DysfagiebijParkinson. Simone Hutten Klinisch Logopedist OLVG West

Transcriptie

1 DysfagiebijParkinson Simone Hutten Klinisch Logopedist OLVG West

2 Dysfagie dys, slecht en phagein, eten (Groher& Grary, 2010)

3 Dysfagie en Parkinson Meer dan 80% van de patiënten met de ziekte van Parkinson ontwikkelen gedurende hun ziekteproces dysfagie. Belangrijke invloed op kwaliteit van leven Risico ondervoeding Moeizame inname medicatie Risico ontwikkelen aspiratie pneumonie (Lin CW, 2012)

4 Normale slikproces 1. Orale fase 2. Faryngeale fase 3. Oesofageale fase

5 Normale slikproces

6 Indeling volgens fase Orofaryngeale dysfagie Oesofageale dysfagie

7 Etiologie Neurogeen Structureel Iatrogeen Presbyfagie Psychogeen Acuut Pathologie Therapie Primair Chronisch Congenitaal Secundair Degeneratief Verworven (de Bodtet al., 2006)

8 Neurogene dysfagie Slikstoornissen ten gevolge van een centrale of perifere neurologische aandoening (de Bodt et al., 2006) 3 subgroepen Acute dysfagie monitoren, adviseren, hervatten orale intake Chronische dysfagie trainen van veilige effectieve slikact, normale intake Degeneratieve dysfagie beperken aspiratierisico, kwaliteit van leven

9 Incidentie dysfagie bij Parkinson Subjectief ernstige dysfagie komt voor bij gevorderde Parkinson. Gedacht kan worden aan jaar na het ontstaan van de eerste motore symptomen (Müller J, 2001) 68 % in de gevorderde fase van de ziekte (Hoehnen Yahr4-5) in alle fasen van het slikken een stoornis (Barcelona en Lisbon cohort)

10 As the disease proceeds towards itslast stage, [ ] food is with difficulty retainedin the mouth until masticated; and thenas difficulty swallowed. [ ] the saliva failsof being directed tothe thepart of the fauces, and henceis continually draining from the mouth( ) (James Parkinson, 1817)

11 Voorkomende problemen Fase Voorkomende problemen Oraal Repeterende beweging van de tong moeizame slikinzet Oraal residu Premature spil Pharyngeaal Residu valleculae en sinus piriformis Aspiratie bij 50% van de dysfagie patiënten Verminderde laryngeale sensibiliteit Afname spontane slikfrequentie (48/u vs. 71/u) Oesophageaal Hypomotiliteit Spasme Multiple contracties

12 Herkenning van dysfagie Niet meer dan 20-40% van de Parkinson patiënten zijn zich bewust van hun slikprobleem en minder dan 10% van de patiënten meldt slikprobleem spontaan bij een artsenbezoek.

13 Anamnese in de spreekkamer Gerichte dysfagie specifieke vragenlijsten afnemen. SDQ (Swallowing Disturbance Questionnaire) MDT-PD (Münich Dysphagia Test Parkinson s Disease) SDQ -Sensitiviteit en specificiteit van 80.5 en 81.3% MDT-PD -Sensitiviteit en specificiteit 82 en 71%. Afname SDQ eenvoudig MDT-PD is in staat om milde of zelfs beginnende dysfagie te onderkennen.

14

15

16 Voorspellers dysfagie Hoehnen Yahr>3 Gewichtsverlies of BMI <20 Speekselverlies Dementie

17 Logopedisch slikonderzoek Aanbeveling 26a a het spontane drinken observeert b de stimuleerbaarheid van het drinken beoordeelt met behulp van maximale prestatietests Aanbeveling 26b Het is aan te bevelen dat de logopedist een maaltijd observeert en de invloed van de instructies beoordeelt en het omgaan met dubbeltaken.

18 Provocatietests Sliksnelheidstest Beoordeling van de sliksnelheid met een afkappunt van 10 ml/s in meer dan 2/3 een terecht oordeel geeft over de aan- of afwezigheid van een orofaryngeale slikstoornis. (niveau 2) Bron: Nathadwarawala (1994), Clarke (1998) Volumetest Er zijn aanwijzingen dat minder dan 20 ml water in één keer kunnen wegslikken wijst op een slikstoornis. (niveau 2) Bron: Ertekin (1998), Potuslka (2003)

19 Instrumenteel onderzoek Aanbeveling 27 Bij een parkinsonpatiënt met een slikstoornis, waarvan de aard en de ernst onduidelijk is, kan de logopedist overwegen aanvullende diagnostiek door middel van een VFSS of FEES te adviseren. Verschil? - ideopatisch- laat -MSA -vroeg -PSP -vroeg

20 Bron: azlink.be FEES Functionele Endoscopische Evaluatie van de Slikbeweging

21 FEES

22 VFSS / X-slik volgens logopedisch protocol

23 X-slik volgens logopedisch protocol

24 VFSS Parkinson Dun vloeibaar Vaste voeding

25 Therapie Pharmacologische interventie Logopedische begeleiding

26 Therapie Aanbeveling 29a Het wordt aanbevolen om parkinsonpatiënten die anamnestisch last hebben van verslikken, maar zich niet verslikken tijdens een slikonderzoek en provocatietests: a uitleg te geven over verslikken als gevolg van een dubbeltaak b door middel van oefenen bewust te maken van veilig slikken met aandacht. Pas als dat onvoldoende verbetering geeft zou de logopedist andere interventies moeten overwegen.

27 Compensatie Aanbeveling 29b Het wordt aanbevolen dat de logopedist bij een parkinsonpatiënt die zich snel verslikt in vloeistoffen, beoordeelt of nekflexie voldoende is en kan worden volgehouden om verslikken in vloeistoffen te voorkomen. Toepassen van nekflexie -228 parkinsonpatiënten bij 41% direct uitblijven van aspiratie (Logemann J., 2008)

28 Oefeningen Aanbeveling 31a Het verdient de aanbeveling dat de logopedist de parkinsonpatiënt met pharyngeale passageklachten leert om bewust en consequent krachtiger te slikken. EMST (ExpirationMuscleStrengthTraining) Verbetering hyolaryngeale heffing tijdens het slikken (Troche MS., 2014)

29 Aanbeveling 28 Voorlichting Het wordt aanbevolen om voor het inzichten de motivatie van de patiënt en de mantelzorgers uitleg te gevenover het normale proces van kauwen en slikken en wat er bij de patiënt fout gaat. Materiaal -animaties - anatomisch model - beeldmateriaal

30 Vraag dysfagie gericht uit. Patiënten met Parkinson melden dysfagie vaak niet spontaan. Patiënten met Parkinson zijn zich vaak niet bewust van dysfagie.