BIOLOGIE, CHEMIE en NATUURWETENSCHAPPEN

Transcriptie

1 BIOLOGIE, CHEMIE en NATUURWETENSCHAPPEN Gerrit Schuermans voor alle leraren De berichten die in de vorige Mededelingen werden gepubliceerd en andere interessante informatie over de vakken biologie, chemie en natuurwetenschappen kan je steeds terugvinden op de website van het vicariaat onderwijs bisdom Gent: Het te volgen pad: dpb > sec.ond > vakgebieden > biologie - chemie natuurwetenschappen. 1 Nieuwe eindtermen en aangepaste leerplannen tweede graad (nieuw) Volgend schooljaar gaat het nieuwe leerplan Natuurwetenschappen voor de eerste graad SO in het tweede jaar in voege. In dit leerplan ondersteunen leerinhouden uit de niet-levende natuur de inhouden uit de levende natuur. Een logisch gevolg hiervan is dat ook nieuwe eindtermen wetenschappen voor de tweede graad werden ontwikkeld. Met ingang van 1 september 2012 zullen daarom ook nieuwe leerplannen biologie, chemie en fysica progressief in voege treden in de tweede graad aso. Volgend schooljaar worden er infosessies georganiseerd i.v.m. de implementatie van de nieuwe leerplannen. Meer informatie daarover volgt in de loop van volgend schooljaar. Einde juni 2011 werkt de leerplancommissie de leerplannen af. Het is de bedoeling om nadien een resonantievergadering te organiseren waarin leraren kunnen reflecteren over het leerplanontwerp. Een warme oproep aan de leraren biologie en chemie tweede graad aso! Leraren biologie tweede graad aso, die interesse hebben om deel te nemen aan de resonantievergadering, nemen voor einde juni 2011 contact op met marijke.covens@telenet.be (voorzitter leerplancommissie biologie aso) en met gerrit.schuermans@vsko.be. Samen met de geïnteresseerden wordt dan naar een gepaste vergaderdatum tussen 20 augustus en 10 september 2011 gezocht. Leraren chemie tweede graad aso, die interesse hebben om deel te nemen aan de resonantievergadering, nemen ten laatste voor 15 juni 2011 contact op met maria.janssens@chem.kuleuven.be (voorzitter leerplancommissie chemie aso) en met gerrit.schuermans@vsko.be. Samen met de geïnteresseerden wordt dan naar een gepaste vergaderdatum tussen 20 juni en 8 juli of eventueel begin september gezocht. 2 Oproep tot uitwisseling van lesmateriaal natuurwetenschappen voor integrale opdrachten in stw (nieuw) Naar aanleiding van vragen die we krijgen van leraren wetenschappen, willen we een netwerk voor leraren wetenschappen die betrokken zijn bij de integrale opdrachten in stw, opstarten. Het is de bedoeling om via dat netwerk, lesmateriaal wetenschappen DM juni 2011 Biologie, Chemie en Natuurwetenschappen pagina 1

2 voor de derde graad, dat kan gebruikt worden in de integrale opdrachten, uit te wisselen. Als er voldoende interesse is, willen we dit netwerk opstarten tijdens een vergadering in het Diocesaan Onderwijsbureau, Marialand 31 te Gent (wellicht eind september 2011). De precieze datum en tijdstip worden later, in afspraak met de geïnteresseerde leraren, vastgelegd. Gelieve, indien je interesse hebt in dit initiatief, je naam, adres en de school waar je les geeft voor 15 september 2011 door te geven aan: of aan We houden je dan verder op de hoogte van het initiatief. Alvast bedankt voor je interesse en medewerking! 3 Infonamiddagen in natuureducatieve centra West-Vlaanderen (nieuw) Nieuwe projecten boordevol interactieve werkvormen.... aangeboden door de provincie West-Vlaanderen. In juni worden 4 infonamiddagen georganiseerd. Kom samen met collega s op de koffie in de bezoekerscentra en maak kennis met nieuwe projecten zoals: Landschap in vorm: dynamiek van het landschap in kaart brengen Biotoopstudie bos: meer dan een uitstapje of een wandeling! Waterkwaliteit: bewezen degelijkheid in een nieuw jasje Ecologie: Onderzoeken om te leren, leren onderzoeken Zoom in op het Zwin: een stukje van elk, van elk een stukje.... en er is nog meer: realiseer je eigen onderzoek met de steun van de centra. Deze infonamiddagen starten telkens om uur en gaan door op: - dinsdag 14 juni in het bezoekerscentrum Bulskampveld (Bulskampveld 9, 8730 Beernem) - woensdag 15 juni in het Zwin Natuurcentrum (Gr. L. Lippensdreef 8, 8300 Knokke- Heist) - donderdag 16 juni in het bezoekerscentrum De Palingbeek (Vaartstraat 7, 8902 Zillebeke ( Ieper) ) - vrijdag 17 juni in het bezoekerscentrum De Gavers (Eikenstraat 131, 8530 Harelbeke). De deelname is gratis. Inschrijven: voor 8 juni je naam, adres en de gegevens van de school mailen naar christine.van_rie@west-vlaanderen.be. 4 Overzicht nascholingen wetenschappen schooljaar (nieuw) Voor volgend schooljaar zijn reeds tal van nascholingen wetenschappen in samenwerking met Pedic gepland. Vanaf 6 juli 2011 zullen de nascholingen online staan op de website van Pedic ( en kun je ook inschrijven voor deze nascholingen. Hieronder vind je een bondig overzicht van de nascholingen. Meer informatie kun je vinden in de brochure met het nascholingsaanbod die naar de scholen wordt verstuurd en op de bovenvermelde website van Pedic. Ook in de Diocesane Mededelingen van volgend schooljaar zullen de nascholingen gepubliceerd worden. DM juni 2011 Biologie, Chemie en Natuurwetenschappen pagina 2

3 - 14 september 2011 van tot uur: Microscopie en vergelijkend onderzoek (Codenummer: PN184SO/11-12). Deze nascholing is in eerste instantie bedoeld voor leraren Wetenschappelijk Werk en gaat dieper in op de nieuwe contexten van het leerplan. In deze nascholing ga je een basis krijgen van microscopie. Je krijgt ook een voorbeeld van vergelijkend onderzoek dat je in de klas kunt doen. De nascholing gaat door in KAHO campus Dirk Martens te Aalst september 2011: Biotoopstudie Biodiversiteit (Codenummer: PN190SO/11-12). Deze nascholing is bedoeld voor leraren natuurwetenschappen van de eerste graad en gaat door in het Natuureducatief centrum de Bourgoyen te Gent oktober 2011: Wetgeving, inventarisatie en etikettering van chemicaliën in schoollabo s (Codenummer: PN191SO/11-12). - 9 november 2011: Gebruik van concept cartoons (Codenummer: PN175SO/11-12) november 2011: Contextvragen in chemie. (Codenummer: PN187SO/11-12) - 18 januari 2012: Chemsketch. (Codenummer: PN188SO/11-12) - 19 januari 2012: Fysica voor niet-fysici. Deze nascholing is vooral bedoeld voor leraren natuurwetenschappen eerste graad die geen fysica-opleiding genoten hebben. We gaan in deze nascholing dieper in op de fysische achtergrond van de begrippen energie en kracht. (Codenummer: PN183SO/11-12) - 2 mei 2012: Evaluatie natwetenschappen in de eerste graad. (Codenummer: PN185SO/11-12) Nog enkele data om reeds te noteren: - Zaterdag 15 oktober 2011: in het kader van het Internationaal jaar van de chemie organiseert de Koninklijke Vlaamse Chemische Vereniging (KVCV) een evenementendag in Technopolis te Mechelen. - Zaterdag 19 november 2011: het jaarlijks congres voor leraren wetenschappen in UA Antwerpen. Meer informatie volgt in de Mededelingen van september. 5 Redactielid Vlaamse Chemieolympiade (nieuw) De werkgroep Vlaamse Chemieolympiade zoekt nieuwe medewerkers voor de redactie van de vragen. We zoeken gedreven leraren chemie derde graad met minstens vijf jaar leservaring. Geïnteresseerden nemen contact op met maria.janssens@chem.kuleuven.be. DM juni 2011 Biologie, Chemie en Natuurwetenschappen pagina 3

4 6 Wedstrijden (aanpassing) Posterwedstrijd Cool met chemie De KVCV ( Koninklijke Vlaamse Chemische Vereniging ) sectie onderwijs organiseert samen met VeLeWe ( Vereniging Leraars Wetenschappen) een posterwedstrijd ter gelegenheid van het Internationaal jaar van de chemie Alle leerlingen van het secundair onderwijs kunnen deelnemen, in groep of individueel. De opdracht luidt: Ontwerp een Kleurenposter A3 formaat waarin de relatie van chemie en het dagelijks leven en/of de rol van chemie in de maatschappij wordt geïllustreerd. Er worden maximaal 3 prijzen toegekend: 200 EUR, 150 EUR en 50 EUR. Elke deelnemer kan niet meer dan één prijs winnen maar kan wel meer dan één poster inzenden. De inhoud van de poster moet vrij zijn van auteursrechten. De uiterste datum van inzending is 15 september (aangetekend te versturen naar Arnold Nevens, Heidepark 21, 9200 Dendermonde). De aankondiging en het reglement staan op volgende websites: en Vanaf 1 oktober wordt de uitslag bekend gemaakt op de vermelde websites. 7 Projecten (nieuw) - Derde editie van Minds for Youth (MOM4Y) Meeting of Minds for Youth (MOM4Y) is een schoolproject van Breinwijzer vzw over de hersenen: een lessenpakket, een wedstrijd en een slothappening tijdens de wereldwijde Brain Awareness Week (12-18 maart 2012). MOM4Y neemt leerlingen uit de tweede en derde graad mee op ontdekkingstocht doorheen het brein. Het doel van de reis is leerlingen (en leerkrachten) kennis te laten maken met de vele facetten van de hersenwetenschappen en van hun onderwerp van onderzoek: het zenuwstelsel en in het bijzonder het brein. Tijdens het schooljaar wordt de derde editie van MOM4Y georganiseerd. Eind september is er een infosessie voor leerkrachten. Indien je wenst op de hoogte te blijven kun je mailen naar info@breinwijzer.be. Voor meer info: - Design 2030 Momenteel finaliseert de Artevelde Hogeschool het project design2030. Het is een vakoverschrijdend project rond wetenschap, techniek en samenleving voor de derde graad van het secundair onderwijs ( ASO en eventueel doorstroming TSO). Zij zijn echter nog op zoek naar leraren die het geheel of onderdelen ervan willen uittesten, in de derde graad, en hun feedback geven zodat ze het materiaal kunnen optimaliseren. Op kun je alle didactische materialen raadplegen. Ben je geïnteresseerd om het materiaal uit te testen in de klas, of heb je nog vragen, dan kun je contact opnemen met Didier Van de Velde, didier.vandevelde@arteveldehs.be - Zeevolutie Dit is een wetenschapsvoorlichtingsproject voor de derde graad met experimenten, demonstraties, lezingen,.. over mariene biodiversiteit, genen en biodiversiteit, zeeorganismen, evolutie... DM juni 2011 Biologie, Chemie en Natuurwetenschappen pagina 4

5 Dit project loopt van oktober 2011 tot en met mei Meer info en inschrijvingen: - Foodlab Dit is een wetenschapsvoorlichtingsproject voor de derde graad met experimenten in verband met voeding, biotechnologie, chemie. Dit project loopt van oktober 2011 tot mei Meer info: - Activiteiten Essenscia Ter gelegenheid van het International Year of Chemistry 2011 organiseert Essenscia allerlei activiteiten. De Jongerenweek in het onderwijs en de Opendeurdagen in chemische bedrijven krijgen speciale aandacht. De agenda kun je raadplegen op de website: 8 PSE-wandkaart (nieuw) Regelmatig wordt gevraagd waar een groot PSE kan worden aangekocht. In de school van Dany Mas, begeleider chemie in bisdom Hasselt, liet men op basis van een pdfbestand het afgebeelde PSE op doek afdrukken (h=147 cm en b=206cm). Kostprijs met aluminiumbaar boven en beneden: 240 euro, btw inbegrepen, bij de firma Egberghs in Hasselt. Egberghs Printing Service, Luikersteenweg 320, 3500 Hasselt (Tel. 011/ ) of info@egberghs.be of offerte@egberghs.be. Geïnteresseerden kunnen het pdf-bestand verkrijgen bij Dany Mas (dany.mas@telenet.be) of bij Marie-Josée Janssens (maria.janssens@chem.kuleuven.be). 9 Update databank Gevaarlijke stoffen Dhr. Marc Verhaeghe meldt ons dat er een nieuwe update van versie 6.0 van de databank op werd geplaatst. Het gaat om een belangrijke update met heel wat nieuwigheden: - Nagenoeg alle producten in de databank zijn nu voorzien van volledige CLP(GHS)- etiketgegevens, alles aangepast aan de recentste wijziging van de Europese CLPverordening. (het blijft wel nog even wachten vooraleer er etiketgegevens voor verdunningen beschikbaar zijn). - Nog meer etiketformaten voor CLP-etiketten. DM juni 2011 Biologie, Chemie en Natuurwetenschappen pagina 5

6 - Opties bij afdruk van CLP-etiketten (H- en P-codes, keuze van kleur van onderrand etiket handig om recipiënten uit verschillende locaties te onderscheiden). - Automatische backup van gebruikersbestanden. - Ondersteuning van Office 2010 en verbetering van de ondersteuning van Office Het blijft wel nog altijd een bèta-versie want er moet nog heel wat functionaliteit bijkomen. Alles wat er is, is echter wel al behoorlijk uitgetest en waar nodig verbeterd. voor de leraren Biologie / Natuurwetenschappen 10 Vormingsaanbod Natuur- en Milieueducatiecentrum De Helix Het Natuur- en Milieueducatiecentrum De Helix te Geraardsbergen heeft een ruim vormingsaanbod voor leerkrachten en scholen. Scholen kunnen beroep doen op de expertise van het educatieteam van De Helix voor praktijkgerichte vormingen over natuur- en milieueducatie in de eigen schoolomgeving. Deze opleidingen worden op vraag ofwel in De Helix te Grimminge of in de school of scholengemeenschap gratis georganiseerd. Verplaatsingskosten van de lesgever en de syllabus worden wel aangerekend. Een minimum van 10 deelnemers is vereist. Speciaal aan te bevelen en recent in het aanbod zijn de vormingen in de reeks: NME verbreden met EDO. Deze vormingen met methodieken, materialen en discussiemomenten kunnen een hulp zijn om op een actieve manier aan de slag te gaan rond duurzame ontwikkeling. Voor meer informatie kunt u terecht op de website en bij Lieve Meiresonne op het nummer Herziening leerplannen STW Op 1 september 2011, worden de nieuwe leerplannen voor STW in alle jaren gelijktijdig ingevoerd. Het ontwerp van de leerplannen STW is te vinden op de website Personenzorg ( Belangrijk voor NW is wat te lezen staat op blz. 8 bij visie: De leerplandoelstellingen van de vakken sociale wetenschappen en natuurwetenschappen worden binnen de vakken SW en NW bereikt en geëvalueerd. Het bereiken van deze leerplandoelstellingen kan binnen de integrale opdrachten worden voorbereid, uitgebreid, verdiept, ingeoefend, Het verschuiven van leerplandoelstellingen naar IO s zonder dat ze in de vakken SW en NW aan bod komen, kan dus niet. Dat betekent dat de practica alleszins tijdens de lesuren NW moeten worden georganiseerd maar dat EXTRA en aansluitende onderzoekspractica kunnen tijdens de IO's. 12 Lesmateriaal (aanvulling + herhaling) - De zaak Polly Meer - Chemiebox Technopolis De zaak Polly Meer is een educatieve chemiebox, ontwikkeld voor de eerste graad secundair onderwijs door Technopolis in samenwerking met Essenscia Vlaanderen, de Federatie van de chemische industrie en life sciences, en het DM juni 2011 Biologie, Chemie en Natuurwetenschappen pagina 6

7 departement chemie van de K.U.Leuven. De chemiebox past in de lessen Natuurwetenschappen en heeft raakpunten met de lessen Techniek. Het educatief project De zaak Polly Meer staat garant voor een toffe kennismaking met chemie en onderzoek in een labo. Vanuit een spannende recherchezaak gaan de leerlingen van de eerste graad secundair onderwijs op zoek naar de kidnapper van het slachtoffer Polly Meer. Aan de hand van het bewijsmateriaal ontdekken ze de verschillende soorten plastic en hun eigenschappen. Na een vakkundig onderzoek, kunnen ze een verdachte aanduiden als dader. Spanning is verzekerd! Het pakket vraagt twee lesuren en bestaat uit een box met materiaal om de proefjes uit te voeren in de klas, een handleiding voor de leerkracht en een onderzoeksschrift voor de leerlingen. Er wordt een opleiding voorzien. Houd de website in de gaten! - : bevat tal van simulaties en interactieve oefeningen voor biologie, chemie en fysica - Bouwpakketten voor energie-omzettingen Opitec biedt een bouwpakket van 15 euro aan waarmee je de energieomzettingen van zonne-energie naar windenergie, warmte-energie naar elektrische energie zeer mooi kan demonstreren. Het pakket is bruikbaar om door de leerlingen zelf opgebouwd te worden. Het is meerdere malen bruikbaar. Er hoort ook een handige handleiding bij. Meer info vind je op onderbouwpakketten. Artikelnr Start to know Hoe ontstaan nieuwe soorten? Is het heelal eindig of oneindig? Wat maakt ons uniek? De antwoorden vind je in de drie boekjes Start to know Evolutie, Start to know Kosmos en Start to know Genetica. Acco Uitgeverij bundelt de EOS-boekjes over evolutie, genetica en kosmos in een mooie box die bijna de helft goedkoper is dan de drie afzonderlijke boekjes samen (19,95 i.p.v. 38,85 euro). Start to Know is een concept van EOS, het maandblad over wetenschap. Vertrekkend van de basisbegrippen word je wegwijs gemaakt in belangrijke wetenschapsdomeinen. Bestellen kan via - Drugs Op de website (> thema s) en (preventie > didactisch materiaal en informatie over drugs) vind je mooi, interactief lesmateriaal over de werking van drugs in het lichaam en de hersenen. Het kan o.a. gebruikt worden bij de realisatie van de leerplandoelstellingen i.v.m. de bespreking van een biosociaal thema in de lessen biologie of bij uitwerking van een vakoverschrijdend project op school. - De succesformule Planeet Zee wordt dit schooljaar voor de vierde keer hernomen. Enerzijds is er de leeromgeving Hierop staan 22 zee- en oceaanlesmodules die gerelateerd zijn aan de leerplannen van de natuurwetenschappelijke vakken uit de derde graad SO. Leerkrachten en leerlingen kunnen er inspiratie halen voor het realiseren van de SET onderzoekscompetentie. Ook voor de seminaries of BZL-lessen tijdens de vrije ruimte kunnen leerkrachten van dit e-learningproject gebruik maken. De lesmodules bestaan telkens uit een theoretisch deel met veel interessante informatie en leuke weetjes, videoclips, animaties en een praktisch gedeelte met meer dan 75 opdrachten om, ook losstaand van het project, in de klas of op het veld uit te voeren. DM juni 2011 Biologie, Chemie en Natuurwetenschappen pagina 7

8 De opdrachten werden recent aangevuld met bijkomende practica met verwijzing naar de leerplandoelstellingen biologie/chemie/natuurwetenschappen en zijn te vinden op: Anderzijds kunnen klasgroepen die met Planeet Zee werken, deelnemen aan de wedstrijd. De jury beoordeelt kort voor de paasvakantie alle ingezonden reportages, waarin de leerlingen hun enthousiasme kunnen tonen om een week als zeewetenschapper op expeditie te gaan met het onderzoeksschip De Zeeleeuw van VLOOT. Uiteraard is deze motivatie gekoppeld aan hun uitwerking van enkele modules van het e-learningproject. Voor meer info: of - Op cahiers-bio-wetenschappen-maatschappij vind je o.a. lesmateriaal over bloed en afweer. - Op een Nederlandse website vind je niet alleen basisinformatie over DNA maar bovendien ook nog veel meer over DNA bij de mens, dier en plant. Je vindt er ook in een apart deel info rond DNA en milieu (Duurzaamheid, Gezondheid en Omgeving). Onderaan de openingsbladzijde vind je de rubriek Wist je dat? Een leuk idee in verband met het leren stellen van onderzoeksvragen. Een greep uit de vragen: Wist je dat griepvirussen vaak van dieren naar mensen overspringen? Wist je dat het eerste kankergen in 1976 werd ontdekt in een virus? Wist je dat bacteriën je eten kunnen vergiftigen? - Op de smart-vakcommunity (Smartschool) biedt Annemie Leen (begeleider biologie Hasselt) een aantal voorbeelden aan i.v.m. het werken rond onderzoekscompetentie. De cursussen staan per leerjaar gerangschikt en je vindt er telkens een item onderzoekend leren/leren onderzoeken. - Op de vakcommunity biologie vind je tal van voorbeelden van onderzoeksopdrachten biologie die kunnen gebruikt worden in het kader van onderzoekscompetentie (SETOC). Het te volgen pad op de website : info > voorbeelden > vakcommunity biologie > lesmateriaal > onderzoekscompetentie en OLLO. - Op vind je een ICT- oefeningenreeks over het oog. Deze oefeningen werden ontwikkeld door Bart Van Bossuyt. - Op de website vind je prachtige videootjes, afbeeldingen en informatie over bedreigde soorten. Je kan bovenaan zoeken per klasse ('Explore') of een zoekterm ingeven ('Search'). De site is in het Engels, maar aangezien het een rijke video- en afbeeldingendatabank is, is dit minder belangrijk. - Op de website kun je een tweemaandelijkse brochure downloaden in verband met een medische aandoening. Nu is er reeds een brochure over de huid en over het brein. - Op de website vind je de winnende foto's van de Nikon microscoopcompetitie. Er staan knappe dingen tussen!. Klik gewoon een jaartal aan. DM juni 2011 Biologie, Chemie en Natuurwetenschappen pagina 8

9 - Op de website vind je o.a. educatieve pakketten i.v.m. voeding. Zo komen bijvoorbeeld de biochemische processen die plaatsvinden bij het brouwen van bier of het bakken van brood, aan bod. - Op de website kun je de brochure Doe vandaag eens iets levensbelangrijks gratis downloaden. De brochure bevat mooi materiaal dat in de lessen over immuniteit kan worden gebruikt. De brochure kan er ook aangevraagd worden via de website. - Een website met toepassingen op bloedgroepen: - Op de website vind je de powerpointvoorstelling, Microscopie van de cel die op het wetenschapscongres (14 november 2009) tijdens een werkwinkel werd gebruikt. De voorstelling bevat mooie microscopische foto s van cellen. - Mooi beeldmateriaal over de cel vind je op: - Animaties over de werking van drugs in het lichaam en de hersenen vind je op: - BioDesk ( is een project waarbij materiaal (animaties en opdrachten) voor het vak biologie wordt ontwikkeld. Je vindt er materiaal over ademhaling, beweging, bloed, erfelijkheid, planten, practicum, vertering, voortplanting, zintuigen. - Allerlei lesmateriaal en voorbeelden van examenvragen vind je op: - Ideeën voor lesmateriaal voor de vrije ruimte vind je op: - Een interactieve oefeningenreeks i.v.m. de werking van het oog vind je op: - Op de website zijn de winnende foto s van een microscoopcompetitie te bekijken. Mits enig zoekwerk onder Galleries vind je knappe beelden! voor leraren Chemie / Natuurwetenschappen 13 Zepen maken de vrouw (cursus en box, derde graad ASO en TSO) Vaste en vloeibare zeep uit olie bereiden of uit nootmuskaat. De eigenschappen van zeep en detergent bepalen. Dit zijn enkele experimenten waarmee Artesis Hogeschool Antwerpen het beeld over wetenschappen positief bijstelt bij leerlingen van de derde graad secundair. Met de gebruiksklare cursus maken leerlingen bruisballen en gezichtscrème. Sommige oefeningen zijn voor klassen bedoeld met weinig uren wetenschappen. Andere dagen de wetenschappelijke afdelingen uit. DM juni 2011 Biologie, Chemie en Natuurwetenschappen pagina 9

10 Als niet alle laboratoriumtoestellen op school aanwezig zijn, kun je een box met onder andere een reflux- en destillatieopstelling lenen. Werk je vakoverschrijdend? Dan vindt de leraar geschiedenis informatie over de evolutie van hygiëne en lichaamsverzorging. De leraar informatica kan helpen bij de grafieken. Download op de nota 'Zepen maken de vrouw' info via 14 Website i.v.m. kunststoffen bevat heel wat informatie over de drie pijlers Werk, Vorming, Onderwijs in de kunststoffentechnologie. Naast het vertrouwde lesmateriaal voor leerkrachten is er nu ook een plaats voorzien voor de jongeren en de kunststofverwerkende bedrijven. Zo wordt er een overzicht gegeven van de studie- en beroepsmogelijkheden voor jongeren. WVOK heeft ook projecten uitgewerkt voor de bedrijven. Al deze informatie is dan ook in dat luik vervat. Neem snel eens een kijkje op Bij vragen kun je steeds contact opnemen met of 15 Blik op Chemie Omdat er grote verschillen worden vastgesteld in wetenschappelijke voorkennis bij jongeren uit het secundair onderwijs hebben enkele studiebegeleiders van de KULeuven de belangrijkste begrippen uit de chemie van het secundair onderwijs gebundeld in Blik op Chemie. In deze basistekst worden de verschillende topics eenvoudig en stapsgewijs uitgewerkt en verduidelijkt aan de hand van uitgewerkte voorbeelden. Het boekje kan worden besteld bij het Monitoraat Wetenschappen KULeuven via Nieuwe wetgeving chemicaliën Globally Harmonised System - 1 december 2010 is de limietdatum voor het op de markt brengen van zuivere stoffen in verpakkingen met de oude etikettering en gevarenlogo s. Voor de verpakkingen van chemicaliën die op school aanwezig zijn of enkel binnen de school verdeeld worden, is er nog tijd tot 1 december 2012 voor zuivere stoffen, en tot 31 mei 2017 voor mengsels en oplossingen, alvorens de etikettering dient aangepast te zijn aan de nieuwe reglementering. Geadviseerd wordt vanaf nu voor de aanmaak van nieuwe etiketten toch al de richtlijnen van de CLP-verordening (classification, labelling and packaging of substances and mixtures) te volgen. De module voor afdruk van CLP-etiketten voor de nieuwe versie van de database Gevaarlijke stoffen is klaar: zie website - Op de website vind je een voorstelling die zeer goed weergeeft wat de nieuwe etikettering van chemische stoffen in labo s inhoudt. De voorstelling is opgesteld door en voor de personeelsleden van de firma Borealis maar is ook geschikt voor leraren en leerlingen. DM juni 2011 Biologie, Chemie en Natuurwetenschappen pagina 10

11 - Hieronder vind je drie veel gestelde vragen naar aanleiding van de bovenstaande mededeling. Ze werden beantwoord door Marc Verhaeghe, auteur van de databank gevaarlijke stoffen, waarvoor dank. Vraag 1: Voor sommige stoffen verschijnt op de website de volgende boodschap 'nog geen CLP- GHS etiketgegevens beschikbaar voor deze stof'. Het klopt inderdaad dat in de huidige versie van de databank gevaarlijke stoffen nog niet alle stoffen voorzien zijn van de volledige nieuwe CLP-GHS-etikettering (momenteel 448 van de 1112 stoffen = stoffen die in de bijlage van de Europese verordening opgenomen zijn en waarvoor P-zinnen geselecteerd werden + de stoffen zonder gevaren). Voor de verdere aanvulling van de P-zinnen en voor de stoffen die niet in de bijlage voorkomen is het wachten op wat de leveranciers hiervoor voorzien. Er zijn echter nog niet veel leveranciers die de nieuwe gegevens op hun website publiceren (gelukkig zijn er uitzonderingen, o.m. Merck). Bij de volgende updates zullen deze gegevens in de databank verder vervolledigd worden. Dit is echter een behoorlijk tijdrovend werk en het zal dus nog wel eventjes duren voor alle stoffen van de nieuwe etiketgegevens voorzien zijn. Vraag 2: Tegen wanneer moet men wettelijk in orde zijn met de CLP-GHSetikettering? Dit gebeurt in fasen. 1/12/2010 voor zuivere stoffen aangekocht na deze datum. In principe moet de producent/leverancier ervoor zorgen dat de etiketgegevens van de geleverde zuivere stoffen conform zijn met de nieuwe wetgeving. 1/12/2012 voor zuivere stoffen aanwezig in school. De scholen hebben dus nog 2 jaar de tijd om de zuivere stoffen aanwezig in de school aan te passen aan de nieuwe reglementering. 01/06/2015 voor mengsels aangekocht door de school na deze datum. In principe moet de producent/leverancier ervoor zorgen dat de etiketgegevens van de geleverde mengsels conform zijn met de nieuwe wetgeving. 01/06/2017 voor mengsels aanwezig in school. Dus hebben de scholen nog heel wat tijd om dit in orde te brengen. Vraag 3: Blijkbaar staan op de nieuwe etiketten alleen maar de R- en S-zinnen in woorden en staan er de nummers NIET bij! Dit is voor mij zeer verwonderlijk omdat de recente doorlichting ons als commentaar gaf dat de nummers er moeten bij staan. Moet dit nu wel of niet? Op de nieuwe etiketten komen inderdaad geen nummers voor. Over het algemeen zijn er in de nieuwe CLP-etikettering meer gevarensymbolen en H- en P-zinnen dan in de oude (nog geldige) etikettering. De reden waarom de nummers niet meer vermeld worden is dus eenvoudigweg plaatsgebrek. Reglementair moeten er trouwens geen nummers op het etiket staan (dat was ook al niet verplicht bij de oude etiketten). DM juni 2011 Biologie, Chemie en Natuurwetenschappen pagina 11

12 17 Nieuwe nomenclatuurregels IUPAC voor organische chemie Tijdens de jongste Dag van het chemieonderwijs werd de aandacht gevestigd op de nieuwe nomenclatuurregels voor organische stoffen. Plaatsaanduidingen van meervoudige bindingen en functionele groepen worden onmiddellijk aangebracht voor het deel van de naam waarop zij betrekking hebben. Zo wordt 2-buteen nu but-2-een en 3-pentanol wordt pentaan-3-ol. De vertaling van de IUPAC-Richtlijnen voor de Nomenclatuur van de Organische Chemie is zopas verschenen als Gids voor de IUPAC-Nomenclatuur van Organische verbindingen en kan worden besteld bij het KVCV. De verkoopprijs bedraagt 15 euro voor KVCV-leden en 20 euro voor niet-leden, inclusief de verzendingsonkosten. Wat betreft het gebruik van de nieuwe nomenclatuurregels in het secundair onderwijs is het gezamenlijk standpunt van de begeleiders chemie dat in de huidige leerplannen chemie de nieuwe nomenclatuurregels nog niet worden opgenomen. Omdat leerboeken nog niet zijn aangepast en ook in het hoger onderwijs de nieuwe nomenclatuurregels nog niet worden toegepast, zal tot nader bericht, de oude versie nog worden gehanteerd. Dat is dit schooljaar trouwens ook het geval bij de chemieolympiades. Vermoedelijk zal ook bij de toelatingsproef geneeskunde voorlopig nog de oude versie worden gebruikt. DM juni 2011 Biologie, Chemie en Natuurwetenschappen pagina 12