht observeren vraag een leerkracht die sterk is in het alert zijn om hem een aantal keren te mogen observeren in de klas vraag een mentor je te observeren in de klas en tips te geven 7.9 Pas specifieke strategieën toe een gezonde emotionele objectiviteit te bewaren t.a.v. de leerlingen (geen woede of frustratie tonen bij ordemaatregelen, evenmin aarzeling) door: o te proberen de redenen van ordeverstoring te begrijpen ( herkaderen of reframing in de psychologie) 1, , 98 o te vermijden dat een negatieve houding naar bepaalde leerlingen de objectiviteit in de weg staat controle op eigen gedachten: 4, sta stil voor de les bij de leerlingen waarmee u problemen verwacht stel u voor dat deze leerlingen zich positief gedragen (vervang negatieve verwachtingen door positieve) houd uw positieve verwachtingen in gedachten wanneer u met deze leerlingen te maken heeft o goed voor uzelf te zorgen met oog op goede emotionele gezondheid: doe wat u nodig heeft om de volgende dag met frisse moed te beginnen *Van de vier voorgaande elementen, is mentale houding de managementfactor met het grootste effect (zie figuur 1.3 in 4, p. 17. Hoewel de benaming mentale houding ongebruikelijk is in het onderwijsjargon, is het een uitstekende beschrijving van een essentieel aspect van pedagogisch handelen en klassenmanagement. ( ) Het concept mentale houding in pedagogisch handelen en klassenmanagement is te vergelijken met het concept mindfullness in de psychologie. (4, p. 81) E. Verantwoordelijkheid van leerlingen 7.10 Pas algemene routines toe in de groep die het verantwoordelijkheidsgevoel van de leerlingen vergroten o organiseer klassenvergaderingen waarbij een aantal regels zorgen voor de effectiviteit: 1, , Uitgebreide controlelijst voor bepalen van focus Ris.K-project schoolteam versie /10

7 bepaal wie een klassenvergadering kan bijeen roepen en welke tijden en plaatsen hiervoor geschikt zijn zorg dat leraren en leerlingen zo zitten dat ze elkaar kunnen aankijken er worden geen namen genoemd, doel is het aanpakken van problemen, niet van personen grondregels: bij het onderwerp blijven, recht om niet deel te nemen bijhouden van een logboek over de klassenvergadering o taalgebruik dat verantwoordelijkheid in de hand werkt door het introduceren van de basisprincipes van rechten, vrijheden, gelijkheid, verantwoordelijkheden en bedreigingen en aldus een woordenschat wordt gecreëerd waarmee over problemen in de groep kan worden gesproken o schriftelijke waardenovertuigingen die de basis vormen voor verwachtingen inzake gedrag, worden uitgeschreven in een waardendocument, opgesteld met een maximale input van de leerlingen alle leerlingen hebben het recht om met respect behandeld te worden alle leraren hebben het recht om met respect behandeld te worden iedereen heeft het recht zich veilig te voelen op school en in de groep de leerlingen dienen respect te tonen voor de eigendommen van de school o gebruik van schriftelijke zelfanalyses door leerlingen na incidenten met als hoofddoel: hen te dwingen hun eigen verantwoordelijkheid in het incident te onderzoeken. Elementen van dit zelfverdedigingsformulier : datum en plaats van het incident overige betrokkenen bij het incident reactie van de leerlingen op vragen als: hoe heb ik bijgedragen aan het conflict? hoe hebben anderen bijgedragen aan het conflict? hoe kan dit opgelost worden? hoe kan voorkomen worden dat het nog eens gebeurt? Slotconclusie en gemaakte afspraken n.a.v. het incident 7.11 Reik bepaalde leerlingen waarbij andere strategieën niet helpen, methoden aan voor zelfevaluatie en controle: o voorafgaandelijk is overeenstemming nodig met leerling (en best ook ouders) om dergelijke methode toe te passen 1, , 55 o breng met oog op voorbereidend gesprek, de gedragsproblemen in kaart: 4, datum en tijdstip van het incident context waarin incident plaats vond specifieke gedragingen van de leerling wat u daarop deed en reactie van de leerling op uw acties impact van het incident op de groep, op u en op de leerling o gesprek met de leerling en de ouders waarin de aanpak wordt gekaderd o uitvoering van het programma: fase 1: registreren en contingente beloningen fase 2: toezicht zonder officiële registratie fase 3: geen officiële registratie, geen beloning fase 4: autonomie van de leerling 7.12 Verschaf leerlingen cognitief gebaseerde strategieën o toepassing van deze strategieën verloopt in aantal stappen: 1, Uitgebreide controlelijst voor bepalen van focus Ris.K-project schoolteam versie /10

8 o 1. let op wanneer je boos, geïrriteerd, gefrustreerd of van streek raakt en stop dan onmiddellijk met waar je mee bezig bent 2. vraag je af of er andere manieren zijn om op deze situatie te reageren 3. denk na over de gevolgen van de verschillende manieren 4. kies voor de actie die de meeste positieve gevolgen zal hebben, zowel voor jou als voor de anderen andere formulering van de stappen voor jongere kinderen: 1. als je het gevoel hebt dat je iets gaat doen wat niet mag: stop en denk 2. wat kun je anders doen? 3. wat gebeurt er als je dat doet? 4. kies het beste idee voorbereidend gesprek met leerling en ouders om deze aanpak toe te lichten, te kaderen en afspraken te maken in functie van uitvoering 4, F. Een goede start bij het begin van het schooljaar is het halve werk 7.13 Zorg dat de indeling en aankleding van de klas goed klassenmanagement ondersteunt o de indeling in de klas dient te voldoen aan de volgende punten: u kunt alle leerlingen goed in het oog houden leerlingen kunnen alle presentaties en demonstraties zien veelgebruikte materialen zijn eenvoudig toegankelijk de paden zijn breed genoeg om moeiteloos te kunnen lopen het kost weinig moeite om de leerlingen in tweetallen of kleine groepjes van 4 (eventueel 3) te laten werken het lokaal biedt geen onnodige afleiding o zorg voor een plek om met een kleine groep apart te werken, zo dat u een oogje op de groep kunt houden o overweeg uw lessenaar achteraan in de klas te zetten o kies zorgvuldig de decoratieve elementen die je wil aanbrengen 7.14 Begin met een sterke eerste schooldag o essentiële dingen om op de eerste schooldag te doen (organisatorische voorbereiding, kennismaking, afspraken, ) 1, , ,56 4, Stel klassenmanagement centraal in de eerste schooldagen, organiseer activiteiten in de eerste week die ervoor zorgen dat het klasmanagement goed werkt: o stel nieuwe leerlingen voor aan de groep, help leerlingen iets over de nieuwe leerlingen te weten te komen o oefen de groepsroutines zodat zij precies weten hoe deze uit te voeren zonder zich onzeker te voelen o neem de regels en routines gepresenteerd op de eerste dag, door met de leerlingen, samen met de ordemaatregelen. Lok een gesprek hierover uit met de leerlingen, en pas ze zo nodig aan op basis van hun inbreng o o o zet een systeem op voor communicatie met de ouders neem de beoordelingsroutines door en nodig leerlingen uit hun mening te geven blijf activiteiten organiseren om te zorgen dat de leerlingen u en elkaar beter leren kennen 1,57 4, Uitgebreide controlelijst voor bepalen van focus Ris.K-project schoolteam versie /10

9 G. Maatregelen voor de school als geheel: schoolbreed management 7.16 Stel regels en routines op voor gedragsproblemen die veroorzaakt zouden kunnen zijn door de inrichting of de regels en routines in de school o keuze voor ecologische interventies als antwoord op de mogelijk negatieve gevolgen van de fysieke kenmerken van het gebouw en van het lesrooster: 1, 60 3, 53 4, verminderen van leerlingendichtheid door gebruik van in- en uitgangen van het gebouw wachttijden voor betreden en verlaten van gemeenschappelijke ruimten tot een minimum beperken verkorten van reistijd en verkleinen van afstanden tussen activiteiten gedrag controleren met bordjes die wenselijk gedrag aangeven goede volgorde aanbrengen in de gebeurtenissen in gemeenschappelijke ruimten om overbezetting te voorkomen o na beslissing tot ecologische interventie de invoering van regels en routines bekend maken en implementeren in drie stappen 7.17 Stel duidelijke schoolbrede regels en routines voor bepaalde soorten wangedrag o identificeer de specifieke vormen van wangedrag, bijvoorbeeld: intimidatie, verbale pesterijen, drugsgebruik obscene taal en gebaren, samenscholen ongewenste intimiteiten herhaaldelijk verstoren van de lessen niet letten op de veiligheid van anderen vechten, diefstal, spijbelen o communiceer deze duidelijk bij het begin van het schooljaar o zet deze op schrift en communiceer ze naar de ouders 7.18 Bepaal en leg passende maatregelen op voor specifieke soorten wangedrag o leg de consequenties vast voor de verschillende vormen van wangedrag o pas deze eerlijk en consequent toe 7.19 Voer een systeem in om leerlingen die gevoelig zijn voor het ontwikkelen van gewelddadig en/of extreem gedrag vroegtijdig op te sporen o aandacht voor wangedrag in basisschool dat een predictieve waarde heeft voor gewelddadig en extreem gedrag later, dit vanuit een preventieve bekommernis o gedragingen die hiervoor in aanmerking komen: vechten waarbij geweld wordt gebruikt lastig vallen van anderen op een gewelddadige manier wangedrag zonder geweld 7.20 Voer een schoolbreed managementprogramma in o kies voor schoolbreed programma dat de essentiële aspecten van management aanpakken o vereist de inzet van alle leerkrachten die het programma consequent toepassen, onvermijdelijk gepaard gaand aan een gedeeltelijk verlies van vrijheid van de individuele leerkracht o voorbeeld van programma: NadenkTijd (zie sub 7.4) 1, 60 3, , , 61 3, , , 61 4, , 62 3, 56 4, Uitgebreide controlelijst voor bepalen van focus Ris.K-project schoolteam versie /10

10 Actie bij Factor 9: thuissituatie Gericht op één aspect van het sociaaleconomisch milieu van het gezin dat, anders dan de andere aspecten (zoals inkomen, beroep en opleiding van de ouders), van grootste invloed is op de schoolresultaten en bovendien beïnvloedbaar is door en via de school: BRONNEN 2, , de sfeer thuis of de thuissituatie SCORE (Actie 9.1) Biedt ouders vorming en trainingsprogramma s aan die gericht zijn op de drie basiselementen van de thuissituatie* 1. Communicatie over school: interesse van ouders in het schoolwerk van hun kinderen en de communicatie hierover. Dit uit zich in drie aspecten: Ouders bespreken regelmatig en systematisch het huiswerk met hun kinderen Ouders stimuleren hun kinderen om het huiswerk te maken Ouders bieden hun kind hulp bij het maken van het huiswerk 2. Supervisie van ouders op het gedrag thuis van hun kinderen, tot uiting komend in gedragingen als toezicht op de tijd besteed aan huiswerk wanneer de kinderen thuiskomen van school en wat zij na school doen hoeveel de kinderen televisiekijken, met computer of smartphone bezig zijn 3. Verwachtingen en opvoedingsstijlen van ouders**: Hoge verwachtingen van ouders en het beeld dat leerlingen hebben van de verwachtingen van hun ouders beïnvloeden de leerprestaties. De wijze waarop deze verwachtingen worden overgebracht, de opvoedingsstijl, is hierbij van cruciaal belang. Men maakt een onderscheid tussen autoritaire, tolerante en democratische opvoedingsstijl. De democratische opvoedingsstijl heeft hierin de voorkeur en is gekenmerkt door: o Hartelijkheid van de ouders o Consequente regels opgesteld met inbreng van de kinderen o Geen strenge straffen, maar consequenties die met weinig of geen negatieve emotie worden uitgevoerd *De school kan deze vorming zelf aanbieden, of hiervoor samenwerken met de oudervereniging of andere externe aanbieders. Gezien de beperkte mogelijkheden van de school binnen het kader van haar andere opdrachten, kan de school zich richten op het aantrekken van een gericht aanbod. ** Dit vormt het belangrijkste basiselement van de thuissituatie Besluiten: Uitgebreide controlelijst voor bepalen van focus Ris.K-project schoolteam versie /10