In de bijlage van deze folder leest u meer over het ontstaan en verhelpen van slikproblemen.

Transcriptie

1 Slikspreekuur In overleg met uw behandelend KNO-arts bent u uitgenodigd voor het Slikspreekuur. In deze folder kunt u lezen wat een bezoek aan het Slikspreekuur inhoudt. Heeft u na het lezen van de folder nog vragen, dan kunt u daarmee terecht bij de logopedist of de KNO-arts die u op het slikspreekuur ziet. In de bijlage van deze folder leest u meer over het ontstaan en verhelpen van slikproblemen. Voorbereiding U hoeft zich voor het slikspreekuur niet apart voor te bereiden. Als u bijzondere moeilijkheden heeft met bepaald voedsel kunt u dat gerust meenemen. Er is een magnetron op de afdeling, zodat het meegebrachte eten eventueel opgewarmd kan worden. U hoeft voor het slikspreekuur niet nuchter te zijn. Wat houdt het Slikspreekuur in? Meerdere specialisten zullen met u kijken naar uw slikprobleem. In elk geval zal de logopedist en de KNO arts u bekijken en onderzoeken. Op indicatie zal ook een radiologisch onderzoek of een video-onderzoek van het slikken plaatsvinden. Waar mogelijk zijn alle onderzoeken van het Slikspreekuur achtereen gepland, zodat op een dag alle onderzoeken plaatsvinden. In totaal neemt dat een halve dag in beslag. De verschillende onderdelen zijn: onderzoek door de logopedist, dynamisch onderzoek van het slikken door logopedist en KNO arts (met video opname), radiologisch vastlegging van het slikken door logopedist en radioloog. Niet alle onderdelen van het onderzoek worden bij iedereen uitgevoerd; er wordt in overleg met u bekeken wat nodig is. Slikonderzoek door de logopedist Een logopedist onderzoekt en behandelt stoornissen en beperkingen op het gebied van adem, stem, spraak, taal, gehoor en mondfuncties, onder andere kauwen en slikken. Tijdens het slikonderzoek stelt de logopedist u vragen over uw problemen met slikken. Hierbij kunt u denken aan vragen over het ontstaan van de slikklachten, uw huidige klachten en de eventuele behandelingen die u tot nu toe daarvoor heeft gehad. Daarna doet de logopedist een slikonderzoek, waarbij de bewegingen en de gevoeligheid van uw gezichtsspieren, kaken, lippen, tong en gehemelte worden onderzocht. Verder bestaat het onderzoek uit enkele sliktesten met water en eventueel een observatie van uw mogelijkheden van het kauwen en verwerken van vast voedsel. Ook zal u verzocht worden een vragenlijst in te vullen. Slikonderzoek door de logopedist en de KNO-arts Het dynamisch onderzoek van het slikken houdt in dat de KNO arts met een cameraatje in uw keel kijkt hoe het slikken verloopt. Hierbij wordt een klein cameraatje aan een dun

2 kabeltje (flexibele scoop) via de neus in uw keel gebracht. Dit noemen we ook wel flexibele scopie. De beelden worden vastgelegd op video. Figuur 1. flexibele scopie U krijgt tijdens het onderzoek water, yoghurt of vruchtenmoes en/of vast voedsel aangeboden. Het water wordt met een kleurstof blauw gemaakt, zodat het goed zichtbaar is. De flexibele scopie zelf duurt enkele minuten. Het onderzoek is zonder risico. Het inbrengen van de scoop kan een kriebelig en onaangenaam gevoel geven, maar u heeft er na afloop geen last van. Na het onderzoek kan uw ontlasting nog enkele dagen een blauwe of witte kleur hebben. Dit gaat vanzelf weer over en is niet schadelijk. Slikonderzoek door de logopedist en de radioloog Bij het slikonderzoek door de radioloog en de logopedist wordt met behulp van korte röntgendoorlichting het slikken in beeld gebracht en op video vastgelegd. Dit wordt slikvideo genoemd. Door het vastleggen van de verschillende röntgenbeelden kan de slikbeweging beeld voor beeld bekeken en geanalyseerd worden. U komt op een plankje te staan met uw lichaam tegen een langwerpige plaat aan. Er hangt een grote röntgencamera voor u die de opnames maakt. Er worden röntgenopnames van opzij en van voren gemaakt. Tijdens het onderzoek krijgt u verschillende soorten contrastmiddel te slikken, zowel vloeibaar als vast. De logopedist geeft u tijdens het onderzoek instructies over het slikken en/of de houding. De videobeelden worden daarna bekeken en besproken door de radioloog, de KNO-arts en de logopedist. Uitslag & Vervolg Met de KNO arts, de logopedist en u worden de uitslagen van de verschillende onderzoeken besproken. Er wordt met u een behandelplan gemaakt. Uw huisarts krijgt een verslag van het onderzoek met conclusie en adviezen. 2-5

3 Vragen? Als u vragen heeft voorafgaand aan uw afspraak voor het Slikspreekuur, kunt u contact opnemen met het secretariaat van de polikliniek KNO, telefoon (036) , bereikbaar op werkdagen van uur. In de bijlage van deze folder leest u meer over het ontstaan en verhelpen van slikproblemen. U kunt ook uw vragen hieronder noteren en meenemen naar het Slikspreekuur. De logopedist en/of de KNO-arts zullen dan uw vragen beantwoorden. Ruimte om uw vragen te noteren: 3-5

4 BIJLAGE: Het ontstaan en verhelpen van slikproblemen Wat zijn slikproblemen? Slikken doen we zeer vaak: speeksel wordt overdag twee maal per minuut weggeslikt en tijdens slaap ongeveer eenmaal per minuut. Slikken lijkt eenvoudig, maar is in werkelijkheid een zeer ingewikkeld samenspel van diverse spieren en zenuwen. Hierbij spelen timing, coördinatie, gevoel en spierkracht een grote rol. Wanneer er een verstoring in dit samenspel optreedt, kunnen slikproblemen ontstaan. Verslikken betekent dat er eten of drinken in de luchtpijp terechtkomt in het verkeerde keelgat in plaats van in de slokdarm. In de meeste gevallen zal iemand die zich verslikt een hoestbui krijgen. Hoesten zorgt ervoor dat datgene wat in de luchtpijp is gekomen, daar als het ware uit wordt geblazen. Wanneer iemand moeite heeft met hoesten of niet meer kan hoesten, is het mogelijk dat er eten of drinken in de longen terechtkomt. Men kan zich dan verslikken zonder dat het opgemerkt wordt. Er kan dan een infectie zoals een longontsteking ontstaan. Om goed te kunnen kauwen en slikken moeten de spieren van de lippen, tong, kaak, wangen, keel en strottenhoofd goed werken. Als dat niet zo is, kunnen onder andere de volgende klachten ontstaan: Snel verslikken; Moeite met kauwen; Moeite om het eten uit de mond weg te krijgen; Het eten of drinken loopt uit de mond; Het eten of medicijnen blijven in de keel hangen; Het eten komt terug door de neus; Geen vast voedsel kunnen doorslikken; Veel tijd nodig hebben voor maaltijden. Hoe ontstaan slikproblemen? Slikproblemen ontstaan door veranderingen in de structuren van de mond, keel en/of strottenhoofd. Het kan ook mis gaan bij de aansturing van de spieren of door een plaatselijke beschadiging die de bewegingen belemmert. Er zijn heel veel oorzaken mogelijk, we noemen er hier enkele. Door ouderdom: De spieren worden zwakker naarmate men ouder wordt, waardoor het eten minder goed gekauwd wordt en het doorslikken moeilijker verloopt. Krachtsvermindering van de spieren kan ook leiden tot problemen bij het drinken van vloeistoffen. Door medicijnen: Van sommige medicatie is bekend dat er als bijwerking slikproblemen kunnen optreden, doordat ze bijvoorbeeld sufheid of een droge mond veroorzaken. 4-5

5 Door gebitsproblemen: Kauwen kan moeilijker gaan door het verloren gaan van meerdere tanden en/of kiezen, het niet goed passen van een kunstgebit, het niet kunnen wennen aan een kunstgebit, het hebben van pijn aan een of meerdere gebitselementen of door een infectie. Als er minder goed gekauwd kan worden, neemt de kans op verslikken toe. Door ziekten van het zenuwstelsel: Ziekten van het zenuwstelsel zijn bijvoorbeeld een beroerte, de ziekte van Parkinson, MS of dementie. Er kunnen problemen zijn met de coördinatie van het slikken of er kan verminderde gevoeligheid in de mond zijn waardoor men minder goed voelt wat er in de mond of keel gebeurt. Iemand met dementie kan bijvoorbeeld vergeten dat er voedsel in de mond zit. Door ziekten in het hoofd/halsgebied: Bijvoorbeeld kanker in de keel en/of mond. Zowel voor als na een operatie, chemokuur en/of bestraling kunnen slikproblemen ontstaan. Door psychische problemen: Stress en angst kunnen leiden tot problemen met slikken. Wat is er aan te doen? Slikstoornissen zijn op verschillende manieren te verhelpen of te verminderen. Sommige slikstoornissen zijn het beste te behandelen met intensieve slikoefeningen om de spierkracht en de coördinatie te verbeteren. Andere slikproblemen zijn alleen te verminderen door meer vloeibaar of zachter voedsel te kiezen of de manier van slikken te veranderen. Wat het beste is, hangt af van de oorzaak en de ernst van de slikproblemen. Om dat te kunnen bepalen heeft de logopedist meer informatie nodig en daarvoor is een uitgebreid slikonderzoek in samenwerking met de KNO-arts een goede manier. 5-5