Wat leren we uit de eerste onderwijsplannen? Rapport Centrumsteden

Transcriptie

1 Wat leren we uit de eerste onderwijsplannen? Rapport Centrumsteden VVSG Marleen De Vry Maart 2009

2

3 Wat leren we uit de eerste onderwijsplannen? Rapport Centrumsteden Voor u ligt het rapport over het onderzoek naar de eerste onderwijsplannen van de centrumsteden. Deze onderwijsplannen zijn opgesteld in het kader van het Decreet betreffende het flankerend onderwijsbeleid op lokaal niveau van 30 november 2007 (B.S. 12 februrai 2008) en dateren van het voorjaar van Zowel het Ministerie van Onderwijs en Vorming als de centrumsteden zelf waren benieuwd naar diverse aspecten van het nieuwe beleid dat inmiddels onder de vlag lokaal flankerend onderwijsbeleid wordt gevoerd. Hoe zouden de centrumsteden hun regierol vorm geven? Wat zouden ze als hun visie en missie naar voor schuiven? Welke strategische doelstellingen zouden ze voorop stellen? Welke acties en projecten hierop enten en hoe de beleidsuitvoering opvolgen? Wat zouden ze terecht brengen van de verplichtingen die het decreet hun in ieder geval oplegt? Het onderzoek verliep in drie fasen, die overeenkomen met de drie onderdelen van deze bundel. Basis van het onderzoek is de thematische inventaris die u vindt als laatste deel van dit rapport. De hoofdbrok van het werk is de horizontale analyse van dit materiaal, te vinden als middenste deel. Het rapport opent met de synthese van gegevens en tendensen die uit deze analyse zijn gedestilleerd. We hopen u hiermee leerzame en inspirerende lectuur te bezorgen. analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden 1

4 inhoud Wat leren we uit de onderwijsplannen? Synthese Regiefunctie en neutraliteit 6 Visie en missie 7 Strategische en operationele doelstellingen 8 De decretale verplichtingen 9 Samenwerking met andere sectoren 10 Acties en projecten in het kader van flankerend onderwijsbeleid Ondersteunen kwetsbare leerlingen en ouders Focus op risicojongeren Ondersteunen van schoolteams en schoolbeleid Leerkrachtige schoolomgevingen Veilige schoolomgevingen Sociale voordelen Sociaal onderwijsbeleid Wegwijs in leer- en studietrajecten Levenslang levensbreed leren Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt 13 Indicatoren onderwijsplannen en projectaanvragen 13 Indicatoren onderwijsplannen 13 Indicatoren projecten 14 Afstemming tussen centrumsteden en LOP s 14 Wat leren we uit de onderwijsplannen? Analyse Regiefunctie en neutraliteit in onderwijsplannen centrumsteden 18 Visie, missie in onderwijsplannen 28 Strategische en operationele doelstellingen 33 De decretale verplichtingen 42 Samenwerking met andere sectoren 50 Acties en projecten - Analyse per beleidsspoor 55 2 analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden

5 1. Ondersteunen kwetsbare leerlingen en ouders Focus op risicojongeren Ondersteunen van schoolteams en schoolbeleid Leerkrachtige schoolomgevingen Veilige schoolomgevingen Sociale voordelen Sociaal onderwijsbeleid Wegwijs in leer- en studietrajecten Levenslang levensbreed leren Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt 84 Indicatoren onderwijsplannen en projecten 87 Indicatoren onderwijsplannen 87 Indicatoren projecten 97 Afstemming tussen centrumsteden en LOPS s 105 Wat leren we uit de onderwijsplannen? Basisgegevensbestand Stad Aalst 114 Stad Antwerpen 118 Stad Brugge 126 Stad Genk 130 Stad Gent 134 Stad Hasselt 138 Stad Kortrijk 148 Stad Leuven 156 Stad Mechelen 161 Stad Oostende 170 Stad Roeselare 176 Stad Sint-Niklaas 182 Stad Turnhout 187 analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden 3

6 4 analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden

7 Wat leren we uit de eerste onderwijsplannen? Synthese

8 Regiefunctie en neutraliteit De centrumsteden voeren sinds het Decreet betreffende het flankerend onderwijsbeleid op lokaal niveau een netoverschrijdend beleid ten aanzien van het onderwijs op hun grondgebied of waren hier voordien al mee gestart. De centrumsteden zien daarbij voor zichzelf een taak weggelegd als regisseur van het netoverschrijdend netwerk van onderwijspartners, waarin ook actoren uit andere sectoren een plaats hebben. Getuige hun onderwijsplannen.? Vraag is hoe zij als regisseur optreden. Wat houdt de regierol in? In welke mate is het beleid vraaggestuurd? Hoe sluit het beleid aan bij het strategisch beleid van de stad? Hoe krijgt de neutraliteit van de stad vorm? Minimaal houdt de regierol in dat de stad met de onderwijsactoren netoverschrijdend overleg organiseert en in haar beleid inspeelt op behoeften die door de onderwijsinstellingen of hun partners (LOP, CLB, ) worden gesignaleerd of die door de stad of door stedelijke diensten worden gedetecteerd. De stad stelt een budget ter beschikking en stelt een coördinator of regisseur aan. Deze coördineert het overleg, zorgt voor gedragen en onderbouwd beleidsadvies hij zorgt onder meer voor de redactie van het onderwijsplan - en bewaakt de uitvoering van het beleid. Het gemeenschappelijk strategisch doel van het flankerend beleid zeg maar de missie - namelijk gelijke kansen of maximale slaagkansen voor ieder ondersteunen, wordt in alle centrumsteden gerealiseerd door samenwerking met de diverse onderwijsactoren en met diverse stadsdiensten. De stad Genk spreekt van een voorwaardenscheppende en ondersteunende rol voor de stad, waarbij vijf regiefuncties worden gecombineerd: Makelaarsfunctie: partners stimuleren tot deelname, initiëren van discussies Interne regiefunctie: afstemming en koppeling tussen stedelijke programma s Externe regiefunctie: aansturen van gezamenlijke beleidsontwikkeling Initiatieffunctie: realisaties van het eigen schoolopbouwwerk of de eigen onderwijscel Controlefunctie: controle op de uitvoering van het onderwijsplan? Vraag is vervolgens hoe het advies tot stand komt en het beleid wordt gevoerd? Is er een adviesstructuur? Is er een beleidscel of -dienst? Een bijkomende vraag is wie de politieke verantwoordelijkheid draagt voor het flankerend onderwijsbeleid: één schepen, enkele schepenen, het College? De meeste centrumsteden hebben een eigen stedelijke onderwijsoverlegstructuur opgericht of hebben plannen in die richting. ORA oftewel Onderwijsraad Antwerpen, O.O.M. of Onderwijsoverleg Mechelen, OOR of Oostendse onderwijsraad en de Onderwijsraad Turnhout zijn de kinderschoenen ontgroeid en sturen het stedelijk beleid aan. De Beleidsgroep Onderwijs Gent, de Onderwijsraad Hasselt, het Netwerk Flankerend Onderwijsbeleid Leuven en de SNOR oftewel Sint-Niklase Onderwijsraad gingen relatief recent van start als stedelijke onderwijsraden. Aalst, Genk en Roeselare overwegen de oprichting van respectievelijk een overlegstructuur vanuit de stad Aalst, een lokaal onderwijsplatform Genk en een Overlegplatform Flankerend Onderwijsbeleid Roeselare. In Brugge fungeert het LOP als overlegorgaan voor het leerplichtonderwijs. De onderwijsdeskundige adviseert het stadsbestuur. Voor het hoger onderwijs, het kunstonderwijs en het volwassenenonderwijs hebben Brugge, Kortrijk en Roeselare aparte overlegorganen.? Wat is de omvang van de beleidscel of -dienst? Die bepaalt of beperkt immers sterk de mogelijkheden voor het beleid. De onderwijsplannen geven hierover nauwelijks uitsluitsel. Toch een overzicht: De Afdeling Algemeen OnderwijsBeleid van Lerende Stad in Antwerpen is ongetwijfeld de grote broer onder de netoverschrijdende onderwijsdiensten met tientallen medewerkers. Onderwijscellen met 3 tot 6 analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden synthese

9 5 medewerkers zijn er in Mechelen en Turnhout. De andere centrumsteden redden het met 1 (soms 2) medewerker(s), die weliswaar steun krijgen van andere stadsdiensten. Een grootstad als Gent moet het redden met 1/5FT medewerkster! Werk aan de winkel, dus. Het flankerend onderwijsbeleid staat in de meeste centrumsteden nog in de kinderschoenen en moet er zich nog waarmaken.? Tenslotte de vraag naar de politieke verantwoordelijkheid. Uiteraard is het stedelijk beleid een kwestie van collegiaal bestuur en draagt het College de eindverantwoordelijkheid voor de uitvoering van het beleid. Illustratief is evenwel het voorbeeld van Hasselt, waar net als in vele steden de bevoegdheden voor onderwijsbeleid erg versnipperd zijn en er nood is aan goede samenwerking. Om het nieuwe beleidsveld echt een plaats te geven, is voldoende profilering nodig. De reorganisatie die daarvoor nodig is, is her en der volop aan de gang of in voorbereiding. Voorbeeld: Verwevenheid van bevoegdheden in Hasselt ( ) alle schepenen zijn mee bevoegd voor het flankerend lokaal onderwijsbeleid. Het is dus een gedragen en gedeelde verantwoordelijkheid van het hele politieke stadsbestuur. ( ) Anderzijds hebben de volgende schepenen met hun specifieke bevoegdheden en hun eigen diensten expliciet te maken met flankerend onderwijsbeleid( ) Schepen van Onderwijs, bevoegd voor onderwijsbeleid, de stedelijke basisscholen, het deeltijds kunstonderwijs en het conservatorium Schepen van studentenzaken Schepen van Welzijn, bevoegd voor gelijke onderwijskansen en opvoeding Neutraliteit wordt gewaarborgd door De aanstelling van een van het stedelijk onderwijs onafhankelijke ambtenaar of beleidscel. Nog niet in alle centrumsteden is dit het geval. Het voorzien van een apart budget; transparantie m.b.t. de middelen Ruimtelijke scheiding van stedelijke onderwijsdiensten (het geval in Antwerpen, Brugge, Mechelen, Sint-Niklaas en Turnhout) Een eigen advies- en overlegstructuur (supra) Stappen daartoe zijn of worden overal gezet. Visie en missie Visie en missie m.b.t. het flankerend onderwijsbeleid en m.b.t. het onderwijsplan Alle dertien centrumsteden streven ernaar om maximale slaagkansen en talentontwikkeling voor iedereen en in het bijzonder voor kansengroepen te ondersteunen in samenwerking met en met respect voor (het eigen pedagogisch project van) de lokale onderwijsinstellingen. Antwerpen en Roeselare verwijzen hierbij naar de Lissabondoelstellingen. Hasselt pleit voor brede scholen die deel uitmaken van de buurt en de samenleving. De helft van de centrumsteden benadert het flankerend onderwijsbeleid bewust bottom-up en werkt behoefte- of vraaggestuurd. De onderwijsinstellingen geven knelpunten aan. De stad streeft naar consensus over prioriteiten en probleemaanpak. Ze brengt daarbij haar knowhow in en faciliteert samenwerking met andere stedelijke beleidsdomeinen. Genk, Hasselt, Leuven, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout koppelen hun beleidsvisie aan het Lokaal Sociaal Beleid(s plan). In Leuven is het Onderwijsbeleidsplan een onderdeel van dit Lokaal Sociaal Beleidsplan. analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden synthese 7

10 Deze eerste versie van het Onderwijsplan wordt veelal als werkinstrument ervaren, met bijbehorende onzekerheid, vooral over wat goede indicatoren zijn. Een plan vereist visievorming (of -verfijning), een set doelstellingen voor het beleid op de (middellange) termijn van een legislatuur, en inputdata voor de omgevingsanalyse c.q. nulmeting. Vraag is welke data relevant zijn met betrekking tot de doelstellingen en welke indicatoren geschikt om de output van beleidsacties en/of het bereikte effect op de strategische doelen te meten. Tenslotte heeft het onderwijsplan een duidelijke rol als communicatie-instrument naar de lokale partners en achterban toe. Het zet het lokaal flankerend onderwijsbeleid op de kaart en de agenda. Het plan is bovendien goedgekeurd door de gemeenteraad en kan daarmee bogen op een stevig draagvlak. Strategische en operationele doelstellingen? De indeling in strategische en operationele doelen gebeurt niet overal op het zelfde abstractieniveau en de formulering is lang niet altijd SMART. Strategische en operationele doelstellingen zijn daarom samengenomen op zoek naar speerpunten en tendensen. De vraag is: Welke prioritaire beleidsthema s worden naar voren geschoven voor het lokaal flankerend onderwijsbeleid? Het unanieme antwoord van alle centrumsteden luidt: gelijke kansen helpen bevorderen. De missie komt m.a.w. als doelstelling terug. De speerpunten in dat gelijkekansenbeleid zijn: brede school en/of brede leeromgeving (score 10 op 13), vervolgens ex aequo (8 op 13) de aanpak van moeilijk hanteerbare jongeren en spijbelaars, ondersteuning c.q. betrokkenheid van ouders en betere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Integrale veiligheid scoort hoog in 7 centrumsteden, een doelbewust sociaal beleid (met onder meer kansenpassen) in 6, een actief taalstimuleringsbeleid in 5 steden (al blijken minstens 7 steden taalstimuleringsacties te ondersteunen). Tenslotte zetten 6 steden nadrukkelijk in op innovatie in onderwijs en profileren 4 steden zich zelfbewust als studentenstad. Opvallend is dat maar liefst 9 van de 13 centrumsteden in hun allereerste onderwijsplan aangeven dat ze nog volop bezig zijn met het uitbouwen van beleid en overlegstructuren. 7 steden stellen ook ondubbelzinnig dat ze de samenwerking tussen het onderwijsveld en stedelijke actoren wensen aan te zwengelen. De ontwikkeling van beleid en structuren is dus vaak nog mede de scope van de eerste onderwijsbeleidsplannen. Een kort overzicht: Gelijke kansen in onderwijs (LLL inclusief): 13 Aalst, Antwerpen (stad en OCMW), Brugge, Genk, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout Brede school en/of brede vrijetijdsbesteding: 10 Antwerpen, Brugge, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout Moeilijk hanteerbare jongeren en spijbelaars: 8 Antwerpen, Brugge, Hasselt, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout Ondersteuning van ouders: 8 Brugge, Genk, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Sint-Niklaas Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt: 8 Antwerpen, Brugge, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout Veiligheid in scholen en schoolomgevingen (verkeer, preventie van agressie): 7 Aalst, Antwerpen, Brugge, Gent, Kortrijk, Roeselare, Turnhout Sociaal beleid (kansenpas e.d.): 6 Aalst, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout 8 analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden synthese

11 Innovatie in onderwijs: 6 Antwerpen, Gent, Kortrijk, Oostende, Sint-Niklaas, Turnhout Taalstimuleringsbeleid: 5 Aalst, Genk, Hasselt, Mechelen, Sint-Niklaas Studentenstad: 4 Antwerpen, Gent, Kortrijk, Mechelen Uitbouwen van beleid en/of overlegstructuren: 9 Aalst, Genk, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout Samenwerking tussen onderwijs en stedelijke actoren stimuleren: 7 Gent, Hasselt, Kortrijk, Mechelen, Oostende, Roeselare, Turnhout De decretale verplichtingen? Het decreet betreffende het flankerend onderwijsbeleid op lokaal niveau (30/11/2007) vraagt van alle steden en gemeenten inspanningen inzake controle op de leerplicht, spijbelbeleid en kleuterparticipatie. Wat melden de centrumsteden terzake? Controle op de leerplicht: Wie wordt ingeschakeld? In alle centrumsteden blijkt het de dienst onderwijs of de cel flankerend onderwijsbeleid te zijn in Antwerpen meer specifiek het CMP (Centraal Meldpunt) - die deze taak ter harte neemt. Gent, Genk en Leuven verzuimden helaas dit met zoveel woorden in hun onderwijsplan neer te schrijven. De cel onderwijs schakelt overal de wijkagent van de lokale politie in; waar er een jeugddienst of een dienst jeugd en gezin is, gaat het om agenten van deze afdeling. De gegevens van het departement onderwijs worden meestal ook even gecheckt door de dienst bevolking of burgerzaken. Of de cel onderwijs of het CMP overal zoals in Antwerpen en Turnhout de hele afhandeling van de dossiers opvolgt, is niet duidelijk. Het is wel een goede praktijk die navolging verdient. Regelmatig schoolbezoek/spijbelen Antwerpen, Mechelen en Turnhout hebben een volwaardig spijbelplan. De andere steden hebben acties; een integraal plan is er in de maak. Spijbelplan in werking: Antwerpen, Hasselt (acties politie), Kortrijk (acties politie), Leuven (integratiedienst, sociale dienst politie), Mechelen, Sint-Niklaas, Turnhout Spijbelplan in ontwikkeling: Aalst, Brugge, Genk, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Oostende, Roeselare (LOP-werkgroep) Kleuterparticipatie Deze acties gebeuren in alle centrumsteden systematisch in samenwerking met het LOP en het CLB. In samenwerking met LOP: Aalst, Antwerpen, Brugge, Genk, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare (gepland), Sint-Niklaas, Turnhout Aparte initiatieven van de stad vinden we in: Antwerpen, Brugge, Genk (opvoedingswinkel), Gent (tolkendienst), Mechelen (promotiecampagne, afspraken met OCMW en Kind en Gezin). Noot Alle centrumsteden hebben of krijgen op korte termijn een opvoedingswinkel. Het Decreet houdende de organisatie van opvoedingsondersteuning van 13 juli 2007 is echter een initiatief van het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin en heeft strikt genomen niets te maken met het onderwijsbeleid. Vandaar dat slechts enkele steden in hun onderwijsplan melding maken van de opvoedingswinkel. analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden synthese 9

12 Samenwerking met andere sectoren? Hoewel deze vraag in de onderwijsplannen niet verplicht aan de orde was, melden zeven centrumsteden spontaan met welke stedelijke diensten er samenwerking is. Sommige steden voorzien bovendien de noodzaak van een veel intensievere samenwerking en/of beduidend meer dwarsverbindingen dan tot nu toe het geval was. Die samenwerking zou zelfs een neerslag moeten vinden in de beleidsplannen van die andere stedelijke diensten. Ook externen (LOP, CLB, CBJ) zouden het onderwijsplan als instrument kunnen hanteren in hun eigen beleid. Met welke sectoren of diensten is er al sectoroverschrijdende samenwerking in deze centrumsteden? In alle 7 is er een sterke (deels structurele) samenwerking met de diensten Lokale politie, Veiligheid, Preventie (o.a. drugbeleid), de Cultuur- en de Sportdienst. De Mobiliteitsdienst wordt als partner genoemd in 6 onderwijsplannen. De Jeugddienst in 5, net als de diensten Welzijn, OCMW en Minderhedenbeleid en de Milieudienst. Kinderopvang en Opvoedingsondersteuning zijn partners in 4 centrumsteden, evenals de diensten Werkgelegenheid, Industrie en Economie. Met de Wijkwerking zijn er op 3 plaatsen contacten. Met Gezondheid wordt in 2 steden samengewerkt. De diensten met één hit zijn Onderwijs (kostprijs onderwijs, studietoelagen), de Reinigingsdienst, Toerisme, de Voorlichtingsdienst en het Noord-Zuid Team. Met welke sectoren wordt een sterke link in het vooruitzicht gesteld? Onderwijs-arbeidsmarkt / werkgelegenheid (kwalificatie zeer belangrijk in Bestuursakkoord Antwerpen) Onderwijs-cultuur (Bestuursakkoord Antwerpen) Onderwijs-jeugd (Bestuursakkoord Antwerpen) Onderwijs-sport (Bestuursakkoord Antwerpen) Onderwijs-gezondheid (Bestuursakkoord Antwerpen) Onderwijs-preventie Onderwijs-Lokale politie Onderwijs- Voor-en-naschoolse kinderopvang / Opvoedingsondersteuning Acties en Projecten in het kader van flankerend onderwijsbeleid? 1. Ondersteunen kwetsbare leerlingen en ouders Wat zijn de speerpunten van het flankerend onderwijsbeleid van de centrumsteden? In welke acties en projecten investeren ze? Per beleidsspoor zijn dat: Beleidsacties in volgorde van populariteit: Huiswerkondersteuning, naschoolse studiebegeleiding: 8 Aalst, Brugge, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout Stimulering ouderbetrokkenheid, moedergroepen: 7 Aalst, Hasselt, Leuven, Mechelen, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout Opvoedingsondersteuning: 7 Aalst, Brugge, Genk, Hasselt, Mechelen, Sint-Niklaas, Turnhout Voor- en vroegschoolse taalstimuleringsprogramma s: 6 Aalst, Antwerpen, Genk, Hasselt, Kortrijk, Mechelen 10 analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden synthese

13 Zomerklasjes, vakantie- en vrijetijdsactiviteiten: 6 Aalst, Antwerpen, Hasselt, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout Taalstimulering voor oudere kinderen en jongeren: 5 Antwerpen, Kortrijk, Mechelen, Oostende, Sint-Niklaas Taalprogramma s voor ouders: 5 Antwerpen, Genk, Hasselt, Kortrijk, Mechelen Brugfigurenproject: 4 Aalst, Gent, Leuven, Oostende Kleuterparticipatie: 3 Antwerpen, Leuven, Sint-Niklaas Tolkendienst: 2 Gent, Turnhout Thuistaal op school: 1 Gent 2. Focus op risicojongeren De volgende steden melden in hun Onderwijsplan dat ze organiseren: Time-out voor (tijdelijk) niet-schoolbare jongeren: 9 Antwerpen, Brugge, Gent, Hasselt, Kortrijk, Mechelen, Oostende, Sint-Niklaas, Turnhout Aanpak spijbelgedrag: 4 Antwerpen, Leuven, Mechelen, Turnhout Schoolspotters: 2 [4] Hasselt, Mechelen, [Antwerpen, Gent] Een centraal meldpunt: 1 Antwerpen Conflictbemiddeling: 1 Hasselt 3. Ondersteunen van schoolteams en schoolbeleid Welke netoverschrijdende acties en/of ondersteuning voor scholen en schoolteams bieden de centrumsteden aan: Ontwikkeling van beleid m.b.t. aanpak schoolverzuim en spijbelen: 5 [7] Training sociale en/of probleemoplossende vaardigheden, geweldpreventie: 5 Taal(stimulerings)beleid: 4 [10] Ontwikkeling doorstromingsprogramma s in het SO, schooluitvalpreventie: 4 Preventieve gezondheidszorg, fruitproject: 3 Alcohol- en drugpreventiebeleid: 3 Kleuterparticipatie: 2 Internationale uitwisseling: 2 Diversiteit en gelijke kansen in hoger onderwijs, o.a. in lerarenopleiding: 2 Vormings- en sensibiliseringstechnieken voor leerkrachten BaO m.b.t. omgaan met diversiteit en kansarmoede: 2 [3] Sensibiliseringsstrategieën voor ouderbetrokkenheid en onderwijsondersteunend gedrag bij ouders: 2 [4] Ontwikkeling educatieve of onderwijsnetwerken op stedelijk of buurtniveau: 2 Milieuvriendelijk schoolbeleid: 1 Verkeersveiligheidsplan, schoolvervoerplannen: 1 Huiswerkbeleid: 1 [2] analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden synthese 11

14 4. Leerkrachtige schoolomgevingen Met welke initiatieven ondersteunen de centrumsteden een leerkrachtige schoolomgeving intra en extra muros? Cultuureducatief aanbod: 8 Brede school: 7 Sport: 6 Milieu- en natuureducatief aanbod: 4 Erfgoed: 3 Gezondheidsbeleid op scholen: 3 Burgerschap, verdraagzaamheid, diversiteit, ontwikkelingseducatie: 3 Sensibiliseringsacties afval en duurzaamheid: 2 Zinvolle vrijetijdsbesteding: 2 Logistieke ondersteuning evenementen en schoolfeesten: 2 Aantrekkelijke studentenstad: 2 Verkeerseducatie: 1 Samenwerking met DKO: 1 Didactisch materialenpark nijverheidsonderwijs (i.s.m. Resoc): 1 5. Veilige schoolomgevingen Met mobiliteitsplannen en verkeersveilige schoolomgevingen zijn de meeste centrumsteden vertrouwd. Tien besteden aandacht aan duurzame mobiliteit van leerlingen of hebben een mobiliteitsplan (Aalst, Antwerpen, Brugge, Gent, Hasselt, Kortrijk, Mechelen, Oostende, Roeselare, Turnhout), negen werken aan verkeersveilige schoolomgevingen (Antwerpen, Brugge, Gent, Hasselt, Kortrijk, Mechelen, Oostende, Roeselare, Turnhout). Aandacht voor geweldvrije schoolomgevingen met respect voor ieders integriteit is nog relatief nieuw. Vier steden, nl. Antwerpen, Gent, Hasselt en Kortrijk werken aan een dergelijk integraal veiligheidsbeleid. 6. Sociale voordelen De sociale voordelen blijken in de onderwijsplannen van de centrumsteden geen populair beleidsinstrument. Grootste probleem is de budgettaire kost. Sociale voordelen zijn lineair en kunnen niet selectief voor een kansarme doelgroep worden toegepast. Het gaat om een puur netoverschrijdend subsidiemechanisme, waarbij van overleg of beleidsvoering nauwelijks sprake is. Waar en waarvoor worden sociale voordelen toegekend? Leerlingenvervoer BaO: 2 [3] - Hasselt, Roeselare, [Oostende] Voor- en naschoolse opvang: 2 [1] - Hasselt, Mechelen (regiefunctie) Infrastructuur ter beschikking: 2 - Mechelen, Roeselare (materiaal) Toegang zwembad: 1 - Roeselare Middagtoezicht: [1] - Mechelen (regiefunctie) 7. Sociaal onderwijsbeleid Volgende steden melden in hun Onderwijsplan dat ze een sociaal onderwijsbeleid voeren door middel van Een samenhangend sociaal beleid voor kansarme leerlingen en hun ouders: 8 Antwerpen, Hasselt, Kortrijk, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout Het invoeren van kansenpas(sen) of cheques: 7 Aalst, Gent, Hasselt, Kortrijk, Oostende, Sint-Niklaas, Turnhout Het overnemen van onbetaalde schoolrekeningen: 2 Gent, Sint-Niklaas Het uitbouwen van sociale studentenvoorzieningen: 2 Gent, Kortrijk 12 analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden synthese

15 8. Wegwijs in leer- en studietrajecten Zeven centrumsteden melden in hun Onderwijsplan dat ze hun inwoners ondersteunen bij het vinden van een aangepast onderwijstraject: Antwerpen, Brugge, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Oostende 9. Levenslang levensbreed leren De centrumsteden zijn nog op zoek naar de wijze waarop ze het lokale levenslang levensbreed leren kunnen ondersteunen en bekend en aantrekkelijk maken voor moeilijke doelgroepen. Ze proberen daarnaast ook samenwerkingsverbanden op te zetten met lokale actoren uit cultuuren andere sectoren. Tien centrumsteden signaleren in hun onderwijsplan hun bekommernis en acties m.b.t. het levenslang leren: Antwerpen, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout. 10. Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt De centrumsteden zijn overtuigd van het belang van goede stage- en leerwerkplekken, vooral voor leerlingen van DBSO, BSO en TSO. Daarvoor zetten 9 van de 13 centrumsteden zich nu al in. De sociale economie, de knelpuntberoepen, leerwerkplekken bij de stad zelf en overlegplatformen als Resoc en PAL zijn in volle ontwikkeling (elk 4 steden) als pistes voor een betere overgang tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Innovatie ondersteunen in het hoger en het hoger beroepsonderwijs en mogelijkheden creëren voor deze doelgroep studenten is nieuw maar lijkt veelbelovend. Hetzelfde geldt voor het meewerken aan competentieplatforms. Indicatoren onderwijsplannen en projectaanvragen Indicatoren onderwijsplannen? Waarvoor gebruiken de centrumsteden indicatoren? Wat volgen ze ermee op? In de meeste onderwijsplannen vinden we zowel indicatoren die betrekking hebben op de omgevingsanalyse of nulmeting (ex ante) als indicatoren waarmee de voortgang van acties en projecten wordt opgevolgd (ex nunc). Zes steden beperken zich in hun eerste onderwijsplan tot de omgevingsanalyse. Het is niet helemaal duidelijk welke van deze gegevens uiteindelijk als indicator voor de opvolging van de beleidsuitvoering zullen worden gebruikt. De relatie tussen gegevens en doelstellingen moet nog worden uitgeklaard. De omgevingsanalyse in het allereerste onderwijsplan functioneert vaak vooral als eye-opener voor mandatarissen en lokale beleidsmensen, voor wie de lokale bril inzake onderwijsbeleid nog nieuw is. Voor de omgevingsanalyse wordt gebruik gemaakt van de gegevens van Agodi (GOK-cijfers, schoolbevolking, schoolse vertraging, leerlingen met taalondersteuning per net, instroom in SO en HO uit omringende gemeenten, ), van de Stadsmonitor (zowel kwantitatieve als kwalitatieve indicatoren, met o.a. de appreciatie van de samenwerking binnen het LOP), van indicatoren uit andere stedelijke beleidsplannen (lokaal sociaal beleidsplan, jeugdbeleidsplan, beleidsplan lokaal overleg kinderopvang, minderhedenbeleidsplan, gegevens van de preventiedienst). Opvallend is dat de indicatoren met uitzondering van Kortrijk - vooral op het leerplichtonderwijs slaan, soms op het hoger onderwijs en nauwelijks op het deeltijds kunstonderwijs en het levenslang levensbreed leren. Voor de beleidsresultaten dient een onderscheid te worden gemaakt tussen indicatoren voor de opvolging van acties en projecten en indicatoren die als ambitie hebben de effecten van het beleid op het niveau van de strategische doelstellingen te meten. Opvolging gebeurt permanent of jaarlijks. Voor een evaluatie van doelstellingen en effecten van beleid volstaat een effectmeting een of twee maal per legislatuur. Vooral hierbij rijzen vragen. Hoe dit aanpakken? Zijn er binnen de bestaande beleidsruimte analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden synthese 13

16 voldoende acties om een meetbaar effect te aggregeren per strategische doelstelling? Vaak is dat niet mogelijk en moeten prioriteiten worden gesteld. Voldoende reden om erover te waken dat ook strategische doelstellingen zo SMART mogelijk worden geformuleerd. Op het niveau van de strategische doelstellingen geven de centrumsteden inderdaad nauwelijks indicatoren op. Zeven centrumsteden bepalen hun indicatoren wel systematisch per operationele doelstelling. Met name de voortgang van de acties en projecten wordt gemonitord, vooral met kwantitatieve gegevens. Zaak is om met deze gegevens de realisatiegraad per actie te beschrijven. Een weloverwogen aggregatie van gegevens volstaat daarvoor. Alles willen meten is immers niet efficiënt. Her en der moet deze oefening nog worden gemaakt. Sommige steden gaan verder en proberen de effecten van acties in kaart te brengen. Dat gebeurt met kwantitatieve en kwalitatieve indicatoren. Zo gebruikt Genk bijvoorbeeld taaltoetsen die in samenwerking met het basisonderwijs worden afgenomen als indicator om het effect van taalstimuleringsprogramma s in kaart te brengen. Genk ontwikkelde ook een evaluatieset voor de indicator verhoogd inzicht ouders, het brengt de mate van competentiegevoel van kleuterleidsters met betrekking tot uitdagingen in kaart, alsook de mate van positieve beoordeling van acties door de partners. Genk scoort hiermee hoog op het criterium voor goede indicatoren, FABRIC. Genk streeft zelfs naar een permanente monitoring van het beleid met behulp van sleutelindicatoren als de evolutie in het BaO (mate van taalen onderwijsachterstand), de betrokkenheid bij kleuterparticipatie en de evolutie in het spijbelgedrag of schoolverzuim. Het gaat om een beperkt aantal indicatoren die samen toch een groot deel van de strategische doelstellingen bestrijken. Noot : SMART: Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound; FABRIC: Focused, Appropriate, Balanced, Robust, Integrated, Cost effective Indicatoren projectaanvragen Op het niveau van de projectdoelstellingen slagen de centrumsteden er alle in om aangepaste indicatoren te vinden. In sommige gevallen gaat het uitsluitend om kwantitatieve gegevens. Soms gaat het om producten: de realisatie van Tenslotte hanteren vele centrumsteden ook kwalitatieve indicatoren: tevredenheidsmetingen, rondvraag bij partners, evaluatie door een jury, inventaris van signalen. De kunst is om met deze indicatoren een zicht te geven op de realisatiegraad van (de doelstellingen van) het project. Evaluatie van de projecten gaat nog een stap verder: evaluatie veronderstelt immers ook dat de zwakke punten in het project worden gevonden en geremedieerd, desnoods dat het project zelf wordt herdacht. Afstemming tussen centrumsteden en LOP s De centrumsteden voeren sinds het Decreet betreffende het flankerend onderwijsbeleid op lokaal niveau een netoverschrijdend beleid t.a.v. het onderwijs op hun grondgebied of waren hier voordien al mee gestart. De schroom om een netwerk op te starten met actoren uit andere netten, is verdwenen. De centrumsteden zien voor zichzelf duidelijk een taak weggelegd als regisseur van een dergelijk netwerk. Getuige hun onderwijsplannen. De LOP s effenden in vele gevallen het pad naar deze netoverschrijdende werking. Zij zorgden dikwijls ook voor de impuls tot interne samenwerking tussen stedelijke diensten, een belangrijk aspect van de regierol. Stedelijk onderwijsbeleid en LOP s, netoverschrijdende opdracht met deels andere accenten De meeste steden ervaren de eigen opdracht inzake onderwijsbeleid als ruimer dan de rol die de LOP s op hun grondgebied meekregen vanuit het GOK-decreet. Een van de redenen hiervoor is dat het stedelijk onderwijsbeleid zich bekommert om alle onderwijs- 14 analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden synthese

17 niveaus en alle onderwijsvormen. Behalve het leerplichtonderwijs waarin de LOP s werken aan gelijke onderwijskansen is voor de steden ook het hoger onderwijs, het kunstonderwijs en het volwassenenonderwijs tweedekansonderwijs en basiseducatie inbegrepen van belang. Steden hangen een deel van hun imago en identiteit op aan hun aantrekkingskracht in de omliggende regio, vooral aan de aantallen studenten in het hoger onderwijs. Alle steden profileren zich dus als studentenstad en pakken uit met een studentvriendelijk beleid. Ook het DKO en in mindere mate het VWO liggen hen nauw aan het hart. Dit belet niet dat alle centrumsteden zich prioritair scharen achter het Vlaams gelijkekansenbeleid en in die context in de LOP s een sterke partner aantreffen. Het decreet betreffende het lokaal flankerend onderwijsbeleid geeft beide niet voor niets dezelfde opdrachten. De strategische doelstellingen van de onderwijsplannen laten er geen twijfel over bestaan dat de centrumsteden het Vlaamse gelijkekansenbeleid wensen om te zetten in een eigen stedelijk gelijkekansenverhaal. Stedelijk onderwijsoverleg en LOP s, netoverschrijdend overleg met deels andere accenten In Brugge, Hasselt en Roeselare fungeren de LOP s als overlegorgaan voor het leerplichtonderwijs. Het hoger onderwijs, het kunstonderwijs en het volwassenenonderwijs hebben er aparte overlegstructuren. De andere centrumsteden hebben een eigen stedelijke onderwijsoverlegstructuur opgericht of hebben plannen in die richting. ORA oftewel Onderwijsraad Antwerpen, O.O.M. of Onderwijsoverleg Mechelen, OOR of Oostendse onderwijsraad en de Onderwijsraad Turnhout zijn de kinderschoenen ontgroeid. De Beleidsgroep Onderwijs Gent, de Onderwijsraad Hasselt, het Netwerk Flankerend Onderwijsbeleid Leuven en de SNOR oftewel Sint-Niklase Onderwijsraad gingen relatief recent van start als stedelijke onderwijsraden. Aalst, Genk en Roeselare overwegen de oprichting van respectievelijk een overlegstructuur vanuit de stad Aalst, een lokaal onderwijsplatform Genk en een Overlegplatform Flankerend Onderwijsbeleid Roeselare. Waarom twee onderscheiden organen? Voor de centrumsteden was de opdracht om een onderwijsplan op te stellen een belangrijke stimulans om losse onderwijsgebonden initiatieven op te nemen in een integraal onderwijsbeleid. In deze context garandeert de oprichting van een eigen overlegstructuur ownership van het beleid, een belangrijke factor voor succes. Het onderwijsplan moet bovendien worden goedgekeurd door de gemeenteraad. Dit creëert een stevig draagvlak voor het beleid. Complementariteit, samenwerking en afstemming De vraag is hoe de samenwerking tussen LOP en het stedelijk beleid kan worden georganiseerd om het gewenste beleid te versterken. De centrumsteden stellen zich daarbij pragmatisch op: Waarin zijn we complementair? Bij welke thema s of acties is er gevaar voor overlapping? Hoe stroomlijnen we het advies zo efficiënt mogelijk en hoe houden we de vergaderagenda s werkbaar? Wat doen we samen? Complementariteit is er op verscheidene punten: de LOP-werking inzake omgevingsanalyse, nauwe netwerking met de onderwijspartners en inschrijvingsbeleid wordt door de steden in dank aanvaard. De twee nieuwe decretale opdrachten de bevordering van kleuterparticipatie en uitwerking van een spijbelbeleid leiden eveneens tot complementariteit, zij het overal met eigen afspraken. Gevaar op overlap is er zodra het LOP zijn gelijkekansenwerking verbreedt naar thema s die buiten de aanvankelijke decretale opdrachten van het GOK-decreet liggen, bijvoorbeeld de opvolging van risicojongeren of het oprichten van een sociaal onderwijsfonds. Samenwerking en afstemming gebeurt concreet door agendapunten en vergadermomenten naast elkaar te leggen, vergaderingen op elkaar te doen aansluiten, thema s te clusteren zodanig dat de waarnemers gericht aanwezig kunnen zijn en een vergaderindigestie wordt vermeden. voorkomen is zeer belangrijk omdat de onderwijspartners van LOP en onderwijsraad ook nog worden verwacht op het overleg kinderopvang en het overleg opvoedingsondersteuning. Werk aan de winkel voor de regisseur van dienst! Samenwerking en afstemming kan tenslotte worden bereikt door aan elkaars werking deel te nemen. Op dit punt is het plaatje in alle centrumsteden verschillend. Alles daarover in de uitgebreide analyse van de afstemming tussen centrumsteden en LOP s. analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden synthese 15

18 16 analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden synthese

19 Wat leren we uit de eerste onderwijsplannen? Analyse

20 Regiefunctie en neutraliteit in onderwijsplannen centrumsteden De centrumsteden voeren sinds het Decreet betreffende het flankerend onderwijsbeleid op lokaal niveau een netoverschrijdend beleid t.a.v. het onderwijs op hun grondgebied of waren hier voordien al mee gestart. De centrumsteden zien daarbij voor zichzelf een taak weggelegd als regisseur van het netoverschrijdend netwerk van onderwijspartners, waarin ook actoren uit andere sectoren een plaats (kunnen) hebben. Getuige hun onderwijsplannen.? Vraag is in hoeverre ze als regisseur sturend optreden. In welke mate is het beleid vraaggestuurd? Hoe sluit het beleid aan bij het strategisch beleid van de stad? Hoe krijgt de neutraliteit van de stad vorm? Minimaal houdt de regierol in dat de stad met de onderwijsactoren netoverschrijdend overleg organiseert en in haar beleid inspeelt op behoeften die door de onderwijsinstellingen of hun partners (LOP, CLB, ) worden gesignaleerd of die door de stad of door stedelijke diensten worden gedetecteerd. De stad stelt een budget ter beschikking en stelt een coördinator of regisseur aan. Deze coördineert het overleg, zorgt voor gedragen en onderbouwd beleidsadvies hij zorgt onder meer voor de redactie van het onderwijsplan - en bewaakt de uitvoering van het beleid. Het gemeenschappelijk strategisch doel van het flankerend beleid zeg maar de missie - namelijk gelijke kansen of maximale slaagkansen voor ieder ondersteunen, wordt in alle centrumsteden gerealiseerd door samenwerking met de diverse onderwijsactoren en met diverse stadsdiensten. De stad Genk spreekt van een voorwaardenscheppende en ondersteunende rol voor de stad, waarbij vijf regiefuncties worden gecombineerd: Makelaarsfunctie: partners stimuleren tot deelname, initiëren van discussies Interne regiefunctie: afstemming en koppeling tussen stedelijke programma s Externe regiefunctie: aansturen van gezamenlijke beleidsontwikkeling Initiatieffunctie: realisaties van het eigen schoolopbouwwerk of de eigen onderwijscel Controlefunctie: controle op de uitvoering van het onderwijsplan? Vraag is vervolgens hoe het advies tot stand komt en het beleid wordt gevoerd? Is er een adviesstructuur? Is er een beleidscel of -dienst? Een bijkomende vraag is wie de politieke verantwoordelijkheid draagt voor het flankerend onderwijsbeleid: één schepen, enkele schepenen, het College? De meeste centrumsteden hebben een eigen stedelijke onderwijsoverlegstructuur opgericht of hebben plannen in die richting. ORA oftewel Onderwijsraad Antwerpen, O.O.M. of Onderwijsoverleg Mechelen, OOR of Oostendse onderwijsraad en de Onderwijsraad Turnhout zijn de kinderschoenen ontgroeid en sturen het stedelijk beleid aan. De Beleidsgroep Onderwijs Gent, de Onderwijsraad Hasselt, het Netwerk Flankerend Onderwijsbeleid Leuven en de SNOR oftewel Sint-Niklase Onderwijsraad gingen relatief recent van start als stedelijke onderwijsraden. Aalst, Genk en Roeselare overwegen de oprichting van respectievelijk een overlegstructuur vanuit de stad Aalst, een lokaal onderwijsplatform Genk en een Overlegplatform Flankerend Onderwijsbeleid Roeselare. In Brugge fungeert het LOP als overlegorgaan voor het leerplichtonderwijs. De onderwijsdeskundige adviseert het stadsbestuur. Voor het hoger onderwijs, het kunstonderwijs en het volwassenenonderwijs hebben Brugge, Kortrijk en Roeselare aparte overlegorganen.? Wat is de omvang van de beleidscel of -dienst? Die bepaalt of beperkt immers sterk de mogelijkheden voor het beleid. De onderwijsplannen geven hierover nauwelijks uitsluitsel. Toch een overzicht: De Afdeling Algemeen OnderwijsBeleid van Lerende Stad in Antwerpen is ongetwijfeld de grote broer 18 analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden analyse

21 onder de netoverschrijdende onderwijsdiensten met tientallen medewerkers. Onderwijscellen met 3 tot 5 medewerkers zijn er in Mechelen en Turnhout. De andere centrumsteden redden het met 1 (soms 2) medewerker(s), die weliswaar steun krijgen van andere stadsdiensten. Een grootstad als Gent moet het redden met 1/5FT medewerkster! Werk aan de winkel, dus. Het flankerend onderwijsbeleid staat in de meeste centrumsteden nog in de kinderschoenen en moet er zich nog waarmaken.? Tenslotte de vraag naar de politieke verantwoordelijkheid. Uiteraard is het stedelijk beleid een kwestie van collegiaal bestuur en draagt het College de eindverantwoordelijkheid voor de uitvoering van het beleid. Illustratief is evenwel het voorbeeld van Hasselt, waar net als in vele steden de bevoegdheden voor flankerend onderwijsbeleid erg versnipperd zijn en er nood is aan goede samenwerking. Om het nieuwe beleidsveld echt een plaats te geven, is voldoende profilering nodig. De reorganisatie die daarvoor nodig is, is her en der volop aan de gang of gepland. Voorbeeld: Verwevenheid van bevoegdheden in Hasselt ( ) alle schepenen zijn mee bevoegd voor het flankerend lokaal onderwijsbeleid. Het is dus een gedragen en gedeelde verantwoordelijkheid van het hele politieke stadsbestuur. ( )Anderzijds hebben de volgende schepenen met hun specifieke bevoegdheden en hun eigen diensten expliciet te maken met flankerend onderwijsbeleid( ) Schepen van Onderwijs, bevoegd voor onderwijsbeleid, de stedelijke basisscholen, het deeltijds kunstonderwijs en het conservatorium Schepen van studentenzaken Schepen van Welzijn, bevoegd voor gelijke onderwijskansen en opvoeding Neutraliteit wordt gewaarborgd door De aanstelling van een van het stedelijk onderwijs onafhankelijke ambtenaar of beleidscel. Nog niet in alle centrumsteden is dit het geval. Het voorzien van een apart budget; transparantie m.b.t. de middelen Ruimtelijke scheiding van stedelijke onderwijsdiensten (het geval in Antwerpen, Brugge, Mechelen, Sint-Niklaas en Turnhout) Een eigen overlegstructuur Stappen daartoe zijn of worden overal gezet. Regiefunctie - analyse Hoe geven de steden vorm aan hun regierol? Stad Aalst Beschrijving regiefunctie (p. 25) De regierol houdt in dat er een beleid tot stand komt door middel van een breed horizontaal overleg en door samenwerking met zeer diverse partners. Zo zal een netwerk kunnen ontstaan dat het gelijkekansenbeleid ondersteunt. De stad Aalst is de organisator en heeft de regiefunctie van het onderwijsplan: de stad Aalst bepaalt het budget en de grootte de stad Aalst neemt de leiding en de verantwoordelijkheid voor de opmaak en de uitvoering van het plan, coördineert en bewaakt Het onderwijsplan wil ordenen en regisseren in beleidshandelingen die vroeger reeds gebeurden en legt hierbij de nadruk op gelijke kansen. Het onderwijsplan neemt ook nieuwe voorstellen en maatregelen op waarbij alle scholen gelijk behandeld worden. Hierbij wordt weerom vertrokken van een bezorgdheid om gelijke kansen. analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden analyse 19

22 Stad Antwerpen Beschrijving regiefunctie Tussen 2000 en 2006 is het onderwijsbeleid van de stad Antwerpen sterk veranderd. Tot 2003 had de stad alleen een bedrijfseenheid stedelijk onderwijs. Met de hervorming tot het stedelijk bedrijf Lerende Stad kwam er een aparte afdeling algemeen onderwijsbeleid, die alle netoverschrijdende onderwijsactiviteiten groepeert. Ze werkt aan de volgende zwaartepunten: onderwijsvernieuwing, kansengroepen, uitvalpreventie risicojongeren, verkeersveilige schoolomgeving. Het beleidsplan algemeen onderwijsbeleid werd goedgekeurd door de Onderwijsraad Antwerpen in december 2002 en door de gemeenteraad in februari 2003.(p.5) Daarmee was Antwerpen de eerste Vlaamse stad die beschikte over een netoverschrijdend lokaal onderwijsplan. De nota was aanleiding voor de vorming van een afdeling algemeen onderwijsbeleid binnen de stedelijke administratie en de oprichting van de beheersstructuur Baobab voor het netoverschrijdend beheer van lokale en bovenlokale middelen die de stad investeert in lokaal onderwijsbeleid. (p.3) Het stadsbestuur (Gemeenteraad en College van Burgemeester en Schepenen): de stad heeft er definitief voor gekozen een beleid te voeren voor scholen en lerenden van alle netten. Binnen het stedelijk bedrijf Lerende Stad is de afdeling algemeen onderwijsbeleid verantwoordelijk voor beleidsvoorbereiding en -uitvoering voor alle netoverschrijdende initiatieven van het Antwerpse stadsbestuur. Ze volgt de projecten op en werkt faciliterend voor het onderwijs in het algemeen. De vzw Baobab (Beheersstructuur algemeen onderwijsbeleid Antwerpen) beheert de middelen die bovenlokaal en via sponsoring in het algemeen onderwijsbeleid geïnvesteerd kunnen worden. In deze vzw zijn zowel de politieke als de onderwijswereld vertegenwoordigd. De uitvoerders zijn organisaties die overeenkomsten afsluiten met vzw BAOBAB om goedgekeurde acties uit te voeren (p.6) Stad Brugge Beschrijving regiefunctie Uitgangspunten van het Decreet zijn de rol van steden in het beleid ten aanzien van alle lerenden en scholen op het grondgebied, het ondersteunen van het Vlaamse gelijkekansenbeleid in het lokaal beleid en de differentiëring tussen de beheersrol t.a.v. de eigen scholen en de regiefunctie m.b.t. alle lerenden en alle scholen op het grondgebied. De regierol van de stad heeft zowel een horizontale als een verticale component. Enerzijds veronderstelt regisseren een brede horizontale samenwerking met vele partners: alle lokale onderwijsactoren en de relevante partners uit andere sectoren. Het heeft betrekking op de raakvlakken tussen het onderwijs en het sociaal beleid. Een integraal beleid impliceert tevens een verticale samenwerking. Verschillende beleidsniveaus moeten op elkaar inspelen. (p.3) De uitwerking en algemene coördinatie van het lokaal onderwijsbeleid wordt toegewezen aan de dienst lokaal onderwijsbeleid met als aanspreekpunt de onderwijsdeskundige. Voor de begeleiding van dit proces wordt een beroep gedaan op diverse overlegfora. Het is de onderwijsdeskundige die het stadsbestuur zal moeten adviseren wanneer beleidsbeslissingen betreffende het lokaal onderwijsbeleid moeten worden genomen. Naast de overkoepelende coördinatie zal per beleidsdomein ook moeten worden aangegeven welke stadsdienst zal instaan voor de concretisering, uitwerking en opvolging van operationele beslissingen. (p. 7) Stad Genk Beschrijving regiefunctie: voorwaardenscheppend en ondersteunend Uitgangspunten: ownership van beleidsgebeuren, transparantie en dialoog, openheid en vertrouwen tussen alle partners, systematische en gezamenlijke opvolging en evaluatie, een blijvend dynamisch gebeuren, brug naar andere beleidsdomeinen, onderwijs een belangrijk lokaal beleidsthema, streven naar samenwerking en integratie. 20 analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden analyse

23 Combinatie van 5 regiefuncties door het stadsbestuur: Makelaarsfunctie: partners stimuleren tot deelname, initiëren van discussies Interne regiefunctie: afstemming en koppeling tussen stedelijke programma s Externe regiefunctie: aansturen van gezamenlijke beleidsontwikkeling Initiatief-functie: realisaties van het eigen schoolopbouwwerk Controlefunctie: controle op de uitvoering van het onderwijsplan (p.7-8) Stad Gent Beschrijving regiefunctie (p.2) Lokale overheden kunnen sterke bondgenootschappen opzetten voor gelijke kansen in het onderwijs met alle schoolnetten. ( ) In een centrumstad als Gent worden scholen geconfronteerd met noden die hun eigen school ruim overschrijden en die alleen kunnan worden aangepakt door een integraal samenwerkingsverband met verscheidene partners aan te gaan. De onderwijspartners zijn niet alleen ontvangers, maar ook coöperatoren in het Gentse onderwijslandschap. ( ) Het stadsbestuur wil ervoor zorgen dat alle betrokkenen evenwaardig kunnen participeren door een onafhankelijk orgaan op te richten dat het netoverschrijdend onderwijsbeleid in de stad stuurt en door het uitschrijven van een gemeenschappelijk onderwijsplan voor de volgende jaren. (p.5) De Schepen van Onderwijs en Opvoeding van de Stad Gent nam het initiatief om, in samenwerking met alle Gentse onderwijspartners, een Beleidsgroep Onderwijs Gent op te richten die zich als één centraal orgaan op een gestructureerde manier kan bezinnen over niveauoverstijgende aangelegenheden. De Beleidsgroep Onderwijs Gent stelt zich als doel de communicatie te bevorderen tussen de netten en de verschillende onderwijspartners door een regelmatig(2 maandelijks) en gestructureerd overleg te organiseren, waarbij rekening wordt gehouden met de eigenheid van de verschillende onderwijspartners. Hierbij wordt een consensus nagestreefd in de werking en de besluitvorming. (p.6) Een centrumstad zoals Gent wil haar regisseursfunctie uitdrukkelijk opnemen in dit lokale onderwijsbeleid. ( )Als alle partners in een dergelijke Beleidsgroep Onderwijs vertegenwoordigd worden, zijn er wellicht voldoende voorwaarden gerealiseerd om een ondersteunende regie te voeren. Stad Hasselt Beschrijving regiefunctie (p.4) Het lokaal flankerend onderwijsbeleid voegt echter een nieuwe, sectoroverschrijdende dimensie toe. ( ) zijn er heel wat raakvlakken tussen het onderwijs en de diverse domeinen van het lokale beleid. Om hierop in te spelen moet de gemeente, volgens het decreet, haar rol als regisseur vervullen. Ditimpliceert dat de lokale overheid over onderwijsgerelateerde thema s netoverschrijdend samenwerkt met een veelheid aan actoren en partners. Stad Kortrijk Beschrijving regiefunctie (p.3) Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2000 heeft de stad Kortrijk het onderwijsdossier opnieuw geopend. Dit betekende geenszins een breuk met een gevestigde traditie van faciliterende investeringen en flankerende en begeleidende maatregelen naar de onderwijsinstellingen toe maar wel een groeiend inzicht in de rol die de stad kon spelen in de ontwikkeling van het onderwijs in al zijn vormen op haar grondgebied. Typisch voor de stad Kortrijk is op vandaag de aanwezigheid van een hele reeks overlegplatformen waar de onderwijsspelers, over de netten heen, regelmatig samenwerken om het onderwijslandschap in Kortrijk vorm te geven. De resultaten van deze consequente bottom up strategie worden steeds duidelijker en zijn veel belovend voor de toekomst. analyse eerste onderwijsplannen centrumsteden analyse 21