Niet altijd in de haak

Transcriptie

1 test wat & hoe Product Visfilet van zalm, pangasius en schol. Gekocht bij 18 viskramen op markten in Amsterdam, Den Haag, Leiden, Rotterdam en Utrecht. Uitvoering De Consumentenbond ging bij alle 18 viskramen twee keer langs; de eerste keer rond uur bij 16 C en de tweede keer om uur bij 31 C. Per keer kochten we drie visfilets die we gekoeld bij het laboratorium afleverden. In het laboratorium werd het totaal aantal bacteriën bepaald; een indicatie voor de versheid. Daarnaast werd gekeken of de E. coli-bacterie aanwezig was; een indicatie voor slechte hygiëne. Niet altijd in de haak Vis van de markt Ruim de helft van de verse vis die wij bij kramen op Nederlandse markten kochten, was helemaal niet vers en soms zelfs bedorven. Hoe is te zien welke vis in de haak is? Tekst Thomas Cammelbeeck

2 visfilets Op een scholfilet van vishandel Bram Muys en zonen op de Utrechtse markt Vredenburg vonden we de E. coli-bacterie De viskraam op de markt biedt iets wat de meeste winkels niet hebben: een enorm aanbod voor een schappelijke prijs. Er werd vroeger niet voor niets gezegd op de markt is uw gulden een daalder waard. De Consumentenbond ging naar 18 markten en kocht er filets van zalm, pangasius en schol om de versheid ervan te laten controleren in een laboratorium. De uitslag liegt er niet om: meer dan de helft van de viskramen verkoopt niet-verse en zelfs bedorven vis, ondanks aanprijzingen als vers uit zee en kwaliteitsvishandel. Vis is dan ook een van de meest bederfelijke producten. Rijkelt Beumer, microbioloog voor Wageningen universiteit, legt uit hoe dat komt: Door de losse structuur en het hoge eiwitgehalte is vis erg aantrekkelijk voor bacteriën. Vis is daardoor bederfelijker dan vlees. Bovendien zijn de meeste op de vis aanwezige bacteriën gewend aan lage temperaturen van de zee en kunnen ze zelfs bij koeling relatief snel in aantal groeien. Zo koel mogelijk bewaren is niet voor niets het advies om bacteriën enigszins in toom te houden. Voor een supermarkt en een viswinkel is dit gemakkelijk, die hebben een koelvitrine. Maar op de markt moet de viskraam het meestal doen met ijs. Op een winterse dag is dat kinderspel, in de zomer niet. Bij te veel marktkramen waar wij vis kochten was het ijs gesmolten of lag de vis opgestapeld óp het ijs in plaats van erin. Bij zes kramen kregen we een visfilet mee die als bedorven moet worden beschouwd; met meer dan 100 miljoen bacteriën per gram. En op de Afrikaandermarkt in Rotterdam kregen we bij de slechtst scorende vishandel Dadi zelfs twee bedorven pangasiusfilets mee. En dat niet alleen: op een van deze twee visfilets troffen we de E. coli-bacterie aan, ook wel poepbacterie genoemd, die aangeeft dat er niet erg hygiënisch wordt gewerkt. Deze darmbacterie vonden we ook op een pangasiusfilet van vishandel Atlantic op dezelfde Rotterdamse markt en op een scholfilet van vishandel Bram Muys en zonen op de Utrechtse markt Vredenburg. Al word je van te veel bacteriën en E. coli meestal niet ziek, het is zorgelijk dat veel viskramen het niet zo nauw lijken te nemen met de versheid en hygiëne. Henry Uitslag, campagneleider voeding bij de Consumentenbond: De resultaten wijzen er op dat veel te veel viskramen hun zaakjes niet op orde hebben. De branche moet hier echt werk van maken. Ook moet de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, de NVWA, voldoende middelen krijgen om streng toezicht uit te kunnen oefenen en in te kunnen grijpen. Bovendien zou de NVWA deze inspectieresultaten openbaar moeten maken, zoals de NVWA wel doet voor een deel van de horeca. Consumenten hebben recht op die informatie en bovendien kan het viskramen aanzetten betere vis te verkopen. Bed van ijs Verse vis verkopen op de markt kan wél. Dat bewijzen vier viskramen op de Haagse markt. Deze grootste markt van Nederland steekt met kop en schouders boven de rest uit. Hoe kan dat? Volendammer Op een pangasiusfilet van vishandel Atlantic op de Afrikaandermarkt in Rotterdam troffen we de E. coli-bacterie aan MSC en ASC De visserij heeft te kampen met problemen als overbevissing, schadelijke vangstmethoden en milieuonvriendelijke kweek. Daarom is het aan te raden vis te kopen met het MSC-keurmerk (voor wild gevangen vis) of ASC-keurmerk (voor kweekvis); dan weet je zeker dat de vis met respect voor de visstand en het milieu is gevangen of met het juiste visvoer en onder goede arbeidsomstandigheden gekweekt. Bij de vis op de markt ontbreekt het steevast aan informatie over keurmerken en over vangstgebied en vangstmethode. Van de door ons bezochte viskramen vermelden alleen vishandel Sier, Steur & Steur en Fa. Siem Schilder & Zonen, beide op de Albert Cuypmarkt, met keurige bordjes wat het vangstgebied is, en of het gekweekte of wild gevangen vis is. Maar dat de vis een keurmerk heeft, staat er niet bij. Ook al is dit zeker bij vis op de markt iets om trots op te zijn. Sier, Steur & Steur legt uit dat hij dit niet mag vermelden: Je dient zelf een gecertificeerd bedrijf te zijn om onverpakte vis als ASC of MSC te mogen verkopen. En wij zijn niet gecertificeerd. oktober 2015 GEZONDGIDS 11

3 visfilets vishandel P. Bond & Zonen verklapt het geheim van de smid: Wij koelen onze vis op een bed ijs van 30 cm, waarboven we de hele dag door vers ijs strooien. Onze voorraad bewaren wij op 0 C in een koelcel aan de overkant van onze kraam. En die beschikbaarheid over een koelcel op de Haagse markt is het voornaamste verschil met de meeste andere marktkramen uit dit onderzoek. Zowel bij nummer 1 en 2, respectievelijk vishandel Atlantic en Volendammer vishandel P. Bond & Zonen, was het aantal bacteriën op alle soorten visfilet die wij er kochten helemaal in orde. Bij vishandel Mediterrane (nummer 3) en vishandel Brouwer (nummer 5) was het aantal bacteriën op een schol- en een pangasiusfilet met meer dan 10 miljoen per gram vis aan de hoge kant. Niet kakelvers, maar nog net voldoende. De enige viskramen buiten Den Haag die in de buurt van deze kwalificatie komen, zijn zeevishandel De Graaf Roos & Zn. (Amsterdamse Dappermarkt) en vishandel Hartevelt (in het centrum van Leiden). Veel ijs, dat lijkt ook hun sleutel tot succes. Herken verse vis Visfilet Frank Devlieghere, hoogleraar microbiologie van de universiteit van Gent en expert op het gebied van bederf van vis, legt uit: Bederf van visfilet manifesteert zich op verschillende manieren. In een viskraam, waar geen voorverpakte visfilets worden verkocht, zullen als eerste geurafwijkingen optreden. Het beste wat je eigenlijk kunt doen, is aan de vis ruiken. Verder kan visfilet bij erg hoge aantallen bacteriën plakkerig aanvoelen of wat verkleuren. Maar als het al zover is, zal de vis al lang serieus stinken. Bij bepaalde vis, zoals pangasius, kan door de bevroren toestand de structuur van de vis zijn aangetast waardoor de vis eenmaal ontdooid vatbaarder is voor bederf. Thuis snel opeten is dan raadzaam. Hele vis Bij een vis met kop en staart zijn er tal van kenmerken om te kunnen beoordelen of de vis vers is. Kijk onder meer of de ogen bol en helder zijn en een zwarte pupil hebben, of de kieuwen rood zijn en of de huid helder en glanzend is. Dat zijn tekenen van versheid. Bij een vis met kop en staart zijn er tal van kenmerken waaraan is te zien of de vis vers is Conclusies Voor wie niet dichtbij de onderzochte markten woont, uit dit onderzoek rollen ook een aantal algemene conclusies. Zo blijkt zalmfilet overal gemiddeld een stuk verser dan pangasius- en scholfilet: vier van elke vijf zalmfilets die wij kochten waren vers, tegenover iets meer dan de helft van de pangasius en scholfilet. En wie vis koopt op een warme dag moet altijd extra opletten; van de vis die wij bij 31 C kochten was 70% niet vers, waarvan 10% zelfs bedorven. Op de koele dag was iets meer dan 50% niet in de haak, waarvan 5% bedorven. Beumer is niet verbaasd over deze resultaten: Ik denk dat je geen vis op de markt moet willen kopen of verkopen als het warmer is dan 30 C. Dat is vragen om moeilijkheden. Wij vonden niet alleen grote verschillen in versheid, ook de prijsverschillen blijken aanzienlijk. Zo kost in veel viskra- 12 GEZONDGIDS oktober 2015

4 men zalmfilet rond de 16 per kilo (1 eurotekentje in de tabel). In Amsterdam moet je bij twee marktkramen op de Albert Cuypmarkt dieper in de buidel tasten; een stukje zalm kost daar 20 per kilo (3 eurotekentjes in de tabel). Vergeleken met de supermarkt is dat nog schappelijk, daar kunnen de prijzen oplopen tot 25 per kilo. Voor scholfilet zijn de prijsverschillen een stuk groter. Bij vishandel Atlantic op de Haagse markt kost een kilo van deze platvis nog geen 7, terwijl we op de Rotterdamse Afrikaandermarkt bij vishandel Dadi 23 per kilo moesten betalen, drie keer zo veel. Dat is zelfs nog duurder dan in de supermarkt, waar een kilo scholfilet gemiddeld tussen de 17 en 20 kost. De Haagse markt is gemiddeld de goedkoopste plek voor een visfilet en de Albert Cuypmarkt de duurste. Overigens weet je vaak pas bij het afrekenen wat de vis kost, want prijsinformatie ontbreekt regelmatig. Zelfs een bonnetje is soms te veel gevraagd. Als onze inkoper een bonnetje wil, krijgt hij als antwoord: Hoezo, dit is geen winkel hoor. De markt heeft zo haar eigen charmes. En ook al is de vis van de markt te vaak niet vers en soms zelf bedorven, dat betekent niet dat je de markt dan maar links moet laten liggen. Want met de tips op pagina 12 is op de markt wél een goed betaalbare, lekkere verse vis te vinden. Herken een goede viskraam visfilets Verse vis stinkt niet, maar ruikt alleen wat ziltig. Een goede viskraam is dan ook te herkennen aan de geur. Ruikt het te erg naar vis, dan kun je beter door naar de volgende. Zoals uit de test blijkt, hebben de beste viskramen een koelcel. Helaas is dit op de markt zelden het geval. Kijk verder hoe de vis erbij ligt. Die moet bedekt zijn met ijs, dus niet alleen óp het ijs liggen. Ook belangrijk; een goede viskraam geeft duidelijke informatie over de prijs, herkomst en soort vis. Test Vis van de markt Prijs zalm Prijs pangasius Prijs schol Versheid Marktkraam 1 Vishandel Atlantic, Haagse Markt, Den Haag êêêêê 2 Volendammer vishandel P. Bond & zonen, Haagse Markt, Den Haag êêêêê 3 Vishandel Mediterrane, Haagse Markt, Den Haag êêêê 4 Zeevishandel De Graaf Roos & Zn., Dappermarkt, Amsterdam êêêê 5 Vishandel Brouwer, Haagse Markt, Den Haag êêêê 6 Vishandel Hartevelt, centrum, Leiden êêêê 7 Vishandel Bram Muys en Zonen, markt Vredenburg, Utrecht êêê 8 Vishandel Atlantic*, Afrikaandermarkt, Rotterdam êê 9 Sier, Steur & Steur, Albert Cuypmarkt, Amsterdam êê 10 Vishandel Said, Haagse Markt, Den Haag êê 11 Zeevishandel Hillebrand de Graaf & Zonen, markt Vredenburg, Utrecht êê 12 Vishandel Fa. Siem Schilder & Zonen, Albert Cuypmarkt, Amsterdam êê 13 Vishandel Kees Tol, Albert Cuypmarkt, Amsterdam êê 14 Vishandel vers uit zee, centrum, Leiden êê 15 Kwaliteitsvishandel Volkert Muys, centrum, Leiden êê 16 Ruisvis, Afrikaandermarkt, Rotterdam êê 17 Vishandel Atlantic*, Afrikaandermarkt, Rotterdam êê 18 Vishandel Dadi, Afrikaandermarkt, Rotterdam ê Hoe meer eurotekentjes, hoe hoger de kiloprijs. Een enkele keer hebben we de kiloprijs niet kunnen achterhalen, te herkennen aan een in de tabel. ê slecht êê matig êêê redelijk êêêê êêêêê goed zeer goed * Vishandel Atlantic staat met twee kramen nagenoeg naast elkaar op de Afrikaandermarkt. De linkerkraam is nummer 8 uit de tabel. oktober 2015 GEZONDGIDS 13

5 BEWUST EN GEZOND LEVEN? Lees de artikelen uit de Gezondgids, dan weet je wat je kunt doen om fit en vitaal te bijven. Kennismaken? Nu 3 gidsen voor 10 Deze actie loopt tot en met 31 december 2015 en stopt automatisch. NU 3 VOOR 10 consumentenbond.nl/3voor10gezondgids