ZWEMWATERPROFIEL. Rhederlaag Bahrse Strand

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL Rhederlaag Bahrse Strand

2 Colofon Titel: Uitgegeven door: Opgesteld door: Betrokken provincie: Dagelijks beheerder / Exploitant zwemwaterlocatie: Status: Rhederlaag Bahrse Strand Rijkswaterstaat Oost-Nederland RPS / Tauw Provincie Gelderland Leisurelands Definitief Datum: 2 maart 2017 BWID-code: Donar-code: NLBW94_RHEDLBSSD RHEDLBSSD Disclaimer Aan de inhoud van dit zwemwaterprofiel kunnen geen rechten worden ontleend. De in dit zwemwaterprofiel opgenomen informatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld, de volledigheid en actualiteit kan echter niet worden gegarandeerd. Let hiervoor ook op de datum van het opstellen of actualiseren van het zwemwaterprofiel. Rijkswaterstaat aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden in en/of onvolledigheid van de aangeboden informatie noch voor schade die geleden wordt als gevolg van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de aangeboden informatie in dit zwemwaterprofiel. Het zwemwaterprofiel heeft de status van een onderzoek. Rijkswaterstaat aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de in dit rapport voorgestelde maatregelen. 1

3 1 Inleiding Voor elke zwemwaterlocatie wordt op grond van de Zwemwaterrichtlijn een zwemwaterprofiel opgesteld. Voor u ligt het zwemwaterprofiel van Rhederlaag Bahrse Strand. De zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is in 2006 vastgesteld met als doel het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. De richtlijn bevat o.a. bepalingen met betrekking tot de monitoring, de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) en het informeren van zwemmerspubliek en de Europese Commissie over de zwemwaterkwaliteit. Voor elke zwemwaterlocatie moet een zwemwaterprofiel worden opgesteld. Het beheer moet erop gericht zijn om minimaal een aanvaardbare zwemwaterkwaliteit te bereiken en om te streven naar goede zwemwaterkwaliteit. In het zwemwaterprofiel worden de kenmerken van de zwemwaterlocatie beschreven. Er wordt ingegaan op mogelijke gezondheidsrisico s voor de zwemmers en de oorzaken daarvan. Het zwemwaterprofiel vormt de basis voor communicatie tussen de betrokken partijen over te treffen beheersmaatregelen. Uit het zwemwaterprofiel kan blijken dat aanvullend onderzoek nodig is om adequate beheersmaatregelen te kunnen treffen. Het zwemwaterprofiel is tevens bedoeld voor communicatie over de kwaliteit van de zwemwaterlocatie en de genomen beheersmaatregelen naar de geïnteresseerde burger. 2 Beschrijving zwemwaterlocatie 2.1 Kenmerken De zwemwaterlocatie Rhederlaag Bahrse Strand is één van de drie officiële zwemwaterlocaties in het recreatiegebied Rhederlaag. Het betreft een zoetwaterlocatie. Het gehele recreatiegebied Rhederlaag beslaat meer dan 500 hectare, waarvan 350 hectare water is en ligt geheel buitendijks. De grote zandwinplas heeft een omtrek van circa 21 kilometer. Rhederlaag is ontstaan toen de IJssel werd verlegd om de scheepvaartroute te verkorten. Door de bochtafsnijding van de IJssel ontstond er rond 1968 een gebied: het huidige Rhederlaag bij Giesbeek in de gemeente Zevenaar. In 1971 begon een zandwinning, onder andere voor de rijksweg A12. Met de opspuiting van het hoogwatervrije schiereiland (vakantiebungalows Riverparc) in 1989 heeft de zuidelijke rand van het gebied zijn huidige vorm gekregen. In 1994 begon de daadwerkelijke ontwikkeling van de laatste fase, de zandwinning in de Vaalwaard. Momenteel vindt nog steeds verspreid door het gebied zandwinning plaats. De ligging van de zwemwaterlocatie Rhederlaag Bahrse Strand is in figuur 2.1 weergegeven. Het recreatiegebied Rhederlaag is een onderdeel van de uiterwaarden van de IJssel. De uiterwaarden van de IJssel zijn aangewezen als een Natura 2000-gebied. Soorten die binnen dit Natura 2000-gebied beschermd zijn én in de zwemzone of directe omgeving kunnen voorkomen zijn bijvoorbeeld de kolgans. In het recreatiegebied Rhederlaag is een natuurgebied nabij de verbinding met de IJssel, de Vaalwaard, in handen van Natuurmonumenten. De zwemwaterlocatie Rhederlaag Bahrse Strand heeft twee aaneengesloten stranden waarvan het oostelijke deel bestemd is voor naaktrecreatie. Bij het Riverparc, dat aan de oostkant van de zwemwaterlocatie ligt, zijn ook strandjes aanwezig. Ook aan de westkant is een klein strandje aanwezig. Deze worden niet tot de zwemwaterlocatie Bahrse Strand gerekend. De stranden zijn circa 30 meter breed en bestaan alleen uit zand. De stranden lopen naar de waterlijn geleidelijk af. Aan het zandstrand grenst een uitgestrekte ligweide met op verschillende plekken bomen. Bezoekers die met de auto komen, kunnen via één toegang de parkeerplaatsen bij de stranden bereiken. Voor fietsers en wandelaars is nog een toegangsweg. Bij de stranden staan informatieborden met de regels en verboden op de zwemlocatie (bijlage 1). Op het grasveld bevinden zich twee toiletgebouwen (zie figuur 2.2). De toiletgebouwen staan op een terp en zijn daardoor hoogwatervrij en goed zichtbaar. De toiletten zijn met een persleiding aangesloten op het gemeentelijke rioolstelsel. Dat geldt ook voor de toiletgebouwen op de andere zwemlocaties rondom de plas, evenals voor de toiletten op de campings. Verspreid over de 2

4 ligweiden, voornamelijk op de grens van de ligweide met het strand, staan ondergrondse afvalbakken. IJssel Valeplas Rheden jachthaven Gieseplas jachthaven jachthaven Riverparc jachthaven Giesbeek Lathumse plas jachthaven Lathum Bahrse Strand Figuur 2.1. Overzicht zwemwaterlocatie Rhederlaag Bahrse Strand en omgeving Het gehele recreatiegebied is gedurende het hele jaar toegankelijk van 5.00 uur tot uur. Uit hygiënische overwegingen zijn honden niet toegestaan in het zwemseizoen, ofwel de periode van 1 mei tot 1 oktober. Paarden zijn het gehele jaar verboden. Door de open verbinding met de IJssel is het een favoriet gebied voor veel watersporters. Aan de plas liggen vijf jachthavens en verschillende plaatsen waar plezierjachten voor anker mogen gaan. De gemiddelde waterdiepte van de plas is 5,5 meter en de maximale diepte bedraagt ongeveer 30 meter. Het waterpeil in de plas kan gedurende het jaar sterk wisselen, doordat de plas aan de noordoostkant in open verbinding staat met de IJssel. Bij hoogwater kan via een overstortkanaal aan de westkant van de (Lathumse) plas overtollig water naar een aangrenzende polder worden geleid. De regen die op de parkeerplaatsen valt komt in de zaksloten terecht, die eromheen zijn gegraven. Het water infiltreert vervolgens in de grond. Er zijn geen sloten die in de plas lozen. De waterbodem van de plas bestaat voornamelijk uit zand en soms uit klei. In de omgeving van de zwemstranden ligt geen slib op de bodem. De waterbodem loopt onder water geleidelijk af tot een waterdiepte van circa 8 meter ter hoogte van de ballenlijn (figuur 2.2). Op de stranden en in de zwemzone kunnen grote aantallen ganzen (honderden) aanwezig zijn. De ganzen zijn vooral in het voorseizoen op de plas in grote aantallen aanwezig, enkele duizenden, onder andere op de verschillende eilanden in de plas. Daarnaast komen ook eenden, meerkoeten en meeuwen in de zwemzone en op het strand. De watervogels laten uitwerpselen op het strand achter. Op de plas wordt ook gevist, vooral op snoek en snoekbaars, maar ook wel op karper. Figuur 2.2 geeft een gedetailleerd overzicht van de zwemlocatie Rhederlaag Bahrse Strand. In bijlage 1 zijn foto s van de locatie en een verslag van het veldbezoek in zwemseizoen 2016 opgenomen. 3

5 Riverparc jachthaven ballenlijn toiletgebouw parkeerterrein toiletgebouw parkeerterrein zanddepot Figuur 2.2. Gedetailleerd overzicht zwemlocatie Rhederlaag Bahrse Strand 2.2 Zwemzone De zwemzone is weergegeven in figuur 2.3. Voor het begrenzen van de zwemzone is de Handreiking KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water als basis genomen. De begrenzing komt overeen met de over de hele breedte aanwezige ballenlijn en de aanduiding van de zwemzone op de informatieborden. Ten westen van de zwemzone ligt nog een klein strand. Dit valt buiten de zwemzone omdat daar nauwelijks bezoekers komen. 4

6 Figuur 2.3. Zwemzone en ligging meetpunt (blauwe stip) 2.3 Beheer Rhederlaag Bahrse Strand behoort tot de gemeente Zevenaar en bevindt zich in de provincie Gelderland. De provincie is verantwoordelijk voor de aanwijzing van zwemwaterlocaties. Op de zwemwaterlocaties draagt de beheerder de zorg voor de veiligheid en gezondheid van de zwemmers. De provincie houdt hierop toezicht en neemt zo nodig maatregelen. De provincie voert hiertoe o.a. periodiek het onderzoek naar de fysieke veiligheid uit. Rijkswaterstaat Oost-Nederland is waterbeheerder van de zwemwaterlocatie Rhederlaag Bahrse Strand. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor het zwemwaterprofiel. Rijkswaterstaat controleert de zwemwaterkwaliteit, licht de provincie hierover in en adviseert, zodat de provincie het publiek kan informeren over eventuele gezondheidsrisico s. De provincie kan een waarschuwing of een negatief zwemadvies afgeven of zelfs een zwemverbod instellen. Indien de zwemwaterkwaliteit niet aan de vereisten van de zwemwaterrichtlijn voldoet, neemt Rijkswaterstaat het initiatief om samen met de andere betrokken partijen na te gaan hoe de zwemwaterkwaliteit verbeterd kan worden. Leisurelands bv zorgt voor het dagelijks beheer van de zwemwaterlocatie. Dit betekent onder meer het maaien van de ligweides, dagelijks schoonhouden stranden en toiletten, toezicht en onderhoud van het terrein. Er is geen permanent toezicht op het strand aanwezig. 2.4 Potentiële bronnen van verontreiniging De Zwemwaterrichtlijn schrijft voor dat het zwemwater gecontroleerd dient te worden op de aanwezigheid van bacteriën die afkomstig zijn van feces (uitwerpselen) van mens en dier. Op basis van de gebiedsbeschrijving, het veldbezoek, de analyse van historische data, kaartmateriaal en de informatie van de waterkwaliteitsbeheerder en locatiebeheerder is de volgende lijst met alle potentiële verontreinigingsbronnen en -routes voor fecale verontreiniging op de locatie Rhederlaag Bahrse Strand opgesteld. 5

7 Tabel 2.1. Potentiële bron Potentiële bronnen Rhederlaag Bahrse Strand Beschrijving Bezoekers Per jaar bezoeken zo n mensen de zwemwaterlocatie Rhederlaag Bahrse Strand. Op een topdag zijn zo n bezoekers aanwezig. De meeste bezoekers komen aan de oostkant van het strand. Er zijn twee toiletgebouwen aanwezig die zijn aangesloten op de riolering. Huisdieren Paarden zijn niet toegestaan. Honden zijn niet toegestaan gedurende het zwemseizoen. In de praktijk komen er ook nauwelijks honden. Watervogels Ganzen komen in het hele gebied in grote aantallen voor (honderden ganzen). Op het strand zijn faces van ganzen aangetroffen. De ganzenpopulatie wordt door een jager in bedwang gehouden. Recreatievaart Volgens de beheerder kunnen veel boten op het water aanwezig zijn. Gezien de grootte van de plas gaat het naar schatting om honderden boten. Tijdens het veldbezoek waren enkele tientallen pleziervaartuigen op het water. Pleziervaartuigen komen soms tot in de buurt van de stranden. Beroepsvaart Er is geen beroepsvaart aanwezig, behalve de vaartuigen voor de zandwinning. Agrarisch achterland Er is geen veeteelt nabij het water. Jachthaven Er zijn vijf jachthavens aanwezig in het gebied met goede voorzieningen (vuilwaterinnamepunten en toiletten): twee jachthavens Camping De Mars: circa 450 ligplaatsen. jachthaven t Eiland: circa 400 ligplaatsen. jachthaven WSV Giesbeek: circa 450 ligplaatsen. jachthaven camping Veerstal: circa 150 ligplaatsen. De twee jachthavens van camping De Mars liggen op een ongeveer 1 kilometer afstand en zijn daarmee de dichtstbijzijnde jachthavens. Jachthaven t Eiland ligt hemelsbreed dichterbij, maar tussen het Bahrse Strand en deze jachthaven ligt het Riverparc. RWZI Er is geen RWZI in de directe omgeving aanwezig die loost op het gebied. Riooloverstort Er is geen overstort van riool- of regenwater op het gebied. Verhard oppervlak Er vindt geen afstroming plaats van regenwater van parkeerplaatsen naar de plas. Het regenwater infiltreert in de grond. 2.5 Kans op proliferatie blauwalgen Behalve een controle op fecale verontreinigingen schrijft de Zwemwaterrichtlijn ook voor dat in het zwemwaterprofiel een beoordeling plaatsvindt van de mogelijke bloei van blauwalgen. Op basis van historische gegevens is er op Rhederlaag Bahrse Strand een kans op bloei van blauwalgen. Dit is de afgelopen jaren aanleiding geweest om te monitoren. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de risico s van blauwalgen. 6

8 3 Gezondheidsrisico s 3.1 Beoordeling hygiëne Volgens de zwemwaterrichtlijn wordt de kwaliteit van het zwemwater gecontroleerd aan de hand van de parameters Escherichia coli (E.coli) en intestinale enterococcen. Beide typen bacteriën zijn afkomstig van feces (uitwerpselen) van mens en dier en worden daarom fecale bacteriën genoemd. Deze typen bacteriën zijn indicatorsoorten voor de aanwezigheid van ziekteverwekkende bacteriën en virussen die voornamelijk maag- en darmklachten kunnen veroorzaken. Op basis van de (langdurige) concentraties fecale bacteriën wordt volgens de Zwemwaterrichtlijn onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen. In tabel 3.1 zijn de indeling en de bijbehorende grenzen voor uitstekende, goede en aanvaardbare kwaliteit weergegeven. Als een zwemwaterlocatie niet in deze 3 klassen zit, wordt het beoordeeld als slecht. Daarnaast wordt de zwemwaterkwaliteit ook gedurende het badseizoen beoordeeld. Na elke afzonderlijke meting wordt getoetst aan de signaalwaarden (tabel 3.1). Een overschrijding van een signaalwaarde is aanleiding tot extra onderzoek. Mede op basis van het extra onderzoek kan de provincie een maatregel, zoals bijvoorbeeld een negatief zwemadvies, instellen. Tabel 3.1. Parameter intestinale enterococcen (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) Normen voor zwemwaterkwaliteitsklassen voor zoete wateren Uitstekende kwaliteit * Goede kwaliteit * Aanvaardbare kwaliteit ** Signaalwaarde * gebaseerd op een 95-percentiel van de meetreeks over periode van 4 jaar ** gebaseerd op een 90-percentiel van de meetreeks over periode van 4 jaar 3.2 Zwemwaterkwaliteit Rijkswaterstaat controleert de zwemwaterkwaliteit gedurende het badseizoen dat loopt van 1 mei tot 1 oktober. In het geval van slechte of aanvaardbare zwemwaterkwaliteit wordt tweewekelijks gemeten, in geval van goede of uitstekende zwemwaterkwaliteit vierwekelijks. Bij de controles worden de concentraties E. coli en intestinale enterococcen gemeten. Daarnaast worden bijzonderheden zoals schuimvorming, stank, de aanwezigheid van afval, dode vissen of vogels en het aantal dieren (honden, paarden, runderen) in het water genoteerd. De ligging van het meetpunt voor Rhederlaag Bahrse Strand is weergegeven in figuur 2.3. Het meetpunt ligt op de locatie waar de meeste zwemmers zijn. Op basis van de metingen in de periode is de locatie beoordeeld als uitstekend. Dit volgt uit de afzonderlijke beoordelingen uitstekend voor Escherichia coli en uitstekend voor intestinale enterococcen. Tabel 3.2. Kwaliteitsklasse Rhederlaag Bahrse Strand Parameter intestinale enterococcen Escherichia coli Kwaliteitsklasse Uitstekend Uitstekend Voor intestinale enterococcen en E. coli zijn geen overschrijdingen van de signaalwaarden gemeten in de zwemseizoenen van De potentiële bronnen in tabel 2.1 hebben geen negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. 7

9 3.3 Blauwalgen In de periode van is op Rhederlaag Bahrse Strand het zwemwater, met een frequentie zoals die is benoemd in het Blauwalgenprotocol (versie 2012), geanalyseerd op het voorkomen van blauwalgen. Hieruit is gebleken dat gedurende die 5 jaar geen indicaties zijn aangetroffen van overmatige blauwalgenbloei. Er zijn geen drijflagen van blauwalgen gesignaleerd (tabel 3.3). In bijlage 3 is een specificatie van tabel 3.3 weergegeven met een uitleg van de categorie-indeling van drijflagen. Voor deze locatie mag worden aangenomen dat er geen risico is op het voorkomen van blauwalgen. De monitoring kan gereduceerd worden tot visuele waarnemingen tijdens het bemonsteren ten behoeve van de zwemwaterkwaliteit. Tabel 3.3. Toestand blauwalgen Rhederlaag Bahrse Strand Aanwezigheid blauwalgen Drijflaag aanwezig Nee Nee Nee Nee Nee 4 Mogelijke maatregelen De zwemwaterkwaliteit bij Rhederlaag Bahrse Strand is als uitstekend beoordeeld. Op grond van de zwemwaterrichtlijn zijn geen maatregelen nodig ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit. Wel wordt aanbevolen gericht op goed (kwaliteits)beheer het huidige beheer voort te zetten. 8

10 BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek Datum: 17 augustus 2016 Aanwezig: Arnold Osté (RPS) Gesproken: Adriaan van der Linden (Leisurelands bv) Op woensdag 17 augustus 2016 is een veldbezoek uitgevoerd waarbij niet alleen de directe omgeving van de zwemwaterlocatie is bekeken, maar ook het omliggende gebied. Tijdens het veldbezoek was het mooi zonnig weer en een temperatuur van circa 25 C. Rhederlaag is een grote diepe zandwinplas langs de rivier de IJssel. Zwemwaterlocatie Rhederlaag Bahrse Strand bestaat uit twee aaneengesloten stranden, zie informatiebord (foto A). Op het westelijke strand binnen de zwemzone (foto B) komen vrij weinig bezoekers, enkele tientallen tijdens het veldbezoek. De bezoekers concentreren zich op het oostelijke strand, dit wordt druk bezocht (foto C). Tijdens het veldbezoek waren hier een paar honderd bezoekers aanwezig. Het meeste oostelijke gedeelte is een naaktstrand. De zwemzone is over de gehele breedte begrensd met een ballenlijn. Buiten de zwemzone is aan de westkant nog een klein strandje aanwezig (foto D), hier komen nauwelijks bezoekers. Per jaar bezoeken zo n mensen de zwemwaterlocatie Rhederlaag Bahrse Strand. Op een topdag zijn zo n bezoekers aanwezig. De stranden zien er schoon uit, er is geen (zwerf)afval aanwezig. Er staan ondergrondse vuilnisbakken bij alle stranden die regelmatig geleegd worden. Aan beide uiteinden van het oostelijke strand staat een toiletgebouw. Beide toiletgebouwen zijn aangesloten op de riolering (foto E). Leisurelands is de exploitant van de zwemwaterlocatie en zorgt onder meer voor het maaien, dagelijks schoonhouden, toezicht en onderhoud. De plas heeft een open verbinding met de IJssel, hoeveel uitwisseling plaatsvindt is niet bekend. Bij hoge rivierstanden in de IJssel blijft er veel drijfvuil achter op de stranden. Dit jaar waren er nog laat in het jaar hoge waterstanden. Vanwege de grote diepte treedt veel kwel op in de plas. Verder vindt er nog steeds zandwinning plaats verspreid door het gebied. Tijdens het veldbezoek zijn geen dieren op het strand waargenomen. Tussen 1 mei en 1 oktober zijn honden verboden. Volgens Leisurelands komen er in de praktijk niet of nauwelijks honden. Verder zijn er op de ligweide hier en daar konijnenkeutels aangetroffen, maar volgens de exploitant zitten er geen grote aantallen. Ganzen vormen wel een knelpunt, in het hele gebied komen grote aantallen voor (honderden ganzen). Vooral het visuele aspect van uitwerpselen wordt als hinderlijk ervaren (foto F), bacteriologisch leidt dit niet tot een knelpunt. De ganzenpopulatie wordt door een jager in bedwang gehouden. Verder wordt er actief gevist (o.a. karper en snoekbaars). Volgens de exploitant zijn er geen knelpunten geweest met blauwalgen afgelopen 5 jaar. Drijflagen zijn niet waargenomen. Wat betreft de inrichting is er niet echt iets veranderd sinds Er zijn vijf jachthavens verspreid over de plas. Tijdens het veldbezoek waren en enkele tientallen pleziervaartuigen op het water. Ongezuiverde lozingen komen niet voor in het gebied. 9

11 A D B E C F 10

12 BIJLAGE 2 Analyse blauwalgen De kans op proliferatie van blauwalgen op een zwemwaterlocatie wordt bepaald aan de hand van resultaten van de laatste 5 jaar (2012 t/m 2016). Normen voor beoordeling zijn gebaseerd op: Blauwalgen in het zwemwaterprofiel Handreiking om het risico op proliferatie van toxische blauwalgen te beoordelen (RWS Waterdienst, 2008). Blauwalgenprotocol 2012 (Helpdekswater.nl). In het Blauwalgenprotocol zijn de criteria aangegeven voor de indeling van een drijflaag in een categorie. Bij een categorie I drijflaag zijn er (gif)groene bolletjes of draadjes (cellen van blauwalgen) op het oppervlak. Er zijn nog geen aaneengesloten lagen. Er is geen stank. Bij een categorie II drijflaag zijn er veel cellen en dichte plakkaten op het oppervlak, maar regelmatig kun je de waterfase zien. Je kunt dus niet overal door de drijflaag heen kijken en er zijn delen (>10x10 cm) min of meer aaneengesloten drijflagen. Er is geen stank. Bij een categorie III drijflaag zijn er veel cellen en dichte plakkaten op het oppervlak en zelden of nooit kun je er doorheen kijken en de helder waterfase zien. Het kan stinken. Voor een uitgebreide beschrijving met foto s wordt verwezen naar het Blauwalgenprotocol. Resultaat analyse Rhederlaag Bahrse Strand: 11