Het verband tussen hechtingsstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen Vroegsignalering en behandeling Kirsten Hauber Karin Slotema

Transcriptie

1 Het verband tussen hechtingsstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen Vroegsignalering en behandeling Kirsten Hauber Karin Slotema Dag van de inhoud 2018

2 Programma Adolescentie Kirsten Hauber Persoonlijkheidsstoornissen (PD s) in adolescentie Onveilige gehechtheid Relatie PD s en onveilige gehechtheid Behandeling en vroegdetectie PD s in adolescentie Volwassenen Karin Slotema Behandeling en vroegdetectie PD s in volwassenheid Hoe behandeling van PD s te verbeteren?

3 Still face experiment

4 Persoonlijkheidsstoornissen in adolescentie 4

5 5

6

7 Persoonlijkheidsstoornissen in adolescentie Prevalentie in volwassen bevolking 4-15% en onder adolescenten nog hoger Levensverwachting vanaf geboorte is 19 jaar voor vrouwen en 18 jaar voor mannen < dan gewone bevolking Diagnose wordt vaak niet gesteld uit angst voor stigma Ontwikkelingsfase met sprongen vooruit en achteruit Weinig onderzoek naar effecten behandeling Vroegdetectie en interventie in kinderschoenen

8 Risicofactoren PS bij jeugd Kindfactoren Ouder/gezinsfact Kind-kindfact. moeilijk temperament psychiatrie bij ouder(s) lage intelligentie emotionele verwaarlozing Verstoorde realiteitstoetsing vroege lft. depressief en/of automutilate vroege lft. gedragsstoornis seksueel of fysiek misbruik criminele ouder (s) lage SES lage status in de groep geringe mate van groepsacceptatie zeer klein sociaal netwerk weinig sociale vaardigheden

9 Wat is gehechtheid? Attachment is a deep and enduring emotional bond that connects one person to another across time and space (Ainsworth, 1973; Bowlby, 1969).

10 Waar dient gehechtheid voor? Gehechtheid heeft een evolutionaire oorsprong voor overleving! Via nabijheid en troost van de ouder tot eigen emotieregulatie, mentaliserend vermogen en zelfbeeld

11 Gehechtheid en mentaliseren Psyche ontwikkelt zich vooral van buiten naar binnen: mentaliseren vloeit voort uit het gementaliseerd worden door een verzorger=de spiegelende moeder van een gementaliseerd zelfgevoel (Winnicott) in een veilige gehechtheidsrelatie komt het vermogen tot mentaliseren optimaal tot ontwikkeling, dus ook in therapie (Bowbly)

12 Onveilige gehechtheid ouder < -- > verstoord mentaliserend vermogen ouder Niet-mentaliserende interacties met kind Onveilige gehechtheid van het kind Verstoord mentaliserend vermogen in de jeugd

13 Hechting Gehechtheidsclassificaties (Bowlby, Ainsworth, Main) Vermijdend Gereserveerd Veilig Autonoom Afwerend/ambivalent Gepreoccupeerd Gedesorganiseerd/gedesorienteerd

14 Relatie onveilige gehechtheid en persoonlijkheidsstoornissen in adolescentie Onveilige gehechtheid is een risico factor voor het ontwikkelen van een persoonlijkheidsstoornis samen met stressoren in heden en verleden, temperament en genen Maar er is geen relatie gevonden tussen specifieke persoonlijkheidsstoornissen en onveilige gehechtheidsrepresentaties Wel vonden wij dat een adolescent die denigrerend over de vader spreekt, een bijna twee keer zo grote kans heeft op BPS

15 Ontwikkeling van mentaliseren mentaliseren emotieregulatie aandachtregulatie Verheugt Pleiter e.a Mentaliseren in de kindertherapie

16 Behandelingen PD s die ook effect hebben op onveilige hechting Transference-focused psychotherapie (TFP), in plaats van dialectische gedragstherapie (DGT) en psychodynamische supportive psychotherapie (PSP), is bewezen dat het naast persoonlijkheidsproblematiek ook volwassen onveilige gehechtheid kan veranderen (Levy et al., 2006) Hoe zit dat bij mentalisatie bevorderende therapie (MBT)?

17 Pre post SCIDII personality disorders and pre SCL- 90 symptoms of distress after intensive MBT (N=62) SCID-II 1 SCID-II 2 SCID-II >2 SCID-II SCL 90 (t1) SCL 90 (t2) Hauber, K., Boon, A., & Vermeiren, R. R. (2017). Examining changes in personality disorder and symptomology in an adolescent sample receiving intensive mentalization based treatment - a pilot study. Child & Adolescent Psychiatry and Mental Health, 11(58).

18 Pre post SCL-90 versus AAI groups (N=33) Pre SCL-90 Pre SCL-90 Post SCL-90 Post SCL-90 mean Sd mean Sd p AAI Improved AAI unchanged AAI deteriorated

19 Dus stel diagnose PD dmv grondig onderzoek en behandel!

20 Veerkracht programma op scholen Veerkracht betekent in staat zijn om de uitdagingen van het leven aan te kunnen, zowel kleine als grote en vooral als het eigenlijk al niet echt mee zit.

21 Veerkracht / Resilience Programma Een simpel geestelijk gezondheids scholingsprogramma Met onderbouwde kennis Gebaseerd op Mentaliseren: Hoe kan je leren denken over je eigen gedachten - En die van anderen

22 Veerkracht

23 Vroegdetectie en behandeling Ernstige persoonlijkheidsstoornissen SGGZ volwassenen

24 Welk percentage patiënten profiteert niet van behandeling persoonlijkheidsstoornissen?

25 Is vroegdetectie mogelijk bij persoonlijkheidsstoornissen binnen de SGGZ voor volwassenen?

26 Huidige situatie Intake Psychotherapie Na 1 jr Effect Geen effect Contact beh Motivatie Systeem Comorbiditeit PO

27 Probleemstelling PsyQ Den Haag, Rotterdam, Utrecht 50% van onze patiënten profiteert niet van behandeling persoonlijkheidsstoornissen

28 Literatuur Voorspellende factoren BPS Biografische factoren Therapeut. alliantie Ernst as 2 comorb Trauma kinderlft Afweer mechanisme Laag IQ Belaste FA React stemmingsw TS Dissociatie Ernst as I st Etc.

29 Voorspellende factoren PsyQ PS Den Haag, Rotterdam en Utrecht Baseline Na 3 mnd

30 Prevalentie hallucinaties bij de borderline ps 43%

31 4 Karakteristieken AVH bij de borderline ps 3,5 3 2,5 2 1,5 1 * * non-patients BPD schizophrenia 0,5 * * 0 frequency duration amount negative disruption of life content

32 Comorbide diagnoses in BPS Totaal PTSS 41% Stemmingsst 54% Middelenmisbruik 32% Angststoornissen 70% Psychotische st 38% Eetstoornissen 17% Somatoforme st 36% Associatie met slecht beloop!

33 Associatie AVH in BPS met suïcidaliteit en opnames Phenomenological Emotional Cognitive interpretation MWUT, p-value MWUT, p-value MWUT, p-value Suicidal ideation last month Suicide plan last month 0.001* <0.001* 0.003* Suicide attempt last month 0.008* 0.002* Spearman s rho, p-value Spearman s rho, p-value Spearman s rho, p-value Crisis-service contacts within 2 years post-baseline Hospital admissions within 2 years post-baseline 0.143, , , , , 0.005* 0.227, 0.038

34 Misbruik kinderleeftijd borderline ps % Percentage EMO MISBR FYS MISBR SEKS MISBR EMO VERW FYS VERW Risico op hallucinaties

35

36 Visie Vroegkinderlijke traumatisering Stagnatie neurobiologische ontwikkeling Minder profijt van psychotherapie persoonlijkheidsstoornissen

37 Persoonlijkheidsstoornissen met vroegkinderlijke traumatisering en/of psychotische verschijnselen Focus op therapieën die minder verbaal complex zijn Bij aanvang behandeling en als geen verbetering na 3mnd

38 Psychotherapie op maat Hulpvraag Aandacht Geheugen Motivatie Systeem Diagnoses Psychosociale problemen Egosterkte Identiteit

39 Systeemtherapie Twee is beter dan 1 Onderzoek naar betrekken van partner bij behandeling persoonlijkheidsstoornis Significante verbetering op awareness en clarity van emoties van patiënten

40 Traumabehandeling EMDR PTSS persoonlijkheidsstoornis (n = 47) Baseline Eind EMDR N=6

41 Behandeling psychotische verschijnselen

42 Nonverbale therapie 19 maart 2018 proefschrift Suzanne Haeyen Met een RCT toont zij aan dat beeldende therapie werkt bij cliënten met emotioneelimpulsieve, angstig-vreesachtige problematiek.

43 Oefening 1. Breng je de voortgang bij iedere patiënt ter sprake? 2. Bij welke patiënt is dat moeilijker? 3. Wat is de reden?

44 Stel (comorbide) diagnoses, ook op jonge leeftijd Extra aandacht voor vroegkinderlijk trauma & psychotische verschijnselen Richt behandeling op hulpvraag patiënt Let op de therapeutische alliantie Evalueer de behandeling regelmatig