Beleving van voedsel. Vera van Stokkom; Saskia Kamps. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteurs Laatst gewijzigd Licentie Webadres Vera van Stokkom; Saskia Kamps 26 august 2014 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Introductie Wie ben ik, wat eet ik? Burger of Consument? Voedselkwaliteitswaarden People, Planet, Profit Verandering in het gedrag Onbewust gedrag Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Introductie Gezondheid is belangrijk, dat weten we allemaal. Hierbij denken we vaak aan een gezond lichaam, maar een gezond milieu moet daarbij niet vergeten worden. Om gezondheid op beide gebieden te bereiken is voeding belangrijk. Hoewel veel mensen rationeel wel weten dat gezonde voeding belangrijk is en dat er duurzaam moet worden omgegaan met het milieu is het moeilijk om dit gedrag ook echt uit te voeren. Tegelijkertijd verwacht de overheid steeds meer eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid. De beleving van voedsel heeft te maken met hoe consumenten (dus jij en ik)factoren van voedingsmiddelen beoordelen, zoals gezondheid en duurzaamheid en wat we er uiteindelijk van laten zien bij de aankoop van voedsel. Wie ben ik, wat eet ik? Wie ben ik, wat eet ik? Opdracht 1 Iedereen denk anders over voeding, de een kan zijn eigen gezondheid heel belangrijk vinden terwijl de ander meer denkt over het welzijn van dieren. Hieronder staan een aantal voedingsgerelateerde thema's. Kies van de onderstaande rij 5 thema's uit, deze thema's vormen in dit leerarrangement jouw voedingsprofiel. Milieu - multicultureel - recepten - gezondheid- lekker - welzijn van dieren - vegetarisch - veganistisch - vlees - vis - groenten - fruit - authentiek - zelf gemaakt - gemak - sociaal - lokaal Wie ben ik, wat eet ik? Opdracht 2 Bij de vorige vraag heb je 5 thema's uitgekozen die samen jouw voedingsprofiel vormen. Als je ook prijs mag kiezen als thema, komt deze dan wel of niet voor in jouw voedingsprofiel met 5 thema's? Zo ja, welk thema valt weg? Licht toe waarom je wel of niet prijs belangrijk vindt. Burger of Consument? Consumenten zeggen vaak dat ze bepaalde waarden aan voedingsproducten belangrijk vinden, maar kopen ze deze producten toch niet. Dit heet de intentie-gedragskloof (intention behavior gap). Dit verschil tussen intentie en het uiteindelijke gedrag valt deels te verklaren door het verschil van een persoon in de rol van consument en in de rol van burger; in de rol van consument denken mensen vooral op de korte termijn (bijvoorbeeld prijs) en dit is vaak tegenstrijdig met hun rol als burger, waarbij vooral de lange termijn van belang is (bijvoorbeeld diervriendelijkheid). Denk aan de vorige opdrachten, in opdracht 1 moest je aangeven wat je belangrijk vond en in opdracht 2 moest je bedenken hoe belangrijk je prijs vindt. Pagina 2

4 Wat is belangrijker? De prijs of dierenwelzijn? Burger of Consument? maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ Burger of consument? Vul bij de onderstaande voedselwaarden in of het gaat om de rol van burger of consument Prijs Smaak Gezondheid Uiterlijk verpakking Duurzaamheid a. b. c. d. e. Consument Consument Burger Burger Consument Voedselkwaliteitswaarden Het aanbod van voedingsmiddelen is erg divers en elke consument heeft zijn eigen voorkeuren. Aan voedingsproducten kunnen voedselkwaliteitswaarden verbonden worden, dit wordt vaak naar de consument gecommuniceerd met behulp van keurmerken en/of logo s op de verpakking. Voedselkwaliteitswaarden zijn waarden op bijvoorbeeld het gebied van gezondheid, milieu of diervriendelijkheid. Maar welke voedselkwaliteitswaarden vinden consumenten echt belangrijk bij de Pagina 3

5 aankoop van voedingsproducten en hoe kan er voor worden gezorgd dat consumenten bij hun aankopen de keuze voor voedingsmiddelen bewuster maken? Wanneer een voedingsproduct een toegevoegde waarde heeft spreken we dus van voedselkwaliteitswaarden. Er zijn extrinsieke- en intrinsieke waarden. De extrinsieke waarden zijn gerelateerd aan hoe voedsel geproduceerd wordt, terwijl intrinsieke waarden meer met het product zelf te maken hebben, zoals mondgevoel en gezondheid. Er zijn zeven duurzaamheidsvoedselkwaliteitswaarden vastgesteld: gezondheid, voedselveiligheid, milieuvriendelijkheid, dierenwelzijn, rechtvaardigheid, ambachtelijkheid en productkwaliteit. Een keurmerk zegt iets over de voedselkwaliteitswaarde die een voedingsproduct heeft. Het keurmerk kun je vaak terugvinden op de verpakking van een product in de vorm van een logo. Welke keurmerken ken jij allemaal? Voedselkwaliteitswaarden maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ Het 'Ik kies bewust' logo is een voedselkwaliteitswaarden voor: a. Gezondheid a. Milieu a. Gezondheid en milieu 'Milieukeur' is een voedselkwaliteitswaarde voor: a. Milieu a. Gezondheid a. Dierenwelzijn Pagina 4

6 Het 'beter leven' logo is een voedselkwaliteitswaarde voor: a. Dierenwelzijn a. Gezondheid Beter leven keurmerk kn.nu/ww.e89eaee (youtu.be) Keurmerken kunnen de consument dus helpen bij het maken van keuzes in de supermarkt, of je nou het milieu, gezondheid of dierenwelzijn belangrijk vindt, er is voor alles wel een keurmerk te vinden. Doordat er zoveel keurmerken zijn kan er ook onduidelijkheid ontstaan. Daarom heeft Milieu Centraal een keurmerkenwijzer gelanceerd. People, Planet, Profit People, Planet, Profit maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ People, Planet of Profit? Je hebt vast wel eens van people, planet en profit gehoord. Dit zijn drie belangrijke pijlers voor bedrijven, maar wat betekenen deze pijlers eigenlijk? Vul bij de onderstaande zinnen in of er sprake is van people, planet of profit. Bedrijven die vooral winst willen maken denken vooral aan hun Duurzaamheid heeft vooral te maken met Goede werkomstandigheden valt onder Bedrijven die zuinig omgaan met hun energie houden ook rekening met Pagina 5

7 People, Planet & Profit kn.nu/ww.bd466ee (youtu.be) Verandering in het gedrag Het is moeilijk om het gedrag van consumenten te veranderen. Programma s die gezond gedrag moeten bevorderen hebben vaak een benadering die er vanuit gaat dat mensen logisch kunnen nadenken en altijd de juiste belissing zullen nemen. Zoals we al weten doe mensen vaak niet wat ze zeggen dat ze doen, de intentie-gedrags kloof. Dit komt ondermeer doordat veel gedrag over voeding niet bewust gaat, maar onbewust. Hoe kun je nou toch er voor zorgen dat mensen hun gedrag veranderen? Ons onbewuste gedrag rondom voeding is eigenlijk een goede zaak, stel je voor dat je bij elk hapje bewust moet denken wat je aan het doen bent en of het wel de juiste keuze is. Dan zou eten veel langer duren. Onbewust gedrag ontstaat door bepaalde handelingen te automatiseren, wat erg efficiënt is. Wanneer je gedrag wil veranderen moet je rekening houden met onbewust en bewust gedrag. Bewust gedrag kun je voornamelijk beïnvloeden met behulp van informatie en door het trainen van zelfcontrole, maar dit is niet altijd even makkelijk. Het veranderen van onbewust gedrag gaat heel anders, klik maar door! Iedereen heeft andere voorkeuren voor eten en vindt andere kwaliteiten van voeding belangrijk, maar gezondheid vinden veel consumenten belangrijk. Deze vraag gaat over de volgende stelling: De verantwoordelijk om een gezonde leefstijl na te streven ligt bij de consument zelf Vind jij dat je zelf vooral gezonde producten moet kopen of vind je juist dat de bedrijven, zoals Unilever, gezondere producten moeten maken zodat er (bijna) alleen maar gezonde keuzes zijn? Licht je antwoord hieronder toe. Onbewust gedrag Strategieen om gedrag te veranderen kunnen dus aanspreken op bewust gedrag en onbewust gedrag. Hier volgen een aantal voorbeelden hoe we beinvloed worden door allerlei dingen in onze omgeving op een onbewuste manier. Zo kan de grootte van borden, bestek en glazen invloed hebben op onze consumptie. Een portie lijkt bijvoorbeeld groter op een kleiner bord, en een dun lang glas lijkt meer te bevatten dan een laag breed glas. Pagina 6

8 Dit experiment liet zien dat mensen dooreten zonder erbij na te denken: De kom soep werd nooit leger doordat de kom via een slang constant werd bijgevuld zonder dat de testpersoon dit wist. Muziek luisteren of TV kijken tijdens de maaltijd kan afleidend werken waardoor de signalen dat je vol zit niet worden opgemerkt, er wordt dan dus meer gegeten. Consumenten zullen altijd zo min mogelijk moeite willen doen voor hun voedsel. Wanneer de gezonde keuze minder gemak met zich meebrengt zullen minder consumenten hiervoor kiezen. Eén van de meest directe methoden om de consumptie van een product te verhogen, is de prijs verlagen. Weet je nog in de eerste en tweede opdracht wat prijs met jouw voedselprofiel deed? Strategieën die betrekking hebben op het onbewuste gedrag worden vaak nudges genoemd. Nudging is een manier om consumenten onbewust de gezonde keuze te laten maken zonder het aanbod te veranderen, dus eigenlijk geeft een nudge de consument een duwtje in de goede richting. Sommigen vinden nudging een manier om tegengas te geven tegen de beïnvloeding vanuit de voedingsindustrie richting zout, suiker en vet, dus eigenlijk tegen de voedingsindustrie die de consument aanstuurt naar ongezonde producten. Er zijn veel nudging technieken die inspelen op ons onbewuste voedselgedrag. Plaatsing in het schap kan een grote invloed hebben op de producten die de consument koopt. De verwachting hoe een product gaat smaken is erg belangrijk bij de aankoop van een product, een verandering in de manier van aanbieden kan ervoor zorgen dat je een betere smaak verwacht. Een voorbeeld hiervan is Appeltaart volgens oma s recept. Door deze naamgeving kun je positieve verwachtingen scheppen, dit gebeurt voornamelijk wanneer een consument positieve ervaringen heeft met de kookkunsten van zijn of haar oma. Andere voorbeelden van slimme naamgeving zijn regio s noemen waar het product vandaan komt (Italiaanse pizza), inspelen op de sensorische eigenschappen van een product (fluweelzachte pastinaakpuree) of bepaalde merken noemen (Black Angus burgers). Pagina 7

9 Beide personen in deze afbeelding eten hetzelfde, alleen de naamgeving is anders. De persoon die de taat eet met de nudging naamgeving vindt de taart echter veel lekkerder. Nudging Nudging is bedoeld om consumenten een duwtje in de goede richting te geven wat betreft voeding. Wat de 'goede richting' is, is niet altijd makkelijk te beslissen. Zo merkten we in de eerste opdracht dat iedereen een ander voedselprofiel heeft. De ene persoon kan dus vinden dat de 'goede richting' te maken heeft met het milieu, terwijl de ander denkt aan zijn eigen gezondheid. Al met al is het moeilijk te beslissen wat de 'goede keuze' is en is er veel discussie over de mate van beïnvloeding en of dit ethisch verantwoordelijk is. Tegenstanders van nudging vergelijken het met manipulatie. Leg hieronder in je eigen woorden uit of jij vindt dat er wel, of geen bezwaren/problemen zijn wat betreft nudging technieken. Probeer goed uit te leggen waarom je dat wel of niet vindt. Pagina 8

10 Over dit lesmateriaal Colofon <p>alle losse onderdelen van deze wiki, maar ook de wiki als geheel mag worden gekopieerd, gebruikt en toegepast in het eigen lesmateriaal. Binnen Wikiwijs doe je dat heel gemakkelijk door deze wiki als arrangement aan je eigen arrangement toe te voegen. Je kunt dan de (volgorde van de) onderdelen aanpassen indien gewenst en zelf onderdelen toevoegen of verwijderen. </p> <p>heel veel succes!</p> <p>kijk voor meer informatie op</p> <p><a href=" <p><a href=" <p><a href=" "><u> <p><a href=" <u> Auteurs Vera van Stokkom ; Saskia Kamps Laatst gewijzigd 26 august 2014 om 14:43 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; Leerinhoud en ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 0 uur en 50 minuten Bronnen Bron Beter leven keurmerk People, Planet & Profit Type Video Video Pagina 9