Jeugdliteratuur ARTIKEL & EINDPRODUCT MINOR

Transcriptie

1 Jeugdliteratuur ARTIKEL & EINDPRODUCT MINOR Betül Günes-Kütük VR3B HOGESCHOOL ISELINGE

2 Hoofdstuk 1 theoretisch onderzoek 1.1 Het belang van leesbevordering Het woord leesbevordering zegt al wat het woord betekent: het bevorderen van lezen. De basis van lezen is dat leerlingen positieve leeservaringen moeten opdoen. Als leerlingen het lezen eenmaal leuk vinden, dan gaan ze ook meer lezen en daardoor dus technisch beter lezen. Wanneer kinderen al vanaf jonge leeftijd worden voorgelezen, wordt hun verbeelding al vroeg gestimuleerd. Dat leidt ertoe dat ze later betere en gemotiveerde lezers worden. Het is de moeite waard om op school leesbevorderende activiteiten te doen. Deze hebben namelijk de volgende positieve effecten op de leerlingen: Ze leren zichzelf te identificeren; Ze leren de wereld en anderen beter kennen; Ze verbreden hun woordenschat; Ze leren emoties bij zichzelf en anderen te herkennen en te benoemen; Ze worden gestimuleerd in de verbeelding en fantasie (Koekebackers, n.d.). Het begrip leesbevordering komt in de kerndoelen van het basisonderwijs amper voor. De volgende kerndoelen komen het meest in de buurt: Nederlandse taal, kerndoel 9 De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en informatieve teksten. Kunstzinnige oriëntatie, kerndoel 54 De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren (SLO, n.d.). 1.2 Werkvormen en activiteiten Leesbevordering vindt plaats door het koppelen van allerlei werkvormen zoals voorlezen, vrij lezen en boekgesprekken. Werkvormen die integreren bevorderen het leesplezier. Door veel voor te lezen wordt de verbeelding van leerlingen gestimuleerd. Bij vrij lezen kunnen leerlingen zelf boeken kiezen. Hierdoor komen ze in aanraking met verschillende boeken waardoor ze eigen smaak ontwikkelen. Boekgesprekken zorgen ervoor dat leerlingen leren om hun gedachten onder woorden te brengen en te luisteren naar hun medeleerlingen. De leerkracht zorgt ervoor dat de inrichting van het lokaal de leerlingen stimuleert tot lezen. Denk hierbij aan: wisselende leeshoeken en boekententoonstellingen (LesinTaal, n.d.). Onder de leesomgeving wordt verstaan: het boekenaanbod, de ondersteunende rol van de professional (zoals pedagogisch medewerkers, bibliothecarissen en docenten), de stimulerende rol van ouders en vrienden en tijd en aandacht voor lezen; een rustige plek en een rustig moment. Een gedifferentieerde aanpak zorgt voor succes. Vier dimensies zijn hierbij van belang: leesmotivatie, interesse en genrevoorkeur, leesvaardigheid en verschillen tussen jongens en meisjes (Stichting Lezen, n.d.). 1.3 Literair competentie In de ontwikkeling van kind tot volwassene is het belangrijk dat er voldoende aandacht wordt besteed aan lezen. Op jonge leeftijd maken kinderen al kennis met verhalen. Kinderen kunnen ook dan al een verhaal beoordelen (spannend, saai, grappig) en verschillen zien in de opbouw van verhalen en in de rol van personages. Tijdens het lezen vormt de lezer zich een voorstelling van de personages, de omgeving en de tijd in het boek. Ook vormt de lezer zich een oordeel over wat hij/zij leest. Dit vermogen neemt toe met de leeftijd en leeservaring van de lezer. Door leesplezier te laten ervaren kunnen leerlingen hun leesvoorkeur en leescompetentie verder ontwikkelen. Literaire competenties verwerven leerlingen door te praten over boeken, te leren omgaan met het brede aanbod van boeken en kennis te verwerven van de kenmerken van boeken (Ganzeman, 2016). Bij vrij lezen kunnen leerlingen zelf boeken kiezen. Ze komen in aanraking met verschillende boeken, waardoor ze eigen smaak ontwikkelen. Boekgesprekken zorgen ervoor dat leerlingen leren om hun gedachten onder woorden te brengen en te luisteren naar hun medeleerlingen. Literaire competentie bestaat uit een combinatie van kennis, houding, vaardigheid, overtuigingen, reflectievermogen en verantwoording.

3 De leerkracht stimuleert de leerling literair vaardiger te worden. Het gaat erom dat leerlingen leren de literaire waarde van boeken te onderkennen en daarvan te genieten. Het is belangrijk dat de leerkracht zijn leerlingen ondersteunt door zelf te lezen en te praten over zijn leeservaringen en uiteraard vragen te stellen over boeken. Iemand is literair competent als hij/zij: 1. Wegwijs is in het brede aanbod van boeken en organisaties. 2. Kennis heeft van kenmerken van literaire teksten en daarmee waardering kan ontwikkelen. 3. Vervolgens die waardering beargumenteerd kan formuleren (Ghonem-Woets, 2009). 1.4 Stimulerende rol ouders en vrienden Het gezin is de basis van de lees- en literaire ontwikkeling van leerlingen. Ouders die veel lezen, voorlezen, thuis praten over boeken en veel boeken in huis hebben, dragen het leesplezier over op hun kinderen. Daardoor gaan de leerlingen zelf ook meer lezen en worden ze leesvaardiger. Bij leesbevordering kan ook de vriendengroep belangrijk zijn. De leeftijdsgenoten kunnen elkaar aanraden en motiveren (Stichting Lezen, n.d.). De volgende initiatieven kunnen ondernomen worden door een basisschool om ouders een stimulerende rol te geven: Een basisschool kan de ouders inzetten voor leesbevorderingsactiviteiten, tijdens Kinderboekenweek en de voorleesdagen; De leerkrachten kunnen de ouders op de hoogte houden van nieuwe boeken; De ouders kunnen ook een functie krijgen binnen een basisschool bijvoorbeeld als leesouder; De leerkrachten stimuleren de ouders om zelf boeken voor hun kinderen te kopen; De leerkrachten kunnen een werkwijze aanbieden om het lezen thuis op gang te brengen; Voorleescursus voor ouders bieden (Walta, 2013). Hoofdstuk 2 praktijk onderzoek 2.1 Onderzoek leescultuur op De Vordering Om een goed beeld te krijgen van de mate waarin er sprake is van een leesbevorderende cultuur op De Vordering, gevestigd te Vorden, is er een onderzoek uitgevoerd. Tijdens het onderzoek stond de volgende vraag centraal: Is er sprake van een leesbevorderende cultuur op De Vordering? Om hierop antwoord te kunnen geven is er een vragenlijst bij alle leerkrachten afgenomen (zie bijlage 1). Eén leerkracht heeft tussen de 0 tot 10 bolletjes gescoord. Dat betekent dat deze leerkracht vindt dat er geen sprake is van een leesbevorderende cultuur. Methodes staan centraal. Acht andere leerkrachten hebben tussen de 10 tot 20 bolletjes gescoord. Zij vinden dat er goede aanzetten zijn gemaakt om het terrein van leesbevordering meer inhoud te geven. Er worden activiteiten uitgevoerd, er zijn goede boekencollecties voorhanden en er is sprake van een zich ontwikkelde visie op leesbevordering. Incidenteel en/of door enkele leerkrachten worden initiatieven met betrekking tot leesbevordering ontplooid. Score leerkracht 9 leerkracht 8 leerkracht 7 leerkracht 6 leerkracht 5 leerkracht 4 leerkracht 3 leerkracht 2 leerkracht

4 Tijdens de teamvergadering is het resultaat van de vragenlijst doorgenomen (zie bijlage1). Het hele team gaf over de uitslag van het onderzoek aan dat het verbaasd was. Ze hadden de scores lager geschat. De leerkrachten waren het daardoor niet eens met de uitslag. De tekst van 0 tot 10 bolletjes vonden ze meer aansluiten bij de status van de school. Volgens hen is er geen doorgaande lijn en geen visie aanwezig op De Vordering. Iedereen werkt in individuele groepen aan leesbevordering. De samenwerking ontbreekt. De leerkrachten van De Vordering willen juist werken aan de samenwerking wat betreft leesbevordering. 2.2 Vormgeving leesbevordering op De Vordering (acht succesfactoren) Iedere klas werkt op zijn eigen manier aan leesbevordering. Om een overzicht te krijgen over de inzet van de acht succesfactoren is er per groep een interview (zie bijlage 5) afgenomen. Uit de interview zijn de volgende gegevens naar voren gekomen: Onderbouw 1/2 en 2/3 De Vordering heeft een abonnement bij de bibliotheek. In de onderbouw wordt er met thema s gewerkt. Per thema worden er boeken bij de bibliotheek geleend. Het boekenaanbod op school is minimaal. De ondersteunende rol van professionele leesbevorderaars wordt vereist. De leescoördinator is nog op zoek naar de vraag waar de school staat voor wat betreft de leesbevordering. Een ondersteunende rol van een bibliothecaresse is aanwezig. Twee keer in het jaar is er een aanbod vanuit de bibliotheek. De ondersteunende rol van ouders is nauwelijks. Er is één hulpouder aanwezig die een NT2-leerling ondersteunt. Iedere maandagochtend starten de leerlingen met een boekenkring. Hierbij wordt verwacht dat een ouder samen met het kind een boekje pakt en leest. De klassenouder zorgt voor nieuwe boeken die bij het thema passen. Op de gang is er een leeshoek aanwezig. Het is geen rustige plek, omdat er op de gang wordt gelopen. De leerlingen uit groep 3 kunnen het lezen plannen op het planbord. De leerlingen uit groep 1 en 2 kunnen hier geen gebruik van maken. De afspraak is dat in alle groepen iedere dag 10 minuten wordt voorlezen, maar niet iedereen doet dit. In groep 3 wordt er dagelijks voorgelezen. Dagelijks kunnen leerlingen vrij lezen. In groep 3 kunnen ze het zelf inplannen en in groep 1 en 2 na het eten en drinken, maar niet iedereen komt hier aan toe. In de onderbouw worden veel gesprekken over boeken gehouden. In groep 2/3 mag de kanjer zijn lievelingsboek meenemen en er wat over vertellen. Ook worden er per thema twee boeken uitgekozen waarbij een strategie (begrijpend luisteren) wordt toegepast. Een gedifferentieerde aanpak is nauwelijks aanwezig. In groep 3 bij het technisch lezen is het aanbod gedifferentieerd (maan/zon). Middenbouw 4 en 5/6 De leerkrachten van beide groepen geven aan dat het boekenaanbod minimaal is. Er is weinig variatie, er zijn geen luisterboeken of boeken voor dyslectische leerlingen. De leerkracht van groep 5/6 gaat met de leerlingen één keer in de 6 weken naar de bibliotheek. De leerlingen mogen allemaal 1 boek uitzoeken. Wanneer ze het boek uit hebben, mogen ze de boeken van elkaar lezen. Twee keer in het jaar worden de leerkrachten door professionele leesbevorderaars ondersteund. De bibliothecaresse biedt activiteiten aan. De ondersteunende rol van ouders en vrienden ervaren beide leerkrachten niet. De leerkracht van groep 4 geeft aan dat het prettig zou zijn als er leesouders zouden zijn. De leerkracht van groep 4 geeft aan dat de themakisten weinig worden ingezet en dat ze die liever vaker wil inzetten. De leerkrachten bieden rustige momenten aan om te lezen. Groep 5/6 leest dagelijks van 11:30 uur 12:00 uur. De leerkrachten geven aan dat er geen ruimte is voor een leeshoek binnen het lokaal en dit vinden ze erg jammer. In beide groepen wordt er dagelijks voorgelezen. In groep 5/6 wordt tijdens vrij lezen gebruik gemaakt van: mandjes lezen, theater lezen en drie keer in de week in eigen boek. In groep 4 wordt ook bijna iedere dag vrij gelezen. In groep 4 worden er geen boekengesprekken gehouden. De leerkracht van groep 5/6 houdt regelmatig gesprekken na het vrij lezen of laat iemand een stukje voorlezen op de voorleesstoel. In beide groepen is er een gedifferentieerde aanpak: stukje voorlezen op de voorleesstoel, mandjes lezen, toneel- lezen en zaklamp- lezen etc. Bovenbouw 7/8 De leerkracht uit de bovenbouw geeft aan dat de het boekenaanbod op school zeer matig is. Er zijn heel weinig informatieve boeken. Veel leerlingen nemen van huis uit boeken mee. De leerkracht ervaart geen ondersteunende rol van een professionele leesbevorderaar, behalve van de bibliotheek. De ondersteunende rol van ouders en vrienden is nauwelijks aanwezig. Leerlingen promoten boeken in hun boekbesprekingen. Tijdens het voorbereiden van een boekbespreking kan een ouder ondersteunen. De leerlingen lezen aan hun eigen tafel. Er wordt weinig voorgelezen. De leerlingen krijgen minimaal 20 minuten de tijd om vrij lezen in te plannen. Er worden gesprekken gehouden d.m.v. boekbesprekingen. Er wordt gedifferentieerd in de keuze die de leerlingen maken in te lezen boeken.

5 2.3 Criteria positieve leeservaringen De basis van lezen is dat leerlingen positieve leeservaringen moeten opdoen. Als leerlingen het lezen eenmaal leuk vinden, gaan ze ook meer lezen en daardoor dus technisch beter lezen. Leerlingen kunnen positieve leeservaringen opdoen met: Boekgesprekken; Aantrekkelijke en stimulerende leesomgeving; Deelnemen aan landelijke leesbevorderingsprojecten bijv. Kinderboekenweek, Voorleesdagen, Poëzieweek etc.; Breed en actueel boekenaanbod (Stichting Lezen, n.d.). Hoofdstuk 3 Conclusies uit de theorie en praktijk Door middel van een theoretisch onderzoek is te concluderen dat leerlingen positieve leeservaringen moeten opdoen. De leerkracht kan met behulp van werkvormen en activiteiten aan leesbevordering werken. De leerkracht zorgt ervoor dat de inrichting van het lokaal de leerlingen stimuleert tot lezen, zoals wisselende leeshoeken en boekententoonstellingen. De school kan een werkwijze aanbieden om het lezen thuis op gang te brengen. Ouders kunnen ook ingezet worden als leesouder. Een gedifferentieerde aanpak zorgt voor succes. Boekgesprekken zorgen ervoor dat leerlingen leren om hun gedachten onder woorden te brengen en te luisteren naar hun medeleerlingen. Door leesplezier te laten ervaren kunnen hun leesvoorkeur en leescompetentie zich verder ontwikkelen. De leerkracht stimuleert de leerling literair vaardiger te worden. Het gaat erom dat leerlingen leren de literaire waarde van boeken te onderkennen en daarvan te genieten. Het is belangrijk dat de leerkracht zijn leerlingen ondersteunt door zelf te lezen en te praten over zijn leeservaringen en uiteraard vragen te stellen over boeken. Aan de hand van de gegevens Onderzoek leescultuur uit Open Boek is er tijdens een teamvergadering op De Vordering te Vorden een gesprek ontstaan. De leerkrachten waren helemaal niet eens met de uitslag. Volgens hen is er geen doorgaande lijn en geen visie aanwezig op De Vordering. Uit de enquête is gebleken dat het boekenaanbod op de hele school minimaal is. Er is een afspraak dat iedereen iedere dag minimaal 10 minuten voorleest. Dit wordt niet door alle leerkrachten toegepast. De leerkrachten hebben behoefte aan een ondersteunende professionele leesbevorderaar (leescoördinator). De ondersteunende rol van ouders is nauwelijks aanwezig. De leerkrachten hebben aangegeven dat ze ouders meer een stimulerende rol willen geven binnen de school. Vrij lezen staat dagelijks op de planning, maar de leerkrachten vinden dat er meer tijd aan vrij lezen besteed moet worden. De leerkrachten van De Vordering vinden dat de samenwerking ontbreekt, iedereen werkt in individuele groepen aan leesbevordering. Tijdens de vergadering hebben de leerkrachten aangegeven dat in het komend schooljaar de focus ligt op het boekenaanbod en de aantrekkelijke en stimulerende leesomgeving. De Vordering wil een stimulerende en aantrekkelijke leesomgeving creëren, zodat leerlingen meer positieve leeservaringen opdoen. Om dit te bereiken moeten de leerkrachten weten waar ze aan moeten voldoen. Hiervoor is een Checklist stimulerende leesomgeving ontwikkeld (zie bijlage 3). Dit product hebben de leerkrachten gebruikt. De Checklist stimulerende leesomgeving is in alle groepen afgenomen. De leerkrachten konden het eventueel ook aanvullen met eigen ideeën. Nadat de Checklist stimulerende leesomgeving was afgenomen hebben de leerkrachten gekeken waar aan gewerkt moest worden. Het was opvallend dat bij de meeste de inrichting slecht scoorde. De leerkrachten weten nu dat er volgend schooljaar aan de inrichting gewerkt moet worden. De leerkrachten kunnen dit bereiken door een breed boekenaanbod aan te bieden, de boeken op niveau/genre in te delen en de leeshoek op een aantrekkelijke manier inrichten. Het ontwikkelde product Checklist stimulerende leesomgeving kan volgend schooljaar nogmaals door alle leerkrachten afgenomen worden. Het lessenpakket Interactief werken met prentenboeken Kikker is verliefd (zie bijlage 5) is ontwikkeld om bij de leerlingen de taalontwikkeling te stimuleren. Door aan prentenboeken meerdere activiteiten te koppelen en deze te plaatsen binnen een werkwijze, worden de mogelijkheden van een prentenboek optimaal benut. Dit lessenpakket bevat 4 lessen. De nadruk wordt gelegd op boekoriëntatie, verhaalbegrip, woordenschat en dramatiseren. Dit product heeft een nieuwe waarde voor de basisschool De Vordering. Deze werkwijze was nieuw voor de leerkrachten. De leerkrachten vonden het erg essentieel en gaven aan dat ze deze werkwijze bij de andere prentenboeken ook te willen toepassen. Dankzij deze werkwijze hebben de leerlingen in stapjes succesvol naar het eindproduct (maandoptreden) gewerkt.

6 Sommige leerlingen vinden het heel spannend om voor de klas wat te vertellen. Om dit voor de leerlingen te vermakelijke is voor de boekenkring een formulier ontworpen (zie bijlage 4). Dit formulier zorgt ervoor dat de leerlingen weten wat ze over een boek kunnen vertellen en dit kunnen presenteren. Op deze wijze is de kwaliteit gewaarborgd. Dit formulier is toegepast in groep 5 en 6. De leerkracht was erg enthousiast hoe de leerlingen interactief bezig waren. De leerkracht heeft dit positief ervaren en is dit formulier zelf ook gaan gebruiken. De producten die hierboven zijn genoemd hebben allemaal een nieuwe waarde voor de basisschool De Vordering. De checklist wordt jaarlijks door de leerkrachten afgenomen en de te ondernemen acties worden bijgesteld. De leerkrachten van de onderbouw gaan meer interactief met prentenboeken werken. Het formulier van de boekenkring wordt routinematig ingezet. Al deze genoemde acties stimuleren de leesbevordering op de basisschool De Vordering. Literatuurlijst Ganzeman, F. (2016). Wat is leesbevordering? Verkregen op 4 april, 2017, van Ghonem-Woets, K. (2009). Literair competentie in groep 3 t/m 8. Verkregen op 5 april, 2017, van file:///d:/pabo/3e%20leerjaar/minor%20jeugdliteratuur/samenvatting%20literaire%20competentie %20in%20groep%203%20tot%20en%20met%208%20(1).pdf Koekebacker, E. (n.d.). Leesbevordering. Verkregen op 4 april, 2017, van file:///c:/users/betul/downloads/vsvs_0810_leesbevordering.pdf Les in Taal (n.d.). Leesomgeving. Verkregen op 5 april, 2017, van Slo (n.d.). Kerndoelen en leerlijnen. Verkregen op 5 april, 2017, van Stichting Lezen (n.d.). 8 succesfactoren leesbevordering. Verkregen op 5 april, 2017, van Stichting Lezen (n.d.). Stimulerende rol ouders en vrienden. Verkregen op 5 april, 2017, van Walta, J. (2013). Open Boek. Eindhoven: Kinderboekenwinkel de Boekenberg.

7 Bijlage

8

9 1. Vragenlijst 2. Beoordeling en advies

10 3. checklist stimulerende leesomgeving (product) Checklist stimulerende leesomgeving Naam leerkracht groep Deze lijst bevat de kernaspecten van een motiverende en stimulerende leesomgeving in de school/klas. Stimulerende leesomgeving Ruim voldoende Voldoende Nog aan werken klimaat Er wordt door de leerkracht/kind voorgelezen. De leerkracht brengt de kinderen op de hoogte van de actuele boeken. De leerkracht/kind voert gesprekken over boeken. Tijdens vrij lezen mogen kinderen zelf een boek bepalen. De leerkracht vertelt over genrekenmerken. Er zijn afspraken gemaakt over de organisatie en het beheer van de leesomgeving. inrichting Er is een actueel en een breed boekenaanbod aanwezig. De boeken zijn gesorteerd op niveau/genre. De leeshoek is op een aantrekkelijke manier ingericht. Denk hierbij aan: tent, kleurengebruik, kussens, boekenrek en kleed. Er is een schoolbibliotheek aanwezig. presentatie De leerkracht/kind promoot een boek aan de klas/school. Er wordt wekelijks/maandelijks boek van de week/maand gepresenteerd (tafelezel). Er wordt maandelijks een boeken top 3 door leerlingen uitgekozen.

11 De kinderen houden een boekbespreking. Er is gelegenheid om leeservaringen te publiceren bijv. op een prikbord. 4. formulier boekenkring Tijdens het lezen vormt de lezer zich een voorstelling van de personages, de omgeving en de tijd in het boek. Ook vormt de lezer zich een oordeel over wat hij/zij leest. Dit vermogen neemt toe met de leeftijd en leeservaring van de lezer. Door leesplezier te laten ervaren kunnen leerlingen hun leesvoorkeur en leescompetentie verder ontwikkelen. Literaire competenties verwerven leerlingen door te praten over boeken, te leren omgaan met het brede aanbod van boeken en kennis te verwerven van de kenmerken van boeken (Ganzeman, 2016). De boekenkring is de verbindende werkvorm binnen leesbevordering. Een boek wordt onder de aandacht gebracht om te promoten dat anderen het ook gaan lezen. Elke boekensoort kan in de boekenkring centraal komen staan in een korte presentatie of activiteit. Het gaat in de boekenkring niet om het beoordelen van boekpresentaties maar om promotie (Walta, 2014). Voor de boekenkring is er een formulier ontworpen (zie hieronder). Sommige leerlingen vinden het heel spannend om voor de klas wat te vertellen. Om dit voor de leerlingen te vermakelijke is voor de boekenkring een formulier ontworpen (zie bijlage 4). Dit formulier zorgt ervoor dat de leerlingen weten wat ze over een boek kunnen vertellen en dit kunnen presenteren. Dit formulier zorgt ervoor dat leerlingen weten wat ze over een boek kunnen vertellen. De leerlingen kunnen het invullen en tijdens de boekenkring gebruiken..

12 Boekenkring Titel: Auteur: Illustrator: Stukje voorlezen: blz Vragen over het boek: Wat vind je bijzonder aan dit verhaal? tekening Kies een personage uit. Hoe ziet dat personage er uit? Wat kun je over het karakter vertellen? Op welke plaats(en) speelt het verhaal? Wat is de belangrijkste gebeurtenis in het verhaal? Toen je de kaft zag, wat dacht je toen over het verhaal?

13 Kun je een stuk noemen dat het meeste lijkt op het echte leven? Welk cijfer zou je dit verhaal geven? 5. interactief werken met prentenboeken kikker is verliefd kleuters groep 1 en 2 inleiding Het lespakket van Kikker is verliefd is bedoeld om bij de leerlingen de taalontwikkeling te stimuleren. Prentenboeken zorgen voor een betere taalontwikkeling. Door te luisteren naar het

14 taalgebruik van de leerkracht en auteur kunnen de leerlingen hun eigen taalgebruik uitbreiden. De woordenschat wordt uitgebreid, de zinsopbouw ontwikkeld en de kennis van verhaalstructuur vergroot. Door aan prentenboeken meerdere activiteiten te koppelen en deze te plaatsen binnen een werkwijze, worden de mogelijkheden van een prentenboek optimaal benut. Dit lespakket bevat 4 lessen. De nadruk wordt gelegd op boekoriëntatie, verhaalbegrip, woordenschat en dramatiseren. Les 1 : vertellen en vragen stellen materialen - post it - pen - gedicht Boekorëntatie lesdoelen - Accent ligt op samenhang tekst en illustraties. - Accent ligt op het bekijken van boeken (lezen van voor naar achter, e.d.) - Accent ligt op het voorspellen van het verhaal naar aanleiding van de omslag van een boek. inleiding 5 min. De leerkracht laat de voor- en achterkant van het prentenboek Kikker is verliefd zien en vraagt wat de kaft en de rug is van het boek. De leerkracht vertelt dat een boek van voor naar achter, van boven naar beneden wordt gelezen. Vervolgens leest de leerkracht de titel van het boek Kikker is verliefd en vraagt aan de leerlingen wat verliefd zijn betekent. kern 10 min. De leerkracht laat de illustraties zien en vraagt aan de leerlingen wat de leerlingen op de illustraties zien en waar ze denken dat het verhaal over zal gaan. De leerkracht noteert de voorspellingen van de leerlingen op een post it en plakt het in het boek. afsluiting 5 min. De leerkracht vertelt aan de leerlingen dat er een versje bij het boek hoort. Door een gedicht te leren, krijgen leerlingen meteen de kern van het verhaal te pakken. De leerkracht leest het versje voor en vraagt wie dit geschreven kan hebben. Vervolgens oefent de leerkracht dit versje met de leerlingen.

15 Les 2 : voorlezen van de tekst materialen - woordkaarten (verzorgen, bedroefd, gelukkig, verassen, geschenk, bonzen, hartslag, evenwicht verliezen, boeket, verlegen en hoogspringen). verhaalbegrip en woordenschat lesdoelen - De leerlingen begrijpen de taal van een verhaal en hebben plezier in het voorgelezen worden. - De leerlingen zijn in staat conclusies te trekken naar aanleiding van een voorgelezen verhaal en halverwege een voorspelling te doen. inleiding 5 min. De leerkracht blikt samen met de leerlingen terug op de voorspellingen van de leerlingen. kern 20 min. Nu wordt het prentenboek in een rustig tempo voorgelezen. De tekst van het verhaal verijkt de taal van de leerlingen, wat betreft woordenschat, zinsopbouw, betekenis, intonatie en verhaalopbouw. Na afloop van het voorgelezen verhaal bespreekt de leerkracht de verschillen en overeenkomsten van de voorspellingen. Woorden krijgen pas betekenis in een zin en zinnen in een verhaal. De leerkracht laat één voor één een plaatje zien en leest het woord voor. De leerkracht vraagt aan de leerlingen of ze weten wat het woord betekent. De leerkracht legt de woorden uit. afsluiting 5 min. Spelletjes stimuleren de fantasie van de leerlingen en maken de verbinding met hun ervaringswereld. De leerkracht beeld samen met de leerlingen de woorden uit.

16 L e s 3 : De leerlingen vertellen het verhaal bij de prenten en spelen het na materialen - posters verhaalbegrip en dramatiseren lesdoelen - De leerlingen weten dat een verhaal een opbouw heeft(situatieschets en episode). - De leerlingen kunnen een verhaal met behulp van illustraties navertellen. - De leerlingen kunnen een verhaal naspelen terwijl de leerkracht vertelt. inleiding 5 min. De leerkracht blikt terug samen met de leerlingen op het voorgelezen verhaal. kern 10 min. De leerlingen vertellen nu het verhaal bij de posters. De leerkracht legt de posters in het midden van de kring neer. Het is eerst de bedoeling dat de leerlingen de posters in de goede volgorde leggen. Als hulpmiddel voor de chronologische volgorde zijn de posters aangeduid met oplopende stipjes.. Wanneer de posters in de goede volgorde liggen wordt het hele verhaal nogmaals door de leerlingen verteld. afsluiting 5 min. Het verhaal ligt nu in de goede volgorde. De leerkracht kiest leerlingen uit om het verhaal na te spelen.

17 L e s 4 : verwerking van het verhaal Materialen - (muziek iedereen is anders ) - digibord zingen lesdoel - liedjes zingen ondersteunt taalontwikkeling, taalvaardigheid en het vergroten van de woordenschat van de leerlingen. inleiding 5 min. Er zijn verschillende mogelijkheden om dieper op de beleving van het verhaal in te gaan. Voorwaarde is dat het verhaal goed bekend is bij de leerlingen. De leerkracht blikt terug samen met de leerlingen op het voorgelezen verhaal. En trekt de conclusie dat eend en kikker allebei anders zijn, maar toch van elkaar houden. kern 10 min. De leerkracht zet het liedje aan en vraagt aan de leerlingen om goed te luisteren wat er gezegd wordt. De leerkracht bespreekt vervolgens de tekst van het liedje. De leerkracht oefent het refrein zonder muziek. De leerkracht leest een zin voor en de leerlingen zeggen het na. Daarna wordt het geoefend met muziek.

18 afsluiting 5 min. Bij muziek hoort bewegen, klappen of dansen (motorische ontwikkeling). De leerkracht bedenkt samen met de leerlingen een dansje bij het refrein van het liedje en voert dit uit. tekst: Iedereen is anders Refr. Iedereen is anders, niemand is als jij iedereen is anders, jij bent jou en ik ben mij iedereen is anders, dat is nou eenmaal zo iedereen is anders, okido! (2x) Je bent misschien wat eigenzinnig alleen jouw manier is goed maar je moet goed begrijpen dat iemand anders het anders doet! want,... Refr. Iedereen is anders, niemand is als jij iedereen is anders, jij bent jou en ik ben mij iedereen is anders, dat is nou eenmaal zo iedereen is anders, okido! God heeft ieder mens geschapen bijzonder en heel speciaal met een uniek karakter en zo verschillen we allemaal! Refr. Iedereen is anders, niemand is als jij iedereen is anders, jij bent jou en ik ben mij iedereen is anders, dat is nou eenmaal zo iedereen is anders, okido! (2x) 6. werkplan VR3 VA3 Studiejaar Werkplan minor jeugdliteratuur 1. Zakelijke gegevens Naam student Klas Stageschool Contactpersoon stageschool voor minor Betül Kütuk-Günes VR3B De Vordering Marije Ribbers 2. Onderwerp van Blok 2 In dit onderzoek wordt de huidige stand van zaken voor leesbevordering op De Vordering vastgesteld en op basis hiervan wordt bepaald of er behoefte is aan meer aandacht voor leesbevordering.

19 3. Probleemstelling Beginsituatie Werken aan leesbevordering heeft op scholen vaak een vrijblijvend karakter. Een leesplan of een taalbeleidsplan waarin aandacht is voor lezen kan dit bevorderen. Daarin wordt vastgesteld welke structurele activiteiten de school gaat ondernemen om leerlingen tot leesvaardige en gemotiveerde lezers te maken (Leraar24, 2012). Op De Vordering is er nog geen leesplan en visie op lezen ontwikkeld. De volgende activiteiten worden rondom lezen uitgevoerd: mandjeslezen, vrij lezen, toneel lezen, voorlezen en leskisten van de bieb. De leerkrachten van groep 1 t/m 8 kiezen jaarlijks twee leskisten per groep. Ieder jaar komen verschillende onderwerpen aan bod. De visie en de gezamenlijke aanpak is niet helder bij iedereen. Om dit te verhelderen wordt een onderzoek opgezet. Theoretisch kader Leesplezier Het woord leesbevordering zegt al wat het woord betekent: het bevorderen van lezen. De basis van lezen is dat leerlingen positieve leeservaringen moeten opdoen. Als leerlingen het lezen eenmaal leuk vinden, gaan ze ook meer lezen en daardoor dus technisch beter lezen Door leesplezier te laten ervaren kunnen leerlingen hun leesvoorkeur en leescompetentie verder ontwikkelen. Literaire competenties verwerven leerlingen door te praten over boeken, te leren omgaan met het brede aanbod van boeken en kennis te verwerven van de kenmerken van boeken (Ganzeman, 2016). Succesfactoren leesbevordering Leesbevordering vindt ook plaats door het koppelen van allerlei werkvormen zoals: voorlezen, vrij lezen en boekgesprekken. Door veel voor te lezen wordt de verbeelding van leerlingen gestimuleerd. Bij vrij lezen kunnen leerlingen zelf boeken kiezen; hiermee komen ze in aanraking met verschillende boeken waardoor ze eigen smaak ontwikkelen. Boekgesprekken zorgen ervoor dat leerlingen leren om hun gedachten onder woorden te brengen en te luisteren naar hun medeleerlingen. De leerkracht zorgt ervoor dat de inrichting van het lokaal de leerlingen stimuleert tot lezen. Denk hierbij aan: wisselende leeshoeken en boekententoonstellingen (LesinTaal, n.d.). Onder de leesomgeving wordt verstaan: het boekenaanbod, de ondersteunende rol van de professional (zoals pedagogisch medewerkers, bibliothecarissen en docenten), de stimulerende rol van ouders en vrienden en tijd en aandacht voor lezen; een rustige plek en een rustig moment. Een gedifferentieerde aanpak zorgt voor succes. Vier dimensies zijn hierbij van belang: leesmotivatie, interesse en genrevoorkeur, leesvaardigheid en verschillen tussen jongens en meisjes (Stichting lezen, n.d.). Stimulerende rol ouders en vrienden Het gezin is de aanleiding van de lees- en literaire ontwikkeling van leerlingen. Ouders die veel lezen, voorlezen, thuis praten over boeken en veel boeken in huis hebben, dragen het leesplezier over op hun kinderen. Daardoor gaan de leerlingen zelf ook meer lezen en worden ze leesvaardiger. Bij leesbevordering kan ook de vriendengroep belangrijk zijn. De leeftijdsgenoten kunnen elkaar aanraden en motiveren (Stichting Lezen, n.d.). Leesplan Om planmatig en structureel aan leesbevordering te werken kunnen de basisscholen een leesplan opzetten. In een schoolleesplan bepaalt de school wat de stand van zaken is en op welke wijze verschillende groepen in het komend schooljaar aan leesbevordering gaat werken. Het schoolleesplan is een toevoeging of een onderdeel van het taalbeleidsplan van een basisschool. Ieder jaar wordt dit werkdocument bijgesteld (Leesplan, n.d.).

20 Doel Het onderzoek vindt plaats op de basisschool De Vordering. Het doel van dit minoronderzoek is inzicht krijgen in de huidige stand van zaken wat betreft de aandacht voor leesbevordering in groep 1 t/m 8 op De Vordering en te bepalen of een bijdrage (schoolplan & werkvorm) kan worden geleverd via een te ontwikkelen product waarbij de leerlingen positieve leeservaringen opdoen. Literatuurlijst Ganzeman, F. (2016). Wat is leesbevordering? Verkregen op 4 april, 2017, van Leesplan (n.d.). Leesplan maken? Verkregen op 4 april, 2017, van Leraar24 (2012).Leesbevordering. Verkregen op 27 maart, 2017, van Les in Taal (n.d.). Leesomgeving. Verkregen op 16 maart, 2017, van Stichting lezen (n.d.). Leesbevordering. Verkregen op 27 maart, 2017, van Stichting lezen (n.d.). Stimulerende rol ouders en vrienden. Verkregen op 27 maart, 2017, van

21 1. Hoofdvraag Deelvragen Functie van de onderzoeksvraag 1.1 Wat is het belang van lezen en beschrijvend Welke werkvormen en leesbevordering? activiteiten kunnen leerkrachten en ouders inzetten om de leesmotivatie en literaire competentie van 1.2 Welke werkvormen en activiteiten kan Beschrijvend leerlingen in groep 1 t/m de leerkracht inzetten om de leerlingen 8 te stimuleren? positieve leeservaringen op te laten doen? Onderzoeksmethodiek Literatuurstudie Zoektermen: belang van lezen, doelen leesbevordering, kerndoel en leesplezier Zoekmachines: Google Scholar, Bicat vh KCO, EBSCO, onderwijsdatabank en het tijdschriftenplein Literatuurstudie Zoektermen: gedifferentieerde aanpak, leesbevordering, leesomgeving, succes factoren en activerende werkvormen Zoekmachines: Google Scholar, Bicat vh KCO, EBSCO, onderwijsdatabank en het tijdschriftenplein 1.3 Wat wordt verstaan onder literaire competentie in het basisonderwijs? beschrijvend Literatuurstudie Zoektermen: literair competent, boegkesprekken en Aiden Chambers Zoekmachines: Google Scholar, Bicat vh KCO, EBSCO, onderwijsdatabank en het tijdschriftenplein 1.4 Hoe kunnen ouders betrokken worden bij de leesbevordering van hun kinderen binnen de basisschool? definiërend Literatuurstudie Zoektermen: stimulerende rol, ouders, voorleescursus en leesouder Zoekmachines: Google Scholar, Bicat vh KCO, EBSCO, onderwijsdatabank en het tijdschriftenplein 2. Hoe kan voor de Vordering een product worden ontwikkeld dat leidt tot positieve leeservaringen van de leerlingen in de groepen 2.1 Hoe scoort De Vordering uit het onderzoek leescultuur uit Open Boek pabo? beschrijvend Vragenlijst: onderzoek leescultuur - Leesbevorderingsactiviteiten - Boekencollecties - Werkvormen en methode technisch lezen en begrijpend lezen - Leerkrachtvaardigheden

22 1 t/m 8? 2.2 Op welke wijze en in welke mate zijn de 8 succesfactoren aanwezig op De Vordering? 2.3. Aan welke criteria moet een te ontwerpen product dat leidt tot positieve leeservaringen van leerlingen in de groepen 1 t/m 8 voldoen? Beschrijvend Ontwerpend - Kennis van kinderboeken - Ouders - Coördinatie leesonderwijs - Visie op lezen - Leesontwikkeling De vragenlijst wordt afgenomen bij alle leerkrachten. De resultaten worden tijden de vergadering besproken. Halfgestructureerd interview : 10 leerkrachten Literatuurstudie Zoektermen: boekenaanbod, ondersteunende rol van professional, stimulerende rol ouders en vrienden, tijd en aandacht, voorlezen, vrij lezen, boekgesprekken en differentiatie. Zoekmachines: Google Scholar, Bicat vh KCO, EBSCO, onderwijsdatabank en het tijdschriftenplein Literatuurstudie Zoektermen: gedifferentieerde aanpak, positieve leeservaringen, leesbevordering, leesomgeving, succes factoren en activerende werkvormen Zoekmachines: Google Scholar, Bicat vh KCO, EBSCO, onderwijsdatabank en het tijdschriftenplein

23 5. Opbrengsten van Blok 2 - checklist stimulerende leesomgeving - interactief werken met prentenboeken Kikker is verliefd lessenpakket - boekenkring formulier 6. Overleg met de begeleider van Blok 2 - via de mail - gesprek op Iselinge 7. Feedback Wieb 8. Akkoordbevinding Het werkplan is akkoord bevonden door: Begeleider Naam: Mariëlle Dortant Datum: Handtekening:

24 7. Half gestructureerd interview voor de leescoördinator en de leerkrachten. Op welke wijze en in welke mate zijn deze acht succesfactoren aanwezig? Hoe staat de school qua leesbevordering er voor? Waarom vindt De Vordering leesbevordering belangrijk? Hoe is de bibliotheeksituatie op De Vordering? Binnen de leesomgeving 1 het boekenaanbod 2 de ondersteunende rol van professionele leesbevorderaars 3 de ondersteunende rol van ouders en vrienden 4 een rustige plek en een rustig moment om te lezen Werkvormen 5 voorlezen 6 vrij lezen 7 gesprekken over boeken Algemeen 8 een gedifferentieerde aanpak Waar zitten verbeterpunten? Wat wil De Vordering in algemene zin met leesbevordering bereiken? Wordt er met het concept De bibliotheek op school gewerkt?