Regiobijeenkomst. Slikken of stikken?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Regiobijeenkomst. Slikken of stikken?"

Transcriptie

1 Regiobijeenkomst Slikken of stikken?

2 Slikken of stikken? Fatima Haring, Logopedist Medisch Centrum Alkmaar, Afdeling revalidatie 20 maart 2012

3 Het normale slikken 4 fasen: 1. Orale fase 2. Transportfase 3. Faryngeale fase 4. Oesofageale fase

4 Herkennen van de patiënt met een verhoogd risico op dysfagie Welke patiënten hebben verhoogde kans? Hoe herken je slikstoornissen?

5 Verhoogde kans op dysfagie Neurologische aandoeningen waarvan enig herstel te verwachten is: Na CVA Na traumatisch hersenletsel Na cervicale dwarslaesie Na neurochirurgie A.g.v. poliomyelitis

6 Verhoogde kans op dysfagie Degeneratieve aandoeningen: Dementie Amyotrofische Lateraal Sclerose Ziekte van Parkinson Postpolio syndroom Multiple Sclerose Myasthenia gravis

7 Verhoogde kans op dysfagie Degeneratieve aandoeningen (2): Spierdystrofie Dystonie Andere, zeldzame, aandoeningen zoals Inclusion Body Myositis, Multiple Systeem Atrofie

8 Screening Screening door de logopedist: Bij lichte slikstoornissen of vermoeden van slikstoornissen: Slikscreening zoals meegegeven. Bij ernstige slikstoornissen: Slikscreening, bijv. uit de cursus Slikstoornissen bij verworven neurologische aandoeningen.

9 Stoornissen in de orale fase O.a. Morsen - Slechte lipsluiting Onvermogen bolus te vormen/ vast te houden - Slechte coördinatie tongmusculatuur Residu wangzakken - Zwakke wangmusculatuur

10 Stoornissen in de transportfase O.a. Residu tong -verminderde tongbeweging Residu palatum - verminderde tongheffing of tongkracht

11 Stoornissen faryngeale fase O.a. Regurgitatie - slechte velumheffing Voedsel blijft hangen - Insufficiënte tongbasisactiviteit - Insufficiënte faryngeale contractie - insufficiënte cricofaryngeale ontspanning Verslikken - insufficiënte laryngeale sluiting - aspiratie residu na de slik

12 Stoornissen in de oesofageale fase O.a. Voedsel blijft hangen - Obstructie oesofagus - Slechte sfincterfunctie oesofagus Terugstroming voedsel in larynx - Reflux Niet door de logopedist te behandelen!

13 Behandeling De beste slikoefening is het slikken zelf, als het maar veilig en efficiënt gebeurt. (McCullcoh, Perlman, Palmer & Van Daele, 1996; Perlman, Luschei & DuMond, 1989 in Logemann, 2000)

14 Video Elektrostimulatie

15 Mondhygiëne Zeker bij slikstoornissen belangrijk! Samenwerken met mondhygiënist

16 Nieuwe ontwikkelingen ESSD-congres september 2011 European Society for Swallowing Disorders

17 Neem een marsmallow Is een marshmallow zacht? Plet deze met je tong tegen je gehemelte Niet kauwen! Slik pas door als ik het zeg

18 Voedingstoestand bij dysfagie 66%: risico op ondervoeding Verhoogd risico op uitdroging bij dysfagie (Carrion et al, Spanje)

19 Onderzoek Videofluoroscopy (gestandaardiseerd of free drinking ) FEES OGD-scopy (FEES tot in de oesophagus) Manometry (om coördinatie te meten) ph-meting (ph <4 in>4% van de tijd: afwijkend) Airflow measure (apneu-timing tijdens slik meten) MRI: op dit moment nog niet goed genoeg (Ekberg, Zweden) Community Acquiered Pneumonia: screenen op dysfagie (Rofes et al, Spanje)

20 Dieetmanagement bij dysfagie Is een marshmallow zacht? Dus makkelijk te eten? Conclusie: let op je woorden! Moeilijk om passende snacks te vinden bij dysfagie Verdikkingsmiddelen op basis van zetmeel of gums Hoe dik? Bijv. Buisjes met verschillende diktes ( 1 met siroop-, 1 met honing- en 1 met puddingdikte en een lege om te vergelijken) (Macleod, UK)

21 rtms/ tdcs Repetitive Transcranial Magnetic Stimulation Transcranial Direct Current Stimulation = Stimulatie cortex dwars door de schedel heen Verbetert cortex en slikgedrag tdcs maakt het inhiberend effect van een virtuele laesie ongedaan, dus het zou mogelijk bruikbaar zijn bij de behandeling van slikstoornissen (Hamdy et al., UK)

22 rtms

23 tdcs

24 Koolzuurhoudende dranken Koolzuur zou slikreflex stimuleren (Bülow & Speyer, Zweden en Nederland) Preciezere reactie bij koolzuurhoudende dranken Meer corticale activiteit, die langer dan 60 min blijft Koolzuurhoudende drank drinken voor de maaltijd Verbetert de sensibiliteit bij hoofd-hals-chirurgie (Hamdy, UK) VFS: koolzuurhoudende drank geeft minder residu en kortere orale transporttijd. Meer onderzoek nodig. (Lindfors et al, Zweden)

25 Hoofd hals carcinoom Multidisciplinair behandelprogramma - Samenwerking NKI-AVL en Reade - Proberen het in een DBC te krijgen (kosten effectief: eerder van de sondevoeding af, eerder aan het werk) N.B. De kankerinstituten hebben maar een beperkte capaciteit (Van der Molen, Nederland) Voor de operatie al logopedie (Wuttge, President of the ESSD)

26 Hoofd/halscarcinoom 5,1% van alle carcinomen is hoofd/halscarcinoom (borstkanker 10%) Van alle dysfagiepatiënten heeft 10% hoofd/halskanker (Schindler, Italië)

27 Oncologische dysfagie Laryngectomee Association heeft om onderzoek gevraagd! Bij 61% zijn de activiteiten veranderd a.g.v. dysfagie 70% van de patiënten met totale laryngectomie heeft dysfagie (o.a. voedsel dat blijft steken in de keel) QoL verminderd, maar ook bij gelaryngectomeerden zonder dysfagie (Perry et al., Australië)

28 Chemoradiotherapie RCT Preventieve slikoefeningen bij hoofd/halskanker na chemoradiotherapie. TheraBite (passieve oefeningen) 2 weken voor de operatie tot 1 jaar na de behandeling oefenen Doel: spierversterking en stretching (voorkomen fibrose) (Van der Molen et al, AVL Amsterdam)

29 Dysfagie in stervensfase 70% heeft dysfagie Moet dit behandeld worden? Afhankelijk van QoL (Bogaardt en Verbeek, ATOS Medical Zweden)

30 Capsaïcine Capsaïcine zou snellere en betere slik geven (Speyer et al, Dysphagia 2009)

31 Eetproblemen bij 1-8 jarigen Maartenskliniek Nijmegen: Gedragstherapie (positief gedrag bekrachtigen, negatief gedrag negeren) Oraal bewustzijn (geen geïsoleerde oefeningen) Uitgebalanceerd menu Coaching ouders (huisbezoek, tele-consult, follow-up) (Remijn, Nijmegen)

32 Kinderen met cerebrale en perifere neurologische stoornissen VFS: voedsel en bestek van huis mee laten nemen CP: 66% stille aspiratie Van den Engel et al, Neurology Dysphagia in SMA II (Van den Engel-Hoek et al, Rotterdam en Nijmegen)s

33 Biomedische therapie bij slikstoornissen Implantaat in n.hypoglossus voor directe stimulatie zenuw iswallow: free app voor iphone, ipod of ipad (Belafsky, USA)

34 Manuele opening oesophagus ( Belafsky 2010)

35 Manuele opening oesophagus

36 Manuele opening oesophagus

37 Tot slot De sliktherapeut moet inzicht hebben in de slikanatomie en fysiologie van de patiënt om een behandeling te kunnen geven die adequaat, efficiënt en kostenbesparend is. (Jeri A. Logemann in Slikstoornissen, onderzoek en behandeling, 2000)

Slikken of stikken?! Symposium (On)zichtbare hinder in het dagelijks leven door hersenletsel

Slikken of stikken?! Symposium (On)zichtbare hinder in het dagelijks leven door hersenletsel Slikken of stikken?! Symposium (On)zichtbare hinder in het dagelijks leven door hersenletsel 19-03-2018 Francien Lammerts, logopedist Groene Hart Ziekenhuis Voorstellen Francien Lammerts, logopedist Groene

Nadere informatie

1 Wat is dysfagie?... 2. 2 Kenmerken van dysfagie... 3. 3 Gevolgen van dysfagie... 3. 4 Behandeling van dysfagie... 4

1 Wat is dysfagie?... 2. 2 Kenmerken van dysfagie... 3. 3 Gevolgen van dysfagie... 3. 4 Behandeling van dysfagie... 4 Dysfagie Logopedie Inhoudsopgave 1 Wat is dysfagie?... 2 2 Kenmerken van dysfagie... 3 3 Gevolgen van dysfagie... 3 4 Behandeling van dysfagie... 4 5 Tips tijdens het eten en drinken... 5 1 Wat is dysfagie?

Nadere informatie

Workshop slikproblemen opsporen en interventies

Workshop slikproblemen opsporen en interventies GOUD symposium Workshop slikproblemen opsporen en interventies Welkom Inleiding Voorstellen workshopleiders Doel en opzet workshop Inventarisatie aanwezige disciplines Resultaten GOUD Hoe vaak komen slikstoornissen

Nadere informatie

Over slikken... en verslikken WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL

Over slikken... en verslikken WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL Over slikken... en verslikken WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL 1 2 OVER SLIKKEN... EN VERSLIKKEN INHOUD Voorwoord 4 Normale slikfunctie 5 Slikproblemen (= dysfagie) 6 Oorzaken 6 Gevolgen 7 Behandeling

Nadere informatie

Slikproblemen bij NMA/ALS. Nicole Frielink, logopedist

Slikproblemen bij NMA/ALS. Nicole Frielink, logopedist Slikproblemen bij NMA/ALS Nicole Frielink, logopedist Inhoud Normale slik Slikproblemen en beïnvloedende factoren Specifieke slikproblemen bij NMA/ALS Rol logopedist Slikken: Het geheel van gedrags-, sensorische

Nadere informatie

SLIKSTOORNISSEN DYSFAGIE. - Patiëntinformatie -

SLIKSTOORNISSEN DYSFAGIE. - Patiëntinformatie - SLIKSTOORNISSEN DYSFAGIE - Patiëntinformatie - Inleiding Beste patiënt, beste familieleden, Deze brochure bieden we u aan omdat u of uw familielid problemen ondervindt bij het slikken. Deze brochure is

Nadere informatie

1. Voorbereidende fase In deze fase vindt het afhappen, kauwen en het verzamelen van het voedsel op de tong plaats.

1. Voorbereidende fase In deze fase vindt het afhappen, kauwen en het verzamelen van het voedsel op de tong plaats. Slikproblemen Eten en drinken Bij normaal eten en drinken is er een hechte samenwerking tussen mond, keel, strottenhoofd en slokdarm. Het slikproces kan globaal in 4 fasen verdeeld worden: 1. Voorbereidende

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf 17. Inleiding 19. Definities 19

Inhoud. Woord vooraf 17. Inleiding 19. Definities 19 Inhoud Woord vooraf 17 Hoofdstuk 1 Inleiding 19 1. Dysfagie: definitie en classificatie 19 Definities 19 Classificaties 20 Indeling volgens leeftijd 20 Indeling volgens fase (volwassenen) 21 Indeling volgens

Nadere informatie

> Dysfagie (slikstoornissen)

> Dysfagie (slikstoornissen) www.azstlucas.be > Dienst logopedie 2 1. Wat is dysfagie? 3 2. Wat is een normaal slikproces? 4 3. Wat zijn de voornaamste oorzaken van een slikprobleem? 5 4. Overzicht van frequent voorkomende problemen

Nadere informatie

Inspiratiesessie Slikstoornissen bij dementie: wat kun je ermee? Maris van Sluijs, kerndocent logopedie Hogeschool Rotterdam

Inspiratiesessie Slikstoornissen bij dementie: wat kun je ermee? Maris van Sluijs, kerndocent logopedie Hogeschool Rotterdam Inspiratiesessie Slikstoornissen bij dementie: wat kun je ermee? Maris van Sluijs, kerndocent logopedie Hogeschool Rotterdam Begeleiding bij de maaltijd.hoe moeilijk is het? Stelling 1 Ik heb ervaring

Nadere informatie

Een operatie in het hoofd-halsgebied die tijdelijk hinder kan veroorzaken tijdens het eten en drinken.

Een operatie in het hoofd-halsgebied die tijdelijk hinder kan veroorzaken tijdens het eten en drinken. Dysfagie 1 Wat is dysfagie? Dysfagie is een slikstoornis die kan ontstaan door: Verminderd functioneren van structuren, spieren of zenuwen die nodig zijn om te slikken. Hieronder verstaan we bijvoorbeeld

Nadere informatie

Nederlandse Richtlijn Slikstoornissen bij de ziekte van Huntington Auteur: mw. dr. A (Anne-Wil) Heemskerk

Nederlandse Richtlijn Slikstoornissen bij de ziekte van Huntington Auteur: mw. dr. A (Anne-Wil) Heemskerk Nederlandse Richtlijn Slikstoornissen bij de ziekte van Huntington Auteur: mw. dr. A (Anne-Wil) Heemskerk Inleiding Onlangs is een Europese richtlijn met betrekking tot slikproblemen bij de ziekte van

Nadere informatie

Dysfagie. Logopedie. Beter voor elkaar

Dysfagie. Logopedie. Beter voor elkaar Dysfagie Logopedie Beter voor elkaar 2 Dysfagie Deze folder geeft u uitleg over slikproblemen en hoe u deze zoveel mogelijk kunt voorkomen. De informatie is ook nuttig voor uw omgeving. Laat uw naasten

Nadere informatie

DysfagiebijParkinson. Simone Hutten Klinisch Logopedist OLVG West

DysfagiebijParkinson. Simone Hutten Klinisch Logopedist OLVG West DysfagiebijParkinson Simone Hutten Klinisch Logopedist OLVG West Dysfagie dys, slecht en phagein, eten (Groher& Grary, 2010) Dysfagie en Parkinson Meer dan 80% van de patiënten met de ziekte van Parkinson

Nadere informatie

Slikproblemen. Patiënteninformatie

Slikproblemen. Patiënteninformatie Slikproblemen Patiënteninformatie Heilig Hart Ziekenhuis Leuven Brochure slikproblemen 2 1. Inhoudstafel 1. Inleiding... 5 2. Hoe verloopt het normale slikken?... 6 3. Slikproblemen... 7 3.1. Mogelijke

Nadere informatie

Wat u moet weten over slikstoornissen

Wat u moet weten over slikstoornissen 0000/174/4 - GZA - april - 2012 Wat u moet weten over slikstoornissen campus Sint-Augustinus Oosterveldlaan 24 2610 Wilrijk tel. 03 443 30 11 fax 03 440 43 74 campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat

Nadere informatie

De logopedist behandelt problemen op het gebied van: taal spraak gezicht adem stem eten / drinken / slikken

De logopedist behandelt problemen op het gebied van: taal spraak gezicht adem stem eten / drinken / slikken Logopedie 1 De logopedist behandelt problemen op het gebied van: taal spraak gezicht adem stem eten / drinken / slikken 2 Gevolgen van een CVA afasie: problemen in taal en communicatie dysartrie: problemen

Nadere informatie

Moeite met slikken van medicijnen

Moeite met slikken van medicijnen 400047 Moeite met slikken van geneesmiddelen_400003 Antibiotica 21-12-10 05:54 Pagina 4 Medicijnen: sommige medicijnen kunnen sufheid of een droge mond veroorzaken. Als iemand suf is, kan hij vergeten

Nadere informatie

Door medicijnen Deze kunnen bijvoorbeeld sufheid, verminderde spierkracht of een droge mond veroorzaken.

Door medicijnen Deze kunnen bijvoorbeeld sufheid, verminderde spierkracht of een droge mond veroorzaken. Slikstoornissen 2 Deze folder is bedoeld voor patiënten met slikproblemen en hun omgeving. Er wordt uitleg gegeven over hoe het komt dat iemand zich verslikt. Ook wordt aangegeven wat de risico s zijn

Nadere informatie

PATIËNTENINFORMATIE. LOGOPEDIE BIJ SLIKPROBLEMEN Dysfagie en Aerofagie

PATIËNTENINFORMATIE. LOGOPEDIE BIJ SLIKPROBLEMEN Dysfagie en Aerofagie PATIËNTENINFORMATIE LOGOPEDIE BIJ SLIKPROBLEMEN Dysfagie en Aerofagie 2 LOGOPEDIE BIJ SLIKPROBLEMEN Dysfagie en Aerofagie Algemeen Door middel van deze informatiefolder wil Maasstad Ziekenhuis u informeren

Nadere informatie

Slikproblemen. Informatiebrochure patiënten

Slikproblemen. Informatiebrochure patiënten Slikproblemen Informatiebrochure patiënten 1. Wat zijn slikproblemen...4 2. Hoe verloopt slikken...4 3. Wat is een slikprobleem...5 4. Hoe ontstaat een slikprobleem...5 5. Hoe slikproblemen verhelpen...5

Nadere informatie

Informatiebrochure Dysfagie. UZ Leuven 1

Informatiebrochure Dysfagie. UZ Leuven 1 Informatiebrochure Dysfagie UZ Leuven 1 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel ondervindt. In deze

Nadere informatie

Afasie. Doel voorlichting. Voorbeeld 2. Voorbeeld 1. Inhoud 9-10-2013. Voorlichting RST Zorgverleners. Spraak- en taalproblemen bij ouderen

Afasie. Doel voorlichting. Voorbeeld 2. Voorbeeld 1. Inhoud 9-10-2013. Voorlichting RST Zorgverleners. Spraak- en taalproblemen bij ouderen Voorlichting RST Zorgverleners Inhoud Spraak- en taalproblemen bij ouderen Afasie Dysartrie Verbale apraxie Dysfagie Datum, Instelling Plaats Door Baukje Dijk, logopedist Doel voorlichting Na deze bijeenkomst

Nadere informatie

Logopedie slikproblemen

Logopedie slikproblemen Logopedie slikproblemen Inhoud Logopedische problemen 3 Het normale slikproces 4 Onderzoek en behandeling 5 Tips 7 Wat doen bij verslikken 9 Meer informatie 10 Tot slot 10 Nuttige coördinaten 11 Ter bevordering

Nadere informatie

MOEITE MET SLIKKEN VAN MEDICIJNEN

MOEITE MET SLIKKEN VAN MEDICIJNEN MOEITE MET SLIKKEN VAN MEDICIJNEN MOEITE MET SLIKKEN VAN TABLETTEN EN CAPSULES AANDOENINGEN: SLIKPROBLEMEN EN DROGE MOND WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN? ADVIES IN EEN PERSOONLIJK GESPREK APOTHEEK.NL

Nadere informatie

Dysfagie bij kinderen met neuromusculaire aandoeningen Praktische voordracht

Dysfagie bij kinderen met neuromusculaire aandoeningen Praktische voordracht Dysfagie bij kinderen met neuromusculaire aandoeningen Praktische voordracht dr. Lenie van den Engel-Hoek Radboudumc Afdeling Revalidatie, Logopedie kinderen Neurologische aansturing slik Afbeelding van:

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE SLIKPROBLEMEN

PATIËNTEN INFORMATIE SLIKPROBLEMEN PATIËNTEN INFORMATIE SLIKPROBLEMEN Dysfagie is een stoornis in het slikproces. Slikproblemen komen heel frequent voor en hebben een negatieve invloed op de algemene gezondheid en de levenskwaliteit. Een

Nadere informatie

Afweergedrag bij eten en drinken. Afweergedrag Wat verstaan we hieronder? Richtlijnen dementie. Afweergedrag: 3 categorieën 20-3-2012

Afweergedrag bij eten en drinken. Afweergedrag Wat verstaan we hieronder? Richtlijnen dementie. Afweergedrag: 3 categorieën 20-3-2012 Inhoud presentatie Logopedie en dementie: problemen met eten en drinken bij demente Elly Cox MA Logopedist klinisch linguïst e.cox@nvlf.nl Afweergedrag bij eten en drinken Onderzoek afweergedrag Eet- en

Nadere informatie

Slikscreening na CVA NVLF, 5 november 2010

Slikscreening na CVA NVLF, 5 november 2010 Aanleiding NVLF Jaarcongres 5 november 2010 Welke slikscreening na een beroerte: maakt het uit? drs. Hanneke Kalf h.kalf@reval.umcn.nl Richtlijn CBO 2008: Slikscreening = watersliktest + O 2 desaturatie

Nadere informatie

Slikproblemen Logopedie & diëtetiek.

Slikproblemen Logopedie & diëtetiek. Slikproblemen Logopedie & diëtetiek www.nwz.nl Inhoud Slikken 3 Slikproblemen 3 Symptomen van verslikken 4 Risico s 4 Onderzoek en behandeling 5 Voeding 5 Adviezen 6 Meer informatie 7 Uw vragen 7 2 Tijdens

Nadere informatie

Slikproblemen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Slikproblemen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Slikproblemen In deze folder krijgt u uitleg over de oorzaak van slikproblemen, hoe u verslikken kunt herkennen en de risico s van verslikken. Ook wordt besproken welke behandelmogelijkheden er zijn en

Nadere informatie

SLIKPROBLEMEN Dysfagie

SLIKPROBLEMEN Dysfagie SLIKPROBLEMEN Dysfagie SLIKPROBLEMEN Dysfagie 02 Wat is dysfagie? Wat is dysfagie? 03 Wat is een normaal slikproces? 03 Naar en in de mond 03 In de keel 03 Van de slokdarm naar de maag 04 Wat zijn de voornaamste

Nadere informatie

Kauw- en slikproblemen

Kauw- en slikproblemen Logopedie Kauw- en slikproblemen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl LOG005 / Kauw- en slikproblemen / 07-07-2017 2 Kauw- en slikproblemen U

Nadere informatie

SLIKSTOORNISSEN BIJ OUDEREN

SLIKSTOORNISSEN BIJ OUDEREN SLIKSTOORNISSEN BIJ OUDEREN Annemie Gielis logopediste ZNA Jan Palfijn te Merksem Lector Thomas More Antwerpen 1 INHOUD 1. Normaal slikken en dysfagie 2. Presbyfagie en neurogene dysfagie 3. Diagnostiek

Nadere informatie

Hoe verloopt het slikproces?

Hoe verloopt het slikproces? Slikproblemen Inleiding Tijdens uw ziekenhuisopname heeft u problemen met kauwen en/of slikken gekregen. Daarom is de logopedist ingeschakeld. Zij heeft u uitleg en tips gegeven. In deze folder kunt u

Nadere informatie

GIRO 5057. Voor meer informatie:

GIRO 5057. Voor meer informatie: Deze brochure kwam tot stand met medewerking van Caroline Bruggeman, logopedist Nieuw Unicum (Zandvoort), en dr. S.T.F.M. Frequin, neuroloog St Antonius Ziekenhuis (Nieuwegein). Nationaal msfonds Voor

Nadere informatie

Dienst geriatrie Slikproblemen bij ouderen. Informatiebrochure voor de patiënt en de familie

Dienst geriatrie Slikproblemen bij ouderen. Informatiebrochure voor de patiënt en de familie Dienst geriatrie Slikproblemen bij ouderen Informatiebrochure voor de patiënt en de familie VOORWOORD Beste familieleden, Onlangs werd uw familielid opgenomen in het ziekenhuis. Deze informatiebrochure

Nadere informatie

COMYVERS. Zorg voor ouderen met een verstandelijke beperking. Herkennen van/omgaan met slikproblematiek. trainer: Yvonne Verstappen.

COMYVERS. Zorg voor ouderen met een verstandelijke beperking. Herkennen van/omgaan met slikproblematiek. trainer: Yvonne Verstappen. Zorg voor ouderen met een verstandelijke beperking Herkennen van/omgaan met slikproblematiek trainer: Yvonne Verstappen Welkom Voorstellen Yvonne Verstappen, logopedist Logopedist / Algemeen Taalwetenschapper

Nadere informatie

Slikproblemen. Informatiebrochure patiënten

Slikproblemen. Informatiebrochure patiënten Slikproblemen Informatiebrochure patiënten 1. Wat zijn slikproblemen...4 2. Hoe verloopt slikken...4 3. Wat is een slikprobleem...5 4. Hoe ontstaat een slikprobleem...5 5. Hoe slikproblemen verhelpen...5

Nadere informatie

3. De aanzet tot de slikbeweging vindt plaats en het voedsel komt in de keel. 4. De slokdarm verplaatst het voedsel in de richting van de maag.

3. De aanzet tot de slikbeweging vindt plaats en het voedsel komt in de keel. 4. De slokdarm verplaatst het voedsel in de richting van de maag. Slikproblemen SLIKPROBLEMEN Deze folder is bedoeld voor iedereen die te maken heeft met mensen met slikstoornissen, maar ook voor patiënten die problemen hebben met slikken. In deze folder wordt uitgelegd

Nadere informatie

Slikproblemen. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op

Slikproblemen. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op Slikproblemen Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Tijdens uw ziekenhuisopname heeft u problemen met kauwen en/of slikken gekregen. Daarom is de logopedist ingeschakeld.

Nadere informatie

Wegwijs in afasie voor beginnend personeel bij neurologie Inhoudelijke aspecten van afasie

Wegwijs in afasie voor beginnend personeel bij neurologie Inhoudelijke aspecten van afasie Wegwijs in afasie voor beginnend personeel bij neurologie Inhoudelijke aspecten van afasie 1 Wat ik zeggen wil Eigenlijk wil ik zeggen, wat de bloemen mij zeiden, die ik kreeg, toen ik weer een dagje thuis

Nadere informatie

Slikscreening na CVA NVLF, 5 november 2010

Slikscreening na CVA NVLF, 5 november 2010 Aanleiding NVLF Jaarcongres 5 november 2010 Welke slikscreening na een beroerte: maakt het uit? drs. Hanneke Kalf h.kalf@reval.umcn.nl Richtlijn CBO 2008: Slikscreening = watersliktest + O 2 desaturatie

Nadere informatie

Als slikken moeilijk gaat

Als slikken moeilijk gaat Als slikken moeilijk gaat Informatie en algemene adviezen voor volwassenen met slikproblemen Logopedie Locatie Hoorn/Enkhuizen Slikken Eten en drinken (en daarmee kauwen en slikken) zijn van levensbelang

Nadere informatie

Chronische slikproblemen bij H&H patiënten: nieuwe (oefentherapie) mogelijkheden?

Chronische slikproblemen bij H&H patiënten: nieuwe (oefentherapie) mogelijkheden? Chronische slikproblemen bij H&H patiënten: nieuwe (oefentherapie) mogelijkheden? Drs. S.A.C. Kraaijenga, Antoni van Leeuwenhoek Nederlands Kanker Instituut Tumoren in hoofd halsgebied: logopedische aspecten

Nadere informatie

Logopedie en Neurologie

Logopedie en Neurologie Logopedie en Neurologie Logopedisten hebben een belangrijk aandeel in de zorg van patiënten met een (chronische) neurologische aandoening. Zo kunnen communicatie of eten en drinken problemen geven als

Nadere informatie

Afasie Vereniging Nederland Bakenbergseweg 125 6814 ME Arnhem Tel. 026-3512512 (werkdagen van 10.00-14.00 uur) Fax 026-3513613 E-mail: avn@afasie.

Afasie Vereniging Nederland Bakenbergseweg 125 6814 ME Arnhem Tel. 026-3512512 (werkdagen van 10.00-14.00 uur) Fax 026-3513613 E-mail: avn@afasie. D Y S A R T H R I E, V E R B A L E A P R A X I E E N D Y S FA G I E s p r e e k - e n s l i k p r o b l e m e n t e n g e v o l g e v a n h e r s e n l e t s e l Afasie Vereniging Nederland Bakenbergseweg

Nadere informatie

UITLEG INSPIRATIESESSIE SLIKPROBLEMEN BIJ MENSEN MET DEMENTIE

UITLEG INSPIRATIESESSIE SLIKPROBLEMEN BIJ MENSEN MET DEMENTIE UITLEG INSPIRATIESESSIE SLIKPROBLEMEN BIJ MENSEN MET DEMENTIE Hogeschool Rotterdam Maris van Sluijs, MSc, kerndocent Logopedie, februari 2018 Deze uitleg hoort bij de PowerPoint van de Inspiratiesessie

Nadere informatie

Gezonde en aangepaste voeding bij het ouder worden. Kimberly Feys Diëtiste Liesbeth De Meyer Logopediste

Gezonde en aangepaste voeding bij het ouder worden. Kimberly Feys Diëtiste Liesbeth De Meyer Logopediste Gezonde en aangepaste voeding bij het ouder worden Kimberly Feys Diëtiste Liesbeth De Meyer Logopediste Als alles goed gaat Gezonde voeding Gezond kauw- en slikpatroon Gezonde voeding Voedingsdriehoek

Nadere informatie

De Eetpoli Diagnostisch Centrum Voedingsproblemen

De Eetpoli Diagnostisch Centrum Voedingsproblemen De Eetpoli Diagnostisch Centrum Voedingsproblemen 17 maart 2018 Nee-Eten contactdag Drs. Hilde Krom, arts-onderzoeker Dr. Angelika Kindermann, kinderarts-mdl INLEIDING INLEIDING Fysiologie Respiratoir

Nadere informatie

Dysartrie. Logopedie

Dysartrie. Logopedie Dysartrie Logopedie Inhoudsopgave 1 Wat is dysartrie?... 2 2 Gevolgen van dysartrie... 3 3 Behandeling van dysartrie... 4 Onderzoek... 4 Behandeling... 4 4 Richtlijnen voor een betere communicatie... 5

Nadere informatie

Dag van de LOGOPEDIE 6 maart NEUROLOGIE

Dag van de LOGOPEDIE 6 maart NEUROLOGIE Logopedie en neurologie Logopedie richt zich op het verbeteren van communicatie en veilig eten en drinken. Het werkterrein van een logopedist is dan ook heel breed. Stoornissen op de gebieden stem, spraak,

Nadere informatie

Slikproblemen bij volwassenen

Slikproblemen bij volwassenen Slikproblemen bij volwassenen Patiëntenvoorlichting alle aandacht Slikproblemen bij volwassenen Slikproblemen komen voor in alle leeftijdsgroepen. Deze folder gaat over de slikproblemen die bij volwassenen

Nadere informatie

Voedingsaanpassingen : hoe zit het met evidentie? Hans Bogaardt PhD. The University of Sydney Page 1

Voedingsaanpassingen : hoe zit het met evidentie? Hans Bogaardt PhD. The University of Sydney Page 1 Voedingsaanpassingen : hoe zit het met evidentie? Hans Bogaardt PhD The University of Sydney Page 1 Choking and pneumonia Choking: 0.66 fatalities per 100,000 people (Samuels, 2006) Normal healthy population

Nadere informatie

Introductie. Inleiding

Introductie. Inleiding Introductie Hanneke Kalf en Paul van Keeken Inleiding Veilige en gevarieerde voeding die in voldoende mate aanwezig is, is een voorwaarde voor een gezond bestaan. Tegelijk is eten en drinken onderdeel

Nadere informatie

In de bijlage van deze folder leest u meer over het ontstaan en verhelpen van slikproblemen.

In de bijlage van deze folder leest u meer over het ontstaan en verhelpen van slikproblemen. Slikspreekuur In overleg met uw behandelend KNO-arts bent u uitgenodigd voor het Slikspreekuur. In deze folder kunt u lezen wat een bezoek aan het Slikspreekuur inhoudt. Heeft u na het lezen van de folder

Nadere informatie

Dysartrie bij volwassenen

Dysartrie bij volwassenen Dysartrie bij volwassenen Inleiding U bent door uw huisarts of specialist doorverwezen naar de logopedist voor de behandeling van uw spraakstoornis dysartrie. In deze folder wordt u uitgelegd wat dysartrie

Nadere informatie

Gluren bij de Buren Spreken en slikken lijkt zo vanzelfsprekend. Anne Pross & Lindy Geerink Logopedisten bij Carintreggeland

Gluren bij de Buren Spreken en slikken lijkt zo vanzelfsprekend. Anne Pross & Lindy Geerink Logopedisten bij Carintreggeland Gluren bij de Buren Spreken en slikken lijkt zo vanzelfsprekend Anne Pross & Lindy Geerink Logopedisten bij Carintreggeland Inhoud 1. Carintreggeland 2. Wie zijn wij? 3. Het werkveld van de logopedist

Nadere informatie

Informatie campagnewebsite Logopedie en Neurologie 2008

Informatie campagnewebsite Logopedie en Neurologie 2008 Informatie campagnewebsite Logopedie en Neurologie 2008 Dag van de logopedie 2008 Logopedisten hebben een belangrijk aandeel in de zorg van patiënten met een (chronische) neurologische aandoening. Zo kunnen

Nadere informatie

Slikproblemen. Patiënteninformatie. Algemeen Ziekenhuis Diest Statiestraat 65 3290 Diest t 013 35 40 11 f 013 31 34 53 post@azdiest.be www.azdiest.

Slikproblemen. Patiënteninformatie. Algemeen Ziekenhuis Diest Statiestraat 65 3290 Diest t 013 35 40 11 f 013 31 34 53 post@azdiest.be www.azdiest. Slikproblemen Patiënteninformatie Algemeen Ziekenhuis Diest Statiestraat 65 3290 Diest t 013 35 40 11 f 013 31 34 53 post@azdiest.be www.azdiest.be Inhoudsopgave 1 Het normale slikproces.... 1 2 Wat is

Nadere informatie

Revant, de kracht tot ontwikkeling!

Revant, de kracht tot ontwikkeling! Neurologische revalidatie Hartrevalidatie Revalidatie bij complex chronisch longfalen Oncologische revalidatie Kind- en jeugdrevalidatie Revalidatie bij pijn en gewrichtsaandoeningen Arm-, hand- en polsrevalidatie

Nadere informatie

Slikproblemen. Eenheid voor beroertezorg Neurologie. Verpleegeenheid 20 050 45 30 20

Slikproblemen. Eenheid voor beroertezorg Neurologie. Verpleegeenheid 20 050 45 30 20 Slikproblemen Eenheid voor beroertezorg Neurologie Verpleegeenheid 20 050 45 30 20 Waarom aandacht schenken aan een slikprobleem? Net zoals andere hersenfuncties bijvoorbeeld stappen, spreken, zien, )

Nadere informatie

Logopedie. Logopedie. Ondersteuning bij communicatie- en slikproblemen. Evean. Midden in het leven.

Logopedie. Logopedie. Ondersteuning bij communicatie- en slikproblemen. Evean. Midden in het leven. Logopedie Logopedie Ondersteuning bij communicatie- en slikproblemen Evean. Midden in het leven. Werken aan stem-, spraak-, taal-, slik-, gehoorproblemen stemproblemen Heesheid, schorheid en andere stemproblemen

Nadere informatie

DYSARTHRIE, VERBALE APRAXIE EN DYSFAGIE

DYSARTHRIE, VERBALE APRAXIE EN DYSFAGIE DYSARTHRIE, VERBALE APRAXIE EN DYSFAGIE DYSARTHRIE, VERBALE APRAXIE EN DYSFAGIE SPREEK- EN SLIKPROBLEMEN TEN GEVOLGE VAN HERSENLETSEL www.hersenletsel.nl Dysarthrie, verbale apraxie en dysfagie Dysarthrie

Nadere informatie

Sabine Boerjan Regionaal Expertisecentrum Dementie Paradox

Sabine Boerjan Regionaal Expertisecentrum Dementie Paradox Sabine Boerjan Regionaal Expertisecentrum Dementie Paradox ETEN: moeten en willen Opnemen van voedingstoffen Sociaal Cultureel Als eten een ZORG wordt. BeZORGdheid ZORGtaak Voedings- & slikproblemen -

Nadere informatie

Verbale en bucco-faciale apraxie

Verbale en bucco-faciale apraxie Verbale en bucco-faciale apraxie Inleiding De logopedist heeft bij u een verbale- of bucco-faciale apraxie geconstateerd (spraakstoornis). Spreken is bij gezonde mensen een activiteit die automatisch verloopt:

Nadere informatie

Spraak en slikken. Werkwijze en inhoud Moebius spreekuur Radboudumc. dr. Lenie van den Engel-Hoek, logopedist dr. Corrie Erasmus, kinderneuroloog

Spraak en slikken. Werkwijze en inhoud Moebius spreekuur Radboudumc. dr. Lenie van den Engel-Hoek, logopedist dr. Corrie Erasmus, kinderneuroloog Spraak en slikken Werkwijze en inhoud Moebius spreekuur Radboudumc dr. Lenie van den Engel-Hoek, logopedist dr. Corrie Erasmus, kinderneuroloog Afdeling Revalidatie Logopedie, kinderen Afdeling Neurologie

Nadere informatie

Slikstoornissen. Handboek Stem, Spraak en Taalpathologie 16

Slikstoornissen. Handboek Stem, Spraak en Taalpathologie 16 Slikstoornissen Slikstoornissen Handboek Stem, Spraak en Taalpathologie 16 Houten 2014 Ó 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag

Nadere informatie

Informatiebrochure Dysartrie. [Geef tekst op] Pagina 1

Informatiebrochure Dysartrie. [Geef tekst op] Pagina 1 Informatiebrochure Dysartrie [Geef tekst op] Pagina 1 UZ Leuven 2 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel

Nadere informatie

Logopedie. Dysartrie, een verworven spraakstoornis. Afdeling: Onderwerp:

Logopedie. Dysartrie, een verworven spraakstoornis. Afdeling: Onderwerp: Afdeling: Onderwerp: Logopedie, een verworven spraakstoornis 1 Inleiding U (of uw partner/familielid) bent opgenomen in het Ikazia Ziekenhuis in verband met hersenletsel. Wanneer er sprake is van een taal-

Nadere informatie

Handout Karen van Hulst, Radboudumc Nijmegen COPYRIGHT 1

Handout Karen van Hulst, Radboudumc Nijmegen COPYRIGHT 1 Het verloop van de normale speekselcontrole bij 652 gezonde Nederlandse kinderen tussen 0-4 jaar Karen van Hulst, MSc Logopedist/ Klinisch Epidemioloog Afdeling Revalidatie, kinderen 1 november 2013 Primaire

Nadere informatie

LOGOPEDIE. Slikproblemen. Bij opgenomen patiënten

LOGOPEDIE. Slikproblemen. Bij opgenomen patiënten LOGOPEDIE Slikproblemen Bij opgenomen patiënten Slikproblemen Omdat u problemen hebt met slikken, krijgt u aangepast eten en/of drinken. Uw logopedist adviseert u daarover het volgende: Overleg altijd

Nadere informatie

Slikproblemen bij verpleeghuisbewoners

Slikproblemen bij verpleeghuisbewoners Slikproblemen bij verpleeghuisbewoners Literatuurstudie naar de effectiviteit en meerwaarde van logopedische behandeling bij dysfagie September 2010 Mw. E. Cox MA (beleidsmedewerker NVLF en logopedist)

Nadere informatie

Kennis- en behandelcentrum

Kennis- en behandelcentrum Kennis- en behandelcentrum Norschoten Klaverweide 1 3773 AW Barneveld T 0342-40 40 00 E info@norschoten.nl I www.norschoten.nl juni 2017 Algemeen De behandelaren van het kennis- en behandelcentrum behandelen

Nadere informatie

Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische

Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische bewegingen Akinesie Bevriezen Rigiditeit Verhoogde spiertonus,

Nadere informatie

Partnerparticipatiecursus

Partnerparticipatiecursus Partnerparticipatiecursus Introductie Het komend uur wordt besproken wat logopedie in Vogellanden, Sector Volwassenen, inhoudt. Zowel theoretisch als praktisch. Logopedie Is de behandeling van communicatiestoornissen

Nadere informatie

Voedingbijhoofdhals-en slokdarmkanker: Wanneer aanvullende voeding opstarten?

Voedingbijhoofdhals-en slokdarmkanker: Wanneer aanvullende voeding opstarten? Voedingbijhoofdhals-en slokdarmkanker: Wanneer aanvullende voeding opstarten? Peter Schepens Diëtist Oncologie AZ Sint-Lucas Brugge Inhoud 1. Belang van screening op de voedingstoestand van de patiënt

Nadere informatie

Parkinsoncafe Breda 27-09-2013

Parkinsoncafe Breda 27-09-2013 Parkinsoncafe Breda 27-09-2013 Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische bewegingen Akinesie Bevriezen

Nadere informatie

Hulp bij maaltijden bij patiënten met slikstoornissen na een beroerte

Hulp bij maaltijden bij patiënten met slikstoornissen na een beroerte Hulp bij maaltijden bij patiënten met slikstoornissen na een beroerte Beste patiënt en mantelzorger Slikstoornissen is een frequent voorkomend probleem na een beroerte (CVA). In deze brochure geven we

Nadere informatie

Cerebrale parese bij volwassenen. Evaluatie en revalidatie

Cerebrale parese bij volwassenen. Evaluatie en revalidatie Cerebrale parese bij volwassenen Evaluatie en revalidatie Definitie CP. «Cerebrale Parese (Cerebral Palsy in het Engels) is een internationaal gebruikte term, waarvan de afbakening en definitie talrijke

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32744 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32744 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32744 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Heemskerk, Anne-Wil Title: Dysphagia in Huntington s disease Issue Date: 2015-04-15

Nadere informatie

Wat is niet aangeboren hersenletsel

Wat is niet aangeboren hersenletsel Wat is niet aangeboren hersenletsel Wat zijn de symptomen en de onzichtbare problematiek. Danielle Driessen Revalidatiearts revalidatiecentrum Blixembosch Inhoud 1. Wat is NAH 2. Oorzaken 3. Hoe vaak komt

Nadere informatie

Slikstoornis. Dysfagie INFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN

Slikstoornis. Dysfagie INFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN Slikstoornis Dysfagie INFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN INHOUD 1. INLEIDING...4 2. WAT IS DYSFAGIE?...5 3. WAT ZIJN SYMPTOMEN VAN EEN SLIKSTOORNIS?...7 4. WAT IS OORZAAK VAN EEN SLIKSTOORNIS?...7 5. WAT

Nadere informatie

Gezondheids centrum. advies, therapie en behandeling door onze experts. Gezondheidscentrum Valkenhof

Gezondheids centrum. advies, therapie en behandeling door onze experts. Gezondheidscentrum Valkenhof Gezondheids centrum advies, therapie en behandeling door onze experts 1 Gezondheidscentrum Valkenhof Inhoud Verwijzing en vergoeding Fysiotherapie Diëtetiek Ergotherapie Logopedie Specialist ouderengeneeskunde

Nadere informatie

ROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES. Gebracht door Nadieh Verhoest

ROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES. Gebracht door Nadieh Verhoest ROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES Gebracht door Nadieh Verhoest Programma Nationaal kankerplan Kankercachexie Voedingsplan bij cachexie Andere voedingsrichtlijnen Nationaal kankerplan L. Onkelinx

Nadere informatie

Als eten een zorg wordt Het maaltijdgebeuren bij personen met dementie

Als eten een zorg wordt Het maaltijdgebeuren bij personen met dementie Eten is belangrijk in een mensenleven Als eten een zorg wordt Het maaltijdgebeuren bij personen met dementie verslag naar het gelijknamige boek van Sabine Boerjan door Veerle Van Coile voor de werkgroep

Nadere informatie

Logopedie na een beroerte

Logopedie na een beroerte Logopedie na een beroerte Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2011 pavo 0473 Inleiding Veel mensen hebben na een beroerte problemen met praten of slikken. De neuroloog regelt dat u hiervoor naar de logopedist

Nadere informatie

Dagelijkse zorg rond ALS

Dagelijkse zorg rond ALS Dagelijkse zorg rond ALS Esther Kruitwagen-van Reenen, revalidatiearts ALS- Centrum Nederland Publiekslezing 13-12-2016 https://www.youtube.com/watch?v=2s-1qr4irgc 19/01/2017 2 Complexe aandoening Onzekerheid

Nadere informatie

Start, afbouw en stop van voedingstherapie bij zware neuroschade. AZ Nikolaas

Start, afbouw en stop van voedingstherapie bij zware neuroschade. AZ Nikolaas Start, afbouw en stop van voedingstherapie bij zware neuroschade Dr. C. Jadoul Neuroloog AZ Nikolaas 1 Casus: recidief slikpneumonie Dame 75 jaar Spoed: algemeen achteruit (mentaal en fysiek) Antec: Parkinson

Nadere informatie

Voeding en SMA. Coby Wijnen, diëtist

Voeding en SMA. Coby Wijnen, diëtist Voeding en SMA Coby Wijnen, diëtist Goede voeding bij SMA is van belang voor: - goede groei bij kind en goed onderhoud van lichaam bij volwassene - preventie luchtweginfecties, door voorkómen verkoudheden

Nadere informatie

Toolkit slikproblemen

Toolkit slikproblemen Toolkit slikproblemen Doel 1. Slikproblemen herkennen want de gevolgen van slikstoornissen zijn groot. Slikstoornissen kunnen levensbedreigend zijn. 2. Het voorkomen van complicaties als ondervoeding,

Nadere informatie

RICHTLIJN SLIKPROBLEMEN STICHTING VILENTE VERPLEEGHUIS PIETER PAUW

RICHTLIJN SLIKPROBLEMEN STICHTING VILENTE VERPLEEGHUIS PIETER PAUW RICHTLIJN SLIKPROBLEMEN STICHTING VILENTE VERPLEEGHUIS PIETER PAUW Inleiding Bij bewoners van verpleeghuizen komen problemen met het doorslikken van voedsel en dranken vrij vaak voor. Het is van belang

Nadere informatie

Duchenne en het gebit. Duchenne congres 2 juni 2018, Kempenhaeghe Heeze

Duchenne en het gebit. Duchenne congres 2 juni 2018, Kempenhaeghe Heeze Duchenne en het gebit Duchenne congres 2 juni 2018, Kempenhaeghe Heeze Dental health should be on the Care agenda for DMD Gebit is belangrijker dan je denkt Ontbreken van dystrofine Kauwspieren en spieren

Nadere informatie

De rol van de logopedist bij eetproblemen bij kinderen

De rol van de logopedist bij eetproblemen bij kinderen NVLF-jaarconges 18 november 2011 1 De rol van de logopedist bij eetproblemen bij kinderen Lianne Remijn MSc coördinator eetteam Sint Maartenkliniek, kinderrevalidatie Nijmegen NVLF-jaarconges 18 november

Nadere informatie

Het multidisciplinair team. Revalidatie & MS Centrum Overpelt

Het multidisciplinair team. Revalidatie & MS Centrum Overpelt Het multidisciplinair team Revalidatie & MS Centrum Overpelt Multidisciplinaire aanpak bij slikstoornissen 1. Normale slikken 2. Slikstoornissen 3. Slikstoornissen herkennen 4. Doelstellingen logopedische

Nadere informatie

Gezondheids centrum advies, therapie en behandeling door onze experts

Gezondheids centrum advies, therapie en behandeling door onze experts Gezondheids centrum advies, therapie en behandeling door onze experts Gezondheidscentrum Valkenhof Inhoud Verwijzing en vergoeding Fysiotherapie Diëtetiek Ergotherapie Logopedie Specialist ouderengeneeskunde

Nadere informatie

Pieters Behandel Praktijk

Pieters Behandel Praktijk Fysiotherapie Ergotherapie Logopedie Diëtetiek Psychologie Specialist Ouderengeneeskunde Pieter van Foreest Pieters Behandel Praktijk Pieters Behandel Praktijk Gespecialiseerde behandeling bij u in de

Nadere informatie

hoofd, hals en zenuwstelsel info voor patiënten Slikstoornissen na een CVA

hoofd, hals en zenuwstelsel info voor patiënten Slikstoornissen na een CVA hoofd, hals en zenuwstelsel info voor patiënten Slikstoornissen na een CVA Inhoud 01 Inleiding... 04 02 Wat is een slikstoornis of dysfagie?... 04 03 Mogelijke oorzaken... 04 04 Het slikcentrum en sliknetwerk

Nadere informatie

Dysartrie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Dysartrie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Dysartrie Dysartrie is een spraakstoornis ten gevolge van een neurologische aandoening. Iemand met een dysartrie heeft moeite om verstaanbaar te spreken. In deze folder leest u wat dysartrie inhoudt en

Nadere informatie