Zwemwaterprofiel Plas Wilhelminapark

Transcriptie

1 Zwemwaterprofiel 2017 Plas Wilhelminapark

2

3 Zwemwaterprofiel Wilhelminapark Delfland Colofon Uitgave van: Hoogheemraadschap van Delfland Sector Bestuur, Beleid en Communicatie Team Watersysteemkwaliteit Kenmerk: Dagelijks beheerder/ Exploitant zwemwaterlocatie: Status: Gemeente Rijswijk definitief Datum: December 2017 Meetpunt: OW

4 Inhoudsopgave 1 Inleiding Beschrijving zwemwaterlocatie Locatiekenmerken Zwemzone Beheer Potentiële verontreinigingsbronnen Kans op groei van blauwalgen Gezondheidsrisico s Bacteriële zwemwaterkwaliteit Blauwalgen Overige gezondheidsrisico s Conclusie en aanbevelingen Literatuur Bijlage 1 Verslag veldbezoek... 11

5 1 Inleiding Het Hoogheemraadschap van Delfland (verder: Delfland) heeft op grond van de Zwemwaterrichtlijn voor alle officiële zwemwaterlocaties een zwemwaterprofiel opgesteld. Dit document is het zwemwaterprofiel voor de locatie Plas Wilhelminapark. De Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is in 2006 vastgesteld, met als doel het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewater. De richtlijn bevat bepalingen met betrekking tot de monitoring, de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) en het informeren van het publiek en de Europese Commissie over de zwemwaterkwaliteit. Delfland heeft zich tot doel gesteld dat alle aangewezen zwemwaterlocaties voldoen aan de EU-zwemwaterrichtlijn en dat alleen bij uitzondering een negatief zwemadvies als gevolg van blauwalg en bacteriën is uitgegeven (Hoogheemraadschap van Delfland, 2015). Dit is verwoord in twee Prestatie-Indicatoren: 1. Alle zwemwaterlocaties voldoen aan de bacteriële normen die de EU-zwemwaterrichtlijn stelt aan aanvaardbaar zwemwater. 2. Het aantal weken met een negatief zwemadvies op basis van blauwalgen is maximaal 3 weken per locatie per jaar voor de zwemwaterlocaties waar maatregelen zijn genomen. De zwemwaterrichtlijn stelt dat voor elke zwemwaterlocatie een zwemwaterprofiel moet worden opgesteld. In het zwemwaterprofiel worden de locatie specifieke eigenschappen van een zwemwaterlocatie, het maatschappelijk belang, mogelijke risico s voor de zwemwaterkwaliteit en mogelijke maatregelen beschreven. Op basis hiervan kan de beheerder, eventueel in combinatie met aanvullend onderzoek en/of metingen, doelgerichte maatregelen identificeren en treffen om het gezondheidsrisico s voor de zwemmer (verder) te reduceren (schoner zwemwater). Financiële middelen worden hierdoor effectiever ingezet. Tevens kan het zwemwaterprofiel ingezet worden voor communicatie over de kwaliteit van de zwemwaterlocatie en de genomen beheersmaatregelen (betere informatievoorziening). 1

6 2 Beschrijving zwemwaterlocatie 2.1 Locatiekenmerken Plas Wilhelminapark ligt in de gemeente Rijswijk, op de grens met Delft. Het Wilhelminapark wordt een noordwestzijde begrensd door de A4. Aan de westkant gaat de Prinses-Beatrixlaan, een belangrijke verkeersader van Delft, door Rijswijk naar Den Haag. Daarnaast gaat ook een drukke spoorlijn (Rotterdam Den Haag) door dit gebied. Aan oostelijke zijde stroomt de Leidsche Vliet. Aan de zuidzijde liggen enkele weilanden. In het Wilhelminapark zijn vijf plassen aanwezig, waarvan één plas als zwemplas is ingericht. Deze plas is 3,5 ha groot en heeft een zwemstrand in de noordwest-hoek. Rond bijna de gehele plas zijn de oevers begroeid met oeverplanten. Gemiddeld is de plas 1,5 meter diep. Tot 2016 werd polderwater door het Wilhelminapark geleid, waarbij het eerst de zwemplas inkwam. Vanaf 2016 is de wateraanvoerroute omgedraaid: water wordt eerst door de andere vier plassen geleid, voordat het via een aanvoersloot in het noorden de zwemplas inkomt. Het water is dan relatief schoon. Via een stuw in de zuidhoek verlaat het water vervolgens de plas en komt uit in de Dwarsmolensloot. In 2016 zijn, naast de wijziging in aanvoerroute, meer maatregelen uitgevoerd om de zwemwaterkwaliteit te verbeteren: de plas is leeggepompt waarbij de vissen zijn overgezet naar de andere plassen in het Wilhelminapark. Vervolgens is de baggerlaag verwijderd en is de plas voor 3 maanden drooggelegd. De stranden zijn opnieuw aangelegd en er is een viswering aangelegd om een evenwichtige visstand te creëren. Ook zijn er snoeken uitgezet. Vanwege deze maatregelen is de plas gedurende het zwemseizoen van 2016 gesloten geweest. In 2017 is de locatie weer geopend en heeft de gemeente Rijswijk maatregelen genomen om de ganzen zoveel mogelijk te weren uit het zwemgedeelte van het park (gebruik lasers en aanleg van een alternatief gebied waar ganzen gebruik van kunnen maken). De bodem van de zwemplas bestaat uit klei. Er groeien geen waterplanten in de zwemzone. Op het strand groeit wel lage vegetatie. In en rond de zwemzone zijn watervogels aanwezig zoals nijlganzen, meerkoeten en eenden. Op het strand is ook feces van deze watervogels zichtbaar. Rond en op het wandelpad rond de plas zijn geen honden toegestaan. Er zijn diverse faciliteiten bij de zwemwaterlocatie. Op (de rand van) het zwemstrand is een grote speeltuin aanwezig. Er staan voldoende afvalbakken op het strand en er staat een informatiebord. Bij de het zwemstrand is een toiletgebouw zonder douche aanwezig. Er is voldoende parkeergelegenheid. In Bijlage 1 is een verslag opgenomen van een veldbezoek in

7 Aanvoersloot Toilet Zwemstrand Aangelegde stuw/afvoer Visvijver Figuur 1 Overzicht zwemwaterlocatie Plas Wilhelminapark en omgeving (luchtfoto 2017) 2.2 Zwemzone De begrenzing van de zwemwaterzone is vastgesteld aan de hand van het rapport KRW en oppervlaktewater, bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water, Ministerie van V&W/RWS/RIZA (DHV, 2005). Op basis van het protocol zwemwaterlocaties in binnenwater is de zwemwaterzone bepaald. De zwemzone is afgebakend met een drijflijn. De diepte binnen de drijflijn is maximaal een meter. Het meetpunt ligt op een representatieve locatie in de zwemzone. 3

8 Figuur 2 Zwemzone en ligging meetpunt 2.3 Beheer De zwemlocatie Plas Wilhelminapark is gelegen in de gemeente Rijswijk in de provincie Zuid-Holland. De Provincie is verantwoordelijk voor de aanwijzing van zwemwaterlocaties en de zorg voor de veiligheid en gezondheid van zwemmers. De provincie Zuid-Holland heeft haar operationele taken gedelegeerd aan de Omgevingsdiensten. Deze voeren de volgende taken uit: Jaarlijks controleren van alle badinrichtingen. Tijdens het zwemseizoen (1 mei tot 1 oktober) worden alle zwemwaterlocaties geregeld gecontroleerd op fysieke veiligheid en intensiever in geval van problemen. Hiervan verschijnt een jaarlijkse rapportage, welke op te vragen is bij de Omgevingsdienst. Afhandelen van klachten en meldingen in relatie tot de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz). Hiervoor is een permanente wachtdienst ingesteld. Inspectie van kandidaatslocaties ten behoeve van de mogelijke aanwijzing van nieuwe zwemwaterlocaties. Voor de zwemlocatie Plas Wilhelminapark worden deze taken uitgevoerd door de Omgevingsdienst Midden-Holland. Delfland (waterschap) is waterbeheerder van de zwemwaterlocatie Plas Wilhelminapark. Het waterschap is verantwoordelijk voor het zwemwaterprofiel. Daarnaast controleert het tijdens het zwemseizoen de zwemwaterkwaliteit. De waterkwaliteitsbewaking door het waterschap gebeurt in overleg met de Provincie en Omgevingsdienst. Op basis van de controles kan de Omgevingsdienst een waarschuwing of negatief zwemadvies afgeven of zelfs een zwemverbod instellen. Gemeente Rijswijk is verantwoordelijk voor het dagelijks beheer van de zwemwaterlocatie. Er wordt intensief gemaaid. Wekelijks worden de stranden schoongemaakt (onderharken feces), de paden geveegd en de prullenbakken (met deksel) geleegd. Het toilet (dat is aangesloten op het riool) wordt schoongehouden via een onderhoudscontract (zo vaak als nodig). Handhavers bezoeken regelmatig de zwemwaterlocatie en spreken hondenuitlaters aan indien zij het hondenverbod overtreden. De gemeente voert maatregelen uit om de ganzenpopulatie te verminderen: verjagen met laser, nestbehandeling en er is een ganzenlokweide aangelegd. Om de 4

9 ganzen naar de weide te lokken wordt het riet laag gehouden; ganzen hebben zo goed zicht op de locatie. De gemeente voert tellingen van ganzen uit. De actuele situatie van de officiële zwemlocaties is te vinden op het landelijke zwemwaterportaal ( en op te vragen via de zwemwatertelefoon van de Omgevingsdienst. 2.4 Potentiële verontreinigingsbronnen De Zwemwaterrichtlijn schrijft voor dat het zwemwater gecontroleerd op de aanwezigheid van bacteriën die afkomstig zijn van feces (uitwerpselen) van mens en dier. Te hoge concentraties van deze darmbacteriën kunnen tot gezondheidsrisico s leiden. Op basis van de locatiebeschrijving, het veldbezoek, informatie van de waterkwaliteitsbeheerder en locatiebeheerder en is geïnventariseerd wat de potentiële verontreinigingsbronnen en -routes voor fecale verontreiniging voor de zwemwaterlocatie Plas Wilhelminapark zijn. Deze zijn samengevat in tabel 1. Tabel 1. Potentiële verontreinigingsbronnen Bron Aanwezig Opmerkingen Rioolwaterzuiveringen Riooloverstort(en) Ongezuiverde lozingen Regenwaterlozingen Afstromend wegwater Boerderijen en weilanden Uit- en afspoeling van mest Ja Hondenpoep, vogelpoep Veeteeltbedrijven Agrarisch achterland Gebiedsvreemd water Ja De plas wordt gevoed met polderwater, dat via vier andere plassen in de zwemplas komt. Het polderwater staat onder invloed van stedelijk gebied Waterbodem In 2016 gebaggerd Recreatievaart Jachthavens Woonboten Zwemmers Ja Huisdieren op strand Ja Honden zijn niet toegestaan, maar wel waargenomen Watervogels Ja Aanwezig op het strand en in de zwemzone. Ook feces is zichtbaar. Overige recreatie 2.5 Kans op groei van blauwalgen Behalve een controle op fecale verontreinigingen schrijft de Zwemwaterrichtlijn ook voor dat in het zwemwaterprofiel een beoordeling plaatsvindt van de mogelijke proliferatie van blauwalgen. Dit betreft de overmatige ontwikkeling van blauwalgen en de vorming van bloeien, tapijten (op de bodem) of drijflagen (aan het wateroppervlak). Sommige blauwalgen produceren gifstoffen en kunnen daardoor gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Daarnaast kan het ophopen en afsterven van blauwalgen leiden tot overlast, bijvoorbeeld in de vorm van hinder voor zwemmers, visuele hinder en stankoverlast. Op basis van historische gegevens is er bij Plas Wilhelminapark een kans op bloei van blauwalgen. In de overige wateren van het Wilhelminapark komen blauwalgen ook veelvuldig voor. Vóór de genomen maatregelen in 2016 kwamen blauwalgen regelmatig tot bloei. Dit is aanleiding geweest om, ook na het nemen van maatregelen, te monitoren op blauwalgen. In hoofdstuk 3 wordt nader ingegaan op de oorzaken en risico s van blauwalgen. 5

10 3 Gezondheidsrisico s 3.1 Bacteriële zwemwaterkwaliteit De zwemwaterkwaliteit wordt beoordeeld aan de hand van de bacteriegroepen intestinale enterococcen en Escherichia coli (E. coli). Dit zijn goede indicatoren voor de aanwezigheid van ziekteverwekkende bacteriën en virussen als gevolg van fecale verontreiniging in zwemwater en de potentiële gezondheidseffecten (voornamelijk maag en darmklachten) hiervan. Gedurende het zwemseizoen (1 mei-1 oktober) monitort Delfland de bacteriologische zwemwaterkwaliteit. De resultaten van de monitoring worden gebruikt om een kwaliteitsklasse aan de zwemwaterlocatie toe te kennen en om de actuele kwaliteit van het zwemwater te beoordelen. De kwaliteitsklasse wordt bepaald aan het einde van ieder zwemseizoen, op basis van de meetresultaten van dat jaar en de drie daaraan voorafgaande jaren (4 jaar in totaal). Aan de hand van de in tabel 2 weergegeven normen uit de Zwemwaterrichtlijn wordt de zwemwaterkwaliteit beoordeeld als uitstekend, goed, aanvaardbaar of, indien niet aan de vereisten voor een aanvaardbare kwaliteit wordt voldaan, als slecht. Gedurende het zwemseizoen wordt na iedere meting de actuele zwemwaterkwaliteit getoetst aan de in tabel 2 weergegeven signaalwaarden. Een overschrijding is aanleiding voor aanvullend onderzoek. Mede op basis hiervan kan de Omgevingsdienst (in opdracht van de Provincie) besluiten tot een waarschuwing, negatief zwemadvies of zwemverbod. Tabel 2. Zwemwaterkwaliteitsnormen voor zoete wateren Parameter Bovengrens kwaliteitsklasse Signaalwaarde Uitstekende kwaliteit* Goede kwaliteit* Aanvaardbare kwaliteit** Intestinale enterococcen (kve/100ml) Escherichia coli (kve/100ml) * gebaseerd op een 95-percentiel ** gebaseerd op een 90-percentiel Het oordeel over de periode van 4 zwemseizoenen wordt conform de zwemwaterrichtlijn gebaseerd op alle metingen die voorafgaand aan het zwemseizoen zijn ingepland. Alle extra metingen die zijn genomen, bijvoorbeeld om een verhoogde waarde te verifiëren, vallen buiten de toetsingsgegevens. In het eindoordeel doen eventuele extra bemonsteringen dus niet mee, maar de extra bemonsteringen geven mogelijk wel inzicht in de aard en herkomst van de verontreiniging; betrof het een structurele verhoging, of was de verhoging slechts een incident? Plas Wilhelminapark is in 2016 gesloten geweest in verband met de maatregelen die werden genomen. Vanaf 2017 is een nieuwe meetreeks gestart. Op basis van de metingen van alleen 2017 is de zwemwaterkwaliteit op de locatie Plas Wilhelminapark beoordeeld als uitstekend. Dit volgt uit afzonderlijke oordelen uitstekend voor intestinale enterococcen en uitstekend voor E. coli (zie tabel 3). Tabel 3. Beoordeling zwemwaterkwaliteit 2017 Parameter Intestinale enterococcen Escherichia coli Kwaliteitsklasse Uitstekend Uitstekend In figuur 3 en 4 zijn de concentraties Intestinale enterococcen en Escherichia coli weergegeven van 2017 (sinds de start van een nieuwe meetreeks). De potentiele bronnen, beschreven in tabel 1, hebben niet geleid tot overschrijdingen van de signaalwaarden. 6

11 Figuur 3 Concentratie Intestinale enterococcen in 2017 Figuur 4 Concentratie Escherichia coli in Blauwalgen De kans op proliferatie van blauwalgen op een zwemwaterlocatie wordt bepaald aan de hand van resultaten van de laatste 5 jaar (2013 t/m 2017). Voor Plas Wilhelminapark geldt echter dat de beoordeling plaatsvindt over alleen 2017, toen met een nieuwe meetreeks is gestart. Normen voor beoordeling zijn gebaseerd op het Blauwalgenprotocol (STOWA, 2012): Geen gezondheidsrisico: Biovolume <2,5 mm 3 /l of < 12,5 µg/l cyano-chlorofyl Gering gezondheidsrisico (waarschuwing): Biovolume 2,5-15 mm 3 /l of 12,5-75 µg/l cyanochlorofyl Gezondheidsrisico (negatief zwemadvies): Biovolume > 15 mm 3 /l of >75 µg/l cyano-chlorofyl Op basis van de gemeten normen kan een (tijdelijke) waarschuwing of negatief zwemadvies worden afgegeven. In 2017 is in Plas Wilhelminapark het zwemwater, met een frequentie zoals die is benoemd in het Blauwalgenprotocol (versie 2012), geanalyseerd op het voorkomen van blauwalgen. Uit de analyses is gebleken dat er in 2017 geen indicaties zijn aangetroffen van overmatige blauwalgenbloei. 7

12 Tabel 4 Toestand blauwalgen Plas Wilhelminapark 2017 Blauwalgenbloei Drijflaag aanwezig Legenda beoordeling blauwalgen Geen waarschuwing of negatief zwemadvies afgegeven Minimaal één keer waarschuwing afgegeven Minimaal één keer negatief zwemadvies afgegeven 3.3 Overige gezondheidsrisico s Overige gezondheidsrisico s bij zwemmen in oppervlaktewater zijn het voorkomen van zwemmersjeuk, de Ziekte van Weil, botulisme of irriterende groenalgen. Er zijn geen meldingen hiervan bekend voor Plas Wilhelminapark. 8

13 4 Conclusie en aanbevelingen De zwemwaterkwaliteit op de locatie Plas Wilhelminapark is op basis van de bacteriologische kwaliteit in 2017 beoordeeld als uitstekend. In 2017 hebben zich ook geen problemen met blauwalgen voorgedaan. In 2016 is een maatregelenpakket uitgevoerd dat heeft geleid tot een verbeterde kwaliteit in De plas is leeggepompt waarbij de vissen zijn overgezet naar de andere plassen in het Wilhelminapark. Vervolgens is de baggerlaag verwijderd en is de plas voor 3 maanden drooggelegd, zodat de bodem in contact kwam met veel zuurstof en daarmee organisch materiaal oxideerde. De interne nalevering is hiermee opgelost. De stranden zijn opnieuw aangelegd en de waterhuishouding is zodanig aangepast dat het aanvoerwater eerst in de andere plassen van het Wilhelminapark terecht komt en dan via een sloot in de zwemplas. Ook is er een viswering aangelegd om een evenwichtige visstand te creëren. Op grond van de zwemwaterrichtlijn zijn geen maatregelen nodig ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit. Er zijn dan ook verdere geen maatregelen gepland voor Plas Wilhelminapark. Wel worden maatregelen aanbevolen gericht op goed (kwaliteits)beheer: Handhaving honden- en paardenverbod gedurende het zwemseizoen op het strand en in de zwemzone. Informatiebord aanpassen: weghalen van de hond op de ligweide om verwarring over toelaten van honden bij de zwemzone te voorkomen Weren van watervogels uit de zwemzone Aanduiding toiletten en drijflijn op bebording Plas Wilhelminapark voldoet in 2017 aan de voorwaarden van de twee Prestatie Indicatoren: de bacteriologische kwaliteit is uitstekend, én er is geen negatief zwemadvies op basis van blauwalgen afgegeven. 9

14 5 Literatuur EU Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) Hoogheemraadschap van Delfland (2015). Waterbeheerplan STOWA (2012). Blauwalgenprotocol

15 Bijlage 1 Verslag veldbezoek Locatie: Plas Wilhelminapark Datum: 1 november 2017 Aanwezigen: Rob Hoefnagel (Hoogheemraadschap van Delfland), Susan Sollie en Susanne Boon (Tauw) Het veldbezoek vond plaats in de ochtend op 1 november Het was ongeveer 12 graden en er waren geen zwemmers, maar wel een enkele recreant. Het zwemstrand ligt in één van de 5 plassen in het Wilhelminapark. Het strand is niet gefreesd en er zijn enkele kuilen aanwezig waar water in staat. Het strand is voor een deel begroeid met lage vegetatie. Het water is helder en er is bodemzicht. Er zijn geen algen zichtbaar. Er is geen schuim en de bodem en het water ruiken niet. De algemene indruk van de waterkwaliteit is goed. Op het water zijn veel watervogels aanwezig: ongeveer 50 ganzen, 10 meerkoeten en 10 eenden. Deze betreden ook het strand wanneer we aan de andere kant van de plas staan. Er zijn ook feces van watervogels aangetroffen op het strand. Het valt op dat er bebording aanwezig is om het hondenverbod aan te geven, maar dat er tegelijkertijd wel een hond is aangegeven op het informatiebord, op de locatie van de speeltuin. Dit kan verwarrend zijn voor bezoekers met honden. Op het strand zijn sporen van honden aangetroffen. Er is een toilet aanwezig, maar deze is gesloten vanwege een gebrek of vandalisme. Prullenbakken zijn er voldoende en er is geen (drijf)vuil aanwezig. Het gras van de ligweide wordt gemaaid ten tijde van het bezoek. De informatie op het bord is niet correct: het toilet staat niet aangegeven, net als de ballenlijn. Er staat een hond ingetekend, terwijl er een hondenverbod van kracht is. En het ingetekende eiland in de plas is niet aanwezig. Overzicht zwemzone met drijflijn Sporen van honden en watervogels op het strand Begroeiing strand Toilet 11

16 Aangelegde stuw om waterstroom in het Wilhelminapark om te draaien Aanvoersloot 12