Visiedocument Omgevingswet

Transcriptie

1 Visiedocument Omgevingswet Kernteam Omgevingswet April

2 Inleiding Zoals het er nu naar uit ziet gaat de Omgevingswet in 2019 van kracht. Deze wet vervangt de huidige wet, bestaande uit diverse wetten, maatregelen en ministeriële regelingen, en moet ervoor zorgen dat gebruikers van het Omgevingsrecht hier sneller en overzichtelijker mee kunnen werken. Het doel van de wet is aan de ene kant om een veilige en gezonde fysieke leefomgeving te bereiken en in stand te houden, en aan de andere kant om de fysieke leefomgeving doelmatig te beheren, gebruiken en ontwikkelen met als uitgangspunt om in maatschappelijke behoeften te kunnen voorzien. De Omgevingswet voorziet grotendeels in dezelfde (ruimtelijke) producten, maar betrokken organisaties worden geacht hun middelen, capaciteit en processen in samenhang hier op aan te passen. Dit vergt een complexe verandering. Programmamanager Invoering Omgevingswet bij de VNG 1 : De wet beoogt meer kwaliteit voor de leefomgeving, een grotere keuzevrijheid voor burgers én ondernemers, kortere procedures en minder onderzoekslasten. Het zet een grote ambitie neer voor een andere manier van werken bij overheden. Zodat overheden (meer) aansluiten op wat er speelt en leeft in de samenleving: gebruikers staan voorop, bestuurders krijgen meer afwegingsruimte en er is meer ruimte voor lokaal maatwerk. Deze meervoudige ambitie vraag niet alleen om het aanpassen van regels, maar ook om een verandering in werkhouding en werkwijzen van overheidsprofessionals. Bovenstaande context vraagt van Veiligheidsregio Fryslân (hierna VRF) om opzoek te gaan naar haar rol en betekenis in deze verandering. Het grote verschil met de huidige constellatie aan wetten en regels ligt met name in de werk- en denkwijze van decentrale overheden. Een cultuuromslag in de zin dat de nieuwe wetgeving van het bevoegd gezag vraagt om te gaan denken en werken buiten de huidige kaders en procedures. De Omgevingswet introduceert een nieuwe en bredere vorm van afwegingsruimte voor het (lokaal) bestuur. In de toekomst dient een integrale afweging gemaakt te worden aan het begin van een (ruimtelijk) proces, waarbij tevens alle relevante partijen worden betrokken inclusief de burger. Het is hierbij in het belang van VRF dat de onderwerpen veiligheid en gezondheid expliciet op de agenda van het bestuur komen te staan. Dit zal in de praktijk er op neerkomen dat het bevoegd gezag in het beginstadium van een Omgevingsplan een gezamenlijke uitspraak, reactie en/of advies verwacht van de Brandweer en GGD als zijnde Veiligheidsregio Fryslân, in het kader van (brand)veiligheid en gezondheid. Dit vergt zowel van het bevoegd gezag als voor de betrokken partners een gedegen samenwerking en betrokkenheid bij elkaars processen. De Omgevingswet moedigt betrokken partners aan om input te leveren in de vorm van overwegingen en adviezen die gezamenlijk een veilige en gezonde leefomgeving na streven. Inspelend op deze gedachte zijn een aantal initiatieven ontstaan (waaronder het Platform Omgevingswet Fryslân, hierna POF) waarbij partners met elkaar aan tafel zijn gaan zitten om zich te oriënteren op de komende verandering, en een beeldvorming te ontwikkelen van hetgeen dat verandering hevig is. 1 Kristel Lammers, VNG: Variëteit voor verandering. Pleidooi voor een meervoudige veranderaanpak voor de Omgevingswet 2

3 3

4 Het kernteam In de periode van september 2016 tot en met april 2017 heeft Veiligheidsregio Fryslân met een vertegenwoordiging van de domeinen Veiligheid en Gezondheid gezocht naar gezamenlijke aspecten. Op basis hiervan hebben zij in elkaars keuken kunnen kijken, en hebben de betrokken collega s mee kunnen denken over elkaars (toekomstige) producten en processen in het kader van de Omgevingswet. Gedurende het proces kwam naar voren dat de twee domeinen nog niet dezelfde beeldvorming op de toekomstige wetgeving delen, en dat de toekomstige producten en processen nog niet geheel duidelijk zijn. De huidige producten die worden geleverd zijn van kwaliteit, alleen moeten deze nog worden aangepast aan de komende wijziging. De komst van deze integrale wetgeving vraagt om een gezamenlijke aanpak van partners die met de wet te maken krijgen. Om binnen Veiligheidsregio Fryslân tot een gezamenlijke visie en een stip op de horizon te komen wordt er tussen de domeinen Gezondheid en Veiligheid intensief samen gewerkt. Het voordeel hiervan is dat de domeinen van elkaar kunnen leren en gezamenlijk richting andere partners kan worden opgetrokken. Tevens biedt dit ook de mogelijkheid voor het opzetten van een gezamenlijk loket die representatief is voor beide domeinen. Het kernteam werkt met name aan de voorbereiding op de veranderende werkwijze van het eigen personeel zodat in de toekomst een integraal 2 advies gegeven kan worden. Het kernteam streeft daarnaast naar de algehele informatiepositie ten opzichte van andere partners waarbij de kennis en expertise van VRF wordt geborgd en waar mogelijk wordt verbeterd. Dit is in het kader van de uitvoerende (repressieve) taken van VRF. Deze ontwikkelingen komen aan bod in het landelijk traject rondom het Digitaal Stelsel Omgevingswet (hierna DSO). Indeling kernteam Het kernteam bestaat uit de volgende personen: Naam Saskia vd Broek Rutger de Groot Karin de Ruijsscher Marijke Hagedoorn Hans Spiegelaar Marita Velzing Matthias van Braam Afdeling Crisisbeheersing Brandweer GGD GGD Crisisbeheersing Brandweer Brandweer 2 Integraal; adviezen worden (indien gewenst/noodzakelijk) voorzien van zowel een gezondheids- als een veiligheidscomponent. Het bevoegd gezag blijft hierbij verantwoordelijk voor de afweging tussen deze (en andere) componenten. De afweging wordt niet vooraf intern voor de Veiligheidsregio gemaakt. 4

5 Impactanalyse Dat de komst van de Omgevingswet veranderingen met zich mee brengt is inmiddels duidelijk. Echter, het kernteam wil graag een beter beeld krijgen bij deze veranderingen. Een goed instrument om op dit gebied voor verheldering te zorgen is een impactanalyse. Het kernteam hoopt dat de uitkomst(en) van deze analyse resulteert in een overzicht waar VRF in een vroeg stadium zich kan voorbereiden op het moment dat de wet daadwerkelijk van kracht gaat. Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond (hierna VRR) heeft reeds een impactanalyse laten uitbesteden aan een organisatie. Over de uitkomsten van de analyse zijn zij zeer tevreden, en over en weer hebben VRF en VRR van gedachten gewisseld. De kans is groot dat VRF ook de impactanalyse zal uitbesteden. Gezamenlijke missie en visie De beide domeinen zien voor zichzelf en elkaar een duidelijke adviserende rol bij ruimtelijke plannen en processen. Hierin wordt de tweeledige doelstelling van de wet herkend en gevolgd: 1. bijdragen/bereiken en in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit; 2. bijdragen aan doelmatig beheren, gebruiken en ontwikkelen van de fysieke leefomgeving om maatschappelijke functies te kunnen vervullen. Meerlaags veiligheid/gezondheid is hét middel waar VRF een belangrijke rol in kan spelen. Hierbij geldt dat VRF een unique sellingpoint heeft; zij beschikt als één van de weinige partners in het (ruimtelijke) speelveld over kennis en expertise over de gehele veiligheidsketen; van voorbereiding en advies tot daadwerkelijk optreden bij incidenten. Dit maakt de veiligheidsregio een belangrijke partner om het bevoegd gezag bij te staan bij het invulling geven aan de beleidsvrijheid binnen de Omgevingswet. Betrokkenheid van VRF in de nieuwe wettelijke instrumenten is niet vanzelfsprekend. Het is daarom essentieel dat de domeinen Gezondheid en Veiligheid met elkaar in contact blijven gedurende de komende periode. In de jaren hierop volgend zullen gemeenten en provincie tijd gaan investeren in het ontwikkelen van omgevingsvisies en andere (nieuwe) beleidsinstrumenten. De gemeente Harlingen beschikt reeds een bouwsteen omgevingsveiligheid die is voortgekomen uit een landelijke pilot. Overige gemeenten hebben hier reeds kennis van genomen en een aantal van hen overweegt een zelfde traject te gaan starten. Door de beleidsvrijheid die het bevoegd gezag in het nieuwe stelsel krijgt zal maatwerk per gemeente/gebied een steeds belangrijker aspect worden. Veiligheidsregio Fryslân beschikt over specifieke kennis en expertise om het bevoegd gezag te kunnen ondersteunen en adviseren bij het nemen van beslissingen in het kader van de Friese leefomgeving. 1. Omgevingsvisies Veiligheidsregio Fryslân wil vroegtijdig betrokken worden bij het opstellen van de visies. Hierin wil de veiligheidsregio onder andere de volgende belangen inbrengen: - Meerlaags veiligheid; - (brand)veiligheid in de leefomgeving; - veiligheid ten aanzien van het werken en vervoeren van gevaarlijke stoffen; - veilige ruimtelijke indeling van de leefomgeving; - gezond buitenmilieu. - de VRF houdt bij haar adviezen rekening met kans, risico en wensen van mensen; 5

6 - positieve gezondheid als uitganspunt (gericht op zelfredzaamheid en de 6 dimensies van Huber); - kernwaarden voor gezondheid m.b.t. woonomgeving, mobiliteit, en woningen (landelijk in ontwikkeling); - gezondheid in de Omgevingswet gaat over kansen, risico s en wensen van mensen; - een omgeving die voldoet aan de normen in wet- en regelgeving is het uitgangspunt, maar deze normen beschermen de gezondheid lang niet in alle gevallen en juist onder deze normen is veel gezondheidswinst te behalen. Regionale en lokale accenten kunnen dan ook het verschil maken als het gaat om gezondheidswinst. 2. Programma s De visies van gemeenten en provincie worden nader uitgewerkt in bijbehorende programma s. Hierin geeft het bevoegd gezag aan hoe zij de maatschappelijke doelen, zoals gesteld in de omgevingsvisie, wil behalen. Veiligheidsregio Fryslân wil meedenken in het opstellen van de programma s en maakt zich hard voor een actieve rol in de uitvoering van deze programma s. Dit doet de Veiligheidsregio middels het geven van integrale adviezen en het bieden van (beleids- )ondersteuning bij de te maken keuzes. 3. Omgevingsplannen (en andere decentrale regels) Het omgevingsplan zal in de toekomst het bestemmingsplan vervangen. Veiligheidsregio Fryslân wil de volgende thema s borgen in het omgevingsplan van gemeentes: - waterveiligheid/ veiligheid tegen water als ook veilig op en rond het water wonen, werken en recreëren; - adviseren op gezondheidsthema s binnen het omgevingsplan, bijvoorbeeld ten aanzien van geur, luchtkwaliteit, en het vergroten van mogelijkheden om te lopen en te fietsen; - adviseren op veiligheidsthema s binnen het omgevingsplan, bijvoorbeeld ten aanzien van gevaarlijke stoffen en de indeling van de omgeving rondom bedrijven waar met dergelijke stoffen wordt gewerkt; - bereikbaarheid en bestrijdbaarheid in geval van calamiteiten. 4. Algemene rijksregels Veiligheidsregio Fryslân heeft geen directe invloed op de invulling en strekking van algemene rijksregels. VRF stelt wel alles in het werk om de algemene regels in acht te nemen bij het adviseren van het bevoegd gezag. Deze algemene rijksregels bestaan uit 4 AMvB s: - het Omgevingsbesluit; - het Besluit Kwaliteit Leefomgeving (BKL); - het Besluit Activiteiten Leefomgeving (BAL); - het Besluit Bouwwerken Leefomgeving (BBL). Daarnaast zal VRF het bevoegd gezag van advies voorzien met betrekking tot het voldoen aan deze gestelde regels, of hoe gezocht kan worden naar gelijkwaardige alternatieve oplossingen. 5. Omgevingsvergunningen Veiligheidsregio Fryslân wil middels vroegtijdige betrokkenheid bij omgevingsvergunningen adviseren op de volgende aspecten: - uitstoot van geur/ geluid en andere emissies zoals fijnstof en de gevolgen hiervoor op de omgeving; - borging van (brand)veiligheid, ook wanneer er geen sprake is van het gebruik/ productie van gevaarlijke stoffen; 6

7 - bereikbaarheid en bestrijdbaarheid in geval van calamiteiten. 6. Projectbesluiten Zoals eerder genoemd bij omgevingsvisies en omgevingsplannen wil Veiligheidsregio Fryslân de thema s (water-/ brand-)veiligheid borgen in de projectbesluiten binnen de regio Fryslân. Dit geldt ook voor alle aspecten in het thema gezondheid die een rol kunnen spelen in projectbesluiten. Het projectbesluit is bedoeld voor complexe publieke projecten in de fysieke leefomgeving van nationaal of provinciaal belang, maar kan ook in het belang zijn van het beheer van watersystemen en het waterketenbeheer. Beleidsplan Veiligheidsregio Fryslân Om de rol en taken van de Veiligheidsregio goed te borgen in de gemeentelijke processen is het van belang dat producten en processen (zoals hierboven deels benoemd) worden geborgd in het regionaal beleidsplan. Het beleidsplan wordt opgesteld in overleg met gemeenten die hierin ook hun voorkeuren kenbaar kunnen maken. Door processen als betrokkenheid bij adviesaanvragen hierin op te nemen wordt een (vroegtijdige) betrokkenheid van de Veiligheidsregio goed geborgd. Separate uitvoeringsprogramma s Naast de gezamenlijke projectgroep zullen de afdelingen ook intern werk moeten gaan verzetten om Omgevingswet-proof te worden. Dit betreft het opstellen van deelplannen binnen de Brandweer, Crisisbeheersing en GGD. Hiervoor zal ingezet moeten worden op: - betrokkenheid door bevoegd gezag; - aanpassingen van de eigen producten; - herijking van de eigen werkprocessen; - bijscholen/ trainen van personeel; - experimenteren met bevoegd gezag met nieuwe beleidsinstrumenten; - investeren in rol als netwerkpartner; - vastleggen van de nieuwe afspraken met gemeenten. 7