Klantenpanel RVO.nl Resultaten peiling 48 (2018-2) Randvoorwaarden GLB April 2018

Transcriptie

1 Klantenpanel RVO.nl Resultaten peiling 48 (2018-2) Randvoorwaarden GLB April Inleiding 1.1 Belangrijkste uitkomsten De bekendheid met de verschillende randvoorwaarden in het kader van het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) loopt uiteen. De voorwaarden met betrekking tot de Identificatie en Registratie (I&R) van dieren en de regels rond het gebruik van diergeneesmiddelen, diervoeding en diervoederhygiëne zijn het meest bekend. Tachtig procent of meer van de ondernemers die hiermee te maken hebben, is hiervan op de hoogte. Het minst bekend zijn ondernemers met de voorwaarden met betrekking tot de preventie, bestrijding en uitroeiing van encefalopathieën (hersenziekten). Ook de Habitat- en Vogelrichtlijn zijn doorgaans bij een minderheid van de agrarisch ondernemers bekend. Van de ondernemers verwacht 83 procent te kunnen voldoen aan de randvoorwaarden. Het voldoen aan de randvoorwaarden wordt door een meerderheid van de ondernemers als een verplichting gezien, maar ruim twee derde vindt het ook persoonlijk belangrijk om hieraan te voldoen. De meningen lopen uiteen over de mate waarin de randvoorwaarden extra inspanningen vergen. De website van RVO wordt het vaakst (73 procent) genoemd als informatiebron over de randvoorwaarden. Ook vakbladen en contacten met adviseurs en accountants zijn voor een meerderheid van de ondernemers belangrijke bronnen van informatie. Vier op de tien ondernemers vinden de informatie van RVO.nl over de randvoorwaarden duidelijk. Een op de vijf ondernemers is het hier niet mee eens. Een aantal ondernemers heeft een korting (boete) gekregen op de GLB-subsidie omdat zij niet voldeden aan de randvoorwaarden. Voor het merendeel van deze ondernemers (85 procent) kwam deze korting onverwacht. Bijna de helft denkt dat de korting voorkomen had kunnen worden als zij beter op de hoogte waren geweest van de randvoorwaarden. De brief die ondernemers krijgen bij een korting is in het algemeen duidelijk. Drie kwart vindt dat duidelijk wordt uitgelegd om welke overtreding het gaat en zeven op de tien zijn van mening dat duidelijk wordt uitgelegd wat zij kunnen doen, als zij het niet eens zijn met de beslissing. Pagina 1 van 12

2 1.2 Aanleiding Agrarische ondernemers die subsidie ontvangen uit het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) moeten voldoen aan bepaalde randvoorwaarden. Dit zijn artikelen van bestaande wetten en regelingen. Het zijn geen aanvullende voorwaarden, maar voorwaarden waar agrarische ondernemers zich al aan moeten houden. Om aan de randvoorwaarden te voldoen, is het belangrijk dat ondernemers goed op de hoogte zijn van de verschillende regels die er gelden. Goede informatie is voor ondernemers daarom van belang. RVO.nl wil graag meer inzicht krijgen in de informatiebehoefte van ondernemers en de verwachtingen daarin ten aanzien van RVO.nl. Er is een peiling uitgevoerd onder agrarisch ondernemers over deze randvoorwaarden, om de dienstverlening en de informatievoorziening van RVO.nl zo goed mogelijk op de behoeften van de ondernemers te kunnen afstemmen. 1.3 Respons Voor dit onderzoek zijn agrarisch ondernemers uit het RVO-klantenpanel uitgenodigd. Daarnaast is het onderzoek uitgezet onder een externe steekproef van relaties die in 2016 of 2017 GLBsteun hebben aangevraagd. In totaal hebben ondernemers deelgenomen aan het onderzoek, een respons van 20 procent. De respons is het hoogst onder het klantenpanel (35 procent). Van de externe relaties die een korting hebben gekregen op de GLB-steun heeft 15 procent de vragenlijst ingevuld. Onder de groep overige externe relaties is de respons iets hoger: 19 procent. De vragenlijst kon worden ingevuld tussen 16 maart en 3 april Er is één herinneringsmail gestuurd. Tabel 1 Respons naar steekproefbron (aantallen en %) Steekproefbron Bruto Netto Responspercentage RVO-klantenpanel % Externe relaties met korting % Overige externe relaties % Totaal % Pagina 2 van 12

3 1.4 Leeswijzer De resultaten die in deze nieuwsbrief zijn beschreven betreffen de resultaten van de totale groep ondernemers. Daarnaast worden de resultaten per type bedrijf beschreven, indien er noemenswaardige verschillen zijn tussen de verschillende bedrijfssituaties. Door afronding op hele cijfers tellen de percentages in het rapport soms niet op tot 100 procent. In figuur 1 is de verdeling van het aantal deelnemers per bedrijfstype weergegeven. Omdat de categorieën Overige dierhouderij en Glastuinbouw minder dan 50 respondenten bevatten, wordt hierover niet afzonderlijk gerapporteerd. Figuur 1 Type bedrijf (meerdere antwoorden mogelijk)* (n=2.205) Akkerbouw / vollegronds groenteteelt (769) Schapen- en geitenhouderij (478) Rundveehouderij (438) Varkenshouderij (329) Melkveehouderij (309) Vleeskalverenhouderij (189) Natuurbeheer (154) Paardenhouderij (149) Pluimveehouderij (126) Sierteelt, fruitteelt of boomkwekerij (109) Overige dierhouderij (31) Glastuinbouw (22) Anders (168) 9% 7% 7% 6% 5% 1% 1% 8% 15% 20% 35% 0% 10% 20% 30% 40% * Tussen haakjes is het aantal respondenten per categorie weergegeven. Pagina 3 van 12

4 2 Kennis, houding en informatievoorziening 2.1 Bekendheid relevante richtlijnen en artikelen Niet voor alle bedrijfstypen zijn dezelfde randvoorwaarden van toepassing. De respondenten is gevraagd in welke mate zij bekend zijn met de randvoorwaarden uit de richtlijnen en artikelen die voor hun bedrijf van toepassing zijn. Over de randvoorwaarden met betrekking tot I&R rund, I&R schaap/geit en het gebruik van diergeneesmiddelen is men het beste op de hoogte: het merendeel van de ondernemers die met deze randvoorwaarden te maken hebben, geeft aan hiervan goed op de hoogte te zijn. Het aandeel ondernemers dat onvoldoende op de hoogte is van een richtlijn is het grootst bij de Habitatrichtlijn en de Vogelrichtlijn (respectievelijk 42 en 44 procent). Bijna de helft van de ondernemers die met de preventie, bestrijding en uitroeiing van encefalopathieën 1 te maken hebben, geeft aan geen oordeel te kunnen geven over hun kennis van deze randvoorwaarde. Mogelijk komt dit doordat de term encefalopathie minder bekend is. Figuur 2 Hoe goed bent u op de hoogte van deze randvoorwaarden? (nmin=514) I&R rund 62% 29% 3% 7% I&R schaap/geit 59% 20% 5% 16% Gebruik diergeneesmiddelen 56% 37% 3% 3% I&R varken 45% 24% 8% 23% Diervoeding 40% 47% 8% 5% Diervoederhygiëne 38% 47% 9% 6% Minimumnormen varkens 30% 32% 12% 26% Gewasbeschermingsmiddelen 25% 45% 18% 11% Bescherming landbouwhuisdieren 24% 47% 18% 11% Residuen gewasbeschermingsmiddelen 44% 12% Minimumnormen kalveren 39% 19% 19% Goede Landbouw- en Milieu Condities 53% 17% 8% Specifieke hygiënevoorschriften levensmiddelenbedrijven dierlijke oorsprong 16% 40% 25% 19% Hormonen en beta-agonisten 25% 30% 31% Nitraatrichtlijn 10% 49% 29% 11% Vogelrichtlijn 6% 31% 42% 21% Habitatrichtlijn 4% 29% 44% 23% Preventie, bestrijding en uitroeiing encefalopathieën 4% 17% 33% 46% 0% 25% 50% 75% 100% Goed op de hoogte Redelijk op de hoogte Onvoldoende op de hoogte Weet ik niet 1 Encefalopathieën zijn hersenziekten die bij dieren kunnen voorkomen. Een voorbeeld is BSE of gekkekoeienziekte. Pagina 4 van 12

5 Hoe is het beeld per sector? 2 Beeld per sector Akkerbouw/vollegronds groenteteelt: akkerbouwers zijn het meest op de hoogte van de voorwaarden met betrekking tot gewasbeschermingsmiddelen (82% is redelijk tot goed op de hoogte). Ook de Goede Landbouw- en Milieu Condities en de Residuen gewasbeschermingsmiddelen zijn bij meer dan driekwart bekend. Het minst bekend zijn de Habitatrichtlijn (30%) en de Vogelrichtlijn (35%). Melkveehouders zijn het meest bekend met I&R rund: vrijwel iedereen (98%) is hiervan redelijk tot goed op de hoogte. Dat geldt ook voor het gebruik van diergeneesmiddelen (96%) en diervoeding (89%). De regels rond de preventie, bestrijding en uitroeiing van encefalopathieën zijn bij minder dan twee op de tien ondernemers bekend. De Habitat- en Vogelrichtlijn zijn bij iets meer dan een derde van de melkveehouders bekend. Pluimveehouders zijn het meest bekend met de voorwaarden voor het gebruik van diergeneesmiddelen (98%), diervoeding (89%) en diervoederhygiëne (87%). De top drie van minst bekende regels bestaat uit preventie, bestrijding en uitroeiing van encefalopathieën (25%), de Habitatrichtlijn (34%) en hormonen en beta-agonisten (37%). De top drie van rundveehouders is gelijk aan die van melkveehouders: I&R rund (97%), gebruik diergeneesmiddelen (96%) en diervoeding (89%). Ook de top drie van minst bekende regels komt overeen met die van melkveehouders. Deze bestaat uit de preventie, bestrijding en uitroeiing van encefalopathieën (24%), de Habitatrichtlijn (37%) en Vogelrichtlijn (43%). Het gebruik van diergeneesmiddelen en I&R varken zijn bij vrijwel alle varkenshouders bekend (98%). Ook diervoeding en diervoederhygiëne zijn onderwerpen waarvan zij goed op de hoogte zijn (91%). Ook onder deze groep ondernemers is de bekendheid met de regels rond encefalopathieën en de Habitat- en Vogelrichtlijn laag: een kwart of minder weet redelijk tot goed wat deze regels inhouden. In de vleeskalverenhouderij zijn de voorwaarden rond het gebruik van I&R rund het meest bekend (97%). Ook zijn meer dan negen op de tien ondernemers in deze sector redelijk tot goed op de hoogte van diervoederhygiëne, diervoeding en het gebruik van diergeneesmiddelen. Schapen- en geitenhouders zijn het meest bekend met I&R schaap/geit (98%), het gebruik van diergeneesmiddelen (96%) en diervoeding (86%). De top drie van minst bekende randvoorwaarden bestaat uit de preventie, bestrijding en uitroeiing van encefalopathieën (20%), de Habitatrichtlijn (35%) en de regels rond hormonen en betaagonisten (36%). De bekendheid van paardenhouders is het grootst met het gebruik van diergeneesmiddelen (89%), diervoeding (86%) en diervoederhygiëne (84%). Het minst bekend zijn paardenhouders met de regels rond encefalopathieën (), hormonen en beta-agonisten (31%) en de Habitatrichtlijn (40%). Sier- en fruittelers en boomkwekers hebben met zes typen randvoorwaarden te maken. Een meerderheid van de ondernemers in deze bedrijfstak is bekend met de voorwaarden voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen (93%), de omgang met residuen van gewasbeschermingsmiddelen (87%), Goede Landbouw- en Milieu Condities (76%) en de Nitraatrichtlijn (62%). Daarentegen zijn ondernemers relatief weinig op de hoogte van de Habitat- en Vogelrichtlijn, respectievelijk 29% en 36%. 2 De sectoren glastuinbouw en overige dierhouderij zijn niet apart opgenomen, vanwege het relatief kleine aantal respondenten (n<50). Pagina 5 van 12

6 Van alle ondernemers zijn natuurbeheerders relatief het meest bekend met de Habitat- en Vogelrichtlijn, respectievelijk 49% en 58%. Van andere randvoorwaarden zijn zij beter op de hoogte. De bekendheid van Goede Landbouw- en Milieu Condities is met 79% het grootst. Acht op de tien ondernemers verwachten aan randvoorwaarden te voldoen Ruim acht op de tien ondernemers verwachten met hun bedrijf aan de voorwaarden die voor hen relevant zijn te voldoen. Een op de zeven twijfelt hieraan. Drie procent geeft aan dat zij niet of slechts gedeeltelijk voldoen aan de randvoorwaarden die voor hun bedrijf gelden (figuur 3). Dit beeld verschilt niet noemenswaardig per bedrijfstype. Figuur 3 Verwacht u dat u met uw bedrijf voldoet aan deze randvoorwaarden? (n=2.205) 3% Ja Nee / gedeeltelijk 83% Weet ik niet (zeker) De ondernemers die aan de randvoorwaarden verwachten te voldoen, vertrouwen op adviseurs en specialisten of houden zelf de regelgeving goed bij. Ook zijn bepaalde taken soms uitbesteed, zoals gewasbescherming, waarvoor loonwerkers worden ingeschakeld. Verder kunnen de schaal en de wijze van bedrijfsvoering (hobbyboeren, biologische bedrijven, bezit van certificaten) redenen zijn waarom men aan de voorwaarden verwacht te voldoen. Ondernemers die niet of gedeeltelijk aan de randvoorwaarden voldoen, voeren hiervoor aan dat regelgeving erg complex is en aan verandering onderhevig is, waardoor onbedoelde fouten kunnen ontstaan. Ook weten zij soms niet of regelgeving op hen van toepassing is. Verder bevinden enkele hobbyboeren en ondernemers die recent hun bedrijf hebben beëindigd zich in deze groep. Als ondernemers niet voldoen aan de randvoorwaarden, worden zij gekort op hun GLB-subsidie. Daarnaast kan het voorkomen dat zij een boete krijgen voor de geconstateerde overtreding. Negen op de tien ondernemers zijn zich hiervan bewust, een iets kleiner aandeel (87%) is bekend met het feit dat de wetgeving in Nederland op sommige onderdelen strenger is dan de Europese wetgeving. Sommige ondernemers vragen zich af in hun toelichting af waarom Nederland altijd het beste jongetje van de klas moet zijn. Dit kan volgens hen leiden tot concurrentievervalsing en een ongelijk speelveld. Pagina 6 van 12

7 2.2 Houding ten opzichte van de randvoorwaarden Vier op de vijf agrarisch ondernemers vinden het belangrijk dat ondernemers zich houden aan de randvoorwaarden (figuur 4). Dit varieert van 74 procent onder vleeskalverenhouders tot 90 procent van de pluimveehouders. Het aandeel dat het terecht vindt dat een ondernemer gekort wordt op de GLB-subsidie als hij of zij níet voldoet aan de randvoorwaarden is met 56 procent beduidend kleiner. Vijftien procent is het hier (helemaal) niet mee eens. De steun voor deze maatregel is onder melkveehouders en vleeskalverenhouders met 47 procent het kleinst. Rundveehouders (61%) zijn het vaakst eens met deze maatregel. Figuur 4 In welke mate bent u het eens met onderstaande stellingen? (n=2.205) Het is belangrijk dat agrarisch ondernemers zich houden aan de randvoorwaarden 81% 3% Ik vind het terecht dat een agrarisch ondernemer minder GLB-subsidie krijgt als hij of zij niet voldoet aan de randvoorwaarden 56% 27% 15% 3% 0% 25% 50% 75% 100% (helemaal) mee eens niet mee eens, niet mee oneens (helemaal) mee oneens weet niet/nvt Zeven op de tien ondernemers vinden het persoonlijk belangrijk om te voldoen aan de randvoorwaarden. Een vrijwel even groot deel ziet het echter vooral (ook) als een verplichting (figuur 5). Een kwart staat hier neutraal tegenover, zes procent is het oneens met deze stellingen. Bij de inspanningen die ondernemers moeten doen om aan de voorwaarden te voldoen is het beeld gevarieerder. Voor vier op de tien ondernemers kost dit weinig extra inspanning en een even grote groep ziet dit als routine. Ruim een kwart kost dit meer moeite, terwijl drie op de tien ondernemers een middenpositie innemen. Voor paardenhouders (50%) en natuurbeheerders (49%) is het voldoen aan de randvoorwaarden het vaakst routine. Voor sier-, fruittelers en boomkwekers geldt dit het minst (31%), gevolgd door akkerbouwers (34%), melkveehouders (36%) en varkenshouders (36%). Figuur 5 In welke mate bent u het eens met onderstaande stellingen? (n=2.205) Ik vind het persoonlijk belangrijk om te voldoen aan de randvoorwaarden 69% 23% 6% 3% Het voldoen aan de randvoorwaarden zie ik vooral als een verplichting 68% 24% 6% Het voldoen aan de randvoorwaarden kost mij weinig extra inspanning 40% 29% 27% 4% Het voldoen aan de randvoorwaarden is voor mij routine 40% 34% 3% 0% 25% 50% 75% 100% (helemaal) mee eens niet mee eens, niet mee oneens (helemaal) mee oneens weet niet/nvt Sommige ondernemers merken op dat het noodzakelijk is om aan de randvoorwaarden te voldoen om voor subsidies in aanmerking te komen. Wel dienen de regels helder omschreven te zijn, in eenvoudige taal (waar het volgens sommigen aan schort), met oog voor de praktische uitvoerbaarheid. Anderen vinden de regels te ver gaan of twijfelen aan de meerwaarde. Pagina 7 van 12

8 2.3 Informatievoorziening Er zijn verschillende manieren voor ondernemers om aan informatie over de randvoorwaarden te komen. Bijna driekwart van de respondenten zoekt deze informatie op de website van RVO.nl, ruim de helft raadpleegt (ook) vakbladen (zoals Boerderij, Het Schaap, De Loonwerker) of hun adviseur of accountant voor informatie over de randvoorwaarden. De socialemediakanalen van RVO.nl, zoals RVO Twitter agrarisch en RVO Facebook, worden door tien procent van de respondenten gebruikt als informatiebron (figuur 6). Welke bronnen worden geraadpleegd, is deels afhankelijk van de sector waarin men actief is. Zo bezoeken melkveehouders relatief vaak websites, zoals melkvee.nl, en raadplegen dierhoudende ondernemers vaker de dierenarts dan akkerbouwers of sier- en fruittelers. Verder consulteren varkens- en melkveehouders relatief vaak hun veevoederleverancier (respectievelijk 73% en 66%). Figuur 6 Welke bron(nen) gebruikt u om aan informatie te komen over de randvoorwaarden? (meerdere antwoorden mogelijk) (n=2.205) De website van RVO ( 73% Vakbladen 55% Mijn adviseur/accountant 53% Dierenarts 46% Mijn veevoederleverancier 40% Landelijke en regionale dagbladen 39% LTO 33% Websites (zoals melkvee.nl) 21% Het Agrarisch dagblad 13% Social media (RVO Twitter en Facebook) 10% Social media (overig) 2% Anders 5% Geen van deze 1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Twee derde van de agrarisch ondernemers is op de hoogte van de gevolgen die het niet naleven van de randvoorwaarden kunnen hebben. De helft geeft aan dat RVO.nl voldoende informatie verstrekt over de randvoorwaarden. Over de duidelijkheid van deze informatie is veertig procent tevreden, een op de vijf vindt deze informatie niet duidelijk (figuur 7). Figuur 7 In welke mate bent u het eens met onderstaande stellingen over de informatie over de randvoorwaarden? (n=2.205) Ik weet wat er gebeurt als ik de randvoorwaarden niet naleef 64% 8% 6% RVO.nl geeft voldoene informatie over de randvoorwaarden 50% 32% 4% De informatie van RVO.nl over de randvoorwaarden vind ik duidelijk 40% 37% 19% 4% 0% 25% 50% 75% 100% (helemaal) mee eens niet mee eens, niet mee oneens (helemaal) mee oneens weet niet/nvt Pagina 8 van 12

9 Respondenten die op één of meerdere van de bovenstaande stellingen negatief heeft geantwoord, is gevraagd aan welke informatie over de randvoorwaarden zij behoefte hebben. Het meest wordt genoemd dat de informatie kort, duidelijk en simpel moet zijn. Er zijn zoveel randvoorwaarden en regels die ook regelmatig wijzigen dat het moeilijk kan zijn om overzicht te houden. Een totaaloverzicht of schema is dan ook een suggestie die meerdere malen wordt genoemd. Ook aan de randvoorwaarden per sector is behoefte. Informatie waar men behoefte aan heeft is volledig, praktisch en in goed leesbare taal beschreven. Daarnaast wordt genoemd dat informatie op de website van RVO.nl moeilijk te vinden is, omdat er erg veel informatie op de website staat en het daarom moeilijk filteren is. RVO.nl geeft vooral via de website informatie over de randvoorwaarden. Er is aan ondernemers gevraagd of zij behoefte hebben aan andere kanalen om door RVO.nl geïnformeerd te worden over dit onderwerp. Ruim een derde van de ondernemers (35 procent) heeft hier behoefte aan. Dit geldt met name voor melkveehouders, natuurbeheerders en overige dierhouders. De meest genoemde wijze van informatievoorziening is via (bijvoorbeeld met een nieuwsbrief), gevolgd door informatie via de post (schriftelijk) en informatie in vakbladen (figuur 8). Figuur 8 Andere kanalen om informatie van RVO.nl te ontvangen over de randvoorwaarden (woordenwolk van meest genoemde alternatieven) Pagina 9 van 12

10 3 Korting op de GLB-subsidie 3.1 Korting Acht procent van de respondenten heeft in de afgelopen twee jaar een korting gekregen in verband met een overtreding van de randvoorwaarden. Dit geldt bovengemiddeld vaak voor melkveehouders (18%), vleeskalverenhouders (11%) en natuurbeheerders (10%). Aan deze specifieke groep ondernemers is een aantal vragen voorgelegd over de korting die zij hebben ontvangen, de verwachtingen die zij hadden en de wijze waarop zij geïnformeerd zijn over de korting. De korting op de subsidie had in de meeste gevallen betrekking op de randvoorwaarden I&R rund (18%). Daarna volgen Goede Landbouw- en Milieu Condities () en Gewasbeschermingsmiddelen (12%). Eén op de zes ondernemers die gekort zijn op de subsidie weet niet meer waar de randvoorwaardenkorting betrekking op had (16%). Figuur 9 Waar had de randvoorwaardenkorting betrekking op? (meerdere antwoorden mogelijk) (n=177)* I&R rund 18% Goede Landbouw- en Milieu Condities Gewasbeschermingsmiddelen 12% I&R schaap/geit Nitraatrichtlijn Minimumnormen varkens Bescherming landbouwhuisdieren Habitatrichtlijn 9% 8% 7% 6% 5% Vogelrichtlijn Gebruik diergeneesmiddelen Minimumnormen kalveren 3% 3% 2% Weet ik niet (meer) 16% 0% 10% 20% 30% * Randvoorwaarden die door minder dan 2% zijn genoemd zijn niet in deze figuur weergegeven. Korting kwam voor merendeel ondernemers onverwacht Voor het merendeel van de ondernemers die gekort zijn, kwam deze korting onverwacht (85%). Uit de toelichtingen blijkt dat veel van deze ondernemers vinden dat zij de korting onterecht kregen: in een aantal gevallen was de overtreding marginaal en stond de gegeven korting of boete hier niet toe in verhouding. Andere ondernemers spreken van overmacht (bijvoorbeeld het te laat indienen door stroomstoring), gewijzigde voorwaarden (voorheen voldeden zij wel aan deze voorwaarden), of verwachtingen die niet bleken uit te komen (tijdens de controle gaf de controleur aan dat alles in orde was en later kwam er toch een boete). In een aantal gevallen wordt het fout registreren of omschrijven door de controleur, Kamer van Koophandel of andere instantie genoemd als oorzaak van de korting. Pagina 10 van 12

11 Had korting voorkomen kunnen worden? Bijna de helft van deze groep respondenten denkt dat zij de korting hadden kunnen voorkomen als zij vooraf beter op de hoogte waren geweest van de randvoorwaarden (47%). Een derde (33%) denkt dat de korting niet voorkomen had kunnen worden, terwijl een op de vijf (19%) het niet weet. Na het ontvangen van de korting is bijna de helft van deze ondernemers (47%) zich meer gaan verdiepen in de randvoorwaarden. Zij deden dit met name door veel extra informatie te lezen, advies te vragen aan een adviseur en beter op te letten en te controleren bij het invullen van de registraties. Het merendeel (53%) van de ondernemers die gekort zijn, is zich echter niet meer gaan verdiepen in de randvoorwaarden. Zij noemen onder andere dat het geen nut heeft zich meer te verdiepen, omdat duidelijk is wat er niet goed is gegaan, of dat zij er toch niets aan kunnen veranderen. Voor anderen gold dat de voorwaarden bij hen bekend waren, maar zij er door omstandigheden niet aan konden voldoen. 3.2 Brief over voorgenomen korting en reactiemogelijkheid Als er op een bedrijf een overtreding wordt geconstateerd van de randvoorwaarden, krijgt de ondernemer een brief waarin hij of zij wordt geïnformeerd over het kortingspercentage. Driekwart van de ondernemers die gekort zijn, vonden dat er in de brief duidelijk werd uitgelegd om welke overtreding het gaat (figuur 10). Degenen die de brief niet duidelijk vonden, geven aan dat dit onder andere komt door het taalgebruik (te juridisch, veel tekst). Ook kwam de brief volgens sommigen te laat of werd er niet goed uitgelegd wat precies de reden was van de opgelegde korting. Figuur 10 Wordt in de brief duidelijk uitgelegd om welke overtreding het gaat? (n=177) 8% 15% Ja Nee 76% Weet ik niet (meer) Pagina 11 van 12

12 Een op de zeven ondernemers die gekort zijn, vond dat er in de brief onvoldoende werd uitgelegd wat zij konden doen als zij het niet eens waren met de voorgenomen korting (figuur 11). In de brief werd volgens hen de mogelijkheid tot bezwaar niet genoemd of deze ondernemers hadden de indruk dat het zinloos was om ertegenin te gaan. Toch vinden negen op de tien ondernemers het wel een goede zaak dat zij de mogelijkheid hebben om te reageren op de voorgenomen korting, voordat RVO.nl een definitieve beslissing neemt. Figuur 11 Wordt in de brief duidelijk uitgelegd wat u kunt doen als u het niet eens bent met de voorgenomen korting? (n=177) Ja Nee 72% Weet ik niet (meer) 4 Suggesties en opmerkingen Aan het einde van de vragenlijst konden deelnemers hun opmerkingen of suggesties over de randvoorwaarden kwijt. Een deel van de opmerkingen gaat over de behoefte aan zo eenvoudig mogelijke regels, het schrappen van overbodige of praktisch onuitvoerbare regels en tijdige communicatie (met regelmatige updates). Andere ondernemers doen de suggestie om alle informatie over de randvoorwaarden te bundelen op één plek, bijvoorbeeld op RVO.nl: De randvoorwaarden staan nogal verspreid over de sites van de RVO, kost wel even zoeken voordat ik gevonden heb wat ik wil weten en dan weet ik nog steeds niet of ik ook soms wat gemist heb. Eigenlijk zou er een pagina moeten zijn waar alle randvoorwaarden bij elkaar staan en vervolgen doorverwijzen naar een volgende pagina met een toelichting per voorwaarde. Daarbij is het belangrijk dat de informatie zo veel mogelijk is toegesneden op de persoonlijke situatie en in begrijpelijke taal is gesteld. Voorbeelden kunnen hierbij helpen. Sommige ondernemers kunnen moeilijk hun weg vinden in alle informatie die zij toegestuurd krijgen. Over de handhaving van de randvoorwaarden wordt opgemerkt dat ondernemers de gelegenheid moeten krijgen om fouten te herstellen, voordat een korting wordt opgelegd. Ook zouden controleurs eerst de nadruk kunnen leggen op informeren/signaleren, voordat zij tot handhaving overgaan. Pagina 12 van 12