Rolverandering, bumpy moments en professionele identiteit van leraren in het technisch beroepsonderwijs

Transcriptie

1 Rolverandering, bumpy moments en professionele identiteit van leraren in het technisch beroepsonderwijs Lectoraat Didactiek van het Techniekonderwijs, Pedagogisch Technische Hogeschool Kara Vloet & Sandra Janssen, Fontys Hogescholen, Eindhoven, Ellen Klatter, Hogeschool Rotterdam & Giel Kessels, Summacollege, Eindhoven Workshop 108, VELON conferentie, 13 maart 2018, Roermond

2 Opbouw workshop 1. Lectoraatsthema in relatie tot cross-overs 2. Onderzoek naar PCK 3. Bumpy moments onderzoek 4. Oefening met Bumpy Moments 5. Lessons learned een blik vooruit 6. Toepassingen in docenten opleiden/ professionaliseren

3 1. Lectoraatsthema in relatie tot cross-overs Techniekdocenten veranderen van professionele rol en zijn cross-overs omdat zij van vakman uit de beroepspraktijk een vakdocent worden: van vak-expert naar vakdidacticus en begeleider van leerlingen/ studenten. - Circulaire carrières - Hybride leeromgevingen Centrale thema binnen lectoraat: Welke didactische doceerstrategieën hanteren leraren binnen technisch beroepsonderwijs om hun onderwijsdoelen te bereiken?

4 2. Onderzoek naar Pedagogical Content Knowledge PCK Content Knowledge Pedagogical Knowledge (Shulman, 1986)

5

6 Wat is het algemene doel van onderwijs? Het stimuleren van het leerproces van studenten/ leerlingen van technologische concepten

7 Welke competenties zijn daarvoor nodig? Content Context Beroeps identiteit Doelgroep Didactische methoden

8 Ons lectoraatsonderzoek laat zien dat docenten techniek - onderwijs vrij traditioneel inrichten: klassikale lessen, - onderwerp benoemen, niet de leerdoelen, - domeinspecifiek jargon gebruiken, zonder check op begrip - lessen nauwelijks relateren aan activiteiten uit beroepenveld - niet alle studenten bij naam kennen. (Klatter & Stroetinga, 2011; Janssen, 2012; Klatter & Vloet, 2013) Bundel: Tekenend Techniek. Opbrengsten van zes jaar Lectoraatsonderzoek naar Didactiek van het Techniekonderwijs. H 2 (Vloet & Klatter, 2016), Het expliciteren van de Pedagogical Content Knowledge van docenten Techniek H 4 (Klatter & Blauwendraat, 2016), Didactische werkvormen in het technisch beroepsonderwijs

9 Focus op content vakexpert-rol

10 Uit voorgaand onderzoek van het lectoraat blijkt - Dat Video Coaching een krachtige werkwijze is: - Eye-opener ter bewustwording van eigen handelswijze én om - Onderliggende onderwijsopvattingen & motieven te explictereren - Veilige manier voor uitbreiding didactisch handelingsrepertoire. Is dat dan nodig? Zie bundel: (red. Klatter) Tekenend Techniek Opbrengsten van zes jaar Lectoraatsonderzoek naar Didactiek van het Techniekonderwijs

11 3. Bumpy moments onderzoek Hoe handelen docenten techniek wanneer zij met onverwachte situaties worden geconfronteerd in hun les, en wat zijn hun overwegingen?

12 Onderzoeksvragen 1. Wat voor typen bumpy moments worden door docenten techniek benoemd en kunnen deze gecategoriseerd worden met de vier segmenten van het bloemmodel? 2. Hoe is de betekenis van bumpy moments gerelateerd aan hun professionele identiteit?

13 Bumpy moment Bumpy moments kenmerken zich als onderwijssituaties waarin op een bepaalde manier is gehandeld, maar waarbij ook heel goed een handelingsalternatief denkbaar was. Het gaat om mini-dilemma s waarover de docent tijdens de les, meestal in een split-second, een keuze moest maken. Wat doet de docent en wat zijn onderliggende opvattingen?

14 Methode (1) Totaal: 11 leraren, 51 BM s Deelnemers 3 docenten vmbo Techniek 3 docenten mbo Engineering 3 docenten hbo Engineering 2 lerarenopleiders Leraren Technische Beroepen Procedure Voorgesprekken waarin de achtergrond en opvattingen van docenten werden besproken (loopbaan, school, visie) Eén geobserveerde en opgenomen les (instructiedeel) Analyse van de les door docent en onderzoeker waarbij per lesopname 5 bumpy moments werden geselecteerd Per docent een nagesprek waarbij de bumpy moments en professionele identiteit besproken werden (getranscribeerde interviews)

15 4. Oefening Bumpy Moments (in duo s) Bespreek met je buur een recent BM Beantwoord daarbij de volgende vragen: 1. Waarom was dit een BM voor jou? 2. Wat was de aanleiding? (gedrag, onbegrip, misconcepties, ) 3. Welk alternatief heb je ingezet tijdens dit specifieke BM? 4. Wat was het effect van deze alternatieve aanpak op het leren van de leerling(en) of student(en)? Waar leidde je dat uit af? 5. Op basis van welke opvatting heb je jouw onderwijs nu (anders) ingericht?

16 Methode (2) Analyse van de bumpy moments 1. Waarom was dit een BM voor jou? 2. Wat was de aanleiding? (gedrag, onbegrip, misconceptions, ) 3. Welk alternatief heb je ingezet tijdens dit specifieke BM? 4. Wat was het effect van deze alternatieve aanpak op het leren van de leerling(en) of student(en)? Waar leidde je dat uit af? 5. Op basis van welke opvatting heb je jouw onderwijs nu anders ingericht?

17 Analyse De transcripten van 51 bumpy moments werden kwalitatief geanalyseerd op twee aspecten: 1. Het bumpy moment werd gecategoriseerd langs de vier segmenten van het bloemmodel (content, context, doelgroep en didactische methoden) 2. De professionele identiteit van de docent werd beschreven langs twee concepten: taakopvatting en zelfbeeld

18 Professionele identiteit (conceptueel model) (Vloet, 2015; gebaseerd op: Hermans & Kempen, 1993; Hermans & Hermans-Jansen, 1995; Kelchtermans, 1994, 2009) Fontys Hogescholen

19 Resultaten (1) Tabel 1. Bumpy Moments gecategoriseerd volgens Bloemmodel BM-segment (bloemmodel) Voorbeelden van Bumpy moments Aantal Didactiek in relatie tot: Content Studenten begrijpen de inhoud (die eerder gegeven is) niet Er is teveel stof voor de les, wat consequenties heeft voor de keuze van de didactische methoden Differentiatie en omgaan met (onverwachte) vragen en oplossingen (het zichtbaar maken van het leerproces) 27 Doelgroep Studenten zijn te laat Studenten die zijn afgeleid door slechte lesvoorbereiding 7 Algemeen Verandering van groepen of didactische methoden Omgaan met vragen 5 Context Studenten maken planning voor een externe competitie 1 Doelgroep Pedagogiek Omgaan met minder gemotiveerde studenten Klassenregels, bijv. omgaan met smartphone Jassen wel/ niet uit tijdens aanvang les 10 Context Studenten begrijpen niet dat er nadruk wordt gelegd op het gebruik van taal (wat belangrijk is voor het toekomstige werkveld) 1

20 Resultaten (2) Tabel 2. Professionele identiteit van leraren, samengevat per onderwijsniveau School type HBO Lerarenopleiders Technisch beroepsonderwijs HBO (Engineering) Taak concept (professionele identiteit) Alle inhoud zou onderwezen moeten worden (docent-gestuurd) D1. Studenten zijn verantwoordelijk voor hun leren D2. Docent zou leerproces van student actief moeten sturen (eye-opener) D1. Lessen zijn voornamelijk docent-gestuurd met instructie en individueel studeren. Meer interactiviteit stimuleert het leerproces van studenten D2. Gebruikt traditioneel repertoire voor lessen, heeft ervaring met alternatieve lessen maar mist tijd en energie om zijn lessen echt te innoveren D3. Wil de studenten begeleiden in het samenwerken om hen zo te motiveren hoge standaarden te halen MBO (Engineering) VMBO (Techniek) D1. Inhoudelijke fouten maken is krachtige leermogelijkheid voor studenten D2. Studenten zouden de lesstof moeten begrijpen, docent vindt het moeilijk om didactische methoden aan te passen aan de doelgroep (bijv. dyslectici) D3. Betrokkenheid bij team, maar wil verdieping in inhoud van de lessen. D1. Vast patroon (uitleg, dan zelf werken), geeft duidelijkheid voor leerlingen en overzicht voor hemzelf, zodat aannames van leerlingen helder zijn. D2. Door veel vragen te stellen gaan leerlingen zelf nadenken (i.p.v. consumeren) D3. Opvatting: Hoe jonger, hoe minder zelfstandig, hoe meer uitleg nodig.

21 Conclusies (1) Docenten benoemen de meeste bumpy moments op het snijvlak van content en didactische methoden De didactische methoden zijn voornamelijk docent-gestuurd Demonstratie en presentatie De didactische methoden worden meestal niet gerelateerd aan de leerdoelen die zijn geformuleerd voor de studenten of leerprocessen van studenten Standaardrepertoire Wanneer ik instructie geef en uitleg, dan weet ik zeker dat student alle inhoud gehad hebben

22 Conclusies (2) De didactische aanpak blijkt hoofdzakelijk docent-gestuurd; niet gerelateerd aan het type onderwijs, maar eerder aan taakopvatting en zelfbeeld van docenten (als aspecten van hun professionele identiteit). Door het analyseren van de lesopnames en door de dialoog tussen onderzoeker en docenten, worden docenten zich bewust van hun onderliggende opvattingen, taakconcept en zelfbeeld die onderdeel zijn van hun professionele identiteit.

23 Dialoog Herkennen jullie deze resultaten? Wat zou je anders willen zien? Wat voor implicaties heeft dit voor het technisch beroepsonderwijs?

24 5. Lessons learned een blik vooruit Bumpy moments in Technisch beroepsonderwijs: van didactiek naar pedagogiek (Klatter, Vloet, Janssen & Kessels, 2016) (Hoofdstuk 8 Tekenend Techniek) Content Context Content Context Beroeps Identiteit Beroeps Identiteit Doelgroep Didactische methoden Doelgroep Didactische methoden Om volwaardig beroepsonderwijs te verzorgen zal de kern van het model, de docent vanuit zijn professionele identiteit, houding en karakter, beide assen moeten betrekken, laten draaien en zo alle blaadjes van de bloem raken (Klatter & Vloet, 2016, p 126).

25 6. Toepassing in de lerarenopleiding Video-coaching daagt docenten uit om kritisch na te denken over hun beroepspraktijk. Docenten kunnen zich bewust worden van hun opvattingen en zelfbeeld (als onderdeel van hun professionele identiteit), en krijgen inzicht in hun professioneel handelen ( Ik als professional ).

26 Rollen Ik als professional Leraren Technische Beroepen Ik als vakinhoudelijkexpert Ik als begeleider/ coach Content Doelgroep Beroeps Identiteit Context Didactische methoden Ik als ontwerper/ innovator Ik als vakdidacticus

27 Leeruitkomsten: Ik als professional (PTH) Leeruitkomst 1: Als student reflecteer je binnen de taken door het jaar heen op je eigen gedrag als educatieve professional en geef je op een planmatige manier vorm aan je competentieontwikkeling ter verbetering van je handelen als educatieve professional. Leeruitkomst 2: Als student ben je je bewust van en kritisch op je identiteit als educatieve professional en licht je je invloed op de ontwikkeling van leerlingen en studenten toe. Leeruitkomst 3: Als student licht je je opvattingen over het leren van leerlingen en het begeleiden van diverse leerlingen en het ontwerpen van onderwijs toe en onderbouw je dit met behulp van je praktijkervaringen en de theorie die je geleerd hebt.

28 Reflectie ik als professional

29 Professionele identiteit verhaal - in - beweging Narratieve benadering: identiteit als zelfverhaal Het verhaal wat een persoon vertelt over hem of haar zelf op een bepaald moment binnen een specifieke context (moment in verhaal in beweging) (Vloet, 2015; Kelchtermans, 1994; 2009 Connelly & Clandinin, 1999; Hermans et al., 1993,1995, 2006, 2010)

30 Reflectie op je onderwijsautobiografie Ga in dialoog met elkaar over jouw verhaal: jouw onderwijsbiografie Wat zeggen jouw ervaringen over je beeld van de ideale begeleider? Probeer te ontdekken: Jouw opvattingen over onderwijs? Jouw normen & waarden? Jouw professionele identiteit? (NB ook als voorbereiding op onderdeel van de leeruitkomsten)

31 Vb professionele identiteit Jettie

32 Dank voor je aandacht en inbreng! In dialoog blijven? Kara Vloet (Fontys Hogescholen): Sandra Janssen (Fontys Hogescholen): Ellen Klatter (Hogeschool Rotterdam): Giel Kessels (Summacollege):