RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ DE OPTIMIST, SO, CLUSTER-4

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ DE OPTIMIST, SO, CLUSTER-4 Plaats: Emmeloord BRIN-nummer: 23HU Onderzoek uitgevoerd op: 1 juni 2010 Conceptrapport verzonden op: 27 augustus 2010, H Rapport vastgesteld te Utrecht op: 11 oktober 2010, H HB /12

2 Pagina 2 van 11

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 1 juni 2010 een onderzoek uitgevoerd op De Optimist, so, cluster 4 om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De Optimist, so, bestaat sinds 1 augustus 2008 als een zelfstandige school. De inspectie heeft nog niet eerder een kwaliteitsonderzoek op deze school uitgevoerd. Op 29 januari 2010 heeft de inspectie de school met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen. In dit onderzoek wordt tevens nagegaan of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Onderzoeksopzet Met het oog op de proportionaliteit beoordeelt de inspectie bij dit kwaliteitsonderzoek alleen de kwaliteitszorg, de normindicatoren en de indicatoren die tot de basisset behoren van de kwaliteitsaspecten uit het Toezichtkader (voortgezet) speciaal onderwijs 2005 aangevuld met kwaliteitsaspect 2 (Voorwaarden voor kwaliteitszorg) en indicator 3.4 (het handelingsplan maakt een functionele uitvoering van de handelingsplanning mogelijk). Kwaliteitsaspect 2 en indicator 3.4 zijn op grond van bevindingen tijdens het onderzoek toegevoegd. De toegevoegde indicatoren zijn in het kwaliteitsprofiel cursief weergegeven. Behalve de schoolgids en het schoolplan zijn voorafgaand aan het onderzoek geen documenten opgestuurd waar de inspectie gebruik van kon maken bij haar analyse van de kwaliteit van het onderwijs op De Optimist, so. Er zijn geen recente zelfevaluaties die aanleiding geven om beoordeling van indicatoren over te nemen. Tijdens het bezoek heeft de inspectie de volgende activiteiten uitgevoerd: Dossiers en individuele handelingsplannen bestudeerd. Gesprekken gevoerd met de locatiedirecteur, met een delegatie van leraren en met een groep leerlingen. Een gesprek gevoerd met leden van de commissie voor de begeleiding van de school (CvB) in dit geval: de locatiedirecteur, een psycholoog/orthopedagoog, een gz-psycholoog/orthopedagoog, een coördinator so en een coördinator vso. Lessen geobserveerd. Bij het eindgesprek ten behoeve van de terugkoppeling van de bevindingen was een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag aanwezig. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs Dit document is te vinden op Pagina 3 van 11

4 Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 4 van 11

5 2. BEVINDINGEN De Optimist, so 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Voorwaarden kwaliteitszorg 2.1 De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan. 2.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen en de leerlingenzorg zoals geformuleerd in het schoolplan. 2.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 2.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders/verzorgers en bestuur betrokken. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.4 Het handelingsplan maakt een functionele uitvoering van de handelingsplanning mogelijk. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Pagina 5 van 11

6 Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Pagina 6 van 11

7 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee Pagina 7 van 11

8 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het onderwijs op De Optimist, so, als voldoende. De school werkt systematisch aan de leerlingenzorg, maar nog niet voldoende volgens een cyclisch proces. Vooral de evaluatie van de uitvoering van de handelingsplanning is beperkt tot het bepalen van de vorderingen. De school stelt wel systematisch de beginsituatie van de leerlingen vast, zij stelt het handelingsplan consequent op in overeenstemming met ouders/verzorgers en zij volgt periodiek de leerprestaties en de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen. Daarmee beoordeelt de inspectie drie van de vier normindicatoren als voldoende. De kwaliteitszorg is een verbeterpunt. Er is geen sprake van een systematische kwaliteitszorg volgens een cyclisch proces. Hiervoor ontbreekt onder meer een analyse van de onderwijs en pedagogische behoeften van de daadwerkelijke leerlingenpopulatie, een zorgvuldige evaluatie van de kwaliteit en het aansluitend planmatig werken aan verbeteractiviteiten. De kwaliteit van het onderwijsleerproces is wisselend. De verbeterpunten liggen vooral bij het efficiënt gebruiken van de onderwijstijd, het geven van uitleg en de afstemming van het onderwijs op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. In positieve zin merkt de inspectie op dat de leraren de leerlingen met zorg en respectvol benaderen. In de groepen heerst rust, orde en een taakgerichte werksfeer. Wet- en regelgeving De inspectie signaleert tekortkomingen bij de naleving van wet- en regelgeving over het hanteren van de vierdaagse schoolweek en het vragen van een vrijwillige ouderbijdrage. Toelichting Het systeem van leerlingenzorg en de functionaliteit van de handelingsplanning Het systeem van leerlingenzorg voldoet deels aan de normen die daaraan gesteld worden. Positief is dat de school voldoende aandacht besteedt aan de beginsituatie van de leerlingen en dat zij op basis daarvan het uitstroomperspectief formuleert. Het uitstroomperspectief zoals de school het formuleert is echter vaak nog weinig informatief omdat het doorgaans slechts iets vermeldt over het wel of niet continueren van cluster 4-onderwijs. Omdat het ontwikkelingsperspectief onvoldoende concreet is geformuleerd, zijn de te verwachten leerinhouden en de nodige tijdsverdeling over de vakken niet hieruit af te leiden. De school stelt twee keer per jaar voor alle leerlingen het handelingsplan vast. De ouders/verzorgers worden daarbij betrokken. Wat betreft de kwaliteit van de handelingsplannen stelt de inspectie vast dat de school vooral bij streefdoelen voor de sociaalemotionele ontwikkeling nog nadrukkelijker een relatie kan leggen met het gediagnosticeerd probleem. De school maakt onvoldoende zichtbaar op welke wijze zij het gediagnosticeerd probleem wil aanpakken. De school volgt zowel de leerprestaties als de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen consequent met daarvoor bestemde toetsen en instrumenten. Voor wat betreft de evaluatie van de uitvoering van de handelingsplanning stelt de inspectie vast dat de school (de CvB) onvoldoende zichtbaar maakt dat zij bij de vaststelling van de vorderingen nagaat in hoeverre deze volgens verwachting zijn. Deze worden niet nadrukkelijk weer gerelateerd aan de eerder vastgestelde beginsituatie, met name het diagnostisch beeld. De school spreekt zich ook niet uit over de mate waarin het handelingsplan en de uitvoering daarvan hebben bijgedragen aan de verdere ontwikkeling van de leerling. In het verlengde hiervan stelt de inspectie vast dat de school (de CvB) bij de evaluatie ook niet duidelijk maakt welke consequenties de vorderingen van de leerling hebben voor het vervolg van het Pagina 8 van 11

9 onderwijs. Dit is wel de wettelijke taak van de commissie voor de begeleiding (CvB). Een gebrekkige evaluatie kan het onderwijs aan de leerling in negatieve zin beïnvloeden. De inspectie beoordeelt de mate waarin het handelingsplan een functionele uitvoering van de handelingsplanning mogelijk maakt als voldoende. De leerinhouden en de leerdoelen voor de cognitieve ontwikkeling en de sociaal-emotionele ontwikkeling zijn beschreven met doelen voor de lange termijn en voor de korte termijn. De leerlingen werken met een individuele dagof weekplanning. Daarmee bewaakt de school dat de leerinhouden overeenkomen met de planning zoals die is vastgelegd in het handelingsplan. Kwaliteitszorg en voorwaarden voor kwaliteitszorg De school beschouwt zich als een school in ontwikkeling, maar zij werkt onvoldoende systematisch en volgens een cyclisch proces aan de kwaliteitszorg. Zij heeft haar onderwijsconcept, met name de pedagogische en de didactische benadering, geformuleerd op basis van algemene ontwikkelingsproblemen die kenmerkend zijn voor leerlingen met internaliserende problemen. Zij heeft echter de pedagogische en didactische behoeften bij haar daadwerkelijke leerlingenpopulatie niet in beeld gebracht. Daardoor is het voor de school niet mogelijk om verantwoorde keuzen te maken voor het onderwijsleerproces. Vervolgens beschikt de school niet over systematische evaluaties van het leerproces, de leerlingenzorg en de opbrengsten waaruit de behoefte aan verbeteracties of de wenselijkheid voor borgen van huidige werkwijzen blijkt. Er zijn verbeteractiviteiten gestart, maar de streefdoelen en de wijze waarop de school werkt aan de verbeteractiviteiten zijn vaak onvoldoende concreet beschreven. Dit betekent dat de school niet zichtbaar maakt dat zij planmatig werkt aan het realiseren van de kwaliteitsverbetering. Gemaakte afspraken over de werkwijze bij het onderwijsleerproces en de leerlingenzorg worden vastgelegd en deels verwerkt in modelformulieren. De directie bewaakt samen met de coördinatoren bovendien dat alle teamleden handelen conform de afspraken. De school rapporteert in de schoolgids en in andere beleidsdocumenten onvoldoende over de resultaten van verbeteracties. Zij geeft informatie over de doorstroom naar het vervolgonderwijs, maar maakt onvoldoende duidelijk in hoeverre die resultaten volgens verwachting zijn en wat de consequenties zijn voor het onderwijskundig beleid. Wat betreft de voorwaarden voor kwaliteitszorg stelt de inspectie vast dat de directie de teamleden stimuleert om te werken aan kwaliteitsverbetering. Dit gebeurt echter nog weinig beleidsmatig. De gemaakte keuzen en gewenste effecten worden namelijk niet verantwoord en de werkwijze wordt niet systematisch vastgelegd. Positief is dat de teamleden regelmatig intervisiegesprekken hebben waarmee het eenduidig handelen wordt gestimuleerd. Nog niet alle gelederen (ouders/verzorgers, leerlingen, personeel en bevoegd gezag) zijn nadrukkelijk betrokken bij de kwaliteitszorg. De school heeft namelijk nog geen tevredenheidsonderzoek uitgevoerd bij ouders/verzorgers en leerlingen en het bevoegd gezag krijgt niet jaarlijks het jaarverslag over de resultaten van het onderwijskundig beleid. Onderwijsleerproces Bij het onderwijsleerproces is het (ortho)pedagogisch handelen van voldoende niveau. De leerlingen werken taakgericht aan hun opdrachten. De benutting van de onderwijstijd en het (ortho)didactisch handelen zijn verbeterpunten. Bij de benutting van de onderwijstijd is er sprake van inefficiënt gebruik van de onderwijstijd omdat de school het eten in de ochtend en de middag als onderwijstijd rekent terwijl het Pagina 9 van 11

10 activiteiten zijn zonder een duidelijk onderwijskundig doel en niet gebaseerd op een verantwoorde leerlijn. Het geven van uitleg wordt als onvoldoende beoordeeld omdat met name in de bovenbouw er nauwelijks sprake is van een integrale uitleg bij een leerdoel waarbij leraren een uitleg beginnen met het formuleren van het leerdoel en dit relateren aan reeds bekende kennis. Er ontbreekt een afsluiting van de les waarbij de leraren met de leerlingen terugkijken naar de nieuw verworven kennis of vaardigheid. De uitleg is met name in de bovenbouwgroepen beperkt tot hulp bij opdrachten. De groepsinstructies in de onderbouw zijn overwegend van voldoende niveau. De school maakt nog onvoldoende zichtbaar op welke wijze zij de onderwijstijd en de instructie aanpast aan de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Er is sprake van verschil in niveau van het aanbod en in tempo waarin leerlingen door de leerstof (mogen) gaan. Echter, de school verantwoordt het niveau van het leerstofaanbod, maar niet het verwachte tempo waarin de leerling door de leerstof gaat. Ook de uitleg die gegeven wordt, varieert per leerling terwijl de school onvoldoende zichtbaar maakt dat de manier waarop de leerlingen uitleg krijgen ook voldoet aan hun behoefte. Vanwege het gebrek aan verantwoording van de differentiatie beoordeelt de inspectie deze indicator als onvoldoende. De meeste leerlingen werken met een individuele dag- of weekplanning. De school stimuleert daarmee de eigen verantwoordelijkheid voor het leren bij de leerlingen. De leerlingen krijgen echter nog onvoldoende ruimte om zelf een tijdsindeling te maken voor de verplichte stof en om zelf het werk te controleren en te corrigeren. Schoolklimaat De school streeft naar een sociaal veilig schoolklimaat, maar doet dat onvoldoende beleidsmatig. Zij inventariseert incidenten en zorgt voor de afhandeling van incidenten, maar er is nog geen beleid ontwikkeld op basis van de geregistreerde incidenten. Ook ontbreekt een peiling van de beleving van sociale veiligheid bij leraren en leerlingen. Leraren en leerlingen geven in een gesprek met de inspectie aan dat zij zich (sociaal) veilig voelen op school. De leerlingen klagen wel over pesterijen op school op onbewaakte momenten. Opbrengsten De inspectie kan de resultaten van het onderwijs niet beoordelen. Dit komt doordat de school nog niet nagaat of leerlingen zich naar verwachting ontwikkelen. Bovendien ontbreken voor de inspectie standaarden waaraan de opbrengstgegevens kunnen worden afgemeten. Pagina 10 van 11

11 3. TOEZICHTARRANGEMENT Geen belangrijke tekortkomingen in de onderwijskwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan De Optimist, so, te Emmeloord het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en, eventueel, een onderzoek in het kader van een themaonderzoek. Tekortkomingen in de naleving Er zijn tekortkomingen in de naleving van wettelijke voorschriften, namelijk: De school biedt meer dan het wettelijk toegestane aantal vierdaagse schoolweken aan leerlingen in het derde leerjaar (WEC, artikel 11, lid 4). Daarnaast is er in alle groepen sprake van inefficiënt benutten van de onderwijstijd door extra pauze gecombineerd met activiteiten die geen duidelijke onderwijskundige doelen hebben. De school vermeldt in de schoolgids niet dat de ouderbijdrage vrijwillig is (WEC, artikel 40, lid 1). Om deze reden geeft de Inspectie van het Onderwijs de volgende opdracht aan het bevoegd gezag. Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkomingen in de naleving van wettelijke voorschriften per 1 september 2010 op te heffen en de inspectie hierover te berichten. Ontwikkelingen op de school met betrekking tot de opheffing van tekortkomingen Bij de tekortkomingen in de naleving geeft het bevoegd gezag in een reactie op het conceptrapport van dit kwaliteitsonderzoek aan dat wat betreft het bieden van meer dan het wettelijk toegestane aantal vierdaagse schoolweken in het derde schooljaar een opschorting of aanpassing van het genoemde artikel aan te gaan vragen. De inspectie wijst er op dat het bij dit wetsartikel niet gaat om het voldoen aan de onderwijstijd, maar om het bieden van voldoende volledige schoolweken. Voor wat betreft de vrijwillige ouderbijdrage geeft de school aan dat zij dit heeft aangepast en nadrukkelijk vermeldt in de schoolgids van het schooljaar 2010/2011. In het vierde kwartaal van 2010 bespreekt de inspectie de ontwikkelingen rondom de naleving van de wet- en regelgeving op bovengenoemde punten met het bevoegd gezag. Pagina 11 van 11