ZWEMWATERPROFIEL PLAS ORANJEPOLDER

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL PLAS ORANJEPOLDER

2 ZWEMWATERPROFIEL PLAS ORANJEPOLDER 1 INLEIDING Zwemwaterprofiel Kwaliteitsklassen en normen Routekaart zwemwaterprofiel 4 2 AANPAK 5 3 GEBIEDSBESCHRIJVING Algemeen Hydromorfologie en ecologie Begrenzing Gezondheisrisico s 10 4 HISTORISCHE DATA Normoverschrijdingen Historisch data-analyse in relatie tot weersomstandigheden 13 5 POTENTIËLE BRONNEN 15 6 ZWEMPROF 16 7 EVALUATIE EN CONCLUSIES 17 8 MAATREGELEN EN AANBEVELINGEN 18 9 LITERATUUR COLOFON 20 BIJLAGE 1. BIJLAGE 2. Veldbezoek Betrokken instanties

3 1 INLEIDING De nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is begin 2006 vastgesteld. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In de nieuwe richtlijn worden bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) alsmede de verstrekking van informatie daarover aan het publiek en de Europese Commissie. Een pro-actief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een zwemwaterprofiel en maatregelen moeten worden uitgevoerd om minimaal een aanvaardbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. 1.1 Zwemwaterprofiel Van iedere zwemwaterlocatie zal moeten worden ingeschat welke emissiebronnen via welke verspreidingsroutes de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Hierbij spelen de locatiespecifieke eigenschappen van het zwemwater een belangrijke rol. Alle bevindingen komen samen in een zwemwaterprofiel van de desbetreffende zwemwaterlocatie. Het opstellen van een zwemwaterrichtlijn is ook een verplichting volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Op basis hiervan kan de beheerder maatregelen nemen om het risico op besmetting van de zwemmer (verder) te reduceren. Op het ogenblik wordt hoofdzakelijk op basis van expert judgement geredeneerd. Het zwemwaterprofiel, eventueel aangevuld met een aantal extra metingen, maakt het mogelijk om eventuele beheersmaatregelen beter te onderbouwen. Financiële middelen worden hierdoor effectiever ingezet. Tevens kan het zwemwaterprofiel ingezet worden voor communicatie naar de maatschappij/burger over de kwaliteit van de zwemwater(locatie) en de genomen beheersmaatregelen. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te verkrijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen (Escherichia coli en intestinale enterococcen). In deze zwemwaterprofielen worden echter ook overige gezondheidsrisico s meegenomen, zoals cyanobacteriën, zwemmersjeuk en botulisme. 1.2 Kwaliteitsklassen en normen In de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen. De indeling én de normen hierbij zijn weergegeven in tabel 1. Tabel 1. Parameter Intestinale enterococcen (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) Normen voor de verschillende kwaliteitsklassen voor zoet binnenwater wat betreft intestinale enterococcen en Escherichia coli Goede kwaliteit * Uitstekende kwaliteit * gebaseerd op een 95-percentiel ** gebaseerd op een 90-percentiel Bevredigende/aanvaardbare kwaliteit ** Referentiemethoden voor de analyse ISO of ISO ISO of ISO

4 Als een fecale verontreiniging via oppervlaktewater naar een zwemwater wordt getransporteerd treedt verdunning op. De locatiespecifieke eigenschappen van het ontvangende zwemwater zijn van belang bij een beoordeling van de invloed van diverse routes op de bacteriologische kwaliteit van het zwemwater. Een belangrijke onderverdeling hierin is de verdeling tussen geïsoleerd of doorstroomd zwemwater. 1.3 Routekaart zwemwaterprofiel Het RIZA heeft een aantal pilot-onderzoeken laten uitvoeren en is gekomen tot een algemeen protocol voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. Dit heeft geleid tot een routekaart (zie figuur 1) welke voor het opstellen van de zwemwaterprofielen gebruikt is. Deze aanpak volgens de routekaart resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, zijn omgeving en de mogelijke bronnen, met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit in de zwemlocatie. Beschrijving gebied/hydromorfologie Veldbezoek Historische waterkwaliteit Lijst: bronnen routes Meetprogramma Richtgetallen Analyseren Evalueren Zwemwater profiel Evalueren? Actieprogramma Figuur 1. Algemene routekaart om te komen tot een zwemwaterprofiel Het Hoogheemraadschap van Delfland heeft Grontmij en DHV gevraagd een zwemwaterprofiel op te stellen voor de Plas Oranjepolder met gebruik van de Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Grontmij, RWS-RIZA, 2005). 4

5 2 AANPAK Voor het opstellen van het zwemwaterprofiel zijn, aan de hand van de in hoofdstuk 1 genoemde handreiking, alle stappen doorlopen. Hieronder is aangegeven in welke onderwerpen deze stappen terugkomen en waar in de rapportage deze zijn terug te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving Gebiedsbeschrijving algemeen. Hierin wordt de locatie, en de ligging van de locatie in de omgeving, beschreven op basis van de in de handreiking genoemde stappen locatiebeschrijving, gebiedsbeschrijving en veldbezoek. Hydromorfologie en ecologie. Deze paragraaf omvat de benodigde informatie over stromingen, peilen, flora en fauna (veldbezoek, hydromorfologie, gebiedsbeschrijving). Begrenzing. Het protocol binnenwater uit het rapport KRW en oppervlaktewater: Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005) is gebruikt om de begrenzing van een zwemzone vast te stellen. Gezondheidsrisico s. In deze paragraaf wordt gemeld of er meldingen van gezondheidsklachten (zwemmersjeuk, botulisme, enz) zijn geweest op deze locatie en/of bloeien van cyanobacteriën. Hoofdstuk 4 Historische data Analyse historische data. De microbiologische data van de zwemwaterbemonsteringen van de laatste drie tot vijf jaar vormen de basis voor de analyse van de historische waterkwaliteit. Deze historische databestanden worden gebruikt om te zien of er een bepaalde trend zichtbaar is die wijst op: invloed van weersomstandigheden, bijvoorbeeld indien overschrijdingen of verhogingen altijd optreden na hevige neerslag; een relatie met bepaalde bronnen, bijvoorbeeld wanneer alleen hoge waarden gevonden worden bij een hoge recreatiedruk; de relatie met een bepaalde periode in het jaar waarop verhogingen plaatsvinden; verhogingen kunnen van jaar tot jaar plaatsvinden op verschillende tijdsstippen, maar ze kunnen ook altijd in dezelfde periode plaatsvinden. De historische databestanden zijn deels gebaseerd op de huidige zwemwaterrichtlijn en bevatten dus de daarin opgenomen indicatoren van fecale verontreinigingen (thermotolerante bacteriën van de coligroep). Totaal bacteriën van de coligroep zijn niet meegenomen in deze analyse, omdat deze parameters geen duidelijke relatie heeft met fecale besmetting. Daarnaast zijn voor 2004, 2005 en 2006 de parameters intestinale enterococcen en Escherichia coli geanalyseerd. Hoofdstuk 5 Potentiële bronnen van bacteriële verontreiniging Potentiële bronnen van verontreiniging. Op basis van het veldbezoek, de analyse van de historische data, de gegevens van de waterkwaliteitsbeheerder en de plattegronden is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron kan dan meetellen. 5

6 Hoofdstuk 6 ZWEMPROF Invullen richtgetallen. Met behulp van een eenvoudig spreadsheetmodel (ZWEMPROF) wordt de invloed van bronnen geschat. Het model geeft als resultaat aan of er a) geen invloed, b) geringe invloed, c) wezenlijke invloed of d) grote invloed is van belangrijke fecale verontreinigingen. Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies Analyse en evaluatie van gegevens. Alle gegevens die afkomstig zijn uit de voorgaande stappen zijn naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij is vooral onderzocht welke potentiële bronnen die uit de analyse van de data van de waterkwaliteitsbeheerders, het veldbezoek en de plattegronden volgen, relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit op de locatie en zijn de resultaten van de spreadsheet modellering (ZWEMPROF) gebruikt. Daarnaast is een soort rangschikking van belangrijke bronnen gemaakt. Op deze manier is duidelijk waar de mogelijke knelpunten zitten en waar eventueel maatregelen genomen zouden moeten worden. Conclusies. De belangrijkste bevindingen en de (mogelijke) consequenties hiervan zijn op een rij gezet. Hoofdstuk 8 Maatregelen en aanbevelingen Maatregelen en bevindingen. Indien er geen problemen zijn geconstateerd bestaat er in beginsel weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Indien er wel relevante verontreinigingsbronnen zijn gevonden of indien er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van (enkele) resultaten, wordt in deze paragraaf een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen. 6

7 3 GEBIEDSBESCHRIJVING 3.1 Algemeen De Oranjeplassen, gelegen in de Oranjepolder en daarom ook wel Plas Oranjepolder genoemd, zijn in 1967 ontstaan door zandwinning ten behoeve van een nabijgelegen woonwijk. Het plassencomplex bestaat uit enkele met elkaar in verbinding staande plassen (zie figuur 2A en B). Een belangrijk deel is gereserveerd voor vogels. De zuidelijke plas, met een zandstrand, is voor zwemmers en surfers. A B Figuur 2. Plas Oranjepolder: overzicht (A) en luchtfoto (B) Bezoekersaantal. Het aantal bezoekers op een zomerse dag bedraagt 20 tot maximaal 50 op een topdag. Faciliteiten. Er is een zandstrand aanwezig (zie figuur 3B). Overige aanwezige faciliteiten zijn afvalbakken en een fietsenstalling. Er is nauwelijks parkeergelegenheid. Aan het strand staat een keet van de surfvereniging. Ondanks een goede wind waren er tijdens het veldbezoek d.d. 10 augustus 2006 geen surfers aanwezig. Beheer. De Plas Oranjepolder wordt beheerd door het Zuid-Hollands Landschap. Voor het beheer van de plassen is een gebruikersoverleg in het leven geroepen, waarin naast natuurbeschermers ook de manegehouder, sportvissers, windsurfers, lokale natuurbeschermers en de gemeente Maassluis zitting hebben. A B Figuur 3. Rietoever (A) en zandstrand (B) 7

8 Waterkwaliteitsbemonstering. Het zwemwater in de Plas Oranjepolder wordt tijdens de zomermaanden eens per veertien dagen gecontroleerd door het Hoogheemraadschap van Delfland. De provincie Zuid-Holland is officieel toezichthouder op de waterkwaliteit van het oppervlaktewater op deze en overige zwemwaterlocaties in Zuid-Holland. De kwaliteit van de plas wordt bekendgemaakt via de zwemwatersite van de provincie ( en op teletekst pagina 725. Daarnaast kunnen recreanten de zwemwatertelefoon bellen voor informatie over de kwaliteitstoestand van zwemwateren. In de plas bevindt zich 1 monsternamepunt nabij het zwemstrand (OW ), waar monsters genomen worden voor zwemwaterkwaliteit en voor de bepaling van andere parameters zoals nutriënten, metalen en chlorofyl (zie figuur 4). Eens in de vier jaar wordt het fytoplankton bemonsterd ten behoeve van ecologische beoordeling volgens STOWA-methodiek. Maatregelen. Er zijn tot dusverre geen maatregelen genomen om eventuele bacteriële verontreiniging te voorkomen. Figuur 4. Overzicht van de plas Bron: Google Earth 8

9 3.2 Hydromorfologie en ecologie Hydromorfologie. De geïsoleerde plas is circa 20 hectare groot, gemiddeld 1,25 meter diep en heeft een maximale diepte van 3 meter. De plas wordt gevoed door regenwater en in geringe mate door brakke kwel. De waterstaatkundige toestand is weergegeven in figuur 5. Figuur 5. Waterstaatkundige kaart Ecologie. De oever van de plas bestaat voor een groot deel uit een brede rietzone. Tijdens het veldbezoek d.d. 10 augustus 2006 zijn in het windgeëxposeerde watersportdeel van de plas slechts enkele watervogels waargenomen, met name visdiefjes.op het strand is een geringe hoeveelheid ganzenpoep waargenomen. In het natuurdeel van de plas waren aanmerkelijk meer watervogels aanwezig. Tijdens een grootschalig visonderzoek, uitgevoerd van december 2003 tot maart 2004, is in het water van de Oranjeplas middels electrovisserij een groot deel van de oevers bevist. De vangst bestond voor het grootste deel uit brasem. Grote hoeveelheden brasem kunnen, vanwege hun bodemwoelende activiteiten, bijdragen aan een verminderd doorzicht in de plas. Er werden ook enkele grote snoeken van meer dan 45 cm gevangen. Op basis van meetgegevens uit 2002 is de plas beoordeeld met het Ecologisch beoordelingssysteem voor meren en plassen (STOWA). De belangrijke beïnvloedingsfactoren zijn trofie (belasting met nutriënten) en verzuring. De trofietoestand kan worden getypeerd als sterk beïnvloed met vooral een lage score voor macrofyten (klasse II) en de verzuringstoestand als niet of nauwelijks beïnvloed (klasse V). 9

10 3.3 Begrenzing Er is langs het zwemstrand geen drijflijn aanwezig. De bodem van plas loopt vanaf het strand langzaam af. Na ongeveer 30 meter van de kant wordt een diepte van 1,50 meter bereikt. De zwemzone wordt overeenkomstig het protocol voor begrenzing van zwemwateren gedefinieerd als de zone tussen oever en 30 meter van de oever (zie figuur 6). Figuur 6. Begrenzing van zwemzone Plas Oranjepolder Bron: Google Earth 3.4 Gezondheisrisico s Cyanobacteriën. Er worden in de Plas Oranjepolder al jaren hoge dichtheden aan cyanobacteriën gesignaleerd. In 2002 en 2003 heeft dat geleid tot drijflagen van Microcystis en Anabaena. In 2005 en 2006 domineerde Anabaeana, Aphanizomenon en Oscillatoria. Al deze genera worden beschouwd als potentieel toxisch, waarvan drijflagen een serieus gezondheidsrisico kunnen betekenen. Tijdens het veldbezoek d.d. 10 augustus 2006 zijn er geen cyanobacteriën waargenomen. Zwemmersjeuk en botulisme. Er zijn geen gevallen van zwemmersjeuk of botulisme bekend. 10

11 Doorzicht, ph, zwerfvuil. Het zomergemiddelde doorzicht bedraagt gemiddeld tussen de 40 en 50 cm en blijft daarmee ver beneden de zwemwaternorm uit de oude Zwemwaterrichtlijn. Bij een zo laag doorzicht bestaan gezondheidsrisico s, bijvoorbeeld in verband met niet zichtbare scherpe voorwerpen op de bodem. Met een gemiddelde ph van 8,4 zonder extreem hoge of extreem lage waarden is ook de ph op deze locatie niet bedreigend voor de gezondheid van zwemmers. De kritische grens van 9 wordt niet overschreden. Zwerfvuil op de zwemlocatie wordt niet of nauwelijks waargenomen. Overig. Uit een overzicht van de Provincie Zuid-Holland blijkt dat er in 2005 een melding is binnen gekomen van een hondenbezitter: zijn hond had na het zwemmen in de Plas Oranjepolder last van kramp, braken en trillen. Daarnaast zijn de afgelopen jaren voor de Plas Oranjepolder geen klachten bekend. Ten slotte heeft de provincie in 2003 wegens gezondheidsklachten met betrekking tot diverse zwemlocaties in heel Zuid-Holland besloten een negatief zwemadvies uit te vaardigen voor alle zwemlocaties in de provincie. 11

12 4 HISTORISCHE DATA Het Hoogheemraadschap van Delfland bemonstert de zwemwaterkwaliteit gedurende het zwemwaterseizoen tweewekelijks op één monsterpunt (115-13) nabij het zwemstrand. De monsters zijn tot en met 2006 geanalyseerd op de aanwezigheid van thermotolerante bacteriën van de coli-groep. Er vond geen analyse van de aantallen faecale streptococcen plaats. In 2005 zijn er ook metingen uitgevoerd in het kader van de nieuwe Zwemwaterrichtlijn die sinds begin 2006 van kracht is. Volgens deze richtlijn moeten Escherichia coli en Intestinale enterococcen gemeten worden. 4.1 Normoverschrijdingen Hieronder zijn de analyseresultaten van de thermotolerante bacteriën van de coligroep voor de jaren 2001 t/m 2005 in grafiekvorm weergegeven. Voor de Escherichia coli en Intestinale enterococcen zijn de data van 2005 gepresenteerd (figuur 7). Jaartrends van Thermotolerante bacteriën van de coligroep Norm TT van coligr. Thermotolerante bact. v.d. coligr. (kve/100 ml) apr mei jun jul aug okt Figuur 7. Concentraties thermotolerante bacteriën van de coligroep in de periode , Plas Oranjepolder (115-13) Over het algemeen zijn de waarden van de thermotolerante bacteriën van de coli-groep op deze plaats laag. In 2003 is naarmate het zwemseizoen vorderde een toename van de concentratie bacteriën van de coli-groep zichtbaar. Ook in 2006 zijn er in het einde van het zwemseizoen hogere concentraties waargenomen. Er zijn in de jaren 2003 tot en met 2006 geen overschrijdingen geconstateerd. 12

13 Intestinale enterococcen en E. coli 2005 E. coli Norm E. coli Intestinale enterococcen Norm Intestinale enterococcen E. coli (kve/100ml) mrt apr jun jul aug sep Intestinale enterococcen (kve/100ml) Figuur 8. Concentraties Intestinale enterococcen en E. coli in 2005, Plas Oranjepolder (115-13) De E. coli concentraties in 2005 zijn maximaal 300 kve / 100 ml (zie figuur 8). Er is geen trend te ontdekken in het voorkomen van de E. coli. Volgens de nieuwe Europese richtlijn voor binnenwateren betekent dat de Plas Oranjepolder in deze jaren tot de categorie uitstekend behoort. De grenswaarde voor deze kwalificatie ligt op 500 kve / 100ml. In de Plas Oranjepolder zijn de concentraties Intestinale enterococcen in 2005 niet hoger geweest dan circa 50 kve / 100 ml. De norm voor uitstekende kwaliteit gebaseerd op Intestinale enterokokken is in de nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn vastgesteld op 200 kve / 100 ml. Beoordeling van de zwemwaterkwaliteit in de Plas Oranjepolder leidt ook op basis van deze groep bacteriën tot het predikaat uitstekend. 4.2 Historisch data-analyse in relatie tot weersomstandigheden De jaartrends voor Thermotolerante bacteriën van de coli-groep, E. coli en Intestinale enterococcen wijzen vrijwel zonder uitzondering op zeer lage concentraties bacteriën. Alleen in 2003 en 2006 zijn er verhoogde concentraties Thermotolerante bacteriën van de coli-groep waargenomen. Om te kijken of er relaties bestaan tussen de bacteriële concentraties en weersomstandigheden zijn de concentraties in grafieken uitgezet tegen de weersomstandigheden. De interessantste grafieken zijn hieronder weergegeven. 13

14 Neerslag en Thermotolerante bacteriën v.d. coligroep 2003 Neerslag Thermotol. v.d. coligr. Norm Neerslag (mm/h) mrt apr jun jul aug sep Thermotolerante bact. v.d. coligr. (kve/100ml) Figuur 9. Neerslag en thermotolerante bacteriën van de coligroep in 2003 Plas Oranjepolder (115-13) De verhoogde concentraties in september 2003 volgen op een periode van verhoogde neerslag. Andere pieken in de neerslag hebben niet geleid tot verhoogde concentraties, dus er kan op basis van deze grafiek (figuur 9) geen eenduidige relatie worden gelegd tussen verhoogde neerslag en verhoogde concentraties bacteriën. In 2006 is op 8 augustus een verhoogde concentratie van 540 kve/100 ml waargenomen en op 22 augustus zelfs een concentratie van 1500 kve/100 ml. Augustus 2006 was één van de natste augustusmaanden van de afgelopen eeuw. Inderdaad zijn er in de dagen voorafgaand aan de metingen grote hoeveelheden neerslag gevallen. Dit bevestigt de mogelijke relatie tussen neerslag (en afspoeling) enerzijds en verhoogde concentraties bacteriën anderzijds. 14

15 5 POTENTIËLE BRONNEN Hoewel uit de historische analyse (hoofdstuk 4) blijkt dat er geen sprake is van regelmatige normoverschrijding van bacteriën kan niet bij voorbaat worden uitgesloten dat bacteriële verontreiniging periodiek of incidenteel plaatsvindt. Op basis van veldbezoek, historische dataanalyse en bestudering van hydrografische kaarten kan een aantal potentiële bronnen voor fecale verontreiniging worden aangewezen. Een inschatting van de omvang van de bron (aantal bezoekers, aantal watervogels, etc.) dient als invoer voor het model ZWEMPROF, waarmee de bacteriële belasting van het zwemwater in beeld wordt gebracht (zie hoofdstuk 6). Bezoekers Het aantal bezoekers van de Plas Oranjepolder is beperkt: op windrijke dagen enkele surfers en op warme zonnige dagen enkele tientallen zwemmers. Het aantal bezoekers wordt geschat op 20 tot maximaal 50. Vogels op het strand en in de zwemzone Er bevinden zich in het natuurdeel van de Plas Oranjepolder grote aantallen vogels. Een deel hiervan zal zich ook af en toe in de zwemzone begeven. Op het zwemstrand zijn enige uitwerpselen van ganzen waargenomen. Het gemiddelde aantal wordt geschat op 50. Honden op het strand en in de zwemzone Vanwege de afgelegen ligging van de plas komen er sporadisch wandelaars met honden op het strand. Het aantal honden wordt ingeschat op twee. Paarden op het strand en in de zwemzone Nabij de plas bevindt zich een grote manege. De sloot rond de manege staat niet in verbinding met het water van de plas. Direct grenzend aan de plas is er een veld waar paarden kunnen rondlopen. De afstand tot de zwemzone is enkele honderden meters. Tijdens het veldbezoek d.d. 10 augustus 2006 is er paardenpoep nabij het zwemstrand waargenomen. Het aantal paarden wordt ingeschat op twee. 15

16 6 ZWEMPROF Met behulp van het spreadsheetmodel ZWEMPROF is een schatting gemaakt van de invloed die de verschillende bronnen kunnen hebben op de kwaliteit van het zwemwater. Het programma is gebaseerd op de nieuwe zwemwaterrichtlijn en dus op de nieuwe normen. Het programma geeft, op basis van de ingevoerde randvoorwaarden en mogelijke vervuilingsbronnen, een indicatie van de invloed van de verschillende bronnen op de zwemwaterkwaliteit. De basis hiervoor wordt gevormd door de berekende concentratie in het zwemwater (kve / 100 ml) van intestinale enterococcen en Escherichia coli. In tabel 1 staan de nieuwe zwemwaternormen reeds vermeld. In figuur 10 is de uitslag voor Plas Oranjepolder gegeven, de toelichting op deze figuur staat in de volgende paragrafen vermeld. Figuur 10. Uitslag ZWEMPROF voor Plas Oranjepolder Uit bovenstaande uitvoerresultaten van ZWEMPROF blijkt dat de zwemmers ook op drukke dagen geen aantoonbare invloed hebben op de bacteriologische zwemwaterkwaliteit. Het grote aantal watervogels en mogelijk enkele honden en paarden kunnen wel een wezenlijke invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit. Daarbij dient te worden aangetekend dat de invoer van 50 vogels in de zwemzone mogelijk een overschatting is van de werkelijke belasting door watervogels. 16

17 7 EVALUATIE EN CONCLUSIES Analyse en evaluatie van gegevens. De zwemlocatie Plas Oranjepolder wordt niet intensief gebruikt door zwemrecreanten. Er zijn voor het geringe aantal mensen dat gebruik maakt van de zwemlocatie nauwelijks faciliteiten. Zo ontbreekt parkeerruimte en belangrijker in verband met eventuele bacteriële verontreiniging een toilet. In de periode 2003 t/m 2006 zijn met name in de jaren 2003 en 2006 verhoogde, maar geen normoverschrijdende, concentraties van Thermotolerante bacteriën van de coli-groep waargenomen. Er is geen verband met de klimatologische omstandigheden luchttemperatuur, zonn-uren, windrichting en windsnelheid aantoonbaar. Er lijkt (soms) wel een verband te bestaan tussen verhoogde neerslag en verhoogde concentraties Thermotolerante bacteriën van de coli-groep. Dit duidt op een mogelijke invloed van afspoeling van verontreinigd oppervlak. In 2005 zijn de parameters Intestinale enterococcen en E. coli gemeten. In dit jaar zijn enkele malen verhoogde, maar bij lange na geen normoverschrijdende, concentraties van E. coli waargenomen. Vanwege het lage aantal bezoekers en de grote omvang van de plas vormen bezoekers geen wezenlijke potentiële bedreiging voor de zwemwaterkwaliteit. Een groot deel van de plas is natuurplas. In dit deel komen veel watervogels voor, die ook regelmatig de zwemwaterzone en het zwemstrand bezoeken. De uitwerpselen van deze vogels zijn mogelijk van geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit. De aanwezigheid van een manege in de directe nabijheid van de plas is mogelijk ook (incidenteel) van invloed op de zwemwaterkwaliteit. Grenzend aan het natuurdeel van de plas ligt een veldje waar paarden kunnen rondlopen, waarvan mogelijk afspoeling van uitwerpselen plaatsvindt. Daarnaast zijn tijdens het veldbezoek sporen en uitwerpselen van paarden op het zwemstrand gesignaleerd. Dit wijst erop dat er paarden op het strand en mogelijk in de zwemzone zijn geweest. Ook paarden kunnen daarom een mogelijke bedreiging zijn voor de zwemwaterkwaliteit. Een ander gezondheidsrisico in de Plas Oranjepolder is met name de aanwezigheid van cyanobacteriën. Deze komen regelmatig, maar niet ieder jaar voor in de plas. Conclusies. De Plas Oranjepolder is een matig bezochte zwemlocatie. Overschrijding van de normen voor bacteriële verontreiniging komt niet voor, incidentele verhoging van de concentraties wel. De belangrijkste potentiële bronnen voor bacteriële verontreiniging zijn watervogels en paarden. Cyanobacteriën worden regelmatig, maar niet ieder jaar, waargenomen in de plas. 17

18 8 MAATREGELEN EN AANBEVELINGEN Maatregelen en aanbevelingen. In de huidige situatie (anno 2006) wordt de zwemlocatie Plas Oranjepolder weinig gebruikt, is er incidenteel een verhoging van de concentraties bacteriën waarneembaar en worden geregeld te hoge concentraties cyanobacteriën waargenomen. De volgende maatregelen worden aanbevolen: Waterkwaliteitsmetingen Met het oog op de geringe bezoekersaantallen kunnen de betrokken organisaties (zie bijlage 2) overwegen de locatie Plas Oranjepolder op te heffen als zwemlocatie. Daarmee vervalt dan de verplichting voor het Hoogheemraadschap om iedere veertien dagen de zwemwaterkwaliteit te meten. De beheerder, Zuid-Hollands Landschap, is wel gebaat bij een continuering van een regelmatige vaststelling van de waterkwaliteit. Aangezien de Oranjeplassen door de provincie Zuid-Holland als waterparel worden aangemerkt ligt het voor de hand dat de waterbeheerder ook in de toekomst de waterkwaliteit meet, zij het met een lagere frequentie en niet meer specifiek gericht op fecale bacteriën. Als de betrokken organisaties daarentegen overeenstemming bereiken over het opwaarderen van de zwemlocatie, dan is het gewenst de beschikbare faciliteiten te verbeteren. Daarbij kan onder meer worden gedacht aan het creëren van parkeerruimte en het plaatsen van toileteenheden. De voorkeur van de beheerder gaat niet uit naar deze optie. Watervogels Watervogels zijn waarschijnlijk de belangrijkste potentiële bron van bacteriële verontreiniging. Aangezien een belangrijk deel van de plas is ingericht als natuurplas zijn maatregelen om watervogels uit de zwemzone te weren niet zinvol. Aanbevolen wordt om deze potentiële bron te accepteren en te blijven monitoren of de concentraties bacteriën niet te hoog worden. Paarden Paarden vormen eveneens een potentiële bron. Aanbevolen wordt om nader onderzoek te verrichten naar de mate waarin paarden verantwoordelijk zijn voor verontreiniging van het zwemwater. Mogelijk blijkt hieruit dat er maatregelen moeten worden genomen om het veldje waarop paarden lopen hydrologisch te isoleren van de plas middels een bufferstrook. Ook kan het zinvol zijn de eigenaars en gebruikers van de manege te wijzen op de onwenselijkheid om paarden op het zwemstrand en in de zwemzone te laten lopen. Ten slotte is uit het gebruikersoverleg het voornemen voortgekomen om de paarden door het bijplaatsen van borden en eventueel afrasteringen van het zwemstrand te weren. Blauwalgen Indien nader inzicht in de oorzaken van de periodiek verhoogde concentraties cyanobacteriën gewenst wordt geacht, dan is nader onderzoek naar deze oorzaken en eventueel te treffen maatregelen noodzakelijk. Afgewogen dient te worden of het efficiënt is om de daarvoor benodigde tijd en middelen voor deze zwemlocatie aan te wenden. 18

19 9 LITERATUUR DHV, KRW en Oppervlaktewater. Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. In opdracht van Ministerie V&W / RWS / RIZA. Europese Unie, Richtlijn 2006/7/EG van het Europees parlement en de Raad betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 1976/160/EEG. Grontmij, Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. In opdracht van Ministerie van Verkeer en Waterstaat en Rijkswaterstaat. 19

20 10 COLOFON Opdrachtgever: Titel: Realisatie: Dossiernummer DHV: Hoogheemraadschap van Delfland Zwemwaterprofiel Plas Oranjepolder DHV en Grontmij A Documentnummer Grontmij: 13/ /IS Auteur: Projectleiding: drs. Martin de Haan drs. Martin de Haan en dr. ir. Imke Leenen Datum: 4 december 2006 Gecontroleerd: dr. ir. Imke Leenen 20

21 BIJLAGE 1. Veldbezoek Plas Oranjepolder (10 augustus 2006) Het veldbezoek vond plaats op 10 augustus Aanwezig waren Jack Mangelaars (Hoogheemraadschap van Delfland), Karlijn Holthaus (Grontmij) en Martin de Haan (DHV). De Oranjeplassen, gelegen in de Oranjepolder, zijn in 1967 ontstaan door zandwinning ten behoeve van een nabijgelegen woonwijk. Het plassencomplex bestaat uit enkele met elkaar in verbinding staande plassen. Een belangrijk deel is gereserveerd voor vogels. De zuidelijke plas, met een zandstrand, is voor zwemmers en surfers. De plas wordt beheerd het Zuidhollands Landschap. De geïsoleerde plas is maximaal 3 meter diep. De plas wordt gevoed door regenwater en in geringe mate door brakke kwel. De oever van de plas bestaat voor een groot deel uit een brede rietzone. Er is een zandstrand aanwezig. Overige aanwezige faciliteiten zijn afvalbakken en een fietsenstalling. Er is nauwelijks parkeergelegenheid. Aan het strand staat een keet van de surfvereniging. Ondanks een goede wind waren er tijdens het veldbezoek d.d. 10 augustus 2006 geen surfers aanwezig. Tijdens het veldbezoek d.d. 10 augustus 2006 zijn in het windgeëxposeerde watersportdeel van de plas slechts enkele watervogels waargenomen, met name visdiefjes.op het strand is een geringe hoeveelheid ganzenpoep waargenomen. In het natuurdeel van de plas waren aanmerkelijk meer watervogels aanwezig. De plas is niet druk bezocht. Op warme zomerse dagen bevinden zich hooguit enkele tientallen mensen rond de plas begeven. Nabij de plas bevindt zich een grote manege. De sloot rond de manege staat niet in verbinding met het water van de plas. Direct grenzend aan de plas is er een veld waar paarden kunnen rondlopen. Tijdens het veldbezoek d.d. 10 augustus 2006 is er paardenpoep nabij het zwemstrand waargenomen. Er is één meetpunt waar de waterkwaliteit regelmatig wordt gemeten. Er is langs het zwemstrand geen drijflijn aanwezig. De bodem van plas loopt vanaf het strand langzaam af. Na ongeveer 30 meter van de kant wordt een diepte van 1,50 meter bereikt. De zwemzone wordt gedefinieerd als de zone tussen oever en 30 meter van de oever.

22 BIJLAGE 2. Betrokken instanties Beheerder Zuidhollands Landschap Nesserdijk NE Rotterdam telefoon: Waterbeheerder Hoogheemraadschap van Delfland Phoenixstraat 32 Postbus DB Delft telefoon: Provincie Provincie Zuid-Holland Zuid-Hollandplein 1 Postbus LP Den Haag telefoon: