Bovenbeenamputatie. oefeningen en richtlijnen. Paramedische Ziekenhuiszorg

Transcriptie

1 Paramedische Ziekenhuiszorg Bovenbeenamputatie oefeningen en richtlijnen Praktische adviezen na de operatie Het is belangrijk dat er geen spierverkortingen optreden in uw heup. Daarom raden wij u aan om twee keer per dag 15 tot 30 minuten op uw buik te liggen, met uw hoofd gedraaid naar de niet-geamputeerde zijde. Als dit niet mogelijk is, gaat u dan helemaal plat op uw rug liggen. Wanneer u op uw zij wilt slapen, plaats dan een groot kussen tussen uw benen. Als u op een stoel zit, zorg er dan voor dat de stomp niet afhangt. Dit om stuwing en oedeemvorming (vochtophoping) te voorkomen. Ga bij voorkeur op een wat hogere stoel met leuningen zitten. Als u gaat zitten in een stoel, of opstaat uit een stoel, pak dan altijd de stoelleuningen vast. Zorgt u ervoor dat de rolstoel altijd op de rem staat. Het is verstandig om een schoen te dragen die vast aan de voet zit en die een brede, niet te hoge hak heeft. Een slipper moet u vermijden. Deze kan uitschieten, waardoor u kunt vallen. Kijkt u tijdens het lopen uit voor natte tegels en losse kleedjes in huis en/of de badkamer. Losse kleedjes kunt u het beste wegdoen. Staande draaien doet u sprongsgewijs en niet door te schuifelen op de voet. Pas op bij het nog slaperig uit bed komen dat u niet valt en de stomp open stoot. Zet voorlopig het looprekje aan de kant van het bed waar u uitstapt zodat u eraan herinnerd wordt dat u maar een been heeft om op te staan. Door het fantoomgevoel kan het zijn dat u het geamputeerde deel van uw been nog voelt als voorheen, en denkt er nog op te kunnen gaan staan. Welke oefeningen krijgt u na de operatie? Dit schema is bedoeld als geheugensteuntje bij het onthouden van de oefeningen die de fysiotherapeut met u heeft besproken. Over het algemeen geldt dat u ongeveer twee tot drie maal per dag oefent. Herhaal iedere oefening tien keer. Bij het oefenen mag gerust wat vermoeidheid optreden. Forceer echter nooit. Bij hevige pijn aan de stomp moet u stoppen. Deze informatie voor patienten is met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Jeroen Bosch Ziekenhuis / (PMD-064, uitgave mei 2017)

2 Het is belangrijk dat u bij de krachtoefeningen rustig doorademt en niet de adem inhoudt of gaat persen. Het is niet de bedoeling dat u zelf met nieuwe oefeningen begint. Doe alleen de oefeningen die de fysiotherapeut u heeft aangeleerd en/of heeft aangekruist. 1 5 seconden spannen 5 x herhalen minimaal 3 x per dag goede zijligging met rechte rug op de niet-geopereerde kant. onderste been gebogen bovenste been in het verlengde van de romp het been gestrekt heffen zonder naar achteren te rollen 2 5 seconden heffen 3 buikligging (evt op een klein kussen) hoofd gedraaid naar de nietgeamputeerde zijde. hef het geamputeerde been gestrekt los van de onderlaag ruglig met gestrekte benen, zo plat mogelijk. til het geamputeerde been een klein stukje op A) breng het been zover mogelijk naar buiten en terug. B) druk de bovenbenen goed tegen elkaar. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 2 van 5

3 4 5 seconden heffen 5 5 seconden heffen ruglig trek de knie van het nietgeopereerde been in de richting van de neus het geopereerde been drukt u in het matras zit in bed met steun van de armen hef het gezonde been van de onderlaag 6 5 seconden aanhouden 7 5 seconden aanhouden ruglig met de hoofdsteun iets omhoog pak de papegaai vast met gebogen armen en trek u op, waarbij de romp los komt van de onderlaag zit in bed (of rolstoel) steun op de vuisten (of armleuningen) en strek beide armen, waarbij de billen loskomen van de onderlaag 8 het bed zo plat mogelijk met het hoofd op een kussen met behulp van de bedhekken: A) optrekken met de armen en komen tot langzit B) indien u rechtop zit, met licht gebogen armen, de hekken wegduwen. Als u veel last heeft van het fantoomgevoel, dan kunt u in gedachten proberen om de voet van het geamputeerde been naar u toe te trekken en de knie hierbij te strekken. Dit een paar tellen vasthouden. Hoe verzorgt u de stomp? Het is belangrijk dat u de stomp en de stomphuid goed verzorgt. Dagelijkse hygiëne is beslist noodzakelijk, zodra de operatiewond genezen is. U kunt het beste de stomp s avonds voor het naar bed gaan wassen met koud water en een zachte Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 3 van 5

4 zeep en daarna goed afdrogen met een ruwe handdoek. Deze stevige aanpak vermindert de gevoeligheid van de stomp en verhoogt de druk die een stomp aan kan tijdens het lopen met een prothese. Een te droge huid kunt u eventueel insmeren met een goede huidlotion. Wij raden u aan geen andere smeersels te gebruiken. Wilt u deze toch gebruiken? Dan moet u dit altijd met uw arts overleggen. Ook moet u de stomp iedere dag inspecteren op kleine schaafwondjes. Zwachtelen Waarom zwachtelen? Het doel van het zwachtelen is om de stomp zo snel mogelijk geschikt te maken voor een prothese. Zwachtelen zorgt voor: 1. vermindering en voorkómen van vochtophoping (oedeem*); 2. het verbeteren van de wondgenezing; 3. bescherming van de stomp. (*): na een amputatie is stompoedeem een normaal verschijnsel. Oedeem is een ophoping van (te veel) vocht in de weefsels. Ernstig oedeem heeft een nadelige invloed op de genezing van de stomp. Hoe moet u zwachtelen? Bij een amputatie van het onderbeen en bij een amputatie van het bovenbeen worden verschillende manieren van zwachtelen gebruikt. De uitleg die voor u geldt krijgt u van de fysiotherapeut op papier mee om te bewaren. De zwachtel Wij raden u aan om te zwachtelen met een Elset S zwachtel. U draagt de zwachtel in principe 24 uur per dag. Was de zwachtels regelmatig in een lauw sopje met bijvoorbeeld shampoo, zeker als u (lekkende) wondjes heeft. Spoel ze goed uit. Laat de zwachtels liggend drogen en strijk ze niet. Neem een nieuwe zwachtel wanneer de rek eruit is. Wanneer kunt u beginnen met zwachtelen? Zo snel mogelijk na de amputatie kan worden begonnen met zwachtelen. De stomp moet twee à drie keer per dag gezwachteld worden. In ieder geval in de ochtend en avond. De zwachtel moet s nachts ook om blijven. Soms is het nodig dat u de stomp vaker zwachtelt, bijvoorbeeld na het (extra) oefenen, na het losschieten van de zwachtel of na het doorlekken van de wond in de zwachtel. Wanneer is zwachtelen niet meer nodig? Nadat de prothese is aangemeten en de stomp dus een stabiele omvang heeft, is het nog steeds belangrijk om te zwachtelen. De omvang van de stomp kan namelijk tijdens het oefenen met de prothese weer sterk veranderen. Dit komt doordat de spieren weer intensiever worden gebruikt. Om de omvang van de stomp te behouden is het belangrijk dat u zwachtelt als u de prothese niet draagt. Als alternatief voor het zwachtelen, kan ook een elastische stompkous (een liner) aangemeten worden. Door de liner of de zwachtel een korte periode af te laten, kunt u uittesten of de omvang van de stomp ook zonder zwachtel of liner hetzelfde blijft. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 4 van 5

5 Hoe zwachtelt u bij amputatie van het bovenbeen? was altijd eerst uw handen; inspecteer en verzorg eventueel de huid van de hele stomp; inspecteer en verzorg eventueel de wondjes, zoals u heeft afgesproken met uw arts. Neem de zwachtel in uw handen en zorg ervoor dat u in de rol kijkt. Begin (zonder druk) zo hoog mogelijk in de lies. Leg twee tot drie ankers rondom aan hoog om het bovenbeen. Maak met de zwachtel 8-jes. Rol via diagonalen naar de stompuiteinden. Daarbij geeft u rek op de hoekpunten van de stomp. Zorg ervoor dat de druk onderaan altijd hoger is dan bovenaan. Bedek de onderzijde van de stomp goed. Ga door met het maken van 8-jes totdat de hele stomp bedekt is. Maak de hele rol op en eindig weer hoog op uw bovenbeen met twee tot drie ankers (zonder druk). Plak het uiteinde van de zwachtel vast met witte tape. Zorg ervoor dat u deze niet op uw huid plakt. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 5 van 5