Effectiviteit van Cognitieve Remediatie bij Depressie: een. systematische review en meta-analyse. Eva van Nood. Begeleider: Raoul Grasman
|
|
- Jeroen Filip Smets
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Effectiviteit van Cognitieve Remediatie bij Depressie: een systematische review en meta-analyse Eva van Nood Begeleider: Raoul Grasman
2 Effectiviteit van Cognitieve Remediatie bij Depressie: een systematische review en meta-analyse E. Van Nood Universiteit van Amsterdam Abstract Depressie gaat vaak samen met cognitieve dysfunctie. Onder cognitieve functies valt aandacht, geheugen en executieve functies. Cognitieve Remediatie Therapie (CRT) is een interventie die de cognitieve functies verbeterd. Door het verbeteren van cognitieve functies zouden ook depressieve symptomen kunnen worden verminderd. Er werd een systematische review en meta-analyse uitgevoerd of verbetering van cognitieve functies ook resulteerde in een verbetering in depressieve symptomen. Ook werd er apart een analyse uitgevoerd om te kijken of executieve functies verbeterden. Uit de meta-analyse bleek dat de cognitieve functies verbeterden naar aanleiding van CRT, maar dat depressieve symptomen niet verbeterden. De executieve functies verbeterden ook naar aanleiding van de interventie. Het zou daarom een aanvulling kunnen zijn voor de behandeling van depressie. Depressieve episodes komen voor bij een Major Depressive Disorder (MDD), bij een bipolaire stoornis en bij een schizoaffectieve stoornis (4th ed.; DSM-IV, American Psychiatric Association, 2000). Een depressieve episode wordt gekenmerkt door langdurige droevige gevoelens en gevoelens van nutteloosheid (4th ed.;dsm-iv, American Psychiatric Association, 2000). De diagnostische criteria van de depressieve episode bevat drie clusters
3 van symptomen: affectieve, lichamelijke en cognitieve symptomen (4th ed.; DSM-IV, American Psychiatric Association, 2000). Zelfs nadat stemmingssymptomen af zijn genomen blijft er een beperkt psychosociaal functioneren. Depressieve stemming en cognitieve dysfunctie hangen allebei samen met slecht psychosociaal functioneren (Rock et al., 2013). Onder de cognitieve symptomen vallen zelfverwijt en schuldgevoelens, verminderd concentratievermogen of besluiteloosheid en gedachten aan dood of suïcide. De cognitieve beperkingen komen bij twee derde van de depressieve patiënten voor (Afridi et al., 2011). Hieronder vallen beperkingen in het geheugen, beperkingen in aandacht en beperkingen in executieve functies. Onder executieve functies valt inhibitie, plannen, werkgeheugen en cognitieve flexibiliteit (Rock et al., 2013). In Beck s cognitieve model van depressie wordt verondersteld dat aandacht en informatieverwerking dat verstoord is een grote rol speelt bij het tot stand komen en het in stand houden van depressie (Beck, 1967). Dit komt doordat schema s, die worden geactiveerd door interne en externe stimuli, een invloed hebben op hoe informatie wordt verwerkt. Schema s zijn interne representaties van stimuli, ideeën of ervaringen die, wanneer deze negatief zijn, kunnen bijdragen aan het in stand houden van negatieve symptomen. Schema s bepalen zo hoe informatie wordt geïnterpreteerd in een bepaalde context. Ze bevatten de kernopvattingen van een persoon en alle ervaringen die daarmee gepaard gaan. Nare gebeurtenissen in de kindertijd kunnen leiden tot negatieve schema s waarin negatieve informatie over het zelf is opgeslagen. Wanneer depressieve schema s eenmaal zijn geactiveerd, zorgt dit voor kwetsbaarheid voor depressie. Activatie van deze depressieve schema s leidt tot beperkingen in aandacht, interpretatie en geheugen (Clark, Beck and Alford, 1999). Schema s beïnvloeden welke informatie wordt waargenomen en welke informatie wordt genegeerd, hoe de informatie wordt geïnterpreteerd, welke
4 informatie er wordt opgehaald uit het geheugen en welke betekenis er aan de herinnering wordt toegekend. Zo beïnvloed een schema ook het gedrag. Een persoon met depressie heeft negatieve schema s over situaties en ervaringen waardoor de persoon met depressie dysfunctionele attitudes ontwikkelt en zijn of haar situatie als uitzichtloos ziet. Inhibitie valt onder de executieve functies. Beperkingen in inhibitie zijn gerelateerd aan beperkingen in aandacht en geheugen. Mensen met depressie kunnen zichzelf moeilijk afleiden van negatieve stimuli. Deze beperkingen in inhibitie kunnen zich uiten in een ruminatieve respons stijl (Beck, 2008; Gotlib & Joormann, 2010; Joormann, 2006). Rumineren is de neiging om herhaaldelijk negatieve gedachten te hebben over de depressieve symptomen of problemen. Een beperking in de inhibitie kan ervoor zorgen dat stemming incongruente informatie moeilijk kunnen worden teruggehaald in het geheugen. Dit heeft weer effect op het hebben van een depressieve stemming (Joormann, 2006). Het rumineren in depressie wordt in verband gebracht met de onset, (Just en Alloy, 1997), het progressieve verloop (Kuehner en Weeber, 1999), chroniciteit (Nolen-Hoeksema, 2000) en de duur van depressie (Just en Alloy, 1997; Nolen-Hoeksema et al., 1993). Zoals eerder beschreven komen cognitieve beperkingen bij twee derde van de depressieve patiënten voor. Cognitieve remediatie therapie (CRT) werkt in op deze cognitieve beperkingen en probeert deze dan ook te verminderen. Door middel van geheugen- aandachtstaken worden de basisfuncties getraind. Bij depressie is het doel van de therapie om de cognitieve functies te verbeteren waardoor depressieve symptomen afnemen. Cognitieve Remediatie Therapie is ook toegepast op mensen met schizofrenie. Uit een meta-analyse bleek dat CRT zorgde voor een verbetering in cognitieve prestaties, symptomen en psychosociaal functioneren bij mensen met schizofrenie (McGurk et al.,
5 2007). Bij schizofrenie komen net zoals bij depressie cognitieve beperkingen voor (Mohamed et al., 1999). Voor de aanpak van schizofrenie is de aanpak van deze cognitieve beperkingen essentieel (McGurk et al., 2007). De beperkingen in cognitie zijn namelijk bij mensen met schizofrenie ernstiger dan bij mensen met depressie (Gooren et al., 2013). Omdat CRT de cognitieve functies bij mensen met schizofrenie heeft verbeterd, zou het mogelijk kunnen zorgen voor verbetering in cognitieve prestaties en symptomen bij mensen met een depressie. Onderzoeken naar cognitieve remediatie bij depressie hebben vaak kleine sample sizes (Lee et al., 2013). Het doel van de huidige systematische review is om een meta-analyse uit te voeren over de onderzoeken van cognitieve remediatie bij depressie. Hiermee kan worden bekeken of cognitieve remediatie daadwerkelijk een goede interventie is voor mensen met depressie. Methoden Inclusiecriteria De inclusiecriteria voor de onderzoeken waren : (1) Randomized controlled trial waarin tenminste één actieve psychologische interventie ontworpen om het cognitief functioneren te verbeteren wordt vergeleken met tenminste één controle conditie of een andere actieve interventie-conditie; (2) Bij de deelnemers moeten depressieve symptomen voorkomen, vastgesteld met een gevalideerd instrument; (3) interventies zijn gericht op het verbeteren van cognitieve functies (executieve functies, geheugen, aandacht); (4) tenminste één cognitieve vaardigheid uitkomstmaat die tenminste één cognitieve functie meet, op de voor- en nameting; (5) op de voor- en nameting een uitkomstmaat voor het vaststellen van depressieve symptomen, afgenomen met een gevalideerd instrument. In tabel 1 worden de
6 studiekarakteristieken van de uiteindelijk geselecteerde artikelen weergegeven. Zoekproces De onderzoeken zijn gevonden in de databases PubMed, Web Of Science en PsycInfo met de volgende zoektermen: (( cognitive training OR cognitive therapy OR cognitive rehabilitation OR cognitive remediation OR cognitive enhancement ) AND ( cognitive impairment OR cognition OR cognitive dysfunction OR cognitive function OR cognitive deficits OR executive function OR executive functioning OR attention OR memory OR inhibition OR speed processing ) AND (depression OR depressive episode OR major depression OR MDD OR unipolar OR mood OR depressive disorder OR major depressive disorder )). De artikelen werden gescreend op de titel, abstract en uiteindelijk inhoudelijk op alle inclusiecriteria.
7 Tabel 1. Studiekarakteristieken. Experimentele conditie Eerste auteur Jaar N Leeftijd (in jaren) Diagnostische criteria Baert (experiment 1) Depressieve symptomen BDI-II >19 BDI-II Reactietijd op spatial cueing taak Cognitieve functies Cognitieve training Aantal uren CR Spatial cueing taak: positieve, negatieve en neutrale woorden werden getoond waarbij deelnemers moesten reageren door op een bepaald knop op het toetsenbord te drukken (computertaak) Controle conditie N Leeftijd (in jaren) Baert (experiment 2) DSM-IV BDI-II Reactietijd op spatial cueing taak Spatial cueing taak: positieve, negatieve en neutrale woorden werden getoond waarbij deelnemers moesten reageren door op een bepaald knop op het toetsenbord te drukken(computertaak) Elgamal DSM-IV HAMD-17 California Verbal Learning Test Ruff s 2&7 Selective Attention Test WAIS-R Digit Span Forward en Backward subtests Trail Making Test deel A en B Phonetic en Category versies van de Controlled Oral Word Association Test Iacoviello DSM-IV-TR HAMD-17 WAIS-III Digit Span Forward, Digit Span Backward en Letter- Number Sequencing PSSCogReHab: aandacht, verbal geheugen, psychomotorische snelheid en executieve functies worden getraind door de deelnemers steeds complexere taken op die domeinen uit te laten voeren (computertaak) Emotional Faces Memory Task (EFMT): hierbij moeten de deelnemers
8 emotionele gezichtsuitdrukking onthouden (computertaak) Naismith Totale gemiddelde leeftijd: 64.8 DSM-IV-TR HDRS <20 HDRS Rey Auditory Verbal Learning Test Trail Making Test deel A en B Rey Complex Figure Test Logical Memory subtest van de Wechsler memory Scale Delis Kaplan Executive Functioning System Sorting en Stroop subtest Neuropsychological Educational Approach to Remediation (NEAR) (computertaak) Totale gemiddelde leeftijd: 64.8 Owens BDI-II >19 BDI-II Change Detection Taak Change Detection Taak: deelnemers moesten onthouden waar een figuur zich op het scherm bevond. (computertaak) Preiss ICD-10 BDI-II CogniFit Evaluation: Working Memory, Shifting, Inhibition, Visuomotor Vigilance, Divided Attention en Auditory Memory Span CogniFit: training op meerdere cognitieve domeinen, elke training sessie bevat visuele, auditieve en gemixte taken (computertaak) BDI= Beck Depression Inventory, DSM= Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, ICD= International Classification of Diseases, HAMD= Hamilton Depression Rating Scale, WAIS-R= Wechsler Adult Intelligence Scale Revised
9 Meta-analyse De effectsizes zijn berekend door gebruik te maken van de gemiddelden en standaarddeviaties van de interventie- en controlegroepen op de voor- en nameting van de studies. Om de effectsize te berekenen is er gebruik gemaakt van de gepoolde standaarddeviaties. Om de effectsizes te berekenen werd het tabblad mean gain scores, pre and post SDs, and pre-post R van de Practical Meta-Analysis Effect Size Calculator gebruikt (Wilson, 2001). Bij Iacoviello (2014) waren geen standaarddeviaties gerapporteerd op de nameting. Het is daarom berekend door r=0.15 te gebruiken, op basis van deze correlatie en het aantal proefpersonen is de effectsize berekend. Het gemiddelde effect veranderde niet aanzienlijk door het gebruik van een hogere r, daarom is ervoor gekozen om de effectsize te gebruiken die hoorde bij r=0.15 (d=0.3038). De effectsize die hoorde bij r=0.6 was onrealistisch hoog (d=1.5017), de gemiddelde effectsize veranderde echter niet aanzienlijk hierdoor (bij r=0.15, d=0.232, bij r=0.6, d=0.296). Er worden verschillende analyses uitgevoerd: Er wordt een fixed effects analyse uitgevoerd om het effect van cognitieve training over de verschillende studies te berekenen. De nulhypothese stelt dat er geen effect is van cognitieve remediatie op depressie (effectgrootte = 0), de alternatieve hypothese stelt dat er wel een effect is van cognitieve remediatie op depressie (effect grootte 0). Deze hypothesen worden tegen elkaar afgezet. Om de heterogeniteit van het effect te bekijken wordt er een Q-toets uitgevoerd. Deze Q-toets toetst de nulhypothese dat in alle studies het effect even groot is tegen de alternatieve hypothese dat de effect groottes van elkaar verschillen in de verschillende studies. X 2 is de toetsingsgrootheid van de Q-test.
10 Een random effects analyse wordt uitgevoerd om zowel het gemiddelde effect als de variantie van het effect te toetsen. De nulhypothese (het gemiddelde effect =0) wordt afgezet tegen de alternatieve hypothese H0 (het gemiddelde effect 0). Om te bekijken of er publicatiebias is wordt er een Eggers toets uitgevoerd (Eggers et al., 1997). Hierin wordt bekeken of er een verband is tussen effectgrootte en studieprecisie. Er is sprake van publicatiebias als deze significant is (correlatie 0). Er wordt ook nog een fixed- en een random effects analyse (met Q-test) uitgevoerd over de subselectie van de artikelen over executieve functies. Resultaten Uit de zoektermen kwamen 2425 artikelen uit de 3 verschillende databases. Er werden 294 duplicaten gevonden, waardoor er nog 2131 artikelen overbleven. Vervolgens werden deze artikelen gescreend op titel waardoor er 294 artikelen overbleven. Er konden 98 artikelen worden uitgesloten nadat de abstracts waren bekeken. De artikelen konden vervolgens worden uitgesloten doordat ze niet voldeden aan alle inclusiecriteria. Uiteindelijk voldeden 12 artikelen aan alle inclusiecriteria. Bij het extraheren van de data die nodig was om de effect sizes te berekenen bleek dat bij 5 artikelen niet alle informatie hiervoor beschikbaar was. Er werd daarom contact gezocht met de eerste auteurs van de artikelen. Van 3 onderzoekers kregen we antwoord, toch was deze informatie als nog niet bruikbaar voor het berekenen van de effect sizes. Voor de uiteindelijke analyse zijn er 7 studies gebruikt. Baert et al. (2010) bevatte 2 studies. Er zijn daarom 6 artikelen gebruikt voor de
11 meta-analyse. Figuur 1 geeft het zoekproces weer. Figuur 1. Zoekproces naar de literatuur. Effect op Cognitieve Functies De cognitieve functies die werden meegenomen waren executieve functies, aandacht en geheugen. In tabel 2 zijn alle effectsizes voor de verschillende taken van de verschillende studies weer gegeven. Er werd een fixed- en een random effects analyse uitgevoerd. De totale effectsize voor cognitieve functies laat een significant effect zien. Het is wel een klein effect (d=0.232, z=2.168, p=.03). Executieve functies (d=0.321, z= 3.776, p=.0002), aandacht (d=0.313, z= 2.032, p=.0419) en geheugen (d=0.322, z= 7.854, p<.001) laten allemaal een significant effect zien. De Q-test liet een significant effect zien (T 2 =0.0474, X 2 (6)= ,
12 p=.0051). Dit betekent dat de variantie van de effect sizes van de verschillende studies verschilt van de verwachte variantie op basis van de standaard errors. Omdat de Q-toets significant was was de random effects analyse op zijn plaats. Op basis hiervan wordt de forrest plot van de random effects analyse weergegeven in figuur 2. Tabel 2. Resultaten van de meta-analyse voor cognitieve functies Nummer in Studie Forrest plot (figuur 2) 1 Baert (experiment 1) 2 Baert (experiment 2) Gemiddelde ES voor cognitieve maten SE 95% CI ± ± Elgamal ± Iacoviello ± Naismith ± Owens ± Preiss ± Totale ES voor executieve functies ± Totale ES voor geheugen ± Totale ES voor aandacht ± Totale ES voor cognitieve maten ± 0.235
13 Figuur 2. Forrest plot van cognitieve functies op basis van de random effects analyse. Effect op depressieve symptomen Alle deelnemers uit de verschillende studies leden aan depressie. Er werd een fixeden een random effects analyse uitgevoerd. De effectsizes voor depressie varieerden tussen en de 0.82 (tabel 3). Er kwam geen significant effect uit van cognitieve remediatie therapie op depressieve klachten (d= 0.164, z= 1.206, p=.2261). Uit de Q-test bleek dat deze niet significant was (T 2 =0.1416, X 2 (6)= , p=.0520). De variantie van de effectsizes van de verschillende studies verschilt dus niet van de verwachte variantie op basis van de standaard error. Een fixed effects analyse was hierbij op zijn plaats. In figuur 3 is een Forrest plot voor de gevonden effectsizes weergegeven.
14 Tabel 3. Resultaten van de meta-analyse voor depressie. Nummer in Studie (eerste Gemiddelde ES SE 95% CI Forrest plot auteur) voor depressie (figuur 3) 1 Baert (experiment ± ) 2 Baert (experiment ± ) 3 Elgamal ± Iacoviello ± Naismith ± Owens ± Preiss ± Totale ES depressie ± 0.289
15 Figuur 3. Forrest plot van depressie op basis van de fixed effects analyse. Subanalyse: executieve functies Er is een subanalyse uitgevoerd over de studies waarbij alleen naar executieve functies werd gekeken. Uit de studies die meerdere cognitieve functies maten werden alleen de taken gebruikt die executieve functies maten. De analyse werd uitgevoerd over 5 studies met in totaal 139 deelnemers (71 in interventiecondities, 68 in de controlecondities). De totale effectsize werd berekend door alle gemiddelden van de studies ie executieve functies maten op te tellen en te delen door het aantal studies. In tabel 4 staan de onderzoeken met hun bijbehorende subtests vermeld die mee zijn genomen in de subanalyse. Er werd een fixed- en een random effects analyse uitgevoerd. Er was een significant effect van cognitieve remediatie therapie op het verbeteren van executieve functies ( d=
16 0.321, z= 3.776, p=0.0002). De Q-test was niet significant (T 2 =0.000, X 2 (4)=2.9826, p=.5607). De variantie van de effect sizes van de verschillende studies verschilt dus niet van de verwachte variantie op basis van de standaard error. Op basis hiervan was een fixed effects analyse op zijn plaats. Tabel 4. Artikelen met hun subtests voor executieve functies. Studie Elgamal Iacoviello Naismith Owens Preiss WAIS-R=Wechsler Adult Intelligence Scale Taak Immediate free recall list B WAIS-R digit span subtest forwards WAIS-R digit span subtest backwards Trail Making Test deel A en B Phonetic en Category versies van de Controlled Oral Word Association Test WAIS-III Digit Span Forward, Digit Span Backward en Letter-Number Sequencing Trail Making Test deel A en B Delis Kaplan Executive Functioning System Sorting en Stroop subtest Change detection taak Working Memory Shifting Inhibition Visuomotor vigilance Dividend attention Auditory memory span Publicatiebias De Egger s test werd gebruikt om te bekijken of er sprak was van een publicatiebias. Er is een Egger s test uitgevoerd over de cognitieve functies en depressie (figuur 5, 6). De Egger s test voor cognitieve functies was niet significant (t(5)=0.3588, p=.7388). Dit laat zien dat er geen duidelijke aanwijzing was voor publicatiebias bij cognitieve functies. Figuur 5 laat het funnelplot hiervoor zien.
17 Bij depressie was de Egger s test niet significant (t(5)= 1.435, p=.2108). Er was hierom geen duidelijke aanwijzing voor publicatiebias. Figuur 6 geeft het funnelplot hiervan weer. Figuur 5. Funnelplot voor publicatiebias voor cognitieve functies op basis van random effects analyse.
18 Figuur 6. Funnelplot voor publicatiebias voor depressie op basis van fixed effects analyse. Discussie Cognitieve Remediatie lijkt een effect te hebben op cognitieve functies. Het zou cognitieve functies kunnen verbeteren bij mensen met depressie. De therapie lijkt echter geen effect te hebben op depressieve symptomen. Het zou kunnen dat depressieve symptomen door deze therapie niet verbeteren. Voor het verbeteren van executieve functies lijkt CRT wel een effect te hebben. De punten van discussie die kunnen worden opgemerkt bij deze conclusie is dat er maar weinig studies konden worden gebruikt voor deze meta-analyse. Door het kleine aantal studies wegen alle onderzoeken erg zwaar. Éen onderzoek heeft hierdoor als heel erg veel invloed voor de gehele uitkomst van de meta-analyse. Een studie die als enige het tegendeel bewijst heeft daardoor al heel erg veel invloed en zorgt er meteen voor dat de uitkomst van het onderzoek heel anders is dan als dit onderzoek niet was meegenomen in de meta-
19 analyse. De daadwerkelijke effectsize zou groter of kleiner kunnen zijn dan het effect wat in deze meta-analyse is gevonden. Het daadwerkelijke effect en het gevonden effect komen daarom mogelijk niet overeen. Er zou daarom meer onderzoek moet vrijkomen over de invloed van cognitieve remediatie therapie op depressie om deze meta-analyse te kunnen aanvullen. Een ander punt van discussie is dat het mechanisme wat achter CRT is mogelijk niet werkt. Cognitieve Remediatie Therapie zorgde wel voor verbetering in cognitieve functies, maar niet voor verbetering in depressieve symptomen. Mensen met depressie ervaren vaak cognitieve dysfunctie (Rock et al., 2013), maar dit wil niet zeggen dat het aanpakken van de cognitieve functies ook een verbetering in depressieve symptomen met zich meebrengt. Het zou daarom kunnen dat dit mechanisme niet (volledig) werkt. De cognitieve functies zouden met deze therapie wel de cognitieve problemen aanpakken, maar de daadwerkelijke verandering in stemming wordt niet aangepakt. Het zou daarbij kunnen dat de cognitieve functies nog niet goed genoeg zijn verbeterd om ook depressieve symptomen te verbeteren of dat cognitieve symptomen en depressieve symptomen niet genoeg samenhangen. De therapie zou als nog bruikbaar zijn om de cognitieve functies van mensen met depressie te verbeteren. Uit deze meta-analyse leek het alsof cognitieve remediatie therapie de cognitieve functies bij mensen met depressie verbeterden en dat het niet hielp voor de depressieve symptomen. Het mechanisme waarbij het aanpakken van de cognitieve dysfuncties de depressieve symptomen verbeterd blijkt niet op te gaan. Executieve functies, aandacht en geheugen worden wel aangepakt met CRT, de negatieve gedachten die worden opgeroepen door het activeren van negatieve schema s worden echter niet aangepakt. Er is echter meer
20 onderzoek nodig om deze conclusie daadwerkelijk te stellen. De therapie zou bruikbaar kunnen zijn bij het aanpakken van cognitieve dysfuncties en executieve dysfunctie bij mensen met depressie. Het zou daarom een aanvulling kunnen zijn voor de behandeling van depressie, waarbij de depressieve symptomen apart worden aangepakt zodat psychosociaal functioneren kan worden verbeterd.
21 Literatuurlijst Afridi, M., Hina, M., Qureshi, I., & Hussein, M. (2011). Cognitive disturbance comparison among drug-naïve depressed cases and healthy controls. Journal of the College of Physicians and Surgeons, 21, American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed.). Washington, DC: Author. Baert, S., De Raedt, R., Schacht, R., & Koster, E. H. W. (2010). Attentional bias training in depression: Therapeutic effects depend on depression severity. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 41, Beck, A. T. (1967). Depression: Causes and treatment. Philadelphia: University of Pennsylvania. Beck, A. T. (2008).The evolution of the cognitive model of depression and its neurobiological correlates. American Journal of Psychiatry, 165, Clark, D. A., Beck,A. T.,& Alford, B. A.(1999). Scientific foundations of cognitive theory and therapy for depression. New York: John Wiley & Sons. Egger, M., Smith, G. D., Schneider, M., and Minder, C. (1997). Bias in meta-analysis detected by a simple, graphical test. British Medical Journal, 315, Elgamal, S., McKinnon, M.C., Ramakrishnan, K., Joffe, R.T., MacQueen, G. (2007). Successful computer-assisted cognitive remediation therapy in patients with unipolar depression: a proof of principle study. Psychological Medicine 37, Gooren, T., Schlattmann, P., & Neu, P. (2013). A comparison of cognitive functioning in acute schizophrenia and depression. Acta Neuropsychiatrica, 25, Gotlib, I. H. & Joormann, J. (2010). Cognition and depression: current status and future directions. Annual Review of Clinical Psychology, 6,
22 Iacoviello, B.M., Wu,.G, Alvarez, E., Huryk, K., Collins, K., & Murrough, J. (2014). Cognitive emotional training as an intervention for major depressive disorder. Depression Anxiety, 31, Joormann, J. (2006). The relation of rumination and inhibition: Evidence from a negative priming task. Cognitive Therapy and Research, 30, Just, N., & Alloy, L. B. (1997). The response styles theory of depression: Tests and an extension of the theory. Journal of Abnormal Psychology, 106, Kuehner, C., & Weber, I. (1999). Responses to depression in unipolar depressed patients: An investigation of Nolen-Hoeksema's response styles theory. Psychological Medicine, 29, Lee, R. S., Redoblado-Hodge, M. A., Naismith, S. L., Hermens, D. F., Porter, M. A., & Hickie, I. B. (2013). Cognitive remediation improves memory and psychosocial functioning in first episode psychiatric out-patients. Psychological Medicine, 46, McGurk, S. R., Twamley, E. W., Sitzer, D. I., McHugo, G. J., & Mueser, K. T. (2007). A metaanalysis of cognitive remediation in schizophrenia. American Journal of Psychiatry, 164, Mohamed, S., Paulsen, J. S., O Leary, D. S., Arndt, S., & Andreasen, N. C. (1999): Generalized cognitive deficits in schizophrenia. American Journal of Psychiatry, 156, Naismith, S. L. (2011). Enhancing memory in late-life depression: the effects of a combined psychoeducation and cognitive training program. American Journal of Psychiatry, 19, Nolen-Hoeksema, S. (2000). The role of rumination in depressive disorders and mixed anxiety/depressive symptoms. Journal of Abnormal Psychology, 109, Nolen-Hoeksema, S., & Morrow, J. (1993). Effects of rumination and distraction on
23 naturally-occurring depressed mood. Cognition & Emotion, 7, Owens, M., Koster, E. H. W., & Derakshan, N. (2013). Improving attention control in dysphoria through cognitive training: transfer effects on working memory capacity and filtering efficiency. Psychophysiology, 50, Preiss, M., Shatil, E., Čermáková, R., Cimermanová, D., & Ram, I. (2013). Personalized cognitive training in unipolar and bipolar disorder: A study of cognitive functioning. Frontiers in Human Neuroscience, 7, 108. Rock, P. L., Roiser, J. P., Riedel, W. J., & Blackwell, A. D. (2013). Cognitive impairment in depression: a systematic review and meta-analysis. Psychological Medicine, 29, Wilson, D. B. (2001). Practical Meta-Analysis Effect Size Calculator. George Mason University.
Alexithymie, type D persoonlijkheid en cognitieve problematiek bij SSS. Mogelijkheden voor de behandeling! Lars de Vroege
Alexithymie, type D persoonlijkheid en cognitieve problematiek bij SSS. Mogelijkheden voor de behandeling! Lars de Vroege Mogelijkheden voor de behandeling? Alexithymie? Type D persoonlijkheid? Cognitieve
Nederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Effectiviteit van Cognitieve Remediatietherapie bij de Behandeling van Depressie: een Meta-Analyse
29-5-2015 Effectiviteit van Cognitieve Remediatietherapie bij de Behandeling van Depressie: een Meta-Analyse Bachelorproject Loes van Vugt Studentnummer: 10450718 Begeleider: Raoul Grasman 1 Effectiviteit
Impact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren
Impact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren Daphne Reukers, Ellen van Jaarsveld, Joris van Loenhout, Jeannine Hautvast, Koos van der Velden Disclosure belangen spreker Geen (potentiële)
Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen
Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally
Is het depressie? Dr. M. Zuidersma, UMCG of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Maar is dit wel zo? Disclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker Is het depressie? of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Marij Zuidersma Interdisciplinary Center Psychopathology and Emotion regulation (ICPE) 7 mei 2019 (potentiële)
Train uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie. Marie-Anne Vanderhasselt
Train uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie Marie-Anne Vanderhasselt Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R., Namur, V., Lotufo, P.A., Bensenor, Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R.,
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,
Problemen met executieve functies bij kinderen met DCD: een literatuuroverzicht
1 Problemen met executieve functies bij kinderen met DCD: een literatuuroverzicht Marina Schoemaker, Merel Timmer, Marleen van der Wees, Heleen Reinders Messelink, Chiel Volman, Jolien van den Houten Wat
NEUROLOGISCHE MUZIEKTHERAPIE BIJ SCHIZOFRENIE
NEUROLOGISCHE MUZIEKTHERAPIE BIJ SCHIZOFRENIE Gerben Roefs Zuyd Hogeschool Master of Arts Therapies 19 juni 2015 Opbouw Presentatie VOLGT PROCES VAN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK DOEN START MET EEN IDEE -
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,
INTERNE COGNITIEVE CONTROLE BIJ ADOLESCENTEN MET DEPRESSIEVE SYMPTOMEN
INTERNE COGNITIEVE CONTROLE BIJ ADOLESCENTEN MET DEPRESSIEVE SYMPTOMEN LAURA WANTE, CAROLINE BRAET INEKE DEMEYER, RUDI DE RAEDT, SVEN MUELLER Department of Developmental, Personality and Social Psychology,
Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI 10.1007/978-90-368-1003-6, 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 50 neem de regie over je depressie Bijlage 1 Beloopstabel
Screening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg
Screening en behandeling van psychische problemen via internet Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Online screening Online behandeling - Effectiviteit
Zimmerman, Sheeran, & Young. Beoordelen van de aanwezigheid van depressie
DIAGNOSTIC INVENTORY FOR DEPRESSION (DID) Zimmerman, M., Sheeran, T., & Young, D. (2004). The Diagnostic Inventory for Depression: A self-report scale to diagnose DSM-IV Major Depressive Disorder. Journal
Depressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten
Depressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten Marij Zuidersma Promotoren: Peter de Jonge, Johan Ormel, Henk Jan Conradi Interdisciplinary center for psychiatric epidemiology University
4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria
4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom STAP 1. Bepaal of de volgende hoofdsymptomen voorkomen.
Therapeutische waarde van specifieke persoonlijke herinneringen. Prof. dr. Filip Raes KU Leuven
Therapeutische waarde van specifieke persoonlijke herinneringen Prof. dr. Filip Raes KU Leuven Antwerpen Het verhaal, met en zonder woorden 17.03.2017 waarover zal ik het hebben? belang van specifieke
Cognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving
Cognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving Mike Rinck Radboud Universiteit Nijmegen Cognitieve Vertekeningen bij Stoornissen "Cognitive Biases" Patiënten
Gedragsmatige activatie en antidepressiva voor (ernstige) depressie: een behandelstudie uit Iran
Gedragsmatige activatie en antidepressiva voor (ernstige) depressie: een behandelstudie uit Iran Marcus Huibers, Latif Moradveisi, Fritz Renner, Modabber Arasteh & Arnoud Arntz Department of Clinical Psychological
Observationeel onderzoek Patiënt-controleonderzoek Cohortonderzoek Cross-sectioneel Systematisch review
Zoekstrategie JGZ-richtlijn Taalontwikkeling Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken zijn deze eerst omgevormd tot PICO uitgangsvragen. Hierbij wordt achtereenvolgens het volgende
Neurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie
Neurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie Het belangrijkste doel van dit proefschrift was het bestuderen van de aard en de mate van veranderingen op meerdere domeinen van het neurocognitief
Validatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners
Validatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners van Somatische en Psychogeriatrische Afdelingen Validation of the Depression List (DL) and the Geriatric
Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis
Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?
Heart and Soul. Cardiovasculair en Depressie
Heart and Soul Cardiovasculair en Depressie Ten leading causes of DALY s 2030 - high income countries (in %) - Unipolar depressive disorder 9.8 Ischaemic heart disease 5.9 Alzheimer and other dementias
DE STAND VAN DE WETENSCHAP: BEWEZEN EFFECTIEF
'KLEUR JE LEVEN' DE STAND VAN DE WETENSCHAP: BEWEZEN EFFECTIEF Contactgegevens Mentalshare Telefoon: +31 (0)302971198 E-mail: kleurjeleven@mentalshare.nl Website: www.mentalshare.nl In samenwerking met:
Repeatable Battery for the Assessment of Neuropsychological Status (RBANS)
Repeatable Battery for the Assessment of Neuropsychological Status (RBANS) Randolph C. (1998) Randolph, C., Tierney, M. C., Mohr, E., and Chase, T. N. 1998. "The Repeatable Battery for the Assessment of
Diagnose en classificatie in de psychiatrie
Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de
Cogmed Werkgeheugen Training & Transfer & ROI. Cogmed is opgenomen in de Databank Effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut.
Cogmed Werkgeheugen Training & Transfer & ROI Cogmed is opgenomen in de Databank Effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut. Introductie en inhoud Onderliggende research Voorwaarden
Comparison: Kinderen zonder deze risicofactor.
Zoekstrategieën JGZ-richtlijn Taalontwikkeling oekstrategie Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken tot beantwoordbare vragen zijn deze eerst omgewerkt tot PICO uitgangsvragen.
Welke Rol speelt Rumineren bij het Oplossen van Sociale Problemen bij. Depressie en wat zijn de Behandelmogelijkheden?
Welke Rol speelt Rumineren bij het Oplossen van Sociale Problemen bij Depressie en wat zijn de Behandelmogelijkheden? Naam: Dewi de Wit Studentnummer: 10001527 Begeleiding: Corine Dijk 1 Inhoudsopgave
Dynamics, Models, and Mechanisms of the Cognitive Flexibility of Preschoolers B.M.C.W. van Bers
Dynamics, Models, and Mechanisms of the Cognitive Flexibility of Preschoolers B.M.C.W. van Bers Introductie Flexibiliteit is een belangrijke eigenschap in de huidige snel veranderende maatschappij. In
Fysieke activiteit en de cognitieve ontwikkeling van kinderen in het basisonderwijs
Fysieke activiteit en de cognitieve ontwikkeling van kinderen in het basisonderwijs Wat is de relatie tussen fysieke activiteit en hersenfuncties, cognitieve functies en leerprestaties? Dagelijkse voldoende
15-10-2015. Let s get together BSI-NISPA. Search: RDoC Matrix. Problemen met onze diagnoses/behandelingen. NIMH Strategisch Plan: RDoc
15-10-2015 Problemen met onze diagnoses/behandelingen Let s get together BSI-NISPA DSM 5 kent meer dan 400 psychische stoornissen Valide diagnoses? Eni S. Becker 2 NIMH Strategisch Plan: RDoc Research
Korte bijdrage Het belang van subklinische depressies
Korte bijdrage Het belang van subklinische depressies door P. Cuijpers Samenvatting Subklinische depressies zijn depressieve beelden waarbij sprake is van depressieve klachten zonder dat voldaan is aan
Electronisch affect monitoren met feedback-interventie in de behandeling van depressie: een randomized controlled trial
Electronisch affect monitoren met feedback-interventie in de behandeling van depressie: een randomized controlled trial Ingrid Kramer ima.kramer@ggze.nl Van onderzoek naar de klinische praktijk PsyMate
Making sense of numbers
Ilona Friso-van den Bos Making sense of numbers Number sense van kleuterklas tot schoolkind, en relaties met rekenen en werkgeheugen 12 september 2014 Deze presentatie Focus: hoe hangt het werkgeheugen
Mindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014
Mindfulness binnen de (psycho) oncologie Else Bisseling, 16 mei 2014 (Online) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie voor kankerpatiënten. (Cost)effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT)
Het effect van een Positivity Training op gedragstendenties bij depressieve patiënten
Het effect van een Positivity Training op gedragstendenties bij depressieve patiënten VGCT najaarscongres 2016 Amras van Opdorp MSc. Pro Persona Mental Health Care, Depression Expertise Center, Nijmegen,
Theorie! Cognitive Bias Modification! Resultaten onderzoek!
Cognitive Bias Modification Resultaten onderzoek December 2013 Jules Reijnen Ron Jacobs Theorie Cognitive Bias Modification (CBM) is een recent onderzoeksgebied dat zich richt op de vertekening (bias)
Literatuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters
Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review
Het verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij
Het verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij Een vergelijking van een depressieve en een niet-depressieve groep met Experience-Sampling-Method
Ouderen en Internet: Wat werkt op het web?
Ouderen en Internet: Wat werkt op het web? Julia van Weert Kennismarkt AMC/VUmc. Amsterdam, 5 juni 2012 Ouder worden en cognitie Z-scores 1,2 0,8 0,4 0-0,4-0,8 Working Memory Long-term memory Speed of
Belangrijkste bevindingen
Samenvatting Het heeft lang geduurd voordat we Freud s erfenis, namelijk dat ouderen de mentale plasticiteit ontbeerden om te kunnen veranderen of te kunnen profiteren van psychotherapie van ons hebben
Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen?
Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen? Lonneke I.M. Lenferink Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht Paul A. Boelen Universiteit Utrecht,
MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE
MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE MARION SPIJKERMAN VGCT CONGRES, 13 NOVEMBER 2015 OVERZICHT Introductie Methode Resultaten Discussie Mindfulness en ACT interventies als ehealth:
Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen
Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic
Schema therapie voor chronische depressie
Schema therapie voor chronische depressie Fritz Renner, Arnoud Arntz, Jill Lobbestael, Frenk Peeters, Marcus Huibers VGCt najaarscongres 2012 Chronische depressie Vergeleken met episodische depressie Sterkere
MEMANTINE-ADDITIE AAN CLOZAPINE 1. Memantine-additie aan Clozapine bij Therapieresistente Schizofrenie
MEMANTINE-ADDITIE AAN CLOZAPINE 1 Memantine-additie aan Clozapine bij Therapieresistente Schizofrenie (Memantine Add-On Therapy to Clozapine in Refractory Schizophrenia) David M.H. Buyle David M.H. Buyle
MINDS: Mental Information processing
MINDS: Mental Information processing and Neuropsychological Diagnostic System Geautomatiseerde afname en scoring van psychologische tests en vragenlijsten Rapportage van uitkomsten in tekst en grafische
De effectiviteit van Braingame Brian: samenvatting van het evaluatie-onderzoek 2012 2015
De effectiviteit van Braingame Brian: samenvatting van het evaluatie-onderzoek 2012 2015 1. Inleiding BB is een gecomputeriseerde cognitieve training voor kinderen met zelfregulatieproblemen (bv. kinderen
Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Titel: Cognitieve Kwetsbaarheid voor Depressie: Genetische en Omgevingsinvloeden Het onderwerp van dit proefschrift is cognitieve kwetsbaarheid voor depressie en de wisselwerking
Dingen zien die er niet zijn bij psychotische stoornissen. Even voorstellen.. Inhoudsopgave. Introductie. Doel onderzoek.
Dingen zien die er niet zijn bij psychotische stoornissen Even voorstellen.. Marouska van Ommen Promotie-onderzoek tijdens studie Geneeskunde Onderzoek bij afdelingen Neurologie en Psychiatrie, UMC Groningen
- 172 - Prevention of cognitive decline
Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing
Cognitive self-therapy A contribution to long-term treatment of depression and anxiety
Cognitive self-therapy A contribution to long-term treatment of depression and anxiety Uitgave in de RGOc-reeks, nummer 12 Copyright 2006 Peter C.A.M. den Boer, Groningen Cognitive self-therapy. A contribution
Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het
Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve
Psychotherapie voor Depressie werkt! Maar hoe?
Psychotherapie voor Depressie werkt! Maar hoe? Effecten en Werkingsmechanismes van Cognitieve Therapie en Interpersoonlijke Therapie voor Depressie Dr. Lotte Lemmens Maastricht University Psychotherapie
Angst en de ziekte van Parkinson. te veel of te weinig controle. Annelien Duits Harriët Smeding. www.smedingneuropsychologie.nl
Angst en de ziekte van Parkinson te veel of te weinig controle Annelien Duits Harriët Smeding www.smedingneuropsychologie.nl Wat moet deze workshop brengen, zodat je zegt: dat was de moeite waard? Smeding
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43602 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Fenema, E.M. van Title: Treatment quality in times of ROM Issue Date: 2016-09-15
Sociale Cognitie bij Psychisch Gezonde Volwassenen
Sociale Cognitie bij Psychisch Gezonde Volwassenen Onderzoek met het Virtuele Lab Social Cognition in Psychologically Healthy Adults Research with the Virtual Laboratory Anja I. Rebber Studentnummer: 838902147
Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met
Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van
Denkstijl, Responsstijl en Comorbiditeit bij. Jongeren met Externaliserende Problematiek in. Residentiële Behandelcentra
DENKSTIJL, RESPONSSTIJL EN COMORBIDITEIT BIJ JONGEREN 1 Denkstijl, Responsstijl en Comorbiditeit bij Jongeren met Externaliserende Problematiek in Residentiële Behandelcentra Thinking Style, Response Style
Zelfmonitoring van positief affect bij depressie
Zelfmonitoring van positief affect bij depressie Claudia Simons CJP.simons@ggze.nl Zelfmonitoring bij depressie Emotionele veerkracht Eigen regie Empowerment Helping patients help themselves, Wichers e.a.
De Invloed van Familie op
De Invloed van Familie op Depressie- en Angstklachten van Verpleeghuisbewoners met Dementie The Influence of Family on Depression and Anxiety of Nursing Home Residents with Dementia Elina Hoogendoorn Eerste
Perseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting
Perseverative cognition: The impact of worry on health Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Perseveratieve cognitie: de invloed van piekeren op gezondheid Iedereen maakt zich wel eens zorgen.
De overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten
De overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten Dr. Jonna van Eck van der Sluijs Psychiater en senior onderzoeker Symposium Personalized medicine:
Disclosure belangen Dyllis van Dijk
Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Geen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)
Eenzaam ben je niet alleen
Eenzaam ben je niet alleen Een verdiepend onderzoek naar de risicofactoren van eenzaamheid onder volwassenen van 19-65 jaar. Amy Hofman 1, Regina Overberg 1, Marcel Adriaanse 2 1 GGD Kennemerland, 2 Vrije
Intrusies van autobiografische herinneringen bij personen die emotionele mishandeling rapporteren in hun jeugd
Accepted but Unedited version Intrusies van autobiografische herinneringen bij personen die emotionele mishandeling rapporteren in hun jeugd Anne-Laura van Harmelen, Bernet M. Elzinga, Rogier A. Kievit,
Samenvatting. Dutch Summary
Samenvatting Dutch Summary 159 Samenvatting PIJN Pijn is meestal een waarschuwingssignaal dat er ergens in het lichaam een daadwerkelijke of potentiële beschadiging optreedt. Pijn is daarom moeilijk te
Running head: MINDFULNESS, CONTINGENTE ZELFWAARDERING EN DEPRESSIE 1. De Invloed van een Gecombineerde Mindfulnessbehandeling op
Running head: MINDFULNESS, CONTINGENTE ZELFWAARDERING EN DEPRESSIE 1 De Invloed van een Gecombineerde Mindfulnessbehandeling op Contingente Zelfwaardering en Depressieve Klachten. Tammasine Netteb Open
CHAPTER 7. Samenvatting
CHAPTER 7 Samenvatting Samenvatting (Summary in Dutch) De interacties die depressieve patiënten hebben met anderen, in het algemeen, en de interacties van depressieve patiënten met hun partner, in het
Diagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie
Diagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie Willemijn Scholten NEDKAD 2015 Stelling In de DSM 6 zullen angst en depressie één stoornis zijn Achtergrond Waxing and waning
Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg
Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl
Muziektherapie in de oncologie
Muziektherapie in de oncologie Wetenschap en praktijk combineren Tom Abrahams 26 mei 2015 Wat is muziektherapie? Een vorm van vaktherapie Ervaringsgericht Interventies binnen muzikale context Waar wordt
POH-GGZ, Jim van Os
Het nut van specialisatie? POH-GGZ, 02-02-2017 Jim van Os Nee het is depressie..ander zorgpad Nee het is psychose..ander zorgpad Nee het is verslaving.ander zorgpad Nee het is persoonlijkheid.ander zorgpad
Samenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Depressieve stoornissen zijn wijdverspreid, hebben nadelige gevolgen voor de kwaliteit van leven van patiënten en hun familieleden. Deze stoornissen worden geassocieerd
Cognitieve bias bij emotionele informatieverwerking in het werkgeheugen bij depressie in remissie
Cognitieve bias bij emotionele informatieverwerking in het werkgeheugen bij depressie in remissie Masterthese Klinische Psychologie Kim de Mug 0579734 Onderzoeksbegeleider UMC St Radboud: Janna Vrijsen
Disclosure belangen Dyllis van Dijk
Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Executieve Functies en Werkgeheugen. Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog
Executieve Functies en Werkgeheugen Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog U krijgt antwoord op: 1. Wat is het werkgeheugen? 2. Hoe belangrijk is het werkgeheugen? 3. En wat als het werkgeheugen faalt?
Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop
SAMENVATTING Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop Inleiding Cognitief functioneren omvat verschillende processen zoals informatieverwerkingssnelheid, geheugen en executief functioneren,
Performantie van testen voor de detectie van majeure depressie bij personen met niet-ernstige dementie
Performantie van testen voor de detectie van majeure depressie bij personen met niet-ernstige dementie Goodarzi ZS, Mele BS, Roberts DJ, Holroyd-Leduc J. Depression case finding in individuals with dementia:
Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie. Critically Appraised Topic
Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie Critically Appraised Topic Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring
Multidisciplinaire interventie voor patiënten met systemische sclerose
Multidisciplinaire interventie voor patiënten met systemische sclerose Effect op distress, ziektecognities en coping Effect of a multidisciplinary intervention in patients with systemic sclerosis Simone
De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.
RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede
Always look on the bright side of life
Always look on the bright side of life Training van een positieve aandachtbias: effect op angst, depressie en zelfvertrouwen Leone de Voogd E.L.deVoogd@uva.nl Elske Salemink Reinout Wiers Pier Prins Universiteit
Richtlijn kinderen: elke dag minstens 60 minuten matig-intensief bewegen
SLIM DOOR GYM EEN STUDIE NAAR DE EFFECTEN VAN TWEE TYPEN BEWEGINGSONDERWIJS OP FITHEID, MOTORIEK, COGNITIEVE FUNCTIES, SCHOOLPRESTATIES EN HERSENSTRUCTUUR- EN FUNCTIE Irene van der Fels 1 Namens: A. Meijer
Psychofysiologische begeleiding zinvol bij SOLK. (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijk Klachten)
Psychofysiologische begeleiding zinvol bij SOLK. (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijk Klachten) Eveline Kempenaar Algemene Leden Vergadering VDV november 2012 In het nieuws! 1 Definitie SOLK Lichamelijke
Position Paper #Not4Sissies
huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde Position Paper #Not4Sissies Lizette Wattel Coördinator UNO-VUmc Coördinator Onderzoekslijn Geriatrische Revalidatie Ewout Smit AIOTO Ouderengeneeskunde Programma
ROM in de ouderenpsychiatrie
Improving Mental Health by Sharing Knowledge ROM in de ouderenpsychiatrie Marjolein Veerbeek Richard Oude Voshaar, Anne Margriet Pot Financier: Ministerie van VWS 2 Routine Outcome Monitoring Definitie
SAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104
Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,
Mogelijke nieuwe bio-markers De relatie tussen het gangpatroon en cognitie
1 Mogelijke nieuwe bio-markers De relatie tussen het gangpatroon en cognitie Claudine Lamoth Centrum voor Bewegingswetenschappen Groningen, Universiteit Medisch Centrum Groningen, Rijksuniversiteit Groningen
Patient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG)
Patient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG) Bowman, L. (2006) "Validation of a New Symptom Impact Questionnaire for Mild to Moderate Cognitive Impairment." Meetinstrument Patient-reported
De Effecten van de Kanker Nazorg Wijzer op Psychologische Distress en Kwaliteit van. Leven
De Effecten van de Kanker Nazorg Wijzer op Psychologische Distress en Kwaliteit van Leven The Effects of the Kanker Nazorg Wijzer on Psychological Distress and Quality of Life Miranda H. de Haan Eerste
Diagnostiek en behandeling van cognitieve beperkingen bij bipolaire stoornissen
Diagnostiek en behandeling van cognitieve beperkingen bij bipolaire stoornissen 17-03-2018 landelijke dag VMDB Susan Zyto, MSc Klinisch neuropsycholoog Inhoud Cognitief functioneren: definitie Cognitie
Nederlandse verkorte weergave: Verborgen littekens in recidiverende depressies?
Oorspronkelijk artikel: Elgersma, H. J., Glashouwer, K.A., Bockting, C.L.H., Penninx, B.W.J.H.Penninx, de Jong, P.J. (2013). Hidden scars in depression? Implicit and explicit self-associations following
Cognitieve strategieën voor diepe verwerking en feedback
Cognitieve strategieën voor diepe verwerking en feedback Samenvatting van het artikel van Henry L. Roediger III, Mary A. Pyc (2012), Inexpensive techniques to improve education: Applying cognitive pgychology
Nederlandse samenvatting
Nicotine en alcohol kunnen de placenta passeren en zo het risico op nadelige uitkomsten voor het ongeboren kind verhogen. Stoppen met roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap lijkt vanzelfsprekend,
Cognitieve Bias Modificatie van Interpretatiebias bij Faalangstige Studenten
Cognitieve Bias Modificatie van Interpretatiebias bij Faalangstige Studenten Cognitive Bias Modification of Interpretation Bias in Students with Anxiety Janneke van den Heuvel Eerste begeleider: Tweede
bij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie of Children with a Severe Form of Dyslexia Ans van Velthoven
Neuropsychologische Behandeling en Sociaal Emotioneel Welzijn bij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie Neuropsychological Treatment and Social Emotional Well-being of Children with a Severe Form