> LEERLINGENPARTICIPATIE EN LOKAAL ONDERWIJSBELEID VSK-nota voor mevr. Hilde Crevits, Vlaams minister van Onderwijs januari 2015

Transcriptie

1 > LEERLINGENPARTICIPATIE EN LOKAAL ONDERWIJSBELEID VSK-nota voor mevr. Hilde Crevits, Vlaams minister van Onderwijs januari 2015 < verwijder geen elementen boven deze lijn; ze bevatten sjabloon -instellingen - deze lijn wordt niet afgedrukt > 1. Situering De Vlaamse Scholierenkoepel leest in de beleidsnota van de onderwijsminister: Met betrekking tot het lokaal overlegplatform (LOP) ontwikkel ik een plan van aanpak zodat gemeenten desgewenst hun regierol in het kader van lokaal onderwijsbeleid ten volle kunnen opnemen, al dan niet in samenwerking met andere gemeenten. Dat plan van aanpak heeft als doel de overdracht van de LOP-werking naar de lokale besturen vlot te regelen zodat opgebouwde expertise niet verloren gaat. De timing laat ik sporen met de wijziging van het inschrijvingsdecreet. VSK beschikt door de ondertekening van de engagementsverklaring Diversiteit als meerwaarde voor het leerplichtonderwijs over één begeleider diversiteit met een werkbudget van euro. De begeleider diversiteit is een voltijds gedetacheerde leerkracht met als kerntaak het ondersteunen en begeleiden van de leerlingenparticipatie in alle dertig LOP s van het secundair onderwijs. Door de raakvlakken tussen de decretale opdrachten van de LOP s en het flankerend onderwijsbeleid, nam de begeleider diversiteit van VSK ook initiatieven rond de betrokkenheid en inspraak van scholieren in het beleid van een aantal steden. 2. Vaststellingen De scholierenkoepel deelt de mening van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en de Onderwijskoepel van Steden en Gemeenten (OVSG) dat het lokaal flankerend onderwijsbeleid gericht is op de leerlingen en hun noden naast de scholen en hun vragen. Werk maken van participatief onderwijsbeleid is ook aandacht hebben voor de ideeën en verwachtingen van leerlingen. Vanzelfsprekend kan je dat niet los zien van de participatie van alle andere betrokkenen. In principe gaat het hier dus niet om een activiteit maar om een soort basishouding. Toch zijn er ook specifieke activiteiten nodig om ervoor zorgen dat er zeker tijd en ruimte wordt gemaakt voor de inbreng van leerlingen. Deze basishouding om jongeren die schoollopen op hun grondgebied te betrekken of inspraak te geven, is zo goed als afwezig bij de steden en gemeenten. Het ontbreken van mensen en middelen speelt ongetwijfeld een rol, maar zijn volgens de Vlaamse Scholierenkoepel geen afdoend excuus. De overtuiging dat de meningen en ideeën van de leerlingen een meerwaarde kunnen betekenen voor de plannen en acties van de onderwijsschepenen en hun medewerkers ontbreekt. Enkel in Antwerpen en Gent merken we concrete initiatieven op.

2 pagina 2 > 5 3. Valkuilen a. Losse acties, losse flodders Leerlingenparticipatie betekent dat jongeren kunnen meedenken, mee praten, meewerken en mee beslissen over datgene wat er met hen en rond hen gebeurt op school. Het betekent ook dat leerlingen inbreng hebben in het beleid dat hun scholen vorm geeft. Streven naar leerlingenparticipatie wil niet zeggen: streven naar een onderwijs waarin de scholieren het voor het zeggen hebben. Participatie is geen kwestie van alles of niets. Het is streven naar verbinding. De essentie van leerlingenparticipatie is het betrekken van het schoolpubliek niet omdat het goed oogt, niet omdat het moet, niet omdat leerlingen moeten leren participeren. Maar wel vanuit de overtuiging dat kwaliteitsvolle beleidvoering participatief tot stand komt. Dat veronderstelt een duurzaam partnerschap waarbij scholieren, naast andere actoren, hun eigen ideeën inbrengen. VSK ziet als grote uitdaging dat de lokale beleidsmakers niet zozeer focussen op geïsoleerde acties voor de leerlingen als aparte groep, maar op de integratie van scholieren in het beleid. b. Klassieke participatiekanalen Elke stad of gemeente heeft er belang bij dat kinderen en jongeren ook als leerling worden gehoord. Vraag is op welke manier de schepen en de ambtenaren omgaan met de inbreng van leerlingen. Het is als bestuur niet voldoende om open te staan voor participatie. Proactief de dialoog op zoeken is de boodschap. Dat is niet vanzelfsprekend. Enerzijds omdat jongeren meestal op andere manieren aan de samenleving deelnemen dan volwassenen. Klassieke participatiekanalen als verkiezingen en referenda kunnen dus niet gehanteerd worden. Anderzijds bevinden leerlingen zich nog in een ontwikkelingsproces. Ze hebben de ervaring en ondersteuning van volwassenen nodig. Daarom is het belangrijk dat de lokale overheid op zoek gaat naar manieren om op maat van scholieren in gesprek te gaan. Al te vaak wordt namelijk verwacht dat jongeren mee kunnen en willen deelnemen aan de participatiestructuren van volwassenen. c. Leerlingen in de onderwijsraden Uit een analyse van de stedelijke onderwijsplannen door VVSG 1 blijkt dat de meeste centrumsteden een eigen stedelijke onderwijsoverlegstructuur hebben opgericht. Een voor de hand liggende, maar niet vanzelfsprekende actie, kan het opnemen van één of meerdere leerlingen als vertegenwoordiger zijn in deze structuur. Dat is een logische optie. Deze vorm van rechtstreekse participatie biedt kansen voor een meer gedragen beleid. Ze geeft de scholieren een directe zichtbaarheid en betrokkenheid. De Vlaamse Scholierenkoepel juicht deze vorm van leerlingenparticipatie op school- en netoverstijgend niveau toe maar heeft ook een aantal bedenkingen. Is deze specifieke vorm wenselijk? Op welke manier is dat 1

3 pagina 3 > 5 haalbaar? Welke valkuilen zijn verbonden aan het werken met een scholier als vertegenwoordiger in de onderwijsraad? De ervaringen met leerlingen in de LOP s in de periode bewijzen dat het vertegenwoordigingsmodel voor leerlingen niet evident is, omdat er op lokaal vlak vaak geen overlegstructuur bestaat tussen de leerlingen(raden) van de verschillende scholen. Het is dan moeilijk voor de scholierenvertegenwoordigers om in naam van alle scholieren te spreken. Wat denken alle scholieren? Wat vinden zij belangrijk? En vinden ze allemaal hetzelfde belangrijk? Het is van belang dat de jongere standpunten inneemt waar zoveel mogelijk scholieren uit de regio achterstaan, standpunten waarvoor er een draagvlak is. Andere problemen zijn het gebruik van onderwijsjargon, het tijdstip van vergaderen en de klassieke vergadercultuur bij volwassenen (grote groep volwassenen, vergaderen aan tafel of in aula, weinig gebruik van interactieve methodieken...). Begeleiding en ondersteuning zijn daarin onmisbaar. Wie neemt het engagement om een ruimere achterban voor de scholierenvertegenwoordigers te realiseren? Wie beschikt over de expertise en de middelen? 4. Van LOP s naar lokale besturen: opgebouwde expertise van de Vlaamse Scholierenkoepel In plaats van op Vlaams niveau leerlingenvertegenwoordigers te rekruteren voor LOP s waar men niet altijd aan de basisvoorwaarden voor een goede participatie tegemoet kon komen, koos VSK vanaf het schooljaar ervoor om in een aantal LOP s lokaal mee het proces te begeleiden waardoor leerlingen écht de kans krijgen om te participeren. Gezien het feit dat VSK daarvoor slechts één werkkracht 2 ter beschikking had, kon een begeleiding op maat maar gebeuren voor een beperkt aantal LOP s. In de periode gaf de VSK-begeleider diversiteit vorm aan de leerlingenparticipatie in de LOP s Antwerpen, Diest, Gent, Hamme-Zele, Kapellen (voor de opheffing van het LOP), Lokeren en Sint-Truiden. De begeleider maakte ook werk van onrechtstreekse vertegenwoordiging van scholieren met de hulp van een werking voor maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren in het LOP Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Hij voerde bovendien gesprekken over leerlingenparticipatie met de LOP-voorzitter of deskundige of andere betrokkenen in Beringen-Leopoldsburg, Dendermonde, Genk, Hasselt, Heusden-Zolder Houthalen-Helchteren Hechtel-Eksel, Roeselare, Sint-Niklaas Temse. 2 Het takenpakket van deze begeleider diversiteit ziet er in grote lijnen als volgt uit: - plannen en begeleiden van overlegmomenten met leerlingen in de LOP s secundair; - ondersteunen van de acties van de leerlingen in de LOP s; - voorbereiden van leerlingen op Algemene Vergaderingen en andere bijeenkomsten in het LOP; - organiseren van ontmoeting en uitwisseling tussen leerlingenraden in LOP-regio s; - verzorgen van de transfer van de ontwikkelde methode en instrumenten; - mee ondersteunen van de LOP s bij het vormgeven van een visie op leerlingenparticipatie; participatievaardig maken van de LOP-voorzitters en deskundigen; - inhoudelijke ondersteuning van het VSK-secretariaat op het vlak van diversiteit en gelijke onderwijskansen.

4 pagina 4 > 5 Door de raakvlakken tussen de opdrachten van de LOP s en het flankerend onderwijsbeleid van de lokale besturen, nam de begeleider diversiteit ook initiatieven met het oog op de betrokkenheid en inspraak van scholieren in het onderwijsbeleid van een aantal steden. De begeleider van de scholierenkoepel schreef hierover een bijdrage in het boek Lerende gemeente 3 van VVSG. Een willekeurige en onvolledige opsomming van de acties en initiatieven van en met scholieren uit de LOPregio s ziet er als volgt uit: - Organisatie van gemiddeld vier overlegbijeenkomsten per schooljaar voor leerlingen(raden) van de scholen in Antwerpen, Diest, Gent, Lokeren en Sint-Truiden, organisatie van infosessies over het inschrijvingsrecht voor leerlingen. - Leerlingen nemen deel aan de stemprocedure over aanmelden in het LOP Gent secundair. - Een scholierendelegatie neemt deel aan de Staten-Generaal van het LOP Antwerpen secundair. - Scholieren voeren schoolkostencampagnes gericht op leerkrachten in Diest en ook in Lokeren. - De jongeren bevragen de directies over het schoolkostenbeleid en geven hierover een presentatie op de AV van het LOP Diest secundair. - De scholieren bevragen hun medeleerlingen over welbevinden en leerzorg en geven hierover een presentatie op de AV van het LOP Diest secundair. - De leerlingen van Diest en Gent maken een agendasticker om de schoollopende jeugd in hun stad wegwijs te maken in het hulpverleningsaanbod op en buiten de school. - De jongeren van het leerlingenplatform bevragen hun medeleerlingen over het huiswerkbeleid van de school en geven hierover een presentatie op de AV van het LOP Lokeren secundair. - De leerlingengroep van het LOP Lokeren secundair organiseert jaarlijks een Ken-je-elkaardag voor een honderdtal scholieren om de muren tussen de verschillende onderwijsvormen en het gewoon en buitengewoon onderwijs te doorbreken. - De leerlingen(raden) van Gent ontmoeten en bespreken GOK-thema s met de onderwijsschepen. De scholieren hebben ook op regelmatige basis overleg met de directies van de CLB s in Gent. - Antwerpse scholieren hebben inspraak in het onderwijsplan van de stad door middel van een focusgesprek en de bespreking op de Antwerpse Leerlingenraad (overleg van de leerlingenraden). - De onderwijsschepen van de stad Antwerpen ontvangt de leerlingenraden op het stadhuis. - De leerlingenraden van Sint-Truiden voeren een panelgesprek met de burgemeester, onderwijsschepen en de schoolbesturen in de stad. - Antwerpse jongeren gaan in gesprek met vertegenwoordigers van de Onderwijsraad van de stad. 5. Voorstel De Vlaamse Scholierenkoepel benadrukt de meerwaarde van de lokale ontmoeting en overleg van scholen en CLB s met scholieren en andere organisaties betrokken bij de onderwijskansen van jongeren. Dat uitgangspunt kan - door de blijvende uitdagingen van samenleren en leven in diversiteit op school - niet genoeg benadrukt worden. VSK wenst deze insteek terug te vinden in de uitwerking van de overdracht van de LOP- 3

5 pagina 5 > 5 taken naar de lokale besturen. De scholierenkoepel stelt ook voor om bij het bedenken van een plan van aanpak de volgende pistes te verkennen. >De Vlaamse Scholierenkoepel is geen tegenstander van de verplichting om leerlingen op te nemen in de bestaande en toekomstige stedelijke overlegstructuren over onderwijs, maar roept de Vlaamse Overheid wel op om minimale middelen voor ondersteuning van deze jongeren - in het bijzonder voor de organisatie van de achterban - te voorzien. Het is vanzelfsprekend dat de opgebouwde expertise van de begeleider van de Vlaamse Scholierenkoepel niet verloren mag gaan. >VSK vraagt de onderwijsminister het behoud van de voltijdse detachering. De scholierenkoepel is er van overtuigd dat de begeleider diversiteit noodzakelijk is voor de verdere ondersteuning van de leden, het secretariaat en de vrijwilligers van de vzw op het vlak van diversiteit en gelijke onderwijskansen. Deze medewerker kan ook in de toekomst een voortrekkersrol spelen in het informeren en sensibiliseren van scholieren en leerlingenraden rond samenleven en leren in diversiteit: inschrijvingsrecht, levensbeschouwelijke praktijken en kentekens, schoolloopbaanbegeleiding, kostenbeheersend schoolbeleid, radicalisering De gedetacheerde kan vanuit zijn gesprekken en activiteiten met leerlingen in de LOP s een waardevolle bijdrage leveren aan het schrijven van een vereenvoudigd en vernieuwd inschrijvingsrecht. De begeleider is de geknipte persoon om vanuit VSK begeleiding te bieden aan de lokale mandatarissen en hun medewerkers rond leerlingenparticipatie. Hij verbindt de scholierenorganisatie met de sector van integratie en inburgering, armoedeverenigingen en organisaties van etnisch-culturele minderheden. >De Vlaamse overheid kan het decretaal kader scheppen voor de leerlingeninspraak in het onderwijsbeleid van de lokale besturen. Een wijziging van het decreet op het flankerend onderwijsbeleid op lokaal niveau dringt zich in deze zin op. VSK stuurt hier niet meteen aan op de oprichting van scholierenraden op het niveau van de stad of gemeente, ook al zijn we zeer enthousiast over dat idee. Voor de scholierenkoepel is het van belang dat de onderwijsschepenen en hun medewerkers kunnen aantonen dat ze werk maken van het betrekken en inspraak geven van de leerlingen. Deze voorwaarde verdient een decretale basis. De Vlaamse Scholierenkoepel is een vereniging voor en door scholieren. De vzw is de officieel erkende spreekbuis van de leerlingen in het secundair onderwijs. VSK vertegenwoordigt meer dan 700 leerlingenraden uit scholen gewoon en buitengewoon onderwijs, van alle onderwijsnetten en onderwijsvormen. Het bestuur van de vereniging is in handen van leerlingen. De organisatie wil ervoor zorgen dat scholieren betrokken worden in het onderwijs(beleid). VSK is overtuigd dat goed onderwijs wordt gerealiseerd met jongeren.