Komt de Hudson bij Rotterdam het land in?

Transcriptie

1 Management Academie: collegereeks cultuur & gedrag Terug naar de Rijnlandse werkcultuur?! Komt de Hudson bij Rotterdam het land in? Mathieu Weggeman Soesterberg, 16 maart 2017 De meeste leidinggevenden hebben geen strategische visie op de gewenste cultureel-economische ontwikkeling van hun organisatie Of is die visie: anything goes, laat 1000 bloemen bloeien? 1. Anglo-Amerikaans money-driven (loon naar prestatie; may the best man win) 2. De organisatie als money-makingmachine (MBA-cultuur) EN? EN? Rijnlands mission-driven (rechtvaardige verdeling van de welvaart; liberté, égalité, fraternité) De organisatie als speelplaats voor de homo ludens (vakdeskundige chefs) Zijn we in Nederland stuck in the middle, vlees noch vis? 1

2 Ideaal-typische kenmerken van twee bestuurlijke tradities ANGLO-AMERIKAANS - COÖRDINATIE DOOR REGELS - minimale staatsbemoeienis; de markt regeert (= the invisible hand) - individueel succes (The American Dream) - gericht op KT-winst; belongings (shareholder value) geld is macht; win-lose; you are for us or against us - de organisatie als money-making-machine (planning & control; transactiekosten; agents) - centraal staan geld, macht en heldendom - de manager is een MBA want managen is een professie - vakdeskundigheid is de verantwoordelijkheid van de medewerker - technology (D&E) en marketdriven - avontuurlijk, spannend en gepassioneerd (in Hollywood termen) - ABN Amro (aandeelhouderswaarde), Rijk Groenink, Cor Boonstra, Adam Smith RIJNLANDS - COÖRDINATIE DOOR SHARED VALUES - maatschappelijke consensus tussen werkgevers, werknemers en financiers - collectieve kracht; cultuur: open en feminine - gericht op LT-continuïteit en vertrouwen; belonging (stakeholdervalue); win-win; het ligt genuanceerd - de organisatie als noodzakelijk kwaad voor het realiseren van complexe producten - centraal staat vakdeskundigheid, inhoud - de manager als meewerkend voorman (vgl. gilden met hun meesterproef) - vakdeskundigheid is de verantwoordelijkheid van de medewerker en de organisatie - design- en science {R&D (&E)} driven - voorzichtig, overdacht, deugdzaam en saai; alles bezien in historisch perspectief - Triodos, ASN (klantwaarde), Herman Wijffels, Van Bommel, VDL, Ricardo Semler Nederland, Anglo-Amerikaans of Rijnlands? Verticaal differentiëren lukt al wel! Gemmiddeld jaarsalaris van de bestuursvoorzitters van beursgenoteerde ondernemeningen N.B Frankrijk staat op de 18 plaats 2

3 Continuïteit versus winst AA: Money-driven samenwerking: winst! efficiency-drives, korte termijn resultaten, liefde voor het geld. Criterium is: tevredenheid van de financiers, meer geld en macht is altijd beter. Het gaat om ons: de organisatie! R: Mission-driven samenwerking: continuïteit! gezamenlijk ontwikkelen van een collectieve ambitie op basis van een inhoudelijke visie, liefde voor het vak en innovatie. Criterium is de tevredenheid van de stakeholders. Het gaat om PPP&P! Het belang van vertrouwen Samenlevingen die van oudsher investeren in het opbouwen van vertrouwen en in het samenwerken met de verschillende belangengroepen in de maatschappij, blijken bezien over een langere periode welvarender te zijn dan samenlevingen die dat minder doen of gedaan hebben. (F.Fukuyama: Trust: the social virtues and the creation of prosperity. New York, 1995) In Europa leven de mensen langer, krijgen ze beter onderwijs, zijn de inkomensverschillen kleiner en is er minder armoede, analfabetisme, verspilling en geweld. Europeanen zijn bovendien meer relaxt: ze leven om te werken EN werken om te leven (Jeremy Rifkin, 2006) 3

4 Samenlevingen die van oudsher investeren in het opbouwen van vertrouwen en in het samenwerken met de verschillende belangengroepen in de maatschappij, blijken bezien over een langere periode welvarender te zijn dan samenlevingen die dat minder doen of gedaan hebben. (F.Fukuyama: Trust: the social virtues and the creation of prosperity. New York, 1995) Maar hoe dekken we ons in tegen partners die niet te vertrouwen zijn? USA: door het in stelling brengen van een overmaat aan advocaten (verjuridificering) NL: door het introduceren van een woud aan regels en procedures (bureaucratisering) DTL: door het benoemen van veel vakdeskundige managers (die niet zo makkelijk gefopt kunnen worden) Azië: door samen sake te drinken en liedjes te zingen Nederland: door het introduceren van een woud aan regels en procedures (bureaucratisering) - balanced score card - werkvoorschriften en protocollen - tijdschrijfsystemen - aan- en afwezigheidsregistraties - vakantiekaarten - afdelingsbudgetten - begrotingsrealisatieoverzichten - groepsplannen - voortgangsrapportages - functioneringsgesprekken - reisaanvraagformulieren - reisdeclaratieprocedures - inkoopbonnen en verantwoordingsrichtlijnen - regels voor het bezoeken van congressen, symposia, studiebijeenkomsten - regelingen voor het ontvangen en begeleiden van bezoekers - richtlijnen voor het spreken met de pers - sleutelprocedures - tekenbevoegdheden - parkeer(plaats)regelingen - arbo-rapportages - salarissystemen met toepassingsaanwijzingen - normgetallen voor aantal boeken, kopieën, secretaressen, cateraars e.d. per f.t.e. - kerstkaart verzendingsprocedures - macro s voor brieven, verslagen, rapporten, slides - taakomschrijvingen - meldingsprocedures voor van alles en nog wat - relatiemanagement richtlijnen - kwaliteitsrichtlijnen en ISO 9000-circussen - scrummen, agile, lean & mean gedoe - audit commissies - externe visitaties en inspecties - milieu effect rapportages - Plan-Do-Check-Action cycli 4

5 We gaan van een high-trust society naar een low-trust society, en hoe minder vertrouwen, hoe harder de roep om transparantie veel 'Tell me' (narratief) Liefdevolle liefdevolle bureaucratie of hypocratie of: hypocratie VERTROUWEN van het bevoegd gezag in de professionals weinig zacht zorgeloze organisatie of non-organisatie 'Show me' ROEP OM TRANSPARANTIE door het bevoegd gezag 'Prove it to me' hard Planning & Control (AA) versus Zelfsturing (R) Beheersparadigma: normatief Sturing: samenwerking op basis van een collectieve ambitie lineaire opeenvolging van Perceptie: cyclisch proces, flow discrete gebeurtenissen samenwerking kruispunt Voorbeeld: rotonde 1 rechts voorrang 2 + stoplichten 3 + aanbod afhankelijk dynamisch programma 4 + beïnvloeding door voetgangers, buschauffeurs 5 +..( technologie) ontmoedigt mensen na te denken (denken is vervangen door beslissingsregels) regels: toenemende complexiteit Effect: Durf te innoveren: Links voorrang! links voorrang stimuleert mensen na te denken om samen met anderen tot beslissingen te komen 5

6 Buurtzorg Nederland: zelfsturing op het proces Circa medewerkers in ongeveer 900 zelfsturende teams (>65% HBO, < 35% MBO) Teams organiseren zich rond de situatie (context) van de klant Ieder mens wil het liefst zo veel mogelijk zelf vorm en inhoud geven aan een betekenisvol leven. => CA: mensen zo snel mogelijk uit zorg State-of-the-art ICT-gefaciliteerd 2 manageres/directeuren: 1 verpleegkundige voor het vak en een autodidact voor de bedrijfsvoering Circa 35 fte staf in Almelo (administratie, financiën, ICT, HRM e.d.) Ongeveer 15 part-time coaches met een coach-coach (eminence grise) Resultaten: zeer hoge cliënt-tevredenheid, zeer hoge medewerkerstevredenheid, financieel zeer gezond, prijzen voor beste werkgever e.d. Buurtzorg Academy in the Fields: on the job, geen zaaltjes, geen gebouw, meester-gezel relaties en regionale leer-van-elkaar congressen Leiderschap bij Buurtzorg Nederland Kenmerken: - zelforganisatie - het ontbreken van een managementstructuur - het centraal stellen van vakmanschap - werken op basis van vertrouwen. 6

7 Team maturity level: 4. Het team wordt zelfsturend c.q. zelforganiserend en open naar buiten 3. De groep vormt een team 2. Er ontstaat een groep 1. Individuen gaan samenwerken naar: Van Amelsfoort en Scholtes, 1997 Enter: intercollegiale toetsing KAN HET NIET WAT MINDER TENDENTIEUS? (1) Nadelen van de Rijnlandse traditie: - Wolken van overleg; verhullend; hei- en Poolse landdagen; voor alles een commissie, denktank, adviesraad, project- of klankbordgroep. - Gebrek aan ondernemerschap, (eens failliet, altijd failliet); liever meeliften met wat er al is; zuigelingengedrag. - Hoofd moet onder het maaiveld blijven; bevordert middelmatigheid; excelleren is verdacht; iedereen is gelijk. - Schuivende doelen als gevolg van een te grote waardering voor voortschrijdend inzicht. - Onderlinge afhankelijkheid en loyaliteit wordt misbruikt, (bevoogding; morele druk). - Gesloten (zoals in het gildesysteem). - Starre arbeidsvoorwaarden. - De jonge generatie lijdt onder de traagheid van de Rijnlandse drang tot oeverloos gepraat (vergaderen) en geschrijf (notulen; beleidsdocumenten). - Sloom, duf, saai. 7

8 KAN HET NIET WAT MINDER TENDENTIEUS? (2) Voordelen van de Anglo-Amerikaanse stijl: - Volstrekte duidelijkheid over wat belangrijk is: the bang for the buck; het bottom-line financiële resultaat; simpel. - Outputgericht en prestatiebevorderend; de wil om te winnen. - Transparant, open, helder, controleerbaar; meten = weten. - Het is duidelijk waarop je afgerekend wordt en er wordt ook afgerekend; je weet waar je at the end of the day verantwoordelijk voor bent. - Uitdagend, avontuurlijk, vol glitter & glamour. - Het is duidelijk wie de baas is en de baas beslist. - De leider is alles bepalend, (als tragische of als zegevierende held). - Als je hard werkt, verdien je veel geld. - Vitaal en flexibel; makkelijk veranderbaar. Eliminatie van een mogelijk misverstand Sociaal-culturele gerichtheid sterk zwak economische gerichtheid sterk zwak Rijnlands de Rijnlandse traditie zit dus NIET hier Anglo- Amerikaans (Naar Jan Schouten: De mensen en het dorp, 2002) 8

9 Dienen van het sociaal en van het economisch belang BMW-fabriek voor senioren in Dingolfing Assemblage fabriek in Beieren; medewerkers tussen 50 en 65 jaar Ontworpen door ingenieurs, architecten met de hulp van artsen, fysiotherapeuten en de senioren zelf (issues: zithoogte, voorover bukken, shift-duur e.d.) Vooraf: training op het gebied van gezondheid, voeding en beweging Fysiotherapie: 24/7 oproepbaar Meer verlichting, rijdende gereedschapskisten, grotere letters, langzamer draaiende band Geluidsgeïsoleerd, zonnepanelen, regenwatergebruik De meeste managers hebben geen strategische visie op de gewenste cultureel-economische ontwikkeling van hun organisatie Of is die visie: anything goes, laat 1000 bloemen bloeien? 1. Anglo-Amerikaans money-driven (loon naar prestatie; may the best man win) 2. De organisatie als money-makingmachine (MBA-cultuur) EN? EN? Rijnlands mission-driven (rechtvaardige verdeling van de welvaart; liberté, égalité, fraternité) De organisatie als speelplaats voor de homo ludens (vakdeskundige chefs) Zijn we in Nederland stuck in the middle, vlees noch vis? 9

10 GILDE ORGANISATIE Winst: persoonlijk financieel winstbejag is tot in de 16 e eeuw not done. In de gilden is de moraal dat winst ten goede komt aan de gemeenschap. Scheiding werk en privé: een bestaan buiten het gilde is niet aan de orde. Het gilde is alomtegenwoordig. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen de persoon in de privésfeer en op het werk. (bron: Kieser, A. (1989): Organizational, institutional, and societal evolution: Medieval craft guilds and the genesis of formal organizations, Administration Science Quarterly, 34.) De Rijnlandse traditie: samenwerken op basis van gedeelde waarden The key message to managers of professionals is: create meaning! Help your subordinates to find the excitement in their work. Doing this is the key to quality and productivity (Maister, 1985) Personal values Organizational values Shared values 10

11 Fragmenten van collectieve ambities: Disneyland We give our customers an experience of happiness????? We recognize that this is a unique time, when our products will change the way people work and live. It s an adventure and we re in it together Holec Johnson & Johnson Philips Research De nadruk ligt op ondernemingszin, zakelijk gerichte agressie en bereidheid tot persoonlijke inzet. Kennis en kunde zijn belangrijk, karakter en loyaliteit niet minder. Van fouten mag maar ook: moet worden geleerd We believe our first responsibility is to the doctors, nurses and patients, to mothers and all others who use our products and services Een research succes is pas een succes als het leidt tot een business succes CA s van ZuidZorg en van de Atlant Zorggroep Waar voelt u zich het meest bij thuis? Met passie en professionaliteit moedigen we mensen, jong en oud, aan het beste uit hun leven te halen. Op eigen kracht leven, in de vertrouwde omgeving; dat maakt een mens gelukkig. Atlant wil de beste zorg bieden in een woon- en werkklimaat waarin cliënten en medewerkers zich thuis voelen. Wij vinden dat elk mens uniek is en daarom unieke zorg verdient. Bij ons draait alles om aandacht. 11

12 Ideale situatie: Identiteit = Imago Wat willen we dat de mensen zeggen over MMC? daar zijn ze het vriendelijkst, word je met respect behandeld, komen ze hun afspraken na en weten ze waar ze het over hebben daar kun je het snelst terecht en word je het snelst geholpen daar laten ze zien hoe goed en veilig hun zorg is daar werk je met plezier en kun je je talenten ontplooien daar vinden ze kennis ontwikkelen, delen en toetsen belangrijk daar werken ze efficiënt zodat er veel ruimte is voor nieuwe dingen De meeste managers hebben geen strategische visie op de gewenste cultureel-economische ontwikkeling van hun organisatie Of is die visie: anything goes, laat 1000 bloemen bloeien? 1. Anglo-Amerikaans money-driven (loon naar prestatie; may the best man win) 2. De organisatie als money-makingmachine (MBA-cultuur) EN? EN? Rijnlands mission-driven (rechtvaardige verdeling van de welvaart; liberté, égalité, fraternité) De organisatie als speelplaats voor de homo ludens (vakdeskundige chefs) Zijn we in Nederland stuck in the middle, vlees noch vis? 12

13 Uitgangspunten van Rijnlands organiseren: 1 Zorg er voor dat de liefde voor het vak groter blijft dan de liefde voor het geld: benoem vakdeskundige managers 2 Pech bestaat! Zorg er voor dat er netjes wordt omgegaan met medewerkers die pech krijgen. 3 Zie de organisatie als de verzameling mensen die besloten hebben de organisatie te zijn 4 Koester de oprichter(s), de geschiedenis en de culturele tradities van de organisatie 5 Stimuleer de tevredenheid van alle stakeholders (win - win - win - ) met als startpunt: de medewerkers Voorbeeld van Rijnlands management, door een vakman, die weet waar het op de vloer over gaat. Ik geef jullie ruimte en vertrouwen, maar ik ben er voor als er toch iets mis gaat. 13