Vademecum Aardrijkskunde Schooljaar

Transcriptie

1 Aartsbisdom Mechelen-Brussel Vicariaat Onderwijs. Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs Vademecum Aardrijkskunde Schooljaar Beste leraar, Aardrijkskunde is één van de vakken die u in het komende schooljaar gaat geven, misschien het enige. Binnen ons vak ligt de klemtoon op de aardbewoner die zijn omgeving kan beïnvloeden, en vice versa. Liefst betrekken we hierin zeer actuele voorbeelden om die wederzijdse beïnvloeding aan te tonen! De veelzijdigheid van het vak aardrijkskunde komt tot uiting in de leerplannen. Het leerplan zorgt voor een selectie van aardrijkskundige thema s naar leerjaar en naar thema. Wie het leerplan volgt, voldoet aan de eindtermen en aan de specifieke eindtermen. Bij een doorlichting krijgt het lesgeven volgens het leerplan grote aandacht. Binnen de school is de vakcoördinator aardrijkskunde de spilfiguur die er meestal voor zorgt dat de leraren van de vakgroep aardrijkskunde regelmatig overleggen, informatie en lesmateriaal delen, leerlijnen uittekenen,. De taak van de vakcoördinator is dus zeer belangrijk, temeer omdat ook nieuwe of beginnende leraren ondersteund worden. Daarnaast kan ook de vakbegeleider aardrijkskunde leraren ondersteunen. Hebt u vragen over het organiseren van de lessen, vakvergaderingen, vaklokaal, leerinhouden, nascholingen of vakgebonden informatie, u kan er terecht. Samen met u wordt er naar een antwoord of een oplossing gezocht. De pedagogisch begeleider houdt contact met de leraren via de website en via mail. De informatie op de website gebeurt via 3 wegen: De maandberichten voor de leraar aardrijkskunde: het maandbericht verschijnt de eerste woensdag van elke maand in het schooljaar. Het is de bedoeling dat elke leraar aardrijkskunde de maandberichten ontvangt. Het vademecum aardrijkskunde is de jaarlijkse update van belangrijke informatie en bevat aandachtspunten die een heel schooljaar geldig blijven. De vakdocumenten aardrijkskunde bevatten informatie die over meerdere schooljaren heen interessant blijven. DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: fax: Website: Maandberichten Vademecum Vakdocumenten - 1 -

2 - 2 1 Leerplannen Een leerplan is voor de leraar het belangrijkste document om les te geven. Al te dikwijls gebeurt het dat de leerstof in het leerboek of leerwerkboek bepalend is voor de inhoud van de lessen. Het leerplan bepaalt hoe en wat en er moet onderwezen worden. Bij een schooldoorlichting zal het leerplan de norm zijn, niet het handboek of het werkboek. Het leerplan biedt de leraar een opsomming en afbakening van leerstofonderwerpen met speciale aandacht voor de beginsituatie. Het leerplan bevat een beschrijving van de methodologische aspecten die eigen zijn aan het aardrijkskundeonderwijs. Het leerplan geeft ook een opsomming van de noodzakelijke leermiddelen, de minimale materiële vereisten voor het vaklokaal en een bibliografie. Alle leerplannen van de eerste, tweede en derde graad bevatten de eindtermen (ET) aardrijkskunde. In de leerplannen van de derde graad, voor de richting wetenschappen, zijn er bovendien nog specifieke eindtermen (SET) en specifieke eindtermen onderzoekscompetentie (SETOC) opgenomen. Elk leerplan kan worden gedownload op de website van het Katholiek Onderwijs Vlaanderen. De leerplannen zijn beschikbaar als pdf- én als worddocument (Volg deze link). Voor het schooljaar zijn de volgende leerplannen van kracht. Eerste leerjaar A en tweede leerjaar van de eerste graad Het leerplan van de eerste graad voorziet in 2 lesuren aardrijkskunde per week in het eerste leerjaar A en in 1 lesuur aardrijkskunde per week voor het tweede leerjaar. Het is in voege vanaf 1 september ( Tweede graad ASO, KSO en TSO In 2012 werd het leerplan van de 2 de graad voor het laatst aangepast. Zowel in het derde als in het vierde jaar wordt er één uur voor het vak aardrijkskunde georganiseerd. Je vindt de leerplannen voor het eerste leerjaar van de tweede graad en voor het tweede leerjaar van de tweede graad op deze webpagina, zowel voor de onderwijsvorm aso als de onderwijsvorm kso-tso. Derde graad ASO-KSO-TSO In de derde graad zijn er drie leerplannen, allemaal graadleerplannen, geen jaarleerplannen. Twee leerplannen zijn sinds het schooljaar (1 sept. 2004) in gebruik. ASO-studierichtingen zonder component wetenschappen of op Alle KSO- en TSO-studierichtingen

3 - 3 Het derde leerplan voor ASO-studierichtingen met component wetenschappen is gewijzigd in 2006, in 2010, in 2011 en ten slotte in 2012! ASO-studierichtingen met component wetenschappen Wat is er speciaal aan het leerplan voor de richtingen ASO met component Wetenschappen? In het leerplan aardrijkskunde voor de derde graad Wetenschappen zijn er specifieke eindtermen (SET) opgenomen naast de (gewone) eindtermen (ET). Een onderdeel van deze SET s gaat over de onderzoekscompetentie (OC) die in de studierichtingen met de component Wetenschappen moeten gerealiseerd worden. De pool wetenschappen bestaat uit verschillende vakken: Biologie, Chemie, Fysica in tweede en derde graad, aangevuld met aardrijkskunde in de derde graad. De doelen moeten worden behaald voor de pool. De school/vakgroep kan voor een geïntegreerd onderzoek kiezen, voor een vakoverschrijdende aanpak ofwel kan ze werken in elk of in één van de natuurwetenschappelijke vakken. Omdat de leerplannen van elk van deze vakken de specifieke eindtermen onderzoekscompetentie hebben opgenomen dient erover gewaakt dat ook de individuele leerplannen worden gerealiseerd. Deze mededeling M-VVKSO van 26 juni 2008 Onderzoekscompetentie in leerplannen van de derde graad aso van 19 november 2009 zorgde voor een aanpassing van het leerplan aardrijkskunde om dit beter te laten aansluiten binnen de pool Wetenschappen. Er moet in de lessen aardrijkskunde voor de studierichting met de component wetenschappen aandacht zijn voor SETOC tijdens de leerjaren 5 en 6, conform de leerplannen. Dit mondt uit in een zelfstandig eindonderzoek, bijvoorbeeld in de tweede helft / aan het eind van het zesde jaar: of voor één van de natuurwetenschappelijke vakken; of voor elk natuurwetenschappelijk vak; of vakoverschrijdend tussen de natuurwetenschappelijke vakken. Elke school kan autonoom beslissen op welke manier het onderzoek binnen de poolvakken georganiseerd wordt. Om de taaklast te bewaken, kan het integraal onderzoek tot één van de poolvakken beperkt worden. Onder geïntegreerd onderzoek wordt verstaan: een onderzoeksopdracht waarin alle stappen van de onderzoekscompetentie uitgevoerd worden.

4 - 4 Hieronder staan nogmaals de leerplannen in een tabel, voor het schooljaar Eerste graad Alle leerjaren A-stroom 2008/038 Tweede graad ASO (1 u/week) KSO/TSO (1 u/week) 2012/ /019 Derde graad niet-wetenschappen wetenschappen ASO (1 u/week) ASO (3 of 4u/week) KSO/TSO (1 u/week) 2004/ / /029 Leraren en directeurs kunnen een beroep doen op de vakbegeleiding voor hulp in verband met de interpretatie van leerplannen en informatie over de nodige didactische infrastructuur voor het onderwijs in de aardrijkskunde. 2 Professionalisering Het onderwijslandschap verandert voortdurend. Het is niet vanzelfsprekend en gemakkelijk om de nieuwe inzichten, specifieke werkvormen met ICT, gebruik van geactualiseerde didactische methoden zelf te ontwikkelen en in te studeren. Daarom moedigen wij langs deze weg de aangeboden nascholingkansen en vernieuwende excursies/terreinwerk ten zeerste aan. Elke leraar gaat best regelmatig eventjes terug naar de schoolbanken! Via het prikbord in de lerarenkamer, mailinglijsten en websites worden elk semester initiatieven aangekondigd die zowel voor de beginnende als voor de leraar met ervaring interessant kunnen zijn. Niet alleen onze eigen Ondersteunings- en nascholingsdienst (DPB-OND), maar ook de didactische centra van de hogescholen: Hogeschool Universiteit Brussel (HUBrussel), University College Leuven Limburg (UCLL-PDCL), Thomas More Mechelen brengen een uitgebreid programma. Ook AVL-nascholingen (Academisch Vormingscentrum voor Leraren, voorheen LUCON, en nog vroeger Vliebergh-Sencieleergangen) organiseert de nascholingen van de KU Leuven (excursies in de zomervakantie, nascholingen bij het leerplan voor een halve en hele dag gedurende het schooljaar). Tot slot biedt ook het DNI, het nascholingscentrum van het VVKSO in de loop van het schooljaar nascholingen aan. Deze nascholingssessies worden via de maandelijkse mededelingen van de pedagogische begeleiding aangekondigd. Informatie via de begeleidingsdienst De nascholingsactiviteiten van AVL-nascholingen (vroeger Lucon of het Vliebergh-Senciecentrum van de KU Leuven), vindt u op klik in het linkermenu op nascholingen voor een volledig overzicht. Een rechtstreekse weblink naar de maandelijkse mededelingen van de begeleiding is via de deze URL. Een rechtstreekse weblink naar het vademecum van de begeleiding is tevens via deze URL.

5 - 5 VLA-nascholing en werkgroep WAB De Vereniging voor Leraars Aardrijkskunde (VLA) is een organisatie die alle leraren aardrijkskunde van Vlaanderen verenigt. Het lidmaatschap van de VLA verkrijgt u door het storten van 27 (lidgeld) op VLA, Koningin-Elisabethlei 86, BE 2950 Kapellen, IBAN: BE Bic: BBRUBEBB met vermelding van naam en adres + + nieuw lid. Het abonnement loopt per kalenderjaar, maar omdat het jaarboek in het najaar verschijnt is het interessant om u toch in september of oktober in te schrijven. Bij abonnement ontvangt u vijf maal per jaar de VLA-krant, krijgt u reductie op activiteiten van de VLA, toegang tot de website en een abonnement op het tijdschrift/jaarboek De aardrijkskunde waarin interessante artikels en lesmateriaal opgenomen is. De VLA organiseert ook jaarlijks de Geo-olympiade waar alle leerlingen van de derde graad mogen aan deelnemen, evenals een excursie voor leraren aardrijkskunde. De VLA heeft in Vlaams-Brabant een onderafdeling. De Vereniging voor Leraars Aardrijkskunde Vlaams-Brabant en Brussel (voorheen WAB) vergadert (in principe en meestal) elke laatste dinsdag van de oneven maanden (september, november, januari, maart en mei). Als activiteiten van deze werkgroep komen zeer praktische en bruikbare thema s aan bod. Omdat het een regionale werkgroep is, komt u er ook collega s tegen van andere scholen en onderwijsnetten en is een uitwisseling van ideeën en documenten niet veraf. Er wordt geen lidgeld gevraagd om deel te nemen aan de activiteiten, maar er wordt wel een kleine bijdrage gevraagd om de kosten te dekken. De (online) inschrijving voor elke activiteit is meestal wel verplicht en gebeurt voor elke activiteit. Het aankondigen van een activiteit is rechtstreeks via het persoonlijk adres. Na elke activiteit ontvangt elke leraar een attest van deelneming. Het programma voor het schooljaar wordt bij de maandberichten van september van de begeleiding bekend gemaakt. Actuele informatie over de activiteiten van de WAB wordt bekend gemaakt via de website van de VLA. ( of via een bericht van het secretariaat indien u een adres hebt doorgegeven aan wab.aardrijkskunde@gmail.com. Ook via de pedagogische begeleiding worden deze activiteiten aangekondigd in het begin van het schooljaar en via de maandberichten. De Werkgroep Aardrijkskunde Antwerpen (WAA) vergadert steeds op de eerste dinsdag van de maand, telkens om 20 uur, in het aardrijkskundelokaal van de Karel de Grote Hogeschool, Campus Noord, Pothoekstraat 125 te Antwerpen. De VLA Kempen (WAK) vergadert in Geel. De VLA Limburg (WAL) vergadert in DiNAC Kiewit-Hasselt en de VLA Oost-Vlaanderen vergadert in Gent.. Nascholing VVKSO aardrijkskunde In het schooljaar biedt het DNI-VVKSO een module aan om leraren aardrijkskunde op weg te helpen in de Informatie- en Communicatietechnologie (ITC). Van zodra het programma bekend is,

6 - 6 en indien u interesse hebt voor mogelijk andere nascholingen, kan u de website van het VVKSO ( raadplegen. Documentatie en informatie Via duidingsprogramma s op verschillende tv-zenders kan er heel wat interessant en actueel beeldmateriaal worden gekopieerd voor in de les en via video, DVD of beamer in het vaklokaal worden getoond. Verschillende tv-zenders hebben een zeer degelijke website waarop beeldmateriaal en teksten voor achtergrondinformatie bij deze programma s zijn terug te vinden. Op het VRTnieuws of op andere nieuwszenders (NOS, VTM, BBC, ) kunnen digitale nieuwsitems online bekeken worden: National Geographic zendt regelmatig documentaires uit die zeer goed aansluiten bij het leerplan aardrijkskunde. De Nederlandse zender voor schooltelevisie is bekend voor zijn bondige en degelijk uitgewerkte onderwerpen over actuele thema s én met recent beeld- en videomateriaal ( Bij elke educatieve uitgeverij van leerboeken aardrijkskunde en atlassen hoort een website met weblinken naar documentatie. In de leerplannen zijn vele interessante en recente publicaties terug te vinden. Het is aan te bevelen dat er in de lerarenbibliotheek ook een deel van de ruimte wordt gereserveerd voor aardrijkskundige leerboeken, atlassen, tijdschriften en naslagwerken die nuttig kunnen zijn bij de voorbereiding en het geven van de lessen. Kranten, magazines en aardrijkskundige tijdschriften zijn op het internet te raadplegen, in tekst, in beeld en video. 3 Samenwerken in vakvergaderingen De belangrijkste informatiebron voor beginnende leraren is vaak een oudere collega in dezelfde school of de vakcoördinator aardrijkskunde. Vakvergaderingen leiden tot een continuïteit van denken en handelen binnen een school. Zowel de verticale samenwerking van leraren (eerste tot zesde leerjaar) als horizontaal overleg tussen leraren die lesgeven in hetzelfde leerjaar is ten zeerste aan te moedigen. Het verhoogt het inzicht en de kennis van leerinhouden, het stimuleert ook het inzicht van aardrijkskundige vaardigheden die in de andere leerjaren wordt aangewend. Ook een schooloverstijgende vakgroep binnen eenzelfde scholengemeenschap beantwoordt aan bovenstaande doelstellingen. Nieuwe leraren of leraren die elders reeds gewerkt hebben of leraren die terug aardrijkskunde geven na een lange periode, zullen via de maandberichten meer info krijgen om een overleg met de pedagogisch begeleider vast te leggen.

7 - 7 Vakvergaderingen, nascholing en publicaties blijven zonder gevolg als deze inspanningen en vernieuwingen niet tot bij de leerlingen doorsijpelen. Een leraar die zich voortdurend naschoolt, zal de vernieuwingen reeds op voorhand zien aankomen en kennen voor ze in de lessen moeten worden toegepast. Wie kwaliteit kan bieden aan de leerlingen ervaart als compensatie voor zijn inspanning een gewaardeerde belangstelling van de leerlingen in de les. Mag ik u veel voldoening wensen bij het lesgeven in dit prachtige vak?! Voor individuele coaching alsook voor het begeleiden van vakvergaderingen kan er beroep gedaan worden op de vakbegeleiding aardrijkskunde. De begeleiding is gratis en vraaggestuurd. U kan me steeds via mail of telefonisch bereiken! An Steegen vakbegeleider aardrijkskunde an.steegen@vikom.be Tel.: