ZWEMWATERPROFIEL. van het ZWEMWATER DE DRIESPRONG

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL van het ZWEMWATER DE DRIESPRONG september 2010

2 voorblad: zwemwater

3 Inhoud 1. Inleiding Werkwijze Huidige toestand Terrein Gebruikers Beheer Bronnen van fecale verontreiniging Risicofactoren voor blauwalg Voorgekomen verontreinigingen Fecale verontreiniging Blauwalg Kwalificatie Maatregelen...19 Literatuur

4

5 1. Inleiding Dit rapport vormt het voor het zwemwater. ligt in het zuiden van Fryslân, nabij het dorp Langelille. Zwemwater is gelegen bij de gelijknamige camping aan het water Het Wijd. aanleiding De Zwemwaterrichtlijn van de Europese gemeenschap beoogt het risico op gezondheidsschade van zwemmers zoveel mogelijk te verminderen. In 2006 is deze richtlijn vernieuwd (zie literatuurlijst). De richtlijn schrijft voor dat aan het einde van het badseizoen van 2015 alle zwemwateren ten minste aanvaardbaar zijn. Uiterlijk maart 2011 moeten voor het eerst en zijn opgesteld. Hierin worden risico s geïnventariseerd en maatregelen voorgesteld. doel figuur 1. De ligging van het zwemwater De Voor zover relevant voor de gezondheid van de Driesprong. zwemmers, worden in dit rapport bronnen van verontreiniging achterhaald en de risico s hiervan beoordeeld. Vervolgens worden maatregelen geformuleerd waarmee deze risico s verkleind kunnen worden. leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt beschreven welke werkwijze bij de opstelling van dit rapport is gevolgd. In het daarop volgende hoofdstuk wordt de huidige toestand in kaart gebracht. Daarna volgen in hoofdstuk 4 de metingen die op deze plaats in de afgelopen jaren zijn uitgevoerd. Na de kwalificatie van dit zwemwater in hoofdstuk 5, staan in hoofdstuk 6 de bij dit zwemwater uit te voeren maatregelen. procedure Het wordt opgesteld onder verantwoordelijkheid van het waterschap. Tijdens de conceptfase van dit rapport is contact geweest met de onder andere bij het beheer van dit zwemwater betrokken partijen. Dit zijn de gemeente Weststellingwerf, Camping, de provincie en de Gemeenschappelijke Gezondheids Dienst (GGD). reikwijdte In een wordt een zwemwater alleen bekeken vanuit de invalshoek van de volksgezondheid van zwemmers. Allerlei andere inrichtingsaspecten, zoals die voor het parkeren van auto s, blijven dan ook buiten beschouwing

6

7 2. Werkwijze Om de risico s voor de gezondheid van zwemmers bij het zwemwater in beeld te brengen en om geëigende maatregelen te formuleren zijn de volgende activiteiten uitgevoerd. risico s De risico s zijn via twee sporen in beeld gebracht: alle mogelijke huidige oorzaken van verontreiniging zijn geïnventariseerd; nagegaan is welke verontreinigingen de afgelopen jaren feitelijk zijn voorgekomen. de huidige toestand Het zwemwater zoals het er nu buiten bij ligt kan meer of minder risico leveren. Ook de omgeving met daarin eventuele bronnen is bepalend. Daartoe is het beïnvloedingsgebied bepaald. Daaruit zijn alleen die bronnen geselecteerd die fecale verontreiniging kunnen veroorzaken. De bronnen zijn achterhaald via de registratie Vergunningverlening en Handhaving. Dit zijn de lozingen van nooduitlaten, overstorten, huishoudelijk afvalwater en open teelt en veehouderij. Naast deze fysieke aspecten wordt het risico ook bepaald door de wijze waarop de verschillende partijen, overheden met deze plaats omgaan. voorgekomen verontreinigingen Van risicovolle omstandigheden was sprake bij een fecale verontreiniging of bij teveel aanwezige blauwalg (cyanobacteriën). Van elk van deze situaties is nagegaan wat een mogelijke oorzaak kan zijn geweest. kwalificatie Het zwemwater is gekwalificeerd uit oogpunt van gezondheidsrisico s voor zwemmers en wel via drie invalshoeken: Het zwemwater is gekwalificeerd volgens de in de richtlijn voorgeschreven systematiek. Deze systematiek maakt gebruik van metingen aan de fecale parameters Escherichia coli en Intestinale enterococcen. Omdat deze metingen pas sinds kort zij voorgeschreven, zijn hier te weinig metingen van beschikbaar. De fecale parameters waarvan wel al jarenlang metingen beschikbaar zijn, Thermotolerante coli en Totaal coli, zijn verwerkt op een manier die zoveel mogelijk aansluit bij de EG systematiek. Van deze metingen zijn die van de afgelopen acht jaar gebruikt. Terwijl de systematiek van de richtlijn alleen gebaseerd is op fecale verontreiniging, is hier ook blauwalg in de kwalificatie meegenomen. maatregelen Uit de eerste hoofdstukken blijkt of er grotere risico s kunnen voorkomen waardoor dit zwemwater op het einde van badseizoen 2015 geen aanvaardbare kwaliteit heeft. Indien van dergelijke risico s sprake is dan is het verplicht om maatregelen te nemen ter bestrijding daarvan. Bij de verschillende activiteiten rond de opstelling van dit rapport konden allerlei zaken naar voren komen die niet meteen een erg groot risico vormen en die tot een slechte beoordeling hebben geleid, maar die toch wel nadelig kunnen zijn voor de gezondheid van zwemmers. Denk bijvoorbeeld aan een toiletgebouw waarvan het onderhoud niet is geregeld. Ook deze zaken zijn bij de maatregelen meegenomen. Ze zijn natuurlijk helemaal aantrekkelijk als een risico behoorlijk verminderd kan worden via een kleine inspanning

8

9 3. Huidige toestand 3.1 Terrein ligging Het zwemwater ligt aan Het Wijd. Dit is een verbreding in de Tjonger nabij het dorp Langelille. is gelegen in de gemeente Weststellingwerf. figuur 2. Omgeving zwemwater. naastliggend grondgebruik Het zwemwater ligt binnen het terrein van camping. Naast het zwemwater is een aanlegsteiger gelegen met plaats voor circa 20 boten. De camping ligt aan weerszijden van de weg het Krompad en is deels aan het water gelegen. Naast de camping, ten noorden van het Krompad, ligt een jachthaven en jachtwerf. Hier worden naast het verhuren van jachten ook jachten gebouwd. De jachthaven bestaat deels uit vaste ligplaatsen en is voor een deel bestemd als passantenhaven. inrichting De inrichting van het terrein is af te lezen in figuur 3. De lengte van de oever van het zwemwater is ongeveer 70 m. Het droge deel van het verblijfsgebied heeft een variërende breedte van globaal 15 m tot 30 m (dwars op de oever). De bodem van het zwemwater bestaat uit zand. In het gebied er omheen bestaat de bodem uit veen. In het water is een afbakening aanwezig in de vorm van een drijflijn. De bodemhoogte onder water is afgebeeld in figuur 4. Het water binnen de drijflijn bereikt geen grotere diepte dan ca. 1,25 m

10 figuur 3. De inrichting van het zwemwater. figuur 4. De waterdiepte van het zwemwater. Er is een bord aanwezig waarop de regels zijn aangegeven, zoals opgenomen in tabel

11 tabel 1. Op het bord aangegeven regels gooi afval in de prullenbakken verboden vuur te maken verboden voor honden en paarden verboden voor bromfietsen geen toezicht zwemmen op eigen risico diepte binnen palenrij ca. 0,8 mtr maximale diepte onbekend toiletten en douches aanwezig waterstroming Het zwemwater is benedenstrooms gelegen van de Tjonger, die in Het Wijd overgaat en zuidelijk wederom als Tjonger verder loopt. Het Wijd staat ook in verbinding met het noordwestelijk gelegen Tjeukemeer via de Pier Christiaansloot. bagger Tijdens de landmetingen in 2008 bleek dat er in het zwemwater geen slib is opgehoopt. 3.2 Gebruikers Zomers komen hier niet zo veel zwemmers. Er worden geen grote evenementen georganiseerd. Er komen geen specifieke doelgroepen zwemmen. De zwemmers bestaan grotendeels uit campinggasten. 3.3 Beheer officieel zwemwater Dit water was de afgelopen jaren officieel zwemwater in het kader van de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz). hygiëne In Nederland zijn drie systemen beschikbaar om eventuele problemen met de hygiëne van zwemwater te signaleren: De GGD kan ziekteverschijnselen interpreteren. De afgelopen jaren zijn bij de GGD over dit zwemwater nooit signalen over ziekteverschijnselen binnengekomen. Het is onbekend of dit komt doordat er werkelijk geen ziektegevallen zijn opgetreden of dat die niet gemeld zijn. Met behulp van de Whvbz wordt door de provincie gehandhaafd. Er kan een negatief zwemadvies, een zwemverbod worden afgekondigd, of een zwemwater kan zelfs gesloten worden. Tijdens het badseizoen wordt om de twee weken een watermonster genomen en geanalyseerd. De watermonsters worden altijd op een en dezelfde locatie genomen, het controlepunt bij een zwemwater volgens de Richtlijn. Zie figuur 3. De Whvbz biedt de mogelijkheid om bij een zwemwater een houder aan te wijzen die de hygiëne weliswaar op eenvoudige wijze, maar wel frequent onderzoekt. Bij dit zwemwater is geen houder aangewezen. Het badseizoen loopt van 1 mei tot en met 30 september. openbare orde In de Algemene Plaatselijke Verordening zijn geen regels opgenomen over dit

12 zwemwater. informatie Via is informatie over dit zwemwater te vinden. ruimtelijke aspecten Het zwemwater de Driesprong bij Langelille valt deels onder het bestemmingsplan buitengebied 1988 van de gemeente Weststellingwerf en deels onder het bestemmingsplan Langelille recreatiegebied. In het waterbeheerplan van Wetterskip Fryslân van is de Driesprong aangeduid als zwemwaterlocatie. kabels en leidingen Zover bekend liggen er geen grote kabels of leidingen op het terrein van het zwemwater. privaatrechtelijke situatie De gronden boven water zijn in eigendom van Camping. dagelijks beheer Het dagelijks beheer wordt uitgeoefend door camping BV. onderhoud Groot onderhoud verzorgt camping BV. Ook het dagelijks onderhoud gebeurt door camping BV. Het provinciale bord is in beheer bij provincie Fryslân. 3.4 Bronnen van fecale verontreiniging fecale verontreiniging ter plaatse Fecale verontreiniging kan als herkomst de mens hebben, maar ook van bijvoorbeeld paarden, honden of vogels afkomstig zijn. Menselijke herkomst: Naar verwachting geen probleem; Aanwezigheid van paarden en honden is verboden; Tijdens het veldwerk werd op de aanwezige steiger vogelpoep waargenomen. fecale verontreiniging vanuit de omgeving Binnen het beïnvloedingsgebied van (figuur 5) liggen de volgende bronnen van mogelijke fecale verontreiniging. Er zijn geen overstorten aanwezig in het beïnvloedingsgebied bij. De dichtstbijzijnde overstort bevindt zich op ongeveer 2 km afstand van het zwemwater. Het water staat wel direct in verbinding met het zwemwater, maar de invloed hiervan is waarschijnlijk klein. Verder zit er een jachthaven/scheepswerf in het beïnvloedingsgebied. Dit bedrijf loost op de riolering, maar de aanwezigheid van schepen en pleziervaartuigen kunnen ook fecale verontreinigingen met zich mee brengen. Er zitten in het beïnvloedingsgebied 4 open teelt en veehouderijbedrijven. Deze kunnen mogelijk invloed hebben op het zwemwater in verband met de afspoeling van mest op het erf maar ook op het land. Dan zijn er nog ca. 10 lozingen (gemeente Weststellingwerf) van huishoudelijk afvalwater, maar deze lozen allemaal op een IBA septictank, bij goede werking hiervan is de invloed op het zwemwater erg klein

13 figuur 5. Het beïnvloedingsgebied van het zwemwater. Concluderend kan gesteld worden dat er enkele lozingen in het beïnvloedingsgebied zijn die een risico kunnen vormen met betrekking tot fecale verontreiniging van het zwemwater. verspreiding van ziekten via dieren Uit de geraadpleegde jaaroverzichten Botulisme en de klachten/incidenten meldingen zijn geen botulismegevallen bekend nabij zwemwater. overige bronnen Volgens de gemeente Weststellingwerf is het niet waarschijnlijk dat onder water glas, puin of ander afval zal voorkomen. 3.5 Risicofactoren voor blauwalg voorkomen in oppervlaktewater In tabel 2 staan factoren die invloed hebben op de ontwikkeling van blauwalg bij zwemwater met het bijhorende risico. tabel 2. Risico op blauwalg in zwemwater op grond van verschillende factoren. factor lokale situatie risico Isolatie staat in open verbinding met de Tjonger. Er is geen sprake van isolatie. klein Ecologische toestand De huidige toestand is ontoereikend groot Nutriëntenrijkdom Er zijn geen gegevens beschikbaar over nutriënten n.v.t. Troebeling en slibophoping Watertemperatuur Ligging ten opzichte van wind Doorzicht is goed. Geen slibophoping aangetroffen tijdens de veldmeting Het oppervlak ondiep water bij de zwemplek is beperkt. Het zwemwater is ongunstig in het Noordoosten gelegen. klein klein groot

14 risico op blauwalg Op grond van bovenstaande factoren kan geconcludeerd worden dat er bij het zwemwater enig risico bestaat op het optreden van blauwalg

15 4. Voorgekomen verontreinigingen 4.1 Fecale verontreiniging parameters De afgelopen jaren zijn bij de officiële zwemwateren voor het operationeel zwemwaterbeheer de parameters Totaal bacteriën van de coli groep en Thermotolerante bacteriën van de coli groep gemeten. Overigens worden deze parameters vanaf 2008, conform de nieuwe richtlijn, aangevuld met de parameters Intestinale Enterococcen en Escherichia coli. Deze nieuwe parameters zijn bij wijze van test in 2006 bij enkele zwemwateren al een aantal keer gemeten. Bij heeft dit in 2006 niet plaatsgevonden. In 2009 zijn de parameters officieel in gebruikt genomen en zijn de andere parameters (Totale coli s en Thermotolerante coli) komen te vervallen. in de afgelopen jaren opgetreden verontreinigingen Normaal gesproken (bij geen overschrijdingen) wordt er 12 maal per jaar gemeten naar fecale verontreinigingen. Over acht jaren komt dat neer op bijna 100 meetdagen (exclusief de herbemonsteringen). Op vijf van die dagen was het zwemwater fecaal verontreinigd met een of meer fecale parameters (tabel 3). tabel 3. Fecale verontreiniging in zwemwater Totale coli s (kve/100ml) datum norm= Thermotolerante coli (kve/100ml) norm= Intestinale Enterococcen (kve/100ml) norm=400 Escherichia coli (kve/100ml) norm= Op de extra controle meting ca. 7 dagen na de monstername van de overschrijding is een tweede monster genomen. In de herbemonsteringen zijn geen overschrijdingen van de coli s meer waargenomen. conclusie De afgelopen jaren is het zwemwater vijfmaal fecaal verontreinigd. In de periode 2005 t/m 2009 is er jaarlijks ten minste één overschrijding geweest. Het risico op fecale verontreiniging bij is hoog. 4.2 Blauwalg voorgekomen verontreiniging De afgelopen jaren is bij het zwemwater driemaal een drijflaag aangetroffen. Dit was op , en In de drijflagen waren lage concentraties microcystines aanwezig. De concentratie was nooit hoger dan 1,60 µg/l, terwijl de norm hiervoor 20 µg/l is. Het ging hier dus om lage concentraties. conclusie Blauwalg is tot op heden bij het zwemwater nooit een probleem geweest

16 Echter de juiste omstandigheden voor ontwikkeling van blauwalg zijn aanwezig. Daarom is het mogelijk dat blauwalg in de toekomst voor problemen kan zorgen bij. Op dit moment is het risico laag

17 5. Kwalificatie systematiek van de richtlijn De richtlijn schrijft voor dat fecale verontreiniging wordt gemeten aan de hand van Escherichia coli en Intestinale enterococcen. De kwalificatie wordt dan gebaseerd op meting van deze parameters van de afgelopen vier jaar. Omdat het waterschap deze parameters pas sinds kort meet, zijn er onvoldoende getallen beschikbaar voor een juiste berekening volgens de voorgeschreven systematiek. Alleen van 2008 en 2009 zijn enkele getallen beschikbaar. Als de systematiek op de enkele wel beschikbare getallen wordt toegepast, dan leidt dat tot: Escherichia coli : 702 kve (95 percentiel), dus aanvaardbaar Intestinale enterococcen: 208 kve (90 perc), dus goed. oude parameters In de tabel 4 staat een overzicht van de afgeleide, hier gebruikte norm. Het betreft de parameters Thermotolerante coli en Totaal coli. In de tabel is de uitkomst te zien van de 95-percentiel berekening uit de meetgegevens van bij. De uitkomsten geven aan dat de Totaal coli onder de norm blijft, maar dat de Thermotolerante coli boven de norm zit. Het voorlopige kwaliteitsoordeel op basis van fecale verontreiniging komt uit op slecht. tabel 4. Percentielwaarden van de fecale parameters bij zwemwater over de periode parameter norm percentiel Thermotolerante coli (kve/100 ml) Totaal coli (kve/100 ml) blauwalg De beoordeling van blauwalg is niet wettelijk vastgelegd. In het verleden zijn er niet of nauwelijks problemen geweest met blauwalgen. De kans op voorkomen van blauwalg blijft wel aanwezig omdat het natuurlijk evenwicht van de oever en waterplanten matig is. Ten aanzien van blauwalg scoort het zwemwater matig. kwalificatie Kwalificatie volgens de richtlijn is nog niet goed mogelijk is, daarom is de kwalificatie van het zwemwater zo goed mogelijk conform de intentie van de richtlijn gebeurd. Op die wijze scoort minder dan aanvaardbaar

18

19 6. Maatregelen Gezien het hoge risico op fecale verontreiniging zijn er een aantal maatregelen nodig als bescherming voor de gezondheid van zwemmers bij het zwemwater. In tabel 5 staan deze maatregelen beschreven. Als dit water de eerstkomende jaren als zwemwater aangewezen wordt, dan moet rekening worden gehouden met terugkerende fecale verontreiniging. Pas als de oorzaak van de fecale verontreiniging bekend is, komen fysieke maatregelen in het veld in beeld. tabel 5. De bij zwemwater uit te voeren maatregelen. nummer omschrijving initiatief 1 aanmerken als categorie C volgens Whvbz provincie 2 regels over zwemwater in APV gemeente 3 afspraak gemeente / GGD over meldingen gemeente 4 handhaving Whvbz provincie 5 monitoring blauwalg en fecale verontreiniging op het controlepunt op de in figuur 3 aangegeven locatie 6 bij een plan in het beïnvloedingsgebied rekening houden met gezondheid van zwemmer door waterschap bij het plan te betrekken waterschap alle overheden 7 onderzoek oorzaak fecale verontreiniging waterschap 8 fysieke maatregelen ter bestrijding van fecale verontreiniging alle overheden

20 1. Literatuur Richtlijn 2006/7/EG van het Europees parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Wet van 2 juli 1969, houdende regelen nopens de hygiëne en de veiligheid in zweminrichtingen (Wet hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden); voor het laatst gewijzigd december Besluit hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zweminrichtingen; voor het laatst gewijzigd 9 december Regeling hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zweminrichtingen; laatst gewijzigd 10 december Werkboek Whvbz / Bhvbz re bereiken via > Water > Zwemwater. RIZA, Grontmij Handreiking bij het opstellen van een. Provincie Fryslân Draaiboek zwemwater 2009 Landelijke Coördinatiestructuur Infectieziektebestrijding Draaiboek Ziekten gerelateerd aan recreatie in en rond zwemwater. Min V & W, DHV KRW en oppervlaktewater; bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water