Implementatieplan Omgevingswet Samen werken aan samenwerken

Transcriptie

1 Implementatieplan Omgevingswet Samen werken aan samenwerken 12 september 2017

2 Vooraf Een nieuwe wet, de Omgevingswet, is in aantocht in 2019 of later, zoals de geluiden gaan. Wat moeten we doen? Wat betekent het voor ons? Of kunnen we nog wel even wachten? Dit document belicht deze drie vragen. En het antwoord: dat zullen we grotendeels zelf moeten geven, vanuit ons eigen perspectief. Natuurlijk is de wet de aanleiding en geven we invulling aan de vraagstukken die de Omgevingswet ons vraagt in te vullen, maar eigenlijk hebben we hiermee de kans om dat we al langer willen nu daadwerkelijk te gaan vormgeven. We hebben namelijk al veel werk verricht. Strikt genomen zijn wij al langere tijd bezig met wat de wet beoogt: meer ruimte bieden aan onze inwoners, meer dereguleren en het toewerken naar overheidsparticipatie. In ons WMO-beleid hebben we ingezet op de eigen kracht van onze inwoners. Dat is in ons ruimtelijk beleid nog niet overal het geval. We hebben nu de kans deze eigen kracht van inwoners en ondernemers en hun initiatief meer ruimte te bieden. We hebben een Toekomstvisie (dd. 20 december 2017) en die we als leidraad voor onze begroting gebruiken waar deze gedachte in is verwerkt. We hebben de aanbevelingen uit het Burgerkrachtonderzoek (raadsinformatiebrief van 10 mei 2016) ter harte genomen en onze organisatie werkt al geruime tijd, via het Sterk in je werk, aan een ontwikkeling die past bij het gedachtengoed van de Toekomstvisie. Deze stappen vormen een belangrijke basis voor de ambities die we voor de opgave Omgevingswet kunnen formuleren. De richting die de gemeente Valkenswaard voor ogen heeft, is leidend voor het proces van de komende jaren. We hebben in de eerste stappen naar dit Implementatieplan Omgevingswet een aantal sessies gehad: uiteraard met college en raad, maar ook met ambtelijke organisatie (zowel medewerkers als management) en externe stakeholders (professionele partners en een aantal betrokken inwoners). Met hen hebben we gekeken naar de opgave en besproken wat de opgave Omgevingswet kan betekenen voor Valkenswaard. Bij het bespreken van de rol van de gemeente Valkenswaard komen de woorden loslaten en vertrouwen regelmatig langszij. Dat vindt iedereen goed, maar men realiseert zich dat het zoeken zal zijn naar de juiste balans tussen het geven van vertrouwen en het vastleggen van datgene wat geregeld moet zijn (ofwel omdat het moet vanuit de wet, ofwel omdat we het willen). Laten we vooral kijken naar ons eigen proces, naar wat Valkenswaard nodig heeft om goed voorbereid te zijn. Hiervoor nemen we de tijd, vooralsnog tot eind De vertraagde invoering van de wet sluit dan nog mooier aan op ons eigen proces. Met dit document leggen we vast welke rol en ambities we willen hanteren voor de opgave Omgevingswet en we beschrijven de stappen die we nemen om de ambities, die we hierin vastleggen, waar te maken. Dit Implementatieplan Omgevingswet kan dienen als een kompas. Het daadwerkelijke werk (de reis) begint pas als het kompas gericht is. Dat doen we natuurlijk niet alleen. We gaan samen met onze inwoners en partners aan de slag om de invoering van de Omgevingswet in Valkenswaard tot een succes te maken! 2

3 Inhoud Hoofdstuk 1 Inleiding Aanleiding Verbeterdoelen Wat moeten en willen we met de opgave Omgevingswet? Onzekerheden en ook nog vertraging? Wat als we niets doen? Gemeenteraadsverkiezingen Leeswijzer... 7 Hoofdstuk 2 Rol en ambitie Inleiding Toekomstvisie als leidraad Sterk in je werk Handboek Overheidsparticipatie Rol en ambitie Invoeringsstrategie Ambities implementatieproces Omgevingswet Hoofdstuk 3 Wat betekent dit voor ons netwerk? Inleiding Inwoners en ondernemers van Valkenswaard A2-samenwerking Gemeenten Heeze-Leende en Cranendonck Metropool Regio Eindhoven Ketenpartners Ambitie netwerk Hoofdstuk 4 Wat betekent dit voor ons bestuur? Inleiding Wat betekent dit voor de raad? Wat betekent dit voor het college? Ambities bestuur Hoofdstuk 5 Wat betekent dit voor onze organisatie? Inleiding Organisatie Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) Ambities organisatie Hoofdstuk 6 Het instrumentarium (Omgevingsvisie en Omgevingsplan)

4 6.1 Inleiding Omgevingsvisies hogere overheden Omgevingsvisie Valkenswaard Omgevingsplan Programma s Omgevingsvergunning Handhaving en toezicht Ambities instrumentarium Hoofdstuk 7 Financiën Inleiding Toelichting Financiën Ambities Financiën Hoofdstuk 8 Wat gaan we (vanaf nu) doen om onze ambities te realiseren? Inleiding Stappen tot de invoering Omgevingswet in Valkenswaard gereed is Governance Waar beginnen we morgen mee? Tot slot

5 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Waarom een nieuwe wet voor het fysieke domein? De complexiteit van de veelheid aan wetten en regels werd te groot. Met de Omgevingswet bundelt de overheid de regels voor ruimtelijke projecten door 26 bestaande wetten voor onder meer bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening en natuur samen te brengen. De Omgevingswet zet de gebruiker centraler én beoogt meer flexibiliteit te bieden. De wet geeft ook veel bestuurlijke afwegingsruimte aan ons, het lokale bestuur, om beter in te spelen op lokale vraagstukken en maatschappelijke opgaven. Het motto van de wet is: Ruimte voor ontwikkeling, waarborgen voor kwaliteit. Het motto is vertaald in twee maatschappelijke doelen: 1. bereiken en in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit, en 2. doelmatig beheren, gebruiken en ontwikkelen van de fysieke leefomgeving ter vervulling van maatschappelijke functies. Deze doelen staan voorop bij de invoering van de Omgevingswet. Ook voor ons blijven deze doelen in de gehele opgave Omgevingswet voorop staan. De wet is ingevoerd om een aantal verbeteringen door te voeren. 1.2 Verbeterdoelen Het Ministerie van Infrastructuur & Milieu benoemt vier verbeterdoelen voor de nieuwe wet om de zojuist genoemde maatschappelijke doelen te bereiken (zie afbeelding 1). Afbeelding 1 Verbeterdoelen van de Omgevingswet (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) Dit alles om initiatieven beter en sneller van de grond te krijgen. Sneller doordat het mogelijk wordt om grotere, meer complexe opgaven, onder te brengen in een vergunning, waardoor de looptijd voor initiatiefnemers niet 26 weken of meer is (bij een bestemmingsplanproces) maar 8 weken (zoals als nu al bij eenvoudige vergunningen). Bovendien zullen de onderzoekslasten voor de initiatiefnemer na invoering van de wet lager zijn. Om deze doelen te behalen vraagt het Rijk de gemeente om het volgende: een Omgevingsvisie, een Omgevingsplan en aansluiting op het Digitaal Stelsel Omgevingswet in 2024 (voor zover nu bekend). Daarbij biedt het Rijk de mogelijkheid om decentraal invulling te geven aan de volgende beleidsvelden: geur, trillingen, bodem, externe veiligheid, het vormgeven van regels en afstanden rondom milieubelastende activiteiten en de bouwtechnische regels. Gekeken zal worden welke vervallen en welke lokaal nog gevoerd kunnen of moeten worden. Een nieuw beleidsveld dat kan worden toegevoegd aan de afwegingen in het fysieke domein is: gezondheid. Naast het invullen van deze inhoudelijke vraagstukken, ontstaat er voor de gemeente ook de mogelijkheid om een andere invulling te geven aan de verhoudingen tussen bestuur en samenleving. De mate waarin Valkenswaard verandering wil doorvoeren is een bestuurlijke keuze. Dit Implementatieplan Omgevingswet vormt hiervoor de richting. 5

6 1.3 Wat moeten en willen we met de opgave Omgevingswet? Uiteraard is er straks veel bepaald door de Omgevingswet zelf en zullen we ook van de Provincie Noord- Brabant regelgeving meekrijgen die wij als gemeente moeten uitvoeren. In het boek De Omgevingswet toegelicht van W. Tijssen en P. De Nijs staat in de tabel op p. 150 kort omschreven welke algemene rijksregels (die zijn weergegeven in 4 Algemene maatregelen van bestuur) gevoerd moeten worden. Het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) bevat regels om het milieu, waterstaatwerken, wegen en spoorwegen, zwemmers en cultureel erfgoed te beschermen. De regels ter bescherming van het spoor en zwemmers worden met het Invoeringsbesluit Omgevingswet ingevoerd. Het Bbl (Besluit Bouwwerken leefomgeving) geeft regels voor veiligheid, gezondheid en duurzaamheid. Inhoudelijke kaders voor overheidsorganen staan weergegeven in het Besluit Kwaliteit leefomgeving. Het Omgevingsbesluit regelt welk bestuursorgaan het bevoegd gezag is om een omgevingsvergunning te verlenen. Ook regelt het welke bestuursorganen, adviesorganen en adviseurs betrokken moeten worden bij de besluitvorming, de invulling van procedures en stelt het regels aan een aantal op zichzelf staande onderwerpen zoals de Milieu-effectrapportage ( De Omgevingswet toegelicht, W. Tijssen en P. De Nijs, p. 150). De Omgevingswet laat ook veel ruimte voor de lokale bestuurlijke tafel, dat moeten we niet vergeten. Daar is het mogelijk om zelf te bedenken wat we belangrijk vinden en wat niet. Wat willen we? Dat brengt vraagt ons om stil te staan bij onze rol in het fysieke domein (hoofdstuk 2).Waar laten we ruimte an anderen en wat rekenen we tot onze eigen rol. Bij het maken van keuzes hierin zullen we op zoek moeten naar de balans tussen algemeen belang en individueel belang, moeten we onze zorgplicht (te zorgen voor een goede fysieke leefomgeving) die we ook hebben bewaken? En moeten we oog houden voor die groepen in onze samenleving die niet altijd in staat zijn hun stem goed te laten horen? Ja, natuurlijk. Ook al willen we veel: zonder plicht zijn we niet. 1.4 Onzekerheden en ook nog vertraging? Rondom de Omgevingswet is op dit moment nog een aantal onzekerheden. Het Rijk gaat de invoering van de Omgevingswet uitstellen. Echter, bij het opstellen van dit Implementatieplan Omgevingswet is nog geen nieuwe datum formeel bekend gemaakt. De vier Algemene maatregelen van bestuur (zie paragraaf 1.3) zijn nog niet vastgesteld en de Invoeringswet (als uitwerking of aanvulling op de wet) eveneens niet. Daarnaast is er nog veel niet duidelijk over het Digitaal Stelsel Omgevingswet, waarmee initiatiefnemers, belanghebbenden en bevoegde gezagen de informatie digitaal kunnen uitwisselen die zij nodig hebben. Tenslotte is ook de Provinciale Omgevingsvisie, die gemeenten ook in de toekomst ruimtelijk zal leiden, nog niet gepubliceerd. Gelet op de omvang van de opgave is het van belang om nu al te starten, ondanks deze onzekerheden. Natuurlijk moeten we kijken naar wat we moeten, bij de invoering van deze wet, maar dit moment vraagt eigenlijk meer om wat we willen. Dit hebben we al in gang gezet met de Toekomstvisie. De komende periode gaan we op zoek naar de balans tussen wat we moeten en wat we willen en richten we hier ons proces op in. De vertraging van de invoering van de wet geeft ons zelfs een voordeel, namelijk een kortere tijd waarin we huidige regels voeren en tegelijkertijd de nieuwe al in gedachte hebben. Deze periode zou langer zijn wanneer er geen vertraging is. Als we nu starten en investeren in een goed proces om een omgevingsvisie te gaan maken, kunnen we in ons eigen tempo aan de slag. Ons doel is het betrekken van de samenleving bij gemeentelijke vraagstukken. De Omgevingswet is een middel om dat te bewerkstelligen. 1.5 Wat als we niets doen? Uiteraard zal menig betrokkene in dit proces zich afvragen: wat zou er gebeuren als we nu niets doen? Conclusie is dan natuurlijk: dat alles blijft zoals het is. Dan blijft het faciliteren van nieuwe initiatieven beperkt tot het toetsen aan regels of ze krijgen een langdurig proces en lukt het niet om (snel) in te spelen op nieuwe ontwikkelingen (maatschappelijk, technologisch et cetera). Ook het bieden van transparantie richting inwoners is dan niet gemakkelijk te bewerkstelligen. Immers: wanneer bij de invoering van de Omgevingswet nog geen Omgevingsplan vastgesteld is, worden alle bestemmingsplannen en verordeningen samengevoegd en vormt dat het (nieuwe) Omgevingsplan. De veelheid aan regels die dat met zich meebrengt, te vinden op diverse (digitale) locaties, betekent voor inwoners dat zij niet gemakkelijk kunnen achterhalen welke regels er in hun leefomgeving, of hun perceel van toepassing zijn. In 2024 moeten we zijn aangehaakt op het Digitaal Stelsel Omgevingswet. De regels zoals die er nu liggen, zijn niet altijd handig toepasbaar op gebieden en maken het aansluiten op het Digitaal Stelsel Omgevingswet arbeidsintensief en kostbaar. Het vraagt veel van de informatiearchitectuur om te zorgen voor inzichtelijkheid 6

7 voor inwoners (als dat al mogelijk is). Daarbij besteden we, als we het zo aanvliegen, geen aandacht aan de wensen van inwoners en partners op wat zij belangrijk vinden dat er al of niet geregeld is in hun leefomgeving. Voor de nieuwe beleidsvelden die het Rijk decentraliseert kan de gemeente de oude regelgeving 1 op 1 overnemen en vaststellen. De bestuurlijke afwegingsruimte blijft hierin dan onbenut en de kansen die de wet biedt om verandering te bewerkstellingen worden niet gepakt. Snelheid leveren en een integrale vergunning in 8 weken afwegen, zal dan zeker niet lukken, omdat de raad nog veel verantwoordelijkheid in het fysieke domein draagt en daarmee de duur van het proces bepaalt. Daarbij zullen gemeenten om ons heen de verandering wel doormaken en zullen we, als we niets doen, kansen missen. Partijen die willen investeren (bijvoorbeeld op toeristisch-recreatief gebied) zullen merken dat ze in andere gemeenten sneller voet aan de grond krijgen (immers daar kan wel in 8 weken een integrale vergunning worden verleend). Inwoners zullen horen dat andere besturen meer vertrouwen geven aan hun inwoners en ook meer vergunningsvrij toestaan en gaan vragen om verandering. De regio en ketenpartners zullen doorwerken aan deze opgave en vanuit hun perspectief invulling gaan geven aan beleidsvelden die, in ieder geval, door allen moeten worden belicht (geluid, trillingen, bodem etc.) en gaan vanuit dat perspectief op zoek naar wat zij belangrijk vinden aan de informatievoorziening en het vergunningenproces. Wachten totdat er meer bekend is, kan betekenen dat we worden ingehaald door onze omgeving. Door nu al te beginnen met de voorbereidingen kunnen we ons eigen proces inrichten, zoals dat past bij Valkenswaard. 1.6 Gemeenteraadsverkiezingen 2018 Natuurlijk zijn de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 een belangrijke mijlpaal in het hele implementatieproces van de Omgevingswet. Het proces dat in dit plan is opgenomen, biedt veel ruimte voor de nieuwe raad om invulling te geven aan wat er werkelijk belangrijk is in het fysieke domein. Aan de huidige raad de vraag om aan te geven of zij de ingezette koers met de Toekomstvisie, Burgerkracht, Handboek Overheidsparticipatie, Sterk in je werk ook als handvat wil zien voor de opgave Omgevingswet. Deze raad bepaalt de koers op hoofdlijnen om het proces te kunnen vormgeven en de voorbereidingen te kunnen starten. Dit Implementatieplan Omgevingswet gaat niet over de inhoud maar over rol, ambities en proces. De volgende raad bepaalt inhoudelijk wat er gaat veranderen (door invulling te geven aan Omgevingsvisie en Omgevingsplan). Als we nu beginnen is het mogelijk om het instrumentarium (Omgevingsvisie en Omgevingsplan waarvoor we inschatten dat de procestijd per instrument 1,5-2 jaar zou kunnen zijn) in 1 raadsperiode vorm te geven. Als we niet beginnen, kan deze stap pas na de zomer van 2018 (nadat een coalitie is gevormd) op de agenda van de nieuwe raad en dan is er bijna een jaar aan voorbereidingstijd verloren. Het is de vraag of dan nog het lukt om de opgave in 1 raadsperiode in te vullen. Uiteraard is er in het proces een aantal ijkmomenten opgenomen waarin wordt stilgestaan bij de koers, de weg die bewandeld is en nog bewandeld moet worden. Het eerste ijkmoment is logischerwijs net na de verkiezingen van Dan wordt duidelijk of het mogelijk is om het proces, zoals in gang gezet, uitgewerkt kan worden zoals gedacht. Het streven is om net na de zomer van 2018 de eerste wezenlijke keuzes aan de (nieuwe) raad voor te leggen. De Omgevingsvisie kan dan gereed zijn in (begin) 2020 en het Omgevingsplan in (eind) Leeswijzer Het Implementatieplan Omgevingswet begint met een uiteenzetting van de rol en ambitie (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt belicht wat de Omgevingswet betekent voor ons netwerk, in hoofdstuk 4 voor ons bestuur en in hoofdstuk 5 voor onze organisatie. Het instrumentarium van de Omgevingswet wordt in hoofdstuk 6 toegelicht en in hoofdstuk 7 de bijbehorende financiën. Het Implementatieplan Omgevingswet sluit af met de vraag: Wat gaan we (vanaf nu) doen om onze ambities te realiseren? 7

8 Hoofdstuk 2 Rol en ambitie 2.1 Inleiding Wat willen we bereiken? Dit is de vraag die het proces van de invoering bepaalt. Op hoofdlijnen is dit antwoord al te geven omdat we al een hele tijd werken aan de andere rol die we willen vervullen. We hebben nu de kans te laten zien wat we voor ogen hebben. Als we initiatieven van onze inwoners meer willen faciliteren, dan moeten we daar in deze opgave ook invulling aan geven. Het helder vaststellen van een gewenste rol (hoe willen we na invoering van de Omgevingswet overkomen op onze inwoners) geeft houvast voor het proces. Het vastleggen van de rol voor de gemeente Valkenswaard in het ruimtelijk domein geeft houvast voor het bestuur en de ambtelijke organisatie. Deze rol wordt voelbaar en zichtbaar voor inwoners en ondernemers van Valkenswaard. Het helpt om (zelf)kritisch te zijn op de vraagstukken die de revue gaan passeren en geeft invulling aan de sturingsfilosofie die de gemeente Valkenswaard wenst te bereiken. Doordat we al een tijd toewerken naar overheidsparticipatie, willen we dat gedachtengoed ook gaan gebruiken voor de Omgevingswet. 2.2 Toekomstvisie als leidraad De Omgevingswet sluit aan en ondersteunt bij de rol die van de overheid gevraagd wordt. In de Toekomstvisie wordt hier reeds naar verwezen: Toekomstvisie Valkenswaard 2030 De actieve en participerende houding die wij vragen van de burger, verlangt een vooruitstrevende houding en werkwijze van de gemeente. Met name vraagt dit om een open houding met kernwaarden als vertrouwen en coöperatie... specifieke competenties om de taken van de gemeente georganiseerd te krijgen. Daarbij is het wel van belang dat de eigen identiteit van Valkenswaard gewaarborgd blijft. Uitgangspunt voor het realiseren van de gewenste koers voor Valkenswaard in 2030 is dat de integrale beleids- en uitvoeringsopgave zoveel mogelijk gerealiseerd wordt met de inwoners en samenwerkingspartners binnen Valkenswaard. In de Toekomstvisie zijn drie pijlers vastgesteld voor het beleid van de gemeente Valkenswaard; sociale cohesie, innovatie en leisure. De Toekomstvisie laat zien dat Valkenswaard wil toegroeien naar een gemeente die inwoners en ondernemers faciliteert bij hun initiatieven. Hiervoor onderneemt de gemeente Valkenswaard al veel. Ook met Sterk in je werk (organisatieontwikkeling), Burgerkracht en het Handboek Overheidsparticipatie onderneemt zij stappen in de gewenste richting. De Toekomstvisie vormt de leidraad voor de verantwoording van de gemeentelijke begroting. Ook voor de opgave Omgevingswet biedt de Toekomstvisie een handvat. 2.3 Sterk in je werk In Sterk in je werk wordt omschreven hoe de organisatie mee kan ontwikkelen met de Toekomstvisie aan de hand van vijf speerpunten; dienstverlening, kernwaarden, integraal werken, het goede gesprek en overheidsparticipatie. Het programma is de strategische paraplu voor concrete uitvoeringsprojecten die bijdragen aan een sterkere organisatie. Het project overheidsparticipatie, waarvan de Omgevingswet deel uit maakt (zie afbeelding 2) valt hier ook onder. 8

9 Afbeelding 2 Intern traject ontwikkeling ambtelijke organisatie Deze vijf speerpunten worden breed opgepakt en leiden stap voor stap tot verandering. De Omgevingswet is een mooie aanvulling op wat al in gang is gezet en biedt ons de gelegenheid om in het fysieke domein de gewenste ontwikkeling door te maken. De kernwaarden empathisch, gelijkwaardig, oplossingsgericht en daadkrachtig passen bij ons. We willen ze gebruiken om het proces van de invoering van de Omgevingswet (bij het opstellen van Omgevingsvisie en Omgevingsplan) in te richten. 2.4 Handboek Overheidsparticipatie Ook in het Handboek Overheidsparticipatie gemeente Valkenswaard (2017) wordt de rol van de overheid beschreven. Er wordt een beweging omschreven van sturend en regisserend naar faciliterend: Samen met onze maatschappelijke partners creëren we oversteekplekken waar leef- en systeemwereld elkaar vinden. Daarmee willen we bereiken dat begrippen als faciliterende gemeente en burger/overheidsparticipatie doorvertaald worden van theoretische ambities naar concrete invullingen. Het bewandelen van dit pad is een uitdaging, maar deze uitdaging gaan we nu ook in de opgave Omgevingswet aan. Vertrouwen en loslaten worden sleutelwoorden die we gedurende het gehele proces moeten vasthouden. Zonder vertrouwen is loslaten niet mogelijk. En als we toe willen werken naar overheidsparticipatie dan ligt dáár onze uitdaging. In het handboek wordt overheidsparticipatie als volgt omgeschreven: het initiatief ligt bij bewoners. De overheid participeert door te ondersteunen, te stimuleren, ruimte te bieden en te faciliteren. Hierbij moet de overheid dus manieren vinden om los te laten en haar regelreflex te beheersen. De burger/ bewoner is initiatiefnemer. Aan ons de uitdaging dit te vertalen naar het proces van de invoering van de Omgevingswet van de komende jaren (en alle jaren daarna). 2.5 Rol en ambitie Het door BMC ontwikkelde model in afbeelding 3 is gebruikt als handvat voor discussies en werksessies. De linkerzijde van het model gaat uit van een eigen verantwoordelijkheid van inwoners en partners en de rol van de gemeente is daarop aangepast. De rol links bovenin Dynamiek in de Flashmob gaat het meest uit van overheidsparticipatie, de eerder gekozen richting. Binnen deze rol faciliteert de gemeente initiatieven. De partijen die initiatieven op gang brengen, zijn in staat om veel zelf te organiseren en weten aan te geven wat zij van de gemeente nodig hebben. In deze rol gaat de gemeente uit van vertrouwen in haar inwoners en ondernemers en biedt hen veel ruimte voor eigen initiatief. Dit betekent ook dat de gemeente weinig sturend zal optreden, een geringe hoeveelheid beleid en ook regels voert en in lijn met deze rol haar besluitvorming toepast. 9

10 Afbeelding 3 RolVastWijzer Wat past dan bij ons? In de Toekomstvisie, Burgerkracht en Handboek Overheidsparticipatie wordt duidelijk dat het gewenst is dat de gemeente meer gaat reageren of inspelen op initiatieven van buiten en uitgaat van een faciliterende rol. En innovatie noemen we in onze Toekomstvisie als pijler. Hiervoor liggen ook kansen in deze opgave. Daarmee komen we uit aan de linkerzijde van het model. Door hierin verder te ontwikkelen en invulling te geven aan overheidsparticipatie en innovatie groeien we toe naar de rol linksboven. Dynamiek in de Flashmob. Natuurlijk blijven we kritisch op onszelf en realiseren ons dat het lef vraagt. We kunnen de mensen om ons heen organiseren die ons af en toe de spiegel voorhouden. De kans bestaat namelijk dat we, als we dieper in de materie duiken, onze rol vergeten en vervallen in oud (regel)gedrag. Onze rol is onze identiteit. Dat is wat de inwoner van ons te zien krijgt. Het is onze uitdaging om rolvast te acteren, ook als het moeilijk is. Toch kan het zo zijn dat we in een specifiek geval (bij een bepaald gebied of een bepaald thema) heel bewust kiezen voor een (tijdelijk) andere rol. Dit is een optie die we niet te snel willen toepassen, maar deze hoeven we nu nog niet uit te sluiten. Vooralsnog stellen we dat we overheidsparticipatie/ rol Dynamiek in de Flashmob als onze nieuwe identiteit willen zien. Deze nieuwe identiteit betekent ook iets voor onze inwoners en partners: meer verantwoordelijkheid (bijvoorbeeld voor het vinden van een passende oplossing die draagvlak heeft). Uiteraard hebben we als gemeente ook de rol om te zorgen dat we de wet- en regelgeving van hogere overheden uitvoeren. Dit kan ook betekenen dat we soms sturender optreden dan vanuit onze rol passend zou lijken. In dat geval kunnen wellicht inhoudelijk niet veel ruimte laten, maar hebben we wel de mogelijkheid om zichtbaar te maken (door bijvoorbeeld goede informatievoorziening) waarom we handelen zoals we doen. Daarbij is het onze eigen verantwoordelijkheid om de balans te bewaren tussen wat individuele initiatiefnemers willen en vanuit algemeen belang gewenst is. Net als wijzelf zal ook ons netwerk mee moeten groeien naar deze nieuwe rol. 2.6 Invoeringsstrategie De ambities voor het implementatieproces belichten we aan de hand van het VNG-model (afbeelding 4) dat voor de Omgevingswet wordt gebruikt. 10

11 Werken we van binnen naar buiten of andersom? Dat antwoord is snel gegeven. Natuurlijk willen we vanuit inwoners aan de slag en denken we oprecht dat we door moeten gaan met onze verandering richting een andere rol, maar daarmee willen we nog niet zeggen dat we alles wat we al bereikt hebben, onbenut laten. We werken van buiten naar binnen, maar benutten wat we aan beleid beschikbaar hebben. Tegelijkertijd realiseren we ons ook dat we, willen we onze faciliterende rol gaan bereiken, niet moeten vasthouden aan al het beleid (incl. bestemmingsplannen en verordeningen) dat we gemaakt hebben. Open en eerlijk zullen we steeds met elkaar het gesprek voeren of we onze rol en onze aanpak invullen zoals we dat zelf graag voor ogen zien. Er zal een balans gezocht moeten worden tussen durven loslaten en gebruik maken van wat we hebben. Onze inwoners houden ons scherp en als we zelf open staan voor suggesties, vertrouwen we erop dat we de vernieuwing vanzelf op gang gaan brengen. Afbeelding 4 VNG-model verandertypen We denken dat we nu al aan de slag kunnen met de vraagstukken die we tegenkomen en daarin kunnen kijken wat we kunnen aanpassen of vernieuwen (passend bij de onderscheidende rol in het VNG- model). De opgave Omgevingswet vraagt een proces van een aantal jaren. Die tijd kunnen we gebruiken om ons steeds meer te richten op vernieuwing. Dat houdt in dat we het huidige beleid voeren, totdat we besluiten het anders te doen, maar wel kritisch zijn op hoe sturend we soms zijn. En kijken waar we kunnen innoveren. Hierin zal een goede balans gevonden moeten worden. Maar nieuwe vraagstukken: die durven we wel vernieuwend in te steken! Daarbij kunnen we langzaam aan gaan oefenen en leren hoe we kunnen loslaten en vertrouwen. 2.7 Ambities implementatieproces Omgevingswet We gebruiken de Toekomstvisie als richting voor de opgave Omgevingswet. We houden de rol overheidsparticipatie/ Dynamiek in de Flashmob als identiteit voor ogen. De reeds in gang gezette programma s en activiteiten (Sterk in je werk, Burgerkracht, Handboek Overheidsparticipatie) koppelen we aan de opgave Omgevingswet. Gedurende het implementatieproces benutten we het bestaande beleid en regels (die onder onze verantwoordelijkheid vallen) zo ruim als mogelijk. We vernieuwen waar dat kan, in ieder geval bij nieuwe vraagstukken. We zijn kritisch op onze sturende rol nu en in de toekomst. We werken van buiten naar binnen en zijn bereid om inwoners en partners veel ruimte te bieden. 11

12 Hoofdstuk 3 Wat betekent dit voor ons netwerk? 3.1 Inleiding Natuurlijk richt de gemeente Valkenswaard zich op haar inwoners/partners. Met het invullen van de rol en ambities voor de opgave Omgevingswet in het fysieke domein verandert er ook wat voor hen. Zij mogen verwachten dat zij gedurende het proces veel mogen inbrengen, maar zullen zich ook gaan realiseren dat dit andersom ook van hen verwacht wordt. Initiatiefnemers zullen moeten wennen aan de grotere verantwoordelijkheid die zij krijgen. Draagvlak creëren, oplossingen zoeken voor aandachtspunten in hun initiatief in overleg met belanghebbenden: daar kunnen ze op investeren voordat zij bij de gemeente aankloppen om hulp of een vergunning. Participatie is een belangrijke pijler in de Omgevingswet. Vroegtijdig samenwerken vergroot de kwaliteit van oplossingen en zorgt ervoor dat verschillende perspectieven, kennis en creativiteit direct op tafel komen. Gemeente, inwoners en partners beschikken samen over een breed skala aan kennis en kunde. Die willen we zoveel mogelijk delen en benutten. De gemeente Valkenswaard is onderdeel van een netwerk. Zij is onderdeel van de A2-samenwerking met de gemeenten Heeze-Leende en Cranendonck, acteert in de MRE (Metropool Regio Eindhoven) en heeft verbinding gemaakt met de ketenpartners (Provincie Noord-Brabant, GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst), Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost, Waterschap De Dommel en Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant) voor deze opgave. De vier verbeterdoelen van de Omgevingswet zijn handvat voor wat wij het netwerk te bieden hebben: meer transparantie in regelgeving, meer samenhang en snellere procedures, die wij kunnen bereiken door onze bestuurlijke afwegingsruimte goed in te vullen. 3.2 Inwoners en ondernemers van Valkenswaard In de Toekomstvisie is uitgesproken dat de gemeente Valkenswaard wil dat de integrale beleids- en uitvoeringsopgave zoveel mogelijk gerealiseerd wordt met de inwoners en samenwerkingspartners binnen Valkenswaard. Met het opstellen van de Toekomstvisie hebben we al laten zien dat we in staat zijn om ruimte te bieden aan onze inwoners. Dat past natuurlijk ook bij de opgave die nu voorligt. De daadwerkelijke participatie krijgt weliswaar vorm na de vaststelling van dit Implementatieplan Omgevingswet. Toch heeft er al een eerste avond met inwoners uit Valkenswaard plaatsgevonden. Met hen zijn de diverse rollen uit het model in Hoofdstuk 2 besproken en belicht. Zij vinden dat de gemeente nu meer mag loslaten, maar zien ook een rol weggelegd voor de gemeente als het niet lukt om er zelf uit te komen. De uitdaging zal zijn om samen helder te krijgen waar een rol van de gemeente Valkenswaard gewenst is, en waar niet. Op 9 oktober 2017 vindt een tweede avond plaats. Op die avond bespreken we de richting die de gemeente Valkenswaard (met deze opgave) op wil en horen we van hen op welke wijze zij in het proces van het opstellen van de omgevingsvisie betrokken willen worden. Dit is de eerste stap waar onze inwoners zullen merken dat zij betrokken worden bij het tot stand brengen van de nieuwe instrumenten: de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan. Over een aantal jaren, nadat de gemeente Valkenswaard voldoet aan de vereisten van de Omgevingswet (en aangesloten is op het Digitaal Stelsel Omgevingswet), is het mogelijk voor inwoners en ondernemers om digitaal, helder en inzichtelijk te beschikken over de voor hen relevante informatie uit het ruimtelijke domein. Ook zullen zij merken dat er, door een andere wijze van regelgeving, minder vaak vergunning aangevraagd hoeft te worden of dat een aantal vergunningen sneller kan worden verleend. Bij nieuwe initiatieven gaan initiatiefnemers een meer open houding van de gemeente ervaren en merken dat hun ideeën een plek kunnen krijgen. Uitdaging daarbij is om ervoor te zorgen dat de initiatiefnemer ook collectieve verantwoordelijkheid laat zien en oog houdt voor het algemeen belang. En ook zij zullen nu dus mee moeten op de ingeslagen weg. Zelf de handschoen oppakken, zelf het cement gaan vormen van hun eigen ambitie in hun eigen gemeente. Het is immers niet alleen de overheid die een leefomgeving maakt, dat doen we samen. Met gerichte communicatie (ook digitaal) willen we onze inwoners en partners gedurende het gehele proces de mogelijkheid bieden om over actuele informatie te kunnen beschikken. De gemeente Valkenswaard speelt een rol bij die thema s die zij bij de invoering van de Omgevingswet heeft uitgewerkt in het Omgevingsplan of wanneer zij haar zorgplicht moet invullen. Dit alles betekent dat inwoners en bedrijven meer verantwoordelijkheid dragen dan nu het geval is. Als zij een plan hebben, moeten zij zelf op zoek naar draagvlak en zullen zij moeten zorgen voor kwaliteit. Zij hebben de beschikking over relevante informatie (bv. gegevens over geluid) uit het digitale 12

13 stelsel die zij kunnen gebruiken bij hun planvorming. Daarbij vraagt dit alles van onze inwoners en ondernemers dat zij proactief betrokken zijn en blijven bij hun leefomgeving. 3.3 A2-samenwerking De gemeenten Cranendonck, Heeze-Leende en Valkenswaard werken sinds 2004 op verschillende onderdelen samen: Werk en Inkomen (W&I), Administratie & Belastingen, Ondersteuning Bestuur & Organisatie, Techniek & Gegevens, Advies & Beleid (Financiën, Control en P&O) en Advies & Beleid (Communicatie, Juridische Zaken, Informatiemanagement, Inkoop). Omdat de A2-samenwerking op vrijwel alle bedrijfsvoerings-aspecten voor hen en voor ons ondersteuning biedt, zijn de gemeenten Heeze-Leende en Cranendonck in dit proces belangrijke stakeholders. De Omgevingswet vraagt ons om in 2024 aangesloten te zijn op het landelijk Digitaal Stelsel Omgevingswet. De opgave rondom informatiemanagement en Digitaal Stelsel Omgevingswet die hierbij een rol speelt, zal de A2-samenwerking voor ons vormgeven. Uiteraard is het dan meer dan wenselijk dat er tijdig met drie gemeenten wordt bekeken wat deze opgave behelst (wat gezamenlijk kan en eventueel wat niet). Elkaar leren kennen, elkaars kennis benutten, het organiseren van gezamenlijk opleiding: het zijn voorbeelden van samenwerken die in deze opgave interessant kunnen zijn. De organisatie A2-samenwerking is nauw betrokken bij het opstellen van dit Implementatieplan Omgevingswet en blijft gedurende het invoeringsproces een belangrijke speler voor ons. Gezien de opgave voor digitalisering, die de A2- samenwerking voor ons zal invullen, is het van belang om te zorgen voor heldere afspraken met de A2- samenwerking en onderling. Wat vragen we van hen (gezamenlijk of individueel) en wat mogen zij van ons verwachten? Daar kunnen we al mee aan de slag. Tegelijkertijd kunnen we bekijken wat dit vraagt van het proces dat de drie gemeenten vormgeven voor de invoering van de Omgevingswet. 3.4 Gemeenten Heeze-Leende en Cranendonck De gemeenten Heeze-Leende en Cranendonck zijn nog niet zo ver als Valkenswaard met de opgave Omgevingswet. Heeze-Leende volgt de ontwikkelingen rondom de Omgevingswet nauwlettend en zal dit jaar (2017) een projectopdracht vaststellen waarna in 2018 gestart wordt met het implementatieproces. De gemeente Cranendonck heeft een bestemmingsplan Buitengebied dat aan actualisatie toe is en bekijkt in hoeverre zij daarin de verbinding wil maken met de Omgevingswet. Daarbij is de gemeente Cranendonck voornemens om in 2018 actief aan de slag te gaan met de opgave Omgevingswet. De gemeente Cranendonck zet op het gebied van organisatieonwikkeling en manier van werken, bewust een beweging in die aansluit bij de doelstellingen van de Omgevingswet. Omdat de opgave voor het Digitaal Stelsel Omgevingswet door onze gezamenlijk opgerichte A2-samenwerking zal moeten worden uitgevoerd, kijken we samen naar de opgave Digitaal Stelsel Omgevingswet, zeker omdat dit de bedrijfsvoering van de drie gemeenten kan optimaliseren. De komende periode onderzoeken we op welke manier en binnen welk tijdpad hieraan invulling gegeven kan worden. De gemeenteraden van Valkenswaard, Heeze-Leende en Cranendonck hebben afgesproken in het najaar van 2018 een gesprek te voeren over de toekomstvisie van de A2-samenwerking en tot dat moment terughoudend om te willen gaan met beleidsmatige samenwerking op de opgaven Omgevingswettussen de drie gemeenten. Voorlopig is inhoudelijke of beleidsmatige samenwerking dan ook niet aan de orde. 3.5 Metropool Regio Eindhoven Daarnaast is Valkenswaard ook onderdeel van Metropoolregio Eindhoven, een netwerkorganisatie van 21 gemeenten. Een van de samenwerkingsthema s van de Metropoolregio Eindhoven is Strategie Ruimte. In dit kader is er een Integrale Ruimtelijke Strategie opgesteld, die in het najaar 2017 in de gemeenteraden voorligt ter besluitvorming. Deze regionale ruimtelijke strategie zal voor de provincie dienen als input voor de Provinciale Omgevingsvisie. De Metropoolregio Eindhoven bevindt zich op dit moment in een evaluatieproces dat naar verwachting verregaande gevolgen zal hebben voor de samenwerking. Het is pas medio 2018 helder of ruimtelijke ordening in de toekomst een thema blijft binnen de Metropoolregio en op welke wijze er op ruimtelijk gebied wordt samengewerkt. Doordat elke gemeente zich nu (her)bezint op nieuw instrumentarium, is het goed in dit netwerk te acteren om te bezien of op de grensvlakken bij bepaalde thema s (zoals bijvoorbeeld geluid, luchtkwaliteit etc.) afstemming moet worden gezocht. Maar ook samen optrekken richting de Provincie Noord-Brabant, op inhoudelijke vraagstukken (denk aan de PAS, Programma Aanpak Stikstof), kan wenselijk zijn. De uitdaging is om te 13

14 investeren in de diverse netwerken die passen bij onze opgave en na te gaan op welke vraagstukken samenwerking wenselijk is. 3.6 Ketenpartners Alle ketenpartners (Provincie Noord-Brabant, GGD, Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost, Waterschap De Dommel en Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant) bereiden zich voor op de Omgevingswet. Zij zijn proactief en willen graag meedenken in de totstandkoming van onze Omgevingsvisie ofwel Omgevingsplan. Hoe ze dat kunnen doen, is nog een zoektocht, maar GGD, Veiligheidsregio Brabant-Zuid-oost en Omgevingsdienst Zuid-oost Brabant denken in gezamenlijkheid na over de manier waarop zij een bijdrage kunnen leveren aan de 21 gemeenten aan wie zij verbonden zijn. De ketenpartners zijn van belang voor ons omdat zij specifieke kennis en kunde hebbenvoor de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan, maar zij zijn ook onze partner in het uiteindelijke (nieuwe) vergunningenproces. Bij een aanvraag om een vergunning dienen binnen 8 weken de (van toepassing zijnde) beleidsthema s integraal te zijn afgewogen en dient er een besluit te worden genomen waaronder ook die van de ketenpartners. Dit vraagt grote flexibiliteit van de betrokken adviseurs en heldere afspraken. Door hun betrokkenheid gedurende het implementatieproces te organiseren, is de kans groter dat er begrip is voor de regels die Valkenswaard stelt (en waaraan getoetst dient te worden). Structureel overleg over de Omgevingswet met de ketenpartners krijgt langzaam aan vorm. Gezamenlijk bekijken we wat een goede manier kan zijn om hen te betrekken. 3.7 Ambitie netwerk We stellen onze inwoners en partners centraal en willen hun initiatieven kunnen faciliteren (overheidsparticipatie). We vragen maximale inbreng van onze netwerkpartners (inwoners, bedrijven, ketenpartners et cetera). We experimenteren met diverse vormen van participatie (bijvoorbeeld digitaal, social media al of niet gekoppeld aan burgerstijlen et cetera). We investeren in de netwerken van inwoners en ondernemers en professionele partners. We investeren in het betrekken van een grotere groep inwoners om te voorkomen dat alleen het bestaande netwerk kennis neemt van de opgave. We werken samen aan de opgave voor het Digitale Stelsel Omgevingswet met de A2-samenwerking en de Gemeenten Heeze-Leende en Cranendonck. We streven naar een afgestemd proces met de gemeenten Heeze-Leende en Cranendonck om de opgave voor het Digitaal Stelsel Omgevingswet zo goed mogelijk te kunnen doorlopen. We geven de nieuwe instrumenten met de ketenpartners samen vorm. We acteren in MRE (Metropool Regio Eindhoven)-verband op de opgave Omgevingswet om aangehaakt te zijn bij ontwikkelingen in relatie tot de opgave Omgevingswet van andere gemeenten in de regio Eindhoven. We vormen per opgave een passend netwerk en investeren daar ook in. 14

15 Hoofdstuk 4 Wat betekent dit voor ons bestuur? 4.1 Inleiding Overheidsparticipatie betekent dat wij als bestuur en organisatie meer gaan werken vanuit vertrouwen en dat we durven los te laten, en dit dus ook doen! Het vraagt een andere mindset van ons allemaal. Als overheid zullen we dus (nog) meer klantgericht moeten gaan denken, waarbij we ons moeten realiseren dat de belangen van onze klanten soms tegengesteld kunnen zijn (bijvoorbeeld initiatiefnemer vs. iemand die nadeel van het plan ondervindt). Open staan voor kansen en deze omarmen. Kansen zien in plaats van bedreigingen en actief zoeken naar oplossingen: daar willen we voor gaan. Liever ja, mits.., dan nee, tenzij. Uiteraard altijd met het algemeen belang voor ogen. Maar vooral ook met het oog op onze ambities. Want om alle ambities te verwezenlijken is partnership absoluut noodzakelijk. Als we willen faciliteren dan volgen we. En als we volgen dan is onze rol alweer anders dan nu. Overheidsparticipatie heeft vele mooie kanten. Toch is het ook zo dat het kan betekenen dat de mensen die (verbaal) minder sterk zijn of minder mogelijkheden hebben om informatie te vergaren (als straks alles digitaal is) ook belangen hebben die soms moeten worden meegewogen. Hoewel in de huidige situatie dezelfde aandachtspunten liggen, is het wel goed om aandacht te houden voor de groepen die niet zo goed in staat zijn hun belangen te verdedigen. Daar waar de samenleving vraagt aan het bestuur om sturend te zijn, en de mogelijkheid er is, zal zij sturend optreden. Ook zal er op diverse vraagstukken geen of een beperkte rol voor de gemeente zijn weggelegd en zullen inwoners zelfredzaam (moeten) zijn bij het oplossen van vraagstukken in de leefomgeving. We vertrouwen erop dat dat zal lukken, maar realiseren ons dat we ook een zorgplicht hebben om onze fysieke leefomgeving goed te houden. In bepaalde gevallen kan dat betekenen dat er toch sturend moet worden opgetreden. Dit zal niet altijd gemakkelijk zijn. 4.2 Wat betekent dit voor de raad? Het is de bedoeling van de wet dat de raad, meer dan nu, de kaders en de grote lijnen bepaalt voor wat zij belangrijk vindt in het fysieke domein. Met de Omgevingswet verschuift een deel van de taken dat nu nog bij de gemeenteraad ligt naar het college en de samenleving. De raad stelt de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan vast, waarmee hij de speelruimte voor het college (en daarmee de speelruimte voor inwoners) bepaalt. De rol Dynamiek in de Flashmob / overheidsparticipatie is hiervoor het handvat en vormt een leidraad voor de sturingsfilosofie na invoering van de Omgevingswet. Hierin kunnen we ook innoverend zijn. Dit vraagt rolvastheid en lef om een andere politieke stijl te hanteren. De mate van detaillering en de wijze van formuleren van kaders en regels in de nieuwe instrumenten laat zien wat Valkenswaard voorstaat. Als we ruimte willen laten voor initiatieven en vertrouwen willen geven aan onze inwoners en partners zullen we kritisch moeten zijn op datgene wat we willen vastleggen of waarop we willen sturen. Ruimte geven vraagt ook het vertrouwen van de raad in het college en de samenleving om de uitvoering van initiatieven aan hen over te laten. De gemeenteraad kan het college maximaal de ruimte geven om de uitvoering van initiatieven ter hand te nemen. De gemeenteraad heeft de bevoegdheid om het vaststellen van delen (gebieden of thema s) van het Omgevingsplan te delegeren aan het college. Bij de uitwerking van het Omgevingsplan zal aandacht worden besteed aan dat wat de raad aan het college wil delegeren. De nieuwe raad (2018) geeft aan welke beleidsthema s in Omgevingsvisie en Omgevingsplan moeten worden verwerkt, uiteraard pas nadat helder is wat onze inwoners en ondernemers ervan vinden. Die beleidsthema s vormen een handvat voor de verdere uitwerking van de instrumenten. De opgave Omgevingswet vraagt om een goede verbinding met de raad. In hoofdstuk 8 volgt daarom het voorstel om een klankbordgroep Omgevingswet in de raad te vormen. 4.3 Wat betekent dit voor het college? Voor het college is het van belang dat het een helder en bruikbaar kader van de raad meekrijgt. Binnen dat kader wordt het de verantwoordelijkheid van het college om de afwegingen te maken op ontwikkelingen en initiatieven in de samenleving. Met een omgevingsvergunning kunnen inwoners en bedrijven (en overheden) toestemming vragen om één of meer activiteiten in de fysieke leefomgeving uit te voeren. De omgevingsvergunning in de nieuwe Omgevingswet zal in principe binnen 8 weken afgegeven moeten worden, waarbij de vergunningaanvraag meer integraal en in afstemming met de ketenpartners beoordeeld moet worden. Dat is nu ook het geval, alleen kunnen er meer complexe vraagstukken dan nu in een vergunningaanvraag worden onderbracht. Het college krijgt onder de Omgevingswet ook de mogelijkheid om 15

16 af te wijken van het Omgevingsplan door een bepaalde vergunning te verlenen. Het criterium voor de vergunningverlening is: een evenwichtige toedeling van functies aan locaties. In tegenstelling tot de huidige wetgeving krijgt de raad hiervoor geen instemmingsbevoegdheid meer. Hij heeft slechts de adviesbevoegdheid. Duidelijk is wel dat met het laten vervallen van de instemmingsbevoegdheid van de gemeenteraad het college uiteindelijk het bestuursorgaan is dat over de aanvraag tot afwijking beslist. Uitgangspunt is dat er in overleg tussen gemeenteraad en college afspraken worden gemaakt over de invulling en delegatie. Voor het college en de samenleving betekent dit een grotere verantwoordelijkheid en vraagt het lef om hieraan invulling te geven. 4.4 Ambities bestuur We stellen onze inwoners en partners centraal en willen hun initiatieven kunnen faciliteren (overheidsparticipatie). We gaan op zoek naar een optimale rolverdeling tussen raad, college en inwoners die het mogelijk maakt om deze initiatieven te kunnen faciliteren. De raad geeft veel verantwoordelijkheid aan inwoners en college. De inwoners en partners ervaren meer ruimte in wat zij zelf mogen realiseren in het fysieke domein. We realiseren ons dat we voor sommige vraagstukken sturend moeten optreden. (Beleid)keuzes maken we vanuit de gedachte van overheidsparticipatie. We bewaken de verbeterdoelen van de Omgevingswet maximaal. We bewaken de rol en ambities die we met dit Implementatieplan Omgevingswet vastleggen, op een aantal ijkmomenten in het proces. De eerste is na de verkiezingen van

17 Hoofdstuk 5 Wat betekent dit voor onze organisatie? 5.1 Inleiding Om de Toekomstvisie waar te maken is de organisatie enige tijd geleden gestart met organisatieontwikkeling. Hiervoor is de Toekomstvisie vertaald naar het programma Sterk in je Werk. Dit programma loopt nog enige tijd door. De Omgevingswet kan hierbij als katalysator fungeren en de zichtbaarheid van de bedoelde verandering vergroten. De organisatie heeft in het traject van de Omgevingswet de uitdaging aan te gaan om het instrumentarium volgens onze ambities vorm te geven en daarbij een ontwikkeling door te maken die past bij de rol die we voor ogen hebben. Dit vraagt, naast tijd en geld, om de instrumenten goed vorm te geven, de processen te herijken en om ontwikkeling op het gebied van kennis en competenties. Naast de opgave van de organisatie zelf moet er natuurlijk ook gewerkt worden aan informatiemanagement en aansluiting op het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Het totale pakket vraagt de aansturing van een Programmamanager om te zorgen dat op alle terreinen de juiste resultaten worden geboekt. 5.2 Organisatie Integraal werken en het betrekken van inwoners en partners bij vraagstukken wordt al ruim toegepast, uiteraard binnen de mogelijkheden die er nu zijn. Na invoering van de Omgevingswet mag dat nog meer dan nu worden ingebed en zal aan de voorkant meer ruimte moeten komen om participatie vorm te geven. De medewerker zal proactief mee moeten denken en beoordelen of een plan past binnen de algehele gemeentelijke visie. De kaders die het bestuur heeft vastgelegd zijn hiervoor leidend. Toch zijn er niet altijd vastomlijnde regels waarop kan worden getoetst en zal op basis van gedeelde argumenten, gezond verstand en redelijkheid een keuze moeten worden gemaakt. De implementatie zelf zal de nodige inzet van medewerkers vragen. Uiteraard willen we dat de initiatieven die binnenkomen tijdens de implementatie ook bediend worden ( de winkel moet open blijven gedurende de verbouwing ). Dit is een behoorlijke uitdaging. Insteek is dat de vormgeving van de nieuwe instrumenten met veel betrokkenheid van eigen medewerkers plaatsvindt. Het proces van vormgeven vraagt om hun kennis en kunde (van zowel de inhoud als van Valkenswaard zelf) en tegelijkertijd doen zij ervaring op met de nieuwe manier van werken. Wellicht kunnen we ruimte creëren door kritisch te zijn op bijvoorbeeld het opstellen van nieuw beleid (als we weten dat bij het opstellen van de Omgevingsvisie keuzes gemaakt gaan worden over welk beleid we voeren of niet). De Omgevingswet zal ook tot gevolg hebben dat een aantal werkprocessen moet worden doorgelicht en veranderd. Dit betreft in ieder geval het vergunningenproces, maar het kan ook processen betreffen op het terrein van dienstverlening. Maar naast allerlei veranderingen in regels en documenten begint de echte verandering bij onszelf. Eenieder binnen de gemeentelijke organisatie en het bestuur heeft de opgave mee te ontwikkelen naar de rol van vertegenwoordiger van de faciliterende overheid die Valkenswaard graag wil zijn. Voor het in kaart brengen van belangen en het maken van integrale afwegingen is het belangrijk dat men omgevingssensitief is, kan luisteren en een open houding heeft ten aanzien van een bepaalde opgave. Nog meer dan nu zal er aandacht besteed moeten worden aan het betrekken van inwoners en stakeholders. Het opereren in een speelveld van belangen en toch een resultaat behalen vraagt bepaalde competenties. Deze zullen meer ontwikkeld worden. Voor de ambtelijke organisatie is deze opgave, door het programma Sterk in je werk, zeker geen nieuws. Toch zal het niet altijd gemakkelijk zijn om deze ontwikkeling door te maken. Veiligheid en het vertrouwen te mogen experimenteren helpen in het groeien naar nieuwe manieren van werken. De groei begint nu al. Daar waar het nu al kan, zal de organisatie scherp moeten zijn op de ruimte die we nu al kunnen nemen. 5.3 Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) Voor het ondersteunen van de veranderopgaven en het bereiken van de doelen van de Omgevingswet is digitalisering een belangrijk instrument op het gebied van informatievoorziening. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet ondersteunt gebruikers maximaal bij de uitvoering van processen voor planvorming, 17

18 vergunningverlening, toezicht en handhaving via kwalitatief goede informatie op het gebied van de fysieke leefomgeving. Het levert integraal inzicht en overzicht voor de gebruikers en maakt het mogelijk dat (besluitvormings-)processen sneller en voorspelbaarder verlopen. Het doel van het Digitaal Stelsel Omgevingswet is: eenzelfde informatiepositie voor overheden, ketenpartners en inwoners. De gemeente wordt gevraagd zich daarbij aan te sluiten, uiterlijk in 2024 (volgens de huidige berichtgeving). Het is bij de invoering van de Omgevingswet mogelijk om een vanuit één digitaal loket vergunningen aan te vragen, een melding te doen of te zien welke regels van toepassing zijn op een bepaalde locatie.. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet heeft een tweetal pijlers: de eigen informatie en de informatie van andere bronhouders. Het is uiteindelijk de bedoeling dat initiatiefnemers met één klik op een digitale kaart kunnen zien wat wél en wat niet mag. De rol van het Digitaal Stelsel Omgevingswet in de uitvoering van de processen van de Omgevingswet is een ondersteunende. Het digitaal stelsel grijpt niet in op de digitalisering binnen de betrokken organisaties, maar zij moeten met hun digitalisering wel aansluiten op de voorzieningen van het landelijk digitaal stelsel. Daarnaast is zaakgericht werken een voorwaarde om op de juiste manier aan te sluiten op het Digitaal Stelsel Omgevingswet. De informatie die beschikbaar gesteld wordt via het Digitaal Stelsel Omgevingswet moet op de juiste manier vastgelegd en raadpleegbaar zijn. Het is niet zo dat het digitaal stelsel vanuit het niets wordt opgebouwd. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet maakt (verplicht) gebruik van de bestaande bouwstenen van de generieke digitale infrastructuur (GDI), zoals DigiD, e-herkenning, basisregistraties, lopende zaken en berichtenboxen, en andere e-overheid bouwstenen. Bestaande voorzieningen worden hergebruikt voor het digitaal stelsel als de gebruikte software voldoende toekomst vast is. Zo nodig worden bestaande voorzieningen aangepast om de gewenste functionaliteit te kunnen leveren. Als bestaande voorzieningen de gewenste functionaliteit niet kunnen leveren, wordt iets nieuws ontwikkeld, bij voorkeur op basis van bestaande software. Door deze aanpak leveren betrekkelijk veel, tot-nu-toe losse, bestaande voorzieningen een bijdrage aan het digitaal stelsel. De A2-samenwerking is voor ons de uitvoerende organisatie die deze opgave als opdrachtnemer voor de gemeente Valkenswaard, Heeze-Leende en Cranendonck zal uitvoeren. 5.4 Ambities organisatie De organisatie gaat door met de ontwikkeling zoals ingezet in Sterk in je werk. De organisatie zorgt samen met de A2-samenwerking en de gemeenten Heeze-Leende en Cranendonck voor aansluiting op het Digitaal Stelsel Omgevingswet. De organisatie bekijkt samen met de A2-samenwerking en de gemeenten Heeze-Leende en Cranendonck op welke wijze het informatiemanagement goed vormgegeven kan worden. De organisatie zal investeren in netwerken/in alle partners die van belang zijn voor de opgaven in het fysieke domein. De organisatie betrekt de eigen medewerkers bij het opstellen van de nieuwe instrumenten. De organisatie is scherp op de ruimte die we nu al hebben bij nieuwe vraagstukken. De organisatie investeert in het aanpassen van processen intern en zoekt optimale verbinding bij processen extern (bijvoorbeeld bij vergunningverlening met de ketenpartners). De organisatie investeert in haar medewerkers, in teams om de kennis en vaardigheden blijvend af te stemmen op wat de omgeving van hen vraagt. De organisatie stelt een Programmamanager Omgevingswet aan, nadat de meerjarenbegroting door de raad is vastgesteld. 18

19 Hoofdstuk 6 Het instrumentarium (Omgevingsvisie en Omgevingsplan) 6.1 Inleiding De Omgevingswet verplicht gemeenten om over een Omgevingsvisie en een Omgevingsplan te beschikken. Daarbij laat het Rijk veel ruimte in de wijze waarop dit instrumentarium kan worden vormgegeven. Met de rol en ambities die met dit Implementatieplan Omgevingswet worden vastgesteld, kunnen het proces van invoering en de benodigde instrumenten worden vormgegeven. 6.2 Omgevingsvisies hogere overheden Op zowel het niveau van het Rijk als bij de Provincie-Noord Brabant wordt een Omgevingsvisie voorbereid. De Nationale Omgevingsvisie doorloopt diverse fasen en wordt medio 2019 verwacht. De Provincie Noord-Brabant heeft het volgende tijdpad gepresenteerd: Afbeelding 5 Tijdpad Provincie Noord-Brabant Met diverse werksessies, het aanstellen van pioniers (actieve Brabanders die mogen meedenken in dit proces, waarvan er toevallig een aantal uit Valkenswaard komt) zoekt de Provincie Noord-Brabant naar manieren om gemeenten en inwoners bij haar opgave te betrekken. Uiteraard zijn we als gemeente alert en actief om dit proces in de gaten te houden en te acteren waar dat kan. Dit najaar verwacht de Provincie Noord-Brabant een eerste concept van haar Omgevingsvisie gereed te hebben. We zullen deze visie met een gezonde kritische blik bekijken en reageren als we daar aanleiding toe zien. Zodra ze zijn vastgesteld vormen ze voor ons een belangrijk kader. We zullen de visies van de hogere overheden, waar nodig, verwerken in onze eigen lokale Omgevingsvisie. In september 2017 is de Strategie Ruimte van de Metropoolregio Eindhoven gereed en zal ter besluitvorming worden voorgelegd aan de diverse raden. Deze Strategie Ruimte vormt input voor de Omgevingsvisie die de Provincie Noord-Brabant opstelt. 6.3 Omgevingsvisie Valkenswaard De lokale Omgevingsvisie is het eerste instrument dat wordt uitgewerkt na vaststelling van dit Implementatieplan Omgevingswet. De Omgevingsvisie beschrijft onze identiteit. Daarmee leggen we de basis voor datgene wat in het Omgevingsplan (de uitwerking van de Omgevingsvisie) vastgelegd moet worden. De lokale Omgevingsvisie wordt daarmee een strategisch document, dat de hoofdkeuzen van beleid voor de 19

20 fysieke leefomgeving voor de lange termijn bevat en het is een afgeleide van dat wat in de Toekomstvisie is uitgesproken. De Omgevingsvisie wordt niet een optelsom van beleidsuitspraken maar een goed voorbereid en gedragen instrument waarin heldere keuzes zijn gemaakt. Niet van alles een beetje maar een heldere koers voor het op te stellen Omgevingsplan. Om een goede Omgevingsvisie voor Valkenswaard te kunnen maken, willen we natuurlijk wel gebruik maken van de kennis (het beleid/ verordeningen) die we hebben. We gaan op zoek naar thema s en dilemma s voor te benoemen gebieden en gebruiken die analyse voor gesprekken met inwoners en werksessie(s) voor de nieuwe raad over dit onderwerp. Uitgangspunt hierbij is overheidsparticipatie. Deze discussies bepalen de input voor de visie. Zorgvuldige stappen, samen keuzes maken: dat is de opgave voor de nieuwe raad. Dat wil niet zeggen dat wat staat in de eerdere Structuurvisie (deel A door de raad vastgesteld op 2 juli 2012, deel B vastgesteld op 28 november 2013) en belangrijke visies als die voor De Groote Heide (20 april 2017) niet gebruikt gaat worden. Sterker nog: zij kunnen in breder en beter perspectief worden geplaatst waarbij het juist een kans is om nieuwe ontwikkelingen zo op te nemen of weer te geven dat helder is waar de (nieuwe) raad sturend wil zijn en prioriteiten legt (en wat zij overlaat aan anderen). Nieuw beleid maken vraagt vanaf nu wel een extra afweging omdat we niet weten of het beleid nog langjarig gevoerd zal gaan worden. Bij het afwegen kan het van belang zijn om een onderscheid te maken tussen strategisch (bv. Volkshuisvestingsbeleid), tactisch (bv. Terrassenbeleid) of operationeel beleid (bv. Beleid voor het beheer van de openbare ruimte). Deze keuze is niet vooraf te maken en zal van geval tot geval worden bekeken. 6.4 Omgevingsplan Het Omgevingsplan is de vertaling van de Omgevingsvisie. Het Omgevingsplan bevat de (optelsom) van (juridisch bindende) regels die nu staan weergegeven in bestemmingsplannen en verordeningen (die gaan over het fysieke domein, zoals bijvoorbeeld bouwregels en gebruiksregels). Dit pakket aan regels moet zodanig worden ingericht dat het mogelijk wordt om (meer complexe) integrale vergunningen in 8 weken af te wegen (daar waar nu vaak een tijdrovender bestemmingsplanproces doorlopen wordt). Een deel van de regels wordt bepaald door de Rijksoverheid en Provincie, maar juist het bestuur van de gemeente Valkenswaard kan ervoor kiezen een minimale set aan regels te voeren. Alleen daar waarover het bestuur van mening is dat het van belang is sturend (en daarmee regulerend) te zijn, zullen regels worden opgenomen in het Omgevingsplan. Daarbij biedt de wet ook nog mogelijkheden in de wijze waarop de regels gevoerd worden. Het is mogelijk om bijvoorbeeld te werken met open normen, die veel meer ruimte laten voor initiatieven dan gesloten normen. De gemeente Valkenswaard heeft bij het opstellen van het Omgevingsplan een beeld van de opgaven die het Rijk wil overdragen aan de lokale bestuurstafel (geluid, bodem, trillingen en geur bijvoorbeeld). In het Omgevingsplan wordt vertaald hoe de gemeente Valkenswaard voor deze beleidsvelden haar bestuurlijke afwegingsruimte wil vormgeven. Vooral op deze beleidsvelden zal ook afstemming in de regio plaatsvinden. Geluid, geur et cetera houdt geen rekening met gemeentegrenzen, waardoor het belangrijk is om met onze buurgemeenten (daar waar dat speelt) te bespreken wat aan beide zijden van de gemeentegrens wordt vastgelegd over dit betreffende aspect. Uiteraard speelt een ketenpartner als de Omgevingsdienst Zuid-oost Brabant hierin een belangrijke rol (enerzijds als adviseur, anderzijds als verbindende kracht tussen gemeenten). De set aan regels die we voeren, willen we transparant laten zijn voor onze inwoners. Als de Omgevingswet eerder van kracht is dan wij ervoor klaar zijn, kan het zo zijn dat er tijdelijk een periode is waarin we onze oude regels nog voeren en we weten dat we liever andere regels hebben. Dat zal niet altijd prettig werken. Maar om nu te investeren in het updaten van verordeningen, terwijl we weten dat we anders in de wedstrijd willen zitten is ook niet effectief. Wellicht is de periode van overgang kort. Vooralsnog werken we vanuit onze nieuwe Omgevingsvisie toe naar een nieuw Omgevingsplan, een nieuwe set aan regels. Wat dit betekent voor onze huidige set aan verordeningen, bekijken we tegen de tijd dat er meer zicht is op de exacte datum van invoering van de wet. 6.5 Programma s De Omgevingswet biedt de mogelijkheid om voor een bepaald thema of gebied een programma op te stellen. Een programma is dan een uitwerking van de Omgevingsvisie en geeft concreet aan hoe er uitvoering gegeven kan worden aan het desbetreffende thema of gebied. Het is dus meer gedetailleerd dan de Omgevingsvisie, maar het is nog niet zo uitgewerkt (in bijvoorbeeld regels) als een Omgevingsplan. Het grote verschil met het omgevingsplan is dat het niet juridisch bindend is. Voor het beleidsveld geluid vraagt het Rijk de gemeente wel om helder aan te geven wat zij hiervoor wil vastleggen (daar zijn EU-richtlijnen voor). Dit moet via een programma. De uitwerking tot een programma of programma s volgt op de vaststelling van de Omgevingsvisie (nu verwacht in 2020). Te zijner tijd kan worden bezien wat voor de gemeente Valkenswaard, naast een programma geluid, gewenst of noodzakelijk is. Ook voor De Groote Heide kan overwogen worden een 20

21 gebiedsprogramma op te stellen. Of dit gewenst en helpend is voor de opgave is nog niet goed inzichtelijk en dit is ook pas na vaststelling van de Omgevingsvisie (2020) aan de orde. 6.6 Omgevingsvergunning De omgevingsvergunning is een instrument dat ook nu al bestaat en nu reeds in 8 weken worden verleend. Per jaar gaat het in Valkenswaard om grofweg 450 vergunningen die verleend worden (waarvan er ruim 30 leiden tot bezwaar of beroep). De Omgevingswet biedt de mogelijkheid om het instrument de omgevingsvergunning ook in te zetten voor meer omvangrijke en complexe (ruimtelijke) vraagstukken. De Omgevingswet vraagt ook om integrale vergunningen in 8 weken af te wegen (waarbij er sprake is van een integrale vergunning met raakvlakken bij diverse beleidsvelden). Er zal voor gezorgd moeten worden dat ook complexe opgaven binnen 8 weken afgewogen kunnen worden. Daarbij is de geest van de Omgevingswet ook gericht op dereguleren en meer vergunningsvrij laten. Uitgaande van overheidsparticipatie, zullen we ook hierin stappen moeten maken. 6.7 Handhaving en toezicht Het gedachtegoed van de Omgevingswet richt zich nadrukkelijk op de vraag: waar is deze gemeente van, wat vindt zij belangrijk om te regelen en wat laat zij aan anderen? Het is belangrijk om bij de uitwerking van het Omgevingsplan aandacht te hebben voor de handhaafbaarheid van regels. De verwachting is dat er bij nieuwe, anders geformuleerde regelgeving een verschuiving plaatsvindt van vergunningen naar toezicht en handhaving. De regels die de gemeente stelt, vindt zij van belang om ook te handhaven. Dat is het uitgangspunt. Hoewel dit uitgangspunt nu ook al geldt, is het inrichten van de nieuwe instrumenten hét moment om opnieuw goed naar de regels te kijken en een integrale afweging te maken. Daar komt bij dat waar er straks mogelijk meer vergunningsvrij wordt of meer algemene regels gelden, er ruimte is voor interpretatie. Daarmee bestaat de kans dat mensen die een initiatief niet kunnen weren door op een vergunning te reageren dat pogen te doen via handhaving. De mate waarin dit zal gebeuren is nog niet inzichtelijk te maken, maar zal in de loop van het proces wel naar voren komen. Aangezien de invoering van de Omgevingswet een moment is om nog eens goed te kijken naar wat en hoe een en ander geregeld is in het fysieke domein, ligt hier voor handhaving en toezicht ook een kans. Het is misschien goed ons te realiseren dat we per jaar een beperkt aantal handhavingsverzoeken (verzoeken van inwoners behandelen: in 2015 waren dat er 21, in en in 2017 tot nu toe 16) ontvangen. Het aantal handhavingsverzoeken is de laatste jaren wel enigszins toegenomen. Van 16 verzoeken in 2014, 34 in 2015, en 36 in Het lijkt erop dat we in 2017 ook ongeveer op 36 tot 40 verzoeken gaan uitkomen. Hoewel het aantal handhavingsverzoeken beperkt is, moeten we niet vergeten dat de tijdsbesteding per dossier groot kan zijn. 6.8 Ambities instrumentarium We stellen een nieuwe Omgevingsvisie en één Omgevingsplan voor heel Valkenswaard op. We benutten de beleidsdocumenten en visies als input voor het gesprek met ons netwerk voor het opstellen van de Omgevingsvisie. De Omgevingsvisies van hogere overheden verwerken we waar nodig in onze lokale Omgevingsvisie. Gedurende het implementatieproces benutten we het bestaande beleid en regels (die onder onze verantwoordelijkheid vallen) zo ruim als mogelijk en zijn we bereid te experimenteren. Nieuwe initiatieven pakken we vanaf nu zoveel mogelijk in de geest van de Omgevingswet op. Beleidskeuzes maken we vanuit de gedachte van overheidsparticipatie. Het Rijksbeleid (dat gedecentraliseerd wordt) bezien we eveneens vanuit dit perspectief. We stellen een programma op voor geluid (EU-richtlijn). Onze omgevingsvisie en ons omgevingsplan zijn optimaal inzichtelijk voor onze inwoners en partners. We bewaken de vier verbeterdoelen van de Omgevingswet scherp. We zijn kritisch op het vormen van nieuw (ruimtelijk) beleid. Bij elke nieuwe opgave motiveren we waarom dit (ruimtelijk) beleid nu nodig is. 21

22 Hoofdstuk 7 Financiën 7.1 Inleiding De invoering van de Omgevingswet is een opgave die de gemeente Valkenswaard zelf moet bekostigen. De Rijksoverheid draagt de investeringskosten die samenhangen met bijvoorbeeld de centrale digitale voorzieningen. De uitvoeringskosten (die samenhangen met het gebruik van het digitaal stelsel) worden via een verdeelsleutel (Rijk 19%, provincies 6%, gemeenten: 70% en waterschappen 5%) verdeeld. Het komt erop neer dat de gemeente Valkenswaard in haar eigen begroting geld moet reserveren om de invoering van deze wet goed vorm te geven. In de Nota Kaders 2017 e.v. is hiervoor een eerste raming opgenomen. De raming voor 2018 uit de Nota Kaders wordt in de begroting van 2018 verwerkt. Gelet op de onzekerheden die de invoering van de wet op dit moment nog heeft is het van belang hierbij aan te geven. Vooralsnog is nog geen raming te geven van de terugloop aan leges als gevolg van het niet meer verlenen van vergunningen, waartegenover er ook geen kosten meer zullen zijn. Deze gevolgen zullen pas doorwerken nadat de invoering van de Omgevingswet volledig is vormgegeven. Tussentijds zal eerder extra inzet nodig zijn om deze opgave vorm te geven. 7.2 Toelichting Financiën De gevolgen van deze wet zullen groot zijn voor alle gemeenten. Denk bijvoorbeeld aan het behandelen van vergunningaanvragen volgens het beginsel: één loket, één procedure en één vergunning. Dit heeft gevolgen voor interne procedures en mogelijk ook voor de organisatie. Het is dan ook van groot belang om een goede inschatting te maken van wat er op uw gemeente afkomt, zodat u zich adequaat op deze wet kunt voorbereiden. Daarbij past ook de vraag wat de financiële gevolgen voor uw gemeente zullen zijn. Denk bijvoorbeeld aan de personele inzet en begeleiding van het implementatieproces, opleiding van de medewerkers, ICT, ontwikkelen van de omgevingsdocumenten etc. Wij gaan ervan uit dat u tijdig met de voorbereidingen begint en daarbij rekening houdt met de hieruit voortvloeiende financiële consequenties met ingang van (Nota Kaders , p. 59) (Uit Nota Kaders P. 30) De invoering van de Omgevingswet bereiden we zorgvuldig voor. We werken ons instrumentarium (Omgevingsvisie en Omgevingsplan) uit naar de ambities die bij ons passen en werken toe naar een digitaal stelsel, dat deze plannen helder en transparant zichtbaar maakt.. Daarbij kijken we naar de mogelijkheden die we samen met Heeze-Leende, Cranendonck en de A2gemeente hebben en behouden we onze eigen waarden waar dat kan. Voor iedereen zal de Omgevingswet iets gaan betekenen. Voor onze inwoners, voor de ambtelijke organisatie en het bestuur. Om hen goed voor te bereiden investeren we in communicatie en opleiding. Samen gaan we aan de slag om deze veranderopgave vorm te geven. Met onze inwoners zorgen we dat de implementatie van de Omgevingswet bijdraagt aan de Toekomstvisie die we samen hebben opgesteld. (Nota Kaders , p. 37) Nota Kaders (p 34) Op het moment van het schrijven van dit Implementatieplan Omgevingswet wordt gewerkt aan het opstellen van de begroting voor Vooralsnog lijkt het geraamde budget, inclusief gerelateerde posten in de huidige begroting die bijdragen aan deze opgave voldoende. Het budget zal deels worden aangewend om een Programmamanager Omgevingswet, in dienst van de gemeente Valkenswaard, aan te stellen. Daarbij zal het 22

23 budget besteed worden aan het opstellen van een Omgevingsvisie en Omgevingsplan, zorgen we voor goede communicatie met onze inwoners en partners en is er een schatting gemaakt van de benodigde middelen voor het aansluiten op het Digitaal Stelsel. Na vaststelling van dit Implementatieplan Omgevingswet bekijken we waar we ruimte kunnen maken om capaciteit vrij te spelen. Door bijvoorbeeld kritisch te zijn op het maken van nieuw beleid of de actualisatie van bestemmingsplannen komt er capaciteit beschikbaar voor de opgave Omgevingswet. Hierdoor kunnen onze eigen medewerkers die Valkenswaard goed kennen, hun bijdrage leveren en meedoen aan het proces van de Omgevingsvisie. De onzekerheden op inhoud, datum van invoering van de wet en de invloeden van onze inwoners maakt dat we rekening moeten houden met mogelijke afwijkingen. Uiteraard zal dit aspect op alle P&C-momenten aan bod komen. 7.3 Ambities Financiën We realiseren ons dat we voor de opgaven uit de Omgevingswet tijd en middelen ter beschikking moeten stellen. We zien de reguliere momenten in de Planning & Control -cyclus als pijlers om het onderdeel Financiën van de Omgevingswet te begroten en te verantwoorden. De onzekerheden over de Omgevingswet en het Digitaal Stelsel Omgevingswet zijn bekend. We volgen de ontwikkelingen op de voet. 23

24 Hoofdstuk 8 Wat gaan we (vanaf nu) doen om onze ambities te realiseren? 8.1 Inleiding Nu we onze rol en ambities helder op een rij hebben, ontstaat de vraag wat we dan vanaf nu kunnen gaan doen. Uiteraard werken we toe naar belangrijke mijlpalen als het (tussentijds) vaststellen van een (concept) Omgevingsvisie of Omgevingsplan, maar de vraag rijst wat we nog meer kunnen. De grootste opgave ligt natuurlijk bij onszelf. We kunnen, als we willen, morgen al aan de slag. Niet met grootse veranderingen misschien, maar wel met kritisch kijken naar wat we nu doen. En waar mogelijk anticiperen op (de geest van) de Omgevingswet. Afspraak hierbij is wel dat we elkaar daarover goed informeren, want anders begrijpen we elkaar mogelijk niet. Willen we onze ambities in de volgende raadsperiode gerealiseerd zien, dan moeten we ook wel snel aan de slag. In dit hoofdstuk belichten we de praktische kant van de Implementatie. Wie stuurt op de deze opgave (naast onze inwoners en ondernemers natuurlijk) en welke mijlpalen hebben we voor de boeg worden in dit hoofdstuk belicht. 8.2 Stappen tot de invoering Omgevingswet in Valkenswaard gereed is Tijdpad In deze paragraaf staat kort beschreven welke stappen voor u als raad van belang zijn de komende periode. Deze stappen zijn indicatief in een tijdpad weergegeven (zie bijlage). Omdat we een proces ingaan met de samenleving en we nog vele onzekerheden hebben, moeten we, als dat nodig is, ook flexibel durven zijn. Het streven is om in 1 raadsperiode de meest wezenlijke besluiten te laten nemen. Als we nu beginnen, zou dat mogelijk moeten zijn Vaststellen Plan van Aanpak - t.b.v. de Inventarisatie - Omgevingsvisie De eerste stap, na vaststelling van dit Implementatieplan Omgevingswet is de start van het proces Omgevingsvisie. Dit proces moet zodanig worden ingericht dat de nieuwe raad de inhoudelijke keuzes kan gaan maken. Om dit goed voor te bereiden zou het goed zijn als een aantal raadsleden een klankbordgroep Omgevingswet gaan vormen. Met hen kan dan worden bezien welke stappen (met name de nieuwe) raad nodig heeft om dit proces goed te doorlopen en de besluitvorming goed vorm te geven. Het huidige bestuur zou de inventarisatie voor de Omgevingsvisie op gang kunnen brengen (denk aan het verzamelen van beleid, het uitwerken van trends, het verzamelen van informatie van hogere overheden, het houden van werksessies met stakeholders en inwoners over de opgaven die zij zien de komende jaren etc.) om toe te werken naar een notitie of werksessie die dilemma s en vraagstukken op de raadstafel legt. Wat hiervoor de beste vorm kan zijn, zou tevens met deze klankbordgroep besproken kunnen worden. Doel is natuurlijk om het nieuwe bestuur te voeden met die vraagstukken die leven in Valkenswaard en van belang zijn voor het vormgeven van het proces van het opstellen van de Omgevingsvisie Plan van aanpak Omgevingsvisie - totaal Doel van het traject van het vormgeven van de visie is ook dat inwoners en partners gaan ervaren dat hun inbreng bijdraagt en dat zij de ruimte krijgen om meer zelf op te pakken en zelf te organiseren. Dit betekent ook een grotere verantwoordelijkheid voor hen. Hoewel het doel van het traject Omgevingsvisie het opstellen van het document is, moeten we gedurende het gehele traject ook oog houden voor de verandering die overheidsparticipatie met zich meebrengt. Het proces om tot de Omgevingsvisie te komen is mogelijk nog belangrijker dan de visie zelf. Na de inventarisatie kan worden bezien volgens welke stappen en met welke middelen er een goede, gedragen Omgevingsvisie tot stand kan komen. Uiteraard is er in de Omgevingsvisie ruimte voor differentiatie in gebieden. Op welke manier hieraan invulling wordt gegeven zal bij deze mijlpaal worden bekeken Vaststellen beleidskader Omgevingsvisie Het vaststellen van het beleidskader is een belangrijke mijlpaal in deze opgave. In dit deel van het visie-traject bekijken we wat van belang is om vast te leggen in de Omgevingsvisie van Valkenswaard. Maar ook, wat niet. De uitdaging zal worden om alleen die thema s en beleidsvelden op te nemen die van belang zijn voor de 24

25 uitwerking van het Omgevingsplan en die passen bij onze rol. Dit betekent ook dat voor de beleidsvelden, en verordeningen, die niet gekozen geen uitwerking meer plaatsvindt. Welke formele juridische besluiten dit vraagt, zal tegen die tijd worden bezien. De besluitvorming over dit vraagstuk vraagt een goede voorbereiding van de nieuwe raad. Bij de introductie zal aan het onderwerp Omgevingswet uitvoerig aandacht worden besteed Vaststellen (concept) Omgevingsvisie Na een zorgvuldig proces, met diverse tussenstappen komt de Omgevingsvisie tot stand en wordt duidelijker en duidelijker waar de gemeente Valkenswaard voor staat en wat zij denkt los te laten of in vertrouwen te geven aan anderen Omgevingsplanproces Op basis van de Omgevingsvisie en de keuzes die daar zijn gemaakt kan een Omgevingsplan worden opgesteld. In het Omgevingsplan komen alle regels voor de fysieke leefomgeving. Welke dat zijn dat zal gedurende het proces gaan blijken. De start van het proces kan plaatsvinden na vaststelling van de Omgevingsvisie. Doordat het in dit proces aankomt op het daadwerkelijk uitwerken van onze rol is het goed deze goed in beeld te houden en kritisch te blijven op de tussenresultaten. Het daadwerkelijke proces 8.3 Governance Samenleving Klank Bord groep Raad MO College Wethouder RO Stuur groep (Ambtelijk breed) Programma manager Project groep MT beleid Organisatie Afbeelding 6 Gremia Uiteraard is het voor deze opgave van belang dat de opgave Omgevingswet wordt gevolgd. Worden de in dit Implementatieplan Omgevingswet gestelde ambities gehaald? En hoe geven we vorm en inhoud aan overheidsparticipatie? Zijn de benodigde instrumenten (Omgevingsvisie, Omgevingsplan en Digitaal Stelsel op tijd gereed) maar misschien nog wel belangrijker: wat levert het op voor onze inwoners en ondernemers? Door deze opgave op te pakken met een goed vormgegeven programma-organisatie. Vooralsnog richten we ons op de interne organisatie, waarbij we in het proces dat komen gaat graag op zoek gaan naar mensen die ons willen helpen bij deze opgave. Misschien lukt het om een kleine groep betrokken inwoners en ondernemers te organiseren die ons scherp willen houden op onze rol en ambities. De volgende gremia zijn te onderscheiden: 25

26 Gremia Gemeenteraad Klankbordgroep raad Omgevingswet College Stuurgroep Opdrachtgever MO MT beleid Programma manager Projectgroep Verantwoordelijkheid/rol Rol: besluitvorming integraal en in lijn met rol en ambities - Eindverantwoordelijk opgave Omgevingswet - Stelt Omgevingsvisie en Omgevingsplan vast - Besluiten over uitwerkingen deelvoorstellen Rol: meedenken in het proces vanuit rol en perspectief van de raad en meedenken over vormen van participatie. Daarnaast levert de Klankbordgroep een bijdrage aan het uitwerken van de rol van de raad. - Bestaande uit 4 of 5 raadsleden Rol: besluitvorming integraal en in lijn met rol en ambities vormgeven. Alle collegeleden zijn elk vanuit hun portefeuille verantwoordelijk voor die onderdelen. - integraal voorbereiden van de opgave Omgevingswet - opstellen van Omgevingsvisie en Omgevingsplan ten behoeve van besluitvorming in de raad - Wethouder RO coördinerend wethouder Rol: voorbereiden bestuurlijke besluitvorming, verantwoordelijk voor totale opgave (inhoud, organisatie, bewaken Toekomstvisie rol en uitwerking OW). - De stuurgroep is ambtelijk breed - Bestaande uit: Wethouder RO (lvoorzitter)), gemeentesecretaris, afdelingshoofden RBP, KCO, collegelid bij wezenlijke besluiten voor de betreffende portefeuille Gemeentesecretaris / algemeen directeur Rol: integraal verantwoordelijk voor veranderopgave organisatie/ teammanagers voor afdeling, synchroon met OW, voorbereiden bestuurlijke besluitvorming Rol: invullen organisatorische en inhoudelijke opgave en onderlinge congruentie daarbinnen en creëren randvoorwaarden, incidenteel voorbereiden bestuurlijke besluitvorming. Rol: Voorzitter Projectgroep - Ambtelijk opdrachtnemer - Integraal verantwoordelijk voor het de implementatie van de Omgevingswet Rol: voorbereiden bestuurlijke besluitvorming en inhoudelijke opgave. - Aanjagen veranderopgave. - Deelprojectleiders verantwoordelijk voor eigen doelen/ deelproject. 8.4 Waar beginnen we morgen mee? Hoewel er tijd nodig is voor het opstellen van het instrumentarium, het betrekken van stakeholders en het veranderen van onze rol en houding, is er mogelijk ook al een aantal concrete acties in gang te zetten. Te denken valt aan: - De noodzaak van nieuw (ruimtelijk gerelateerd) beleid opstellen kritisch bekijken. Immers als we over ruim een jaar in overweging nemen welke beleidsvelden we willen voeren en welke niet, zou het zonde zijn als we nu nieuw beleid zouden opstellen. Toch kan het zijn dat er specifiek beleid gewenst is. Als dat het geval is, lichten we toe waarom we het beleid opstellen. - Kritisch zijn op de noodzaak om bestemmingsplannen te actualiseren. Nu we toewerken naar een nieuw Omgevingsplan voor heel Valkenswaard en we investeren in het proces om dat met de samenleving te doen, is het binnekort mogelijk niet meer nodig nodig om uitgebreid te investeren in het actualiseren van onze bestaande bestemmingsplannen. Op dit moment loopt er een drietal plannen namelijk Buitengebied, Borkel en Schaft en Dommelen. Die ronden we af. Als nieuwe actualisaties aan de orde zijn (doordat de 10 jaar termijn verlopen is) bekijken we wat op dat moment gepast is. Gelet op de juridisch aspecten zal te zijner tijd worden bezien wat er mogelijk is. Het zou mooi zijn als er capaciteit vrijkomt als we dit niet hoeven op te pakken - Nieuwe initiatieven verder brengen in de geest van de Omgevingswet. Ook nu al kunnen we op zoek gaan naar een manier om initiatieven sneller te faciliteren. We bekijken welke mogelijkheden we hebben en zoeken daarin de grens op. - vanuit onszelf handelen in de geest van de Omgevingswet Als we echt stappen willen maken, kunnen we beginnen bij onszelf en als we dat allemaal doen, komen we langzaam maar zeker vooruit. Wees kritisch onze houding en op de vraagstukken die 26

27 voorliggen. En durf te bespreken of het mogelijk is om het anders te doen. DIt vraagt lef en onderlinge bereidheid om kritisch bevraagd te worden. Tot slot kunnen we altijd vragen om feedback om zo blijvend te leren hoe we verder komen. Deze mogelijkheden pakken we op, uiteraard bekijken we dat van geval tot geval en betrekken hierbij degenen die het aangaat. Met uitzondering van het laatste punt zal daar waar dat nodig is een besluit worden voorgelegd. 8.5 Tot slot Loslaten en vertrouwen zijn begrippen die we ook nu al in ons dagelijkse werk als leidraad kunnen benutten. Ook al is nog niet alles zoals we zouden wensen, we kunnen het gedachtengoed gebruiken om stappen te kunnen gaan maken. Gaat er iets mis? Dan bespreken we dit vanuit vertrouwen met elkaar met als doel te leren van de fouten die er zijn gemaakt. Gaat er iets goed? Dan vieren we samen, met iedereen die wil meedoen, het succes. Hoewel we weten dat er af en toe wat fouten gemaakt zullen gaan worden, is onze belangrijkste ambitie misschien wel het vieren van zoveel mogelijk successen. Samen, vol vertrouwen, loslaten: daar gaan we voor! 27

28 28