Gespreksnotitie Toekomst van het onderwijs. 28 september 2017

Transcriptie

1 Gespreksnotitie Toekomst van het onderwijs 28 september 2017

2 INHOUDSOPGAVE PAGINA 1. INLEIDING Visie Doelen 3 2. DEMOGRAFIE Leerlingen Basisscholen Voortgezet onderwijs 5 3. BESTUURLIJK STATEMENT De rol in huisvesting met hieraan gekoppeld wet- en regelgeving De rol van de lokale overheid: zorgdragen voor toegankelijk en bereikbaar onderwijs Dorpsvisies en onderwijs De rol bij (I)KC vorming 8 4. NOTIES Stellingen over onderwijs 9 5. BIJLAGEN 10 Bijlage 1: Proces 10 Bijlage 2.a.: Basisscholen Coevorden naar aantal leerlingen 11 Bijlage 2.b.: Basisscholen Coevorden 80 leerlingen of meer 12 Bijlage 3: dorpsvisies en onderwijs 13 2

3 1. INLEIDING In de kadernotitie Voorschools- en onderwijsachterstandenbeleid (december 2016) werd al gesteld dat goed onderwijs van groot belang is. Niet voor niets in onderwijs één van de drie pijlers van ons bestuursprogramma. Onze wettelijke taken en bevoegdheden op het gebied van onderwijs zijn beperkt. Het bieden van inhoudelijk kwalitatief goed onderwijs is hoofdzakelijk een zaak van de schoolbesturen. In de kadernotitie is de visie van de gemeente op onderwijs beschreven: we willen dat alle kinderen in de gemeente Coevorden de kans krijgen zich te ontwikkelen op een zodanige manier dat zij hun schoolloopbaan kunnen afsluiten met een startkwalificatie en zij kunnen deelnemen aan de samenleving. Deze visie is vertaald naar doelen. Aanvullend op de kadernotitie is deze notitie; een discussiestuk (position paper) en bedoeld om het gesprek in de Coevorder samenleving op gang te brengen over de toekomst van onze onderwijsvoorzieningen. We vinden het belangrijk om dit gesprek op gang te brengen om een aantal redenen: Het actuele onderwerp van samenwerking tussen scholen en kinderopvangpartijen met als doel doorgaande leerlijnen. De staat van schoolgebouwen en de leegstand in schoolgebouwen De veranderingen in het onderwijs (waaronder de invoering van de wet passend onderwijs) De ontwikkeling van het aantal leerlingen in Coevorden en de gevolgen daarvan voor het onderwijs 1.1. Visie Naast het inhoudelijke aspect, hebben we als gemeente nog een belang. Namelijk het in stand houden van kwalitatief goede (en voldoende bereikbare) onderwijsvoorzieningen in onze gemeente. Op dit moment zijn er nog voldoende scholen verspreid over de gemeente, maar door de krimp en het dalende geboortecijfer zal dit aantal de komende jaren gaan dalen. Op dit vlak ligt voor de gemeente ook deels een wettelijke taak. Ons doel hierbij is om voor alle kinderen toegankelijk en bereikbaar onderwijs te kunnen bieden door het in stand houden van kwalitatief goede onderwijsvoorzieningen in onze gemeente, dan wel in samenwerking met andere gemeenten. Onze visie moet er tevens voor zorgen dat de uitgaven voor uitbreiding of nieuwbouw geen ad hoc beslissingen zijn, maar puzzelstukjes, die passen in ons toekomstbeeld Doelen Doel van deze gespreksnotitie is om voor alle kinderen toegankelijk en bereikbaar onderwijs te kunnen bieden door het in stand houden van kwalitatief goede onderwijsvoorzieningen in onze gemeente, dan wel in samenwerking met andere gemeenten. Om dit doel te bereiken leggen we de nadruk op drie subdoelen. 1. We vinden het belangrijk dat waar je ook woont in onze gemeente, er altijd binnen een straal van 6 kilometer 1 een school voor primair onderwijs aanwezig is. Dat betekent: a. dat we beslissingen over huisvesting van de scholen vanuit dit subdoel zullen beoordelen, b. dat we daarbij als 1 e optie kijken naar (al dan niet gezamenlijk) gebruik van bestaande schoolgebouwen van voldoende kwaliteit, c. dat we samenwerking tussen scholen willen stimuleren. 1 In de wet wordt een afstand tot 6 kilometer als redelijk benoemd voor het reizen naar een school. Daarom wordt deze grens aangehouden. Deze grens wordt om die reden ook gebruikt in het kader van leerlingenvervoer. 3

4 2. We vinden het belangrijk dat er een doorgaande leerlijn gecreëerd wordt tussen voorschoolse opvang en primair onderwijs en dat scholen daarom samenwerken met kinderopvangpartijen. Dat betekent: a. dat we inzetten op vorming van (Integrale) Kindcentra b. dat we samenwerking tussen scholen en kinderopvangpartijen zullen stimuleren 3. We vinden het belangrijk dat schoolgebouwen zowel bouwkundig als functioneel voldoende kwaliteit hebben. Dat betekent: a. Dat we bereid zijn schoolbesturen zo nodig te faciliteren om een goede huisvestingssituatie te realiseren, als de bereikbaarheid van onderwijsvoorzieningen hiermee gewaarborgd kan worden. De bouwkundige en functionele kwaliteit van onderwijsgebouwen is primair een verantwoordelijkheid van de schoolbesturen. De gemeente heeft wettelijk alleen een rol bij nieuwbouw en uitbreiding van scholen. Gelet op de leerlingendaling zal dat de komende jaren niet aan de orde. Bij fusie, samenvoeging en herschikking van scholen met ingrijpende huisvestingsgevolgen willen wij, onder nader te bepalen voorwaarden, partijen ondersteunen. Mits daardoor voldoende bereikbaar onderwijs op termijn gegarandeerd kan worden. 4

5 2. DEMOGRAFIE 2.1. Leerlingen Van alle scholen in de provincie Drenthe is 39% een kleine school 2. In de gemeente Coevorden zijn relatief veel kleine scholen, namelijk 71%, het hoogste percentage in Drenthe. De gemiddelde schoolgrootte in Drenthe is 157 leerlingen tegenover 110 in de gemeente Coevorden. Landelijk ligt dit gemiddelde op 219. Bevolkingsprognose gemeente Coevorden Afname Totale bevolking % 0-3 jarigen % 4-11 jarigen (+30% % 12) jarigen (70%) % (Bron: provincie Drenthe en Drentse onderwijsmonitor 2016) 2.2. Basisscholen In de gemeente Coevorden zijn 8 basisscholen met 100 leerlingen of meer. Twee scholen zitten op dit moment onder de gemeentelijke opheffingsnorm van 39. In bijlage 2.a. en 2.b. zijn twee kaartjes opgenomen, waarop de spreiding van de scholen over de gemeente zichtbaar is. SITUATIESCHETS COEVORDEN 2017 aantal aantal aantal leerlingen leerlingen leerlingen prognose prognose Bestuur Naam Plaats Kinderopvang Fiers C.B.S. de Slagkrooie Schoonoord KDV-BSO Pinokkio in pand C.B.S. De Fontein Sleen KDV Peuters op school Kinderwereld in pand C.B.S. Mijndert van der Thijnenschool Coevorden KDV-BSO Kinderwereld in pand brede school C.B.S. Dr. Picardt Coevorden KDV POS Picardt Kinderwereld in pand C.B.S. Willem-Alexanderschool Dalerpeel SKKC Hummelhoes in pand C.B.S. De Kiel De Kiel geen C.B.S. Paul Krugerschool Coevorden KDV Peuterstap in pand C.B.S. De Wegwijzer Geesbrug KDV Kinderwereld in dorpshuis, binnen 1 km C.B.S. De Schutse Aalden KDV-BSO Kinderwereld en KDV-BSO L.O.L. in pand C.B.S. Rehoboth (dicht ) Gees Catent R.K.B.S. St. Theresiaschool Steenwijksmoer geen R.K.B.S. St. Willibrordusschool Coevorden KDV-BSO Kinderwereld naast schoolplein R.K.B.S. Panta rhei Coevorden KDV-BSO Kinderwereld in pand brede school Arcade O.B.S. de Akker Sleen KDV Peuters op school Kinderwereld in pand O.B.S. Buitenvree Coevorden Peuterwerk Buitenvree Kinderwereld in pand O.B.S. Burg. S.J. van Royenschool Schoonoord KDV-BSO Koekeloere Kinderwereld in pand O.B.S. De Klimop (dicht ) Gees O.B.S. de Smeltkroes Aalden Peutergroep AZC ism Kinderwereld O.B.S. de Piramide Erm geen O.B.S. Stidalschool Dalerveen KDV-BSO Zie Zo in pand O.B.S. de Anwende Aalden KDV-BSO Kinderwereld en KDV-BSO L.O.L. in pand O.B.S. Burgemeester Wessels Boer Dalen KDV-BSO Kinderwereld naast schoolplein O.B.S. Markeschool Wachtum geen O.B.S. Parkschool Coevorden KDV Kinderwereld in pand O.B.S. de Vlinderhof Noord-Sleen geen O.B.S. de Wilhelminaschool Coevorden KDV-BSO Kinderwereld in pand brede school O.B.S. de Woert Oosterhesselen KDV-BSO Kinderwereld in pand O.B.S. de Zwarm Geesbrug KDV Kinderwereld in dorpshuis, binnen 1 km TOTAAL (Bron: CMO Stamm en DUO) 2.3. Voortgezet onderwijs In de gemeente Coevorden zijn 2 locaties voor voortgezet onderwijs; De Nieuwe Veste in Coevorden en het Esdalcollege in Oosterhesselen. Met beiden zijn gesprekken gaande over huisvesting. Zij worden wel degelijk meegenomen in het integraal huisvestingsplan, maar de primaire focus ligt eerst op het basisonderwijs. 2 Een kleine school is een school met minder dan 145 leerlingen (WPO: artikel 24 lid 1). 5

6 6

7 3. BESTUURLIJK STATEMENT 3.1. De rol in onderwijshuisvesting met hieraan gekoppeld wet- en regelgeving De rol van de gemeente als het gaat om huisvesting in het primair onderwijs is sinds 1 januari 2015 ingeperkt. De gemeente droeg eerst ook zorgplicht voor buitenonderhoud en aanpassingen aan de school, maar sinds 1 januari 2015 heeft de gemeente enkel zorgplicht voor uitbreiding en nieuwbouw van scholen. Financiering hiervoor komt vanuit het Rijk. Scholen zijn sinds deze datum zelf verantwoordelijk voor materiele voorzieningen (incl. binnenonderhoud, buitenonderhoud en aanpassingen van scholen) en personele voorzieningen. Zij ontvangen hiervoor gelden vanuit het Rijk in de lumpsumbekostiging. (Wettelijke taakverdeling per 1 januari 2015) Op dit moment is er wel discussie of renovatie nu een taak is van de gemeente of niet. De VNG, PO-raad en VO-raad vinden dat er middels een IHP bindende afspraken over gemaakt moeten worden. Het doel is een verbetering van de kwaliteit van de onderwijshuisvesting. De aanleiding is het rapport De praktijk gecheckt van de Algemene Rekenkamer en een verzoek van de staatssecretaris van OCW aan de sectororganisaties om in 2016 met een gezamenlijk voorstel te komen. Uitgangspunt in het voorstel van de VNG en de onderwijsraden is dat schoolbesturen en gemeenten gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor renovatie van schoolgebouwen en ook gezamenlijk bijdragen in de financiering. Het voorstel van de organisaties heeft op dit moment nog geen (wettelijke) status. Naast onderwijshuisvesting is de gemeente ook verantwoordelijk voor: onderwijsbeleid waaronder leerlingenvervoer, leerplicht, lokale educatieve agenda, voortijdig schoolverlaten en onderwijsachterstandenbeleid; toezicht op financiën van het openbaar onderwijs De gemeente beslist niet over het bestaan en sluiting van scholen. Voor de instandhouding van voldoende openbare scholen heeft de gemeente nog wel een speciale verantwoordelijkheid. Zolang een school boven de grens van 23 leerlingen blijft, is het sluiten van een kleine school een zaak van het schoolbestuur. Wel heeft het Rijk een opheffingsnorm per gemeente vastgesteld. Voor de gemeente Coevorden is dat 39 leerlingen. Zodra scholen onder de gemeentelijke opheffingsnorm komen, krijgen scholen in beginsel geen Rijksbekostiging meer. Het bedrijfseconomisch omslagpunt voor een school ligt tussen de 125 en 150 leerlingen 3. Wanneer een school minder dan 145 leerlingen heeft, is het een zogenaamde kleine school. Deze scholen ontvangen in de lumpsum de Kleine scholentoeslag. Deze toeslag zorgt ervoor dat zij ondanks het relatief lage aantal leerlingen genoeg personeel in dienst kunnen nemen. Door de kleinere scholen tegemoet te komen in de kosten, kunnen zij makkelijker blijven bestaan en blijft de diversiteit in het primair onderwijs behouden. 3 Topteam Krimp voor Groningen, Krimp als structureel probleem

8 (Verdeling wettelijke verantwoordelijkheden) 3.2. De rol van de lokale overheid: zorgdragen voor toegankelijk en bereikbaar onderwijs Zoals eerder gesteld bij onze doelstelling: we vinden het belangrijk dat waar je ook woont in onze gemeente, er altijd binnen een straal van 6 kilometer een school voor primair onderwijs aanwezig is. Maar we krijgen te maken met een dalend leerlingenaantal en daarmee minder budgetten. Bij een ongewijzigde huisvestingssituatie leiden dalende leerlingenaantallen per school tot financiële druk bij schoolbesturen. Wij zien liever dat Rijksmiddelen voor onderwijs ook echt aan onderwijs worden besteed, dan aan exploitatie van te ruime gebouwen. In onze gemeente daalt het aantal leerlingen. Daardoor ontstaat er een overschot aan onderwijsruimten. Medegebruik van een bestaand schoolgebouw is daarom een middel dat we inzetten, wanneer er uitbreiding nodig is. Want wettelijk gezien hoeft de gemeente bij herschikking van het scholenbestand met huisvestingsgevolgen voor scholen alleen maar te kijken of er passende onderhuisvesting binnen een redelijke afstand beschikbaar. Nieuwbouw zal daarom in beginsel niet aan de orde zijn. Deze oplossing zal niet altijd optimaal zijn vanuit het oogpunt van de scholen. Zoals benoemd op pagina 4 onder 3.a. zijn we bereid schoolbesturen zo nodig te faciliteren om een goede huisvestingssituatie te realiseren, als de bereikbaarheid van onderwijsvoorzieningen hiermee gewaarborgd kan worden. Wij zijn bereid hierover het gesprek met scholen, besturen en ouders aan te gaan en hiervoor bovenwettelijke gemeentelijke middelen voor onderwijshuisvesting in te zetten. Deze financiële inzet wordt verbonden aan de gemeentelijke doelstellingen en aan een aantal randvoorwaarden. 8

9 Daarbij denken wij aan: - Er moet sprake zijn van een breed gedragen meerjarig en integraal plan van spreiding en huisvesting van de scholen voor primair onderwijs in onze gemeente (IHP), - Dit plan moet leiden tot een goede spreiding van levensvatbare, krachtige en voldoende bereikbare scholen voor primair onderwijs, ook op de langere termijn, - Ook in financiële zin is er sprake van een herkenbare gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeente en schoolbesturen, - Een gemeentelijke bijdrage aan dit type bovenwettelijke voorzieningen wordt alleen verstrekt als hiermee ook de (I)KC-vorming aantoonbaar inhoudelijk wordt versterkt (zie ook hieronder bij 3.3.) Dorpsvisies en onderwijs De dorpen in de gemeente Coevorden hebben in hun dorpsvisies ook onderwijs meegenomen. Een volledig overzicht vindt u in bijlage 3. Uit de dorpsvisies blijkt dat scholen een belangrijke rol en functie vervullen in de dorpen en wijken; een functie die veel meer omvat dan alleen het bieden van onderwijs alleen. Omschrijvingen als de school is het hart van het dorp of de school is een belangrijk ankerpunt in het sociale leven, illustreren die bredere betekenis. Wij willen dan ook niet alleen met scholen en schoolbesturen in gesprek gaan over de toekomst van het onderwijs, maar ook met vertegenwoordigers en inwoners van de dorpen en wijken De rol bij (I)KC vorming De afgelopen jaren ontstaat er steeds meer een trend dat kinderopvangpartijen zich vestigen in een schoolgebouw om zo kortere lijnen te onderhouden met scholen. Ook andere partijen, betrokken bij kinderen vestigen zich steeds vaker nabij een school. Dit wordt ook wel de vorming van Kindcentra (KC) genoemd. Een KC is een voorziening voor kinderen van tenminste 0-12 jaar, waar zij gedurende de dag komen om te leren, spelen, ontwikkelen en ontmoeten. Alle ontwikkelingsterreinen van kinderen komen aan bod. Het centrum biedt kinderen een dagprogramma voor zolang als zij willen deelnemen. Wanneer al deze partijen onder één bestuur vallen, spreken we van een Integraal Kindcentrum (IKC). De gemeente Coevorden is al jaren een voorstander van Kindcentra, maar zich tegelijk bewust van de problemen, die gaandeweg tussen partijen worden ondervonden. We vinden het belangrijk dat er een doorgaande leerlijn gecreëerd wordt tussen voorschoolse opvang en primair onderwijs en dat scholen daarom samenwerken met kinderopvangpartijen. De doorgaande leerlijn betekent een ononderbroken ontwikkeling van kinderen door het onderwijs heen. Wanneer kinderen met een achterstand aan de basisschool beginnen, is het moeilijk om deze tijdens de basisschool weg te werken. Dit is de kern van het onderwijsachterstandenbeleid. Een van de doorgaande leerlijnen is vooren vroegschoolse educatie (VVE) (van 2,5 jaar tot 6 jaar), maar ook een eenduidige warme overdracht of een gezamenlijk woordenschatprogramma. Het gaat om een goede afstemming tussen kinderopvangpartijen en basisscholen. Samenwerking wordt daarom door ons gestimuleerd. Een afvaardiging van deze partijen komt samen met de gemeente vijf keer per jaar samen in de werkgroep 0-6 om over deze onderwerpen te spreken. 9

10 4. NOTIES CMO Stamm heeft in haar rapport Krimpen met perspectief een aantal stellingen opgenomen. We willen onder andere deze stellingen gebruiken om in gesprek te komen met onze inwoners over onderwijs. 1. Kleine scholen open houden is aantrekkelijk. De kleine scholentoeslag kan voor schoolbesturen een reden zijn om kleine scholen open te houden. Samenvoeging van twee kleine scholen zorgt er immers voor dat de inkomsten per leerling in één klap dalen. 2. Een kleine school is uiterst kwetsbaar vanwege de ongezonde werkdruk voor het personeel. (schoolbestuurder) 3. Lesgeven op een kleine school op soms wel 10 niveaus vraagt veel van mijn leerkrachten. Het vereist eigenlijk excellente leerkrachten, en niet al mijn leerkrachten zijn excellent. (schoolbestuurder) 4. Ouders vinden kwaliteit, opvatting over opvoeding, goede sfeer en bereikbaarheid vaak belangrijker dan de grondslag van een school. 5. Een school is de plek waar kinderen vriendschappen sluiten voor het leven en ouders elkaar ontmoeten aan het schoolhek. 6. De ziel van een dorp wordt gevormd door de bewoners, niet door een voorziening zoals een school. Voorwaarde is wel dat bewoners elkaar érgens kunnen ontmoeten. (vertegenwoordiger bewonersorganisatie) 7. In het verleden hebben sluitingen van scholen niet geleid tot het ontstaan van spookdorpen, zoals die in het buitenland voorkomen. 8. Zolang het aantal leerlingen op een kleine school boven de opheffingsnorm blijft, is open blijven of sluiten een keuze. 9. Sommige ouders kiezen bewust voor een kleine school, vanwege de sfeer en het idee dat hun kind hier meer aandacht krijgt dan op een grotere school. (bron: Krimpen met perspectief, 2012 CMO Stamm) 10

11 BIJLAGE 1: Proces gesprekken We willen investeren in een toekomstbestendig niveau van voorzieningen in een dorp. Aan de hand van de dorpsvisies organiseren we vijf gesprekken met inwoners en het onderwijsveld. Streven is om in elke voormalige gemeente een gesprek te voeren. De gesprekken vinden bij voorkeur plaats in de periode oktober en november. De bedoeling van de avonden is het gesprek aan te gaan over de toekomst van het onderwijs in de gemeente. De ideeën, die hieruit voortkomen, nemen we mee als input voor het uiteindelijke IHP of spreidingsplan. We doen dit onder begeleiding van een ervaren partij. De avonden worden georganiseerd in een school of een dorpshuis. Locatie Voor inwoners van Conceptvoorstel Coevorden Coevorden, Steenwijksmoer, Nieuwe Krim Maandag 16 oktober 2017 Sleen Sleen, Schoonoord, Noord-Sleen, t Haantje, Maandag 30 oktober 2017 De Kiel, Diphoorn, Achterste Erm en Erm. Dalen Dalen, Dalerpeel, Dalerveen, Nieuwlande, Maandag 6 november 2017 Stieltjeskanaal, Wachtum, Holsloot Oosterhesselen Oosterhesselen, Gees, Geesbrug, Zwinderen, Maandag 13 november 2017 Benneveld Zweeloo Zweeloo, Aalden, Meppen, Wezup, Benneveld, Wezuperbrug, Maandag 20 november 2017 Tegelijkertijd gaat het gesprek over deze notitie met de onderwijsbesturen lopen. We willen in een soort werkgroep onder externe begeleiding spreken over de toekomst van het onderwijs. De opbrengsten van de verschillende gesprekken en de input vanuit de werkgroep worden verwerkt in een definitieve notitie, die na bespreking in het LEA aan de raad ter vaststelling wordt voorgelegd Maanden mei juni juli aug. sept. okt. nov. dec. jan. febr. mrt. april mei juni juli aug. sept. okt. nov. Notitie WSO Notitie B&W Notitie naar raad Gesprekken inwoners Werkgroep onderwijs Stuk in lijn ri. raad 11

12 BIJLAGE 2.a.: Basisscholen Coevorden naar aantal leerlingen

13 BIJLAGE 2.b.: Basisscholen Coevorden 80 leerlingen of meer 13

14 BIJLAGE 3: Dorpsvisies en onderwijs Dorpsvisies en onderwijs mei 2017 Naam dorp-wijk Datum visie Periode visie Onderwijs benoemd Tekst Aalden nee n.v.t. Binnenvree maart nee n.v.t. Dalerpeel onbekend onbekend ja Motivatie voor jongeren is aanwezigheid kwalitatief goed onderwijs en kinderopvang. Samenwerking school en kerk op peil houden en uitbreiden met andere partijen. Behoud basisonderwijs De Kiel onbekend ja De school is het hart van het dorp. School is belangrijk voor leefbaarheid. Kwaliteit is belangrijker dan identiteit! Vrijwilligers betrekken. Samenwerking dorp en school. Activiteiten bso-kdv ontplooien. Wachtum onbekend tot 2025 ja School belangrijk ankerpunt in het sociale leven van de dorpelingen. Gees nee n.v.t. Geesbrug juni 2011 ja tevredenheid school en kdv benoemd. Verbeterpunten betere leerkrachten en betere parkeergelegenheid. Top 15, op 1 mfc samenvoeging scholen en kdv binnen 10 jaar. Geesbrug maart 2013 onbekend nee n.v.t. Meppen nee n.v.t. Nieuwe Krim januari 2017 onbekend nee n.v.t. Oosterhesselen april 2008 onbekend ja enkel bij naam genoemd. Poppenhare september ja brede school bruisend hart. Poppenhare september ja ontwikkeling brede school hangt samen met grote afstand tot scholing en recht op werkloosheid en met klaagcultuur en multi-problem gezinnen. Schoonoord december 2008 onbekend ja scholen zitten in goed functionerend buurtnetwerk met ook kdv. Steenwijksmoer 25 januari 2016 onbekend nee n.v.t. Noord-Sleen maart ja onderling verbinden door dorpsactiviteiten, betrokkenheid bij school en verenigingen. Vooruitdenken om een levendig dorp te houden, waarbij dorpsactiviteiten, verenigingsleven, school en zwembad overeind kunnen blijven Zweeloo april 2015 onbekend nee n.v.t.