Roken en Gezondheid. Prof. Dr. K Nackaerts. Respiratoire Oncologie

Transcriptie

1 Roken en Gezondheid Prof. Dr. K Nackaerts Respiratoire Oncologie

2 Evolutie van het aantal dagelijkse rokers in België 40% Dagelijkse rokers 27% Het aantal dagelijkse rokers kent een progressieve vermindering sinds Vandaag bereikt deze 27 %

3 Evolutie van het aantal dagelijkse rokers in België 60% 55% 50% Mannen Vrouwen 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 53% 28% 30% 25% Vrouwen roken minder dan mannen maar het aantal rooksters benadert geleidelijk het aantal rokers. 10%

4 Tobacco - Health Facts (Fact sheets W.H.O) sheet no 221, april één op twee lange-termijnrokers zal uiteindelijk overlijden als gevolg van het roken - jaarlijks overlijden 4 miljoen mensen wereldwijd door tabakgerelateerde aandoeningen: 1 overlijden elke 8 seconden!! - volgens schattingen van de W.H.O. zal deze tol oplopen tot 10 miljoen doden tegen tussen 1950 en 2000 zullen 60 miljoen mensen sterven door tabakgebruik in de ontwikkelde landen, dit is méér dan het aantal slachtoffers in W.O. II.

5 Tobacco - Health Facts (Fact sheets W.H.O) sheet no 221, april tabak is de oorzaak van ongeveer 25 verschillende ziekten. - voor sommige aandoeningen zoals longkanker en COPD is het de voornaamste oorzaak. - volgens W.H.O. schattingen waren er wereldwijd ongeveer 1.1 miljard rokers begin jaren 1990: 300 miljoen in de ontwikkelde landen 800 miljoen in de ontwikkelingslanden - in de ontwikkelde landen roken er 42% van de mannen en 24% van de vrouwen - in de ontwikkelingslanden roken er 48% van de mannen en 7% van de vrouwen

6 Tabakgebruik - mortaliteit Rokers sterven gemiddeld 7 jaar eerder dan niet-rokers. (data CDC, 1994) FIGUUR: Overleving volgens rookgewoonte bij Britse dokters. Ref. West RR J Royal Coll Phys London, 1992

7 Tabakgerelateerde mortaliteit in België - jaarlijks overlijden bijna Belgen als gevolg van tabak-gerelateerde aandoeningen jaar sterftes door roken 8600 kanker 4200 hart- en vaatziekten 4000 respiratoire aandoeningen 1800 andere - In ons land sterven 13 maal méér mensen aan de gevolgen van het roken dan door het verkeer! - Jaarlijks zouden er ongeveer 200 overlijdens zijn door omgevingstabaksrook. Data: Peto R, Lopez AD, 2004

8 Aan tabaksgebruik gerelateerde sterfte (aantal en %) Vlaams Gewest 2002 MANNEN Sterfgevallen aan tabak gerelateerd % Longkanker % Aëro-digestieve kankers % Andere kankers % Chronisch Obstr. Longlijden % Hart- en vaataandoeningen % Alle andere medische oorzaken % Totaal medische oorzaken % VROUWEN Sterfgevallen aan tabak gerelateerd % Longkanker % Aëro-digestieve kankers % Andere kankers % Chronisch Obstr. Longlijden % Hart- en vaataandoeningen % Alle andere medische oorzaken % Totaal medische oorzaken % Sinds 1998: proportie: mannen 3,5 %punt vrouwen +0,1 %punt aantal: mannen 9,4 % vrouwen +7,2 % Bron : MVG administratie gezondheidszorg

9 Belangrijkste doodsoorzaak naar leeftijd (%) Vlaams Gewest 2002 Mannen Vrouwen < 1 jaar Perinatale verwikkelingen (35%) Perinatale verwikkelingen (41%) 1-4 jaar Ongevallen privé-sfeer (16%) Ongevallen privé-sfeer (20%) 5-9 jaar Vervoersongevallen (9%) Vervoersongevallen (17%) jaar Vervoersongevallen (14%) Vervoersongevallen (39%) jaar Vervoersongevallen (50%) Vervoersongevallen (31%) jaar Vervoersongevallen (50%) Vervoersongevallen (38%) jaar Vervoersongevallen (41%) Zelfdoding (29%) jaar Zelfdoding (34%) Vervoersongevallen (14%) jaar Zelfdoding (29%) Borstkanker (15%) jaar Zelfdoding (22%) Borstkanker (13%) jaar Zelfdoding (13%) Borstkanker (16%) jaar Longkanker (13%) Borstkanker (19%) jaar Longkanker (17%) Borstkanker (16%) jaar Longkanker (17%) Borstkanker (15%) jaar Longkanker (18%) Borstkanker (11%) jaar Ischemische hartziekten (15%) Ischemische hartziekten (13%) jaar Ischemische hartziekten (15%) Ischemische hartziekten (13%) jaar Ischemische hartziekten (15%) Cerebrovasculaire ziekten (13%) >= 85 jaar Ischemische hartziekten (13%) Hartinsufficiëntie (12%) Bron : MVG administratie gezondheidszorg

10 MOND en KEEL kanker HART 23 ziektes door tabak kransslagader vernauwing SLOKDARM & MAAG kanker ulcus UTERUS & EIERSTOK infertiliteit abortus vertraagde groei vroegtijdige menopauze baarmoederhalskanker TESTIKEL verminderde fertiliteit impotentie PERIFERE SLAGADERS arteritis van de OL CDROM GSK 2004 HERSENEN CVA LARYNX & TRACHEA kanker ontsteking (laryngitis) LONG kanker emfyseem COPD HUID PANCREAS kanker URINAIRE TRACTUS nierkanker blaaskanker BOT osteoporose grijze, matte tint

11 Longkanker: Descriptieve Epidemiologie Incidentie van Longkanker Wereld nieuwe gevallen bij mannen nieuwe gevallen bij vrouwen 75-80% niet-kleincellige longkanker 18-20% kleincellige longkanker 70-80% lokaal gevorderde of gemetastaseerde longkanker*

12 Longkanker Etiologische epidemiologie Roken Verantwoordelijk voor 85% v/d longkankers Dagelijks aantal sigaretten Totale duur van roken Beginleeftijd van roken Intensiteit van rookgedrag Sigaren, pijptabak

13 Chronisch Obstructief Longlijden (C.O.P.D.)

14 Andere tabak-gerelateerde longaandoeningen Murin S, Clin Chest Med, 2000

15 Astma bronchiale Actief roken en volwassenen - actief roken is geen risicofactor voor astma - actief roken vormt een risico voor het ontwikkelen van meer uitgesproken longfunctiestoornissen en van steroid-afhankelijk astma - actief roken is geassocieerd met een toegenomen astma-gerelateerde mortaliteit Ulrik CS. Monaldi Arc Chest Dis 2001.

16 Bovenste luchtweg pathologie Fitzpatrick TM, Clin Chest Med, 2000

17 periodontitis

18 Roken en halitosis

19 Roken en interactie met geneesmiddelen Lagere plasmaconcentraties door cytochroom P450 inductie: - theofyllines, propranolol, haloperidol, benzo s, Versnelde klaring heparine Vertraagde resorptie insuline SC Verhoogd risico op trombo-embolische events met orale anticonceptiva Interactie met chemo(radio)therapie

20 Preoperatieve rookstop ROKEN tot voor een operatie gaat gepaard met méér complicaties: zoals - Pulmonaire infecties -Atelectase - Bronchospasmen - Verlengde kunstmatige ventilatie - Hogere postoperatieve mortaliteit

21 Longtumoren etiologische epidemiologie Environmental tobacco smoke (ETS) Passief roken ETS= 80% zijstroom rook en 20% hoofdstroom rook Hoger gehalte van carcinogenen Relatief risico op longkanker agv ETS: exces risico van 20-24% (meta-analysis)

22 Cardiovasculaire ziekten PASSIEF ROKEN VERHOOGD RISICO OP HARTZIEKTEN + 20% Steenland K et al, Circulation 1996;94:

23 Astma bronchiale Passief roken en het ongeboren kind - verhoogd risico op afgenomen lichaamsgewicht en -lengte bij de geboorte - verhoogd risico op Sudden Infant Death syndroom (SIDS) - negatief effect op longfunctie Lodrup Carlsen Curr Opin Allergy Clin Immunol 2001

24 Astma bronchiale Passief roken en de zuigeling - verhoogd risico op (lage luchtweg) respiratoire infecties - verhoogd risico op niet-atopisch wheezing en astmasymptomen - negatief effect op longfunctie Lodrup Carlsen Curr Opin Allergy Clin Immunol 2001; Strachan D. Thorax 1998

25 Astma bronchiale Passief roken en het jonge kind (> 2jaar oud) - verhoogd risico op acute en chronische middenoorontsteking - verhoogd risico op (meer ernstige virale) respiratoire infecties - negatief effect op de longfunctie, en de ernst van het astma - effect op bronchiale hyperreactiviteit onzeker - effecten op ontwikkeling van atopie onduidelijk Lodrup Carlsen Curr Opin Allergy Clin Immunol 2001; Mannino D, et al. Chest 2002; Strachan D. Thorax 1998; Cook D. Thorax 1998

26 Astma bronchiale Passief roken en volwassenen - meer ernstige astmasymptomen - verminderde levenskwaliteit - afgenomen longfunctiewaarden - toegenomen gebruik van gezondheidszorg (raadpleging; hospitalisatie) Ulrik CS. Monaldi Arc Chest Dis 2001.

27 Conclusies

28 Conclusies Verminderen met roken?

29 McNeill ABC of Smoking Harm reduction BMJ 2004

30 Conclusies STOPPEN MET ROKEN

31 Longtumoren risico op longkanker na rookstop Thun MJ et al. Oncogene 2002

32 Longtumoren rookstop - rookstop verbetert de overlevingskansen bij patiënten met longkanker! - roken beïnvloedt de (chemo-, radio-) therapie op een nadelige wijze! - na tien jaar rookstop is het risico op ontwikkelen van longkanker met 30-50% gereduceerd! Fagerström K., Drugs 2002

33 Gedaan met roken! Fonds pour la chirurgie cardiaque asbl page 5 Informatiecel RIZIV In samenwerking met de Paritaire Comités Cardiologie en Pneumologie 2005 De voordelen van rookstop treden bijna onmiddellijk op: Na 20 minuten Hartfrekwentie, bloeddruk en circulatie verbeteren 8 uur In het bloed halveert de nicotine- en CO-spiegel, terwijl de zuurstofspiegel normaliseert. 24 uur De CO (vanuit roken) is uit het lichaam verwijderd. De longen beginnen mucus en rookresidus te elimineren. 48 uur alle nicotine is uit het lichaam

34 Gedaan met roken (vervolg) Na Informatiecel RIZIV In samenwerking met de Paritaire Comités Cardiologie en Pneumologie week De smaak- en reukzin verbeteren. 2 tot 12 weken De bloedsomloop verbetert. 3 tot 9 maanden Hoesten mindert, de stem is meer helder, moeheid verdwijnt. De longfunctie verhoogt (meer adem). 1 jaar Het risico op hartlijden is half zo groot als voor een roker. 5 jaar Het risico op hartinfarct is 2 maal lager dan bij een roker 15 jaar Het risico op hartlijden of longkanker is bijna gelijk aan dat van een niet-roker.

35 Rookgedrag Hardnekkige gewoonte Typische verwevenheid met het dagelijks leven Fysieke afhankelijkheid - Neurobiologisch adaptief proces met ontstaan van ontwenningsverschijnselen bij plots volledig stoppen van of drastisch verminderen met het gebruik Psychische afhankelijkheid - Sterke persoonlijke binding met een drug en het verbruik ervan Dia V. Lemaigre, UZ Leuven

36 Overzicht van technieken en methoden om te stoppen met roken Dia GSK Zelfhulp materiaal 2. Minimale interventie programma s (MIPs) 3. Psychologische benadering a. Aversie therapiëen b. Cognitieve en gedragstechnieken 4. Farmacologische benaderingen a. Nicotinesubstitutie therapie (NRT) b. Anxiolytica en antidepressiva (Zyban) c. Clonidine d. Antagonisten van nicotine 5. Andere methoden a. Hypnose b. Acupunctuur

37 Farmacotherapie van rookstop Transparantiefiche: Hulpmiddelen bij Rookstop April 2005, BCFI

38 Resultaten van verschillende methoden van rookstop Rookstop zelf, zonder hulp 1% tot 3% Minimale Interventie (zonder farmacotherapie) 4% tot 5% Gedragstherapie (specialist rookstopconsulent) (zonder farmacotherapie) 6% tot 11% Nicotinevervanging 4% tot 13% Nicotinevervanging plus gedragstherapie 20% Bupropion plus gedragstherapie 30% Acupunctuur, laser, hypnose, Alan Carr,? S. Parrot et al., Thorax, 1998

39 Kernboodschappen Informatiecel RIZIV In samenwerking met de Paritaire Comités Cardiologie en Pneumologie 2005 Rokende hartlijders en COPD-patiënten zijn een prioriteit. Rookstopadvies door de arts is bewezen effectief. Een minimale interventie (stopadvies, evaluatie en versterking van de rookstopmotivatie) is erg nuttig (slechts 3 tot 12 minuten gespreid over enkele consultaties) Specialisten kunnen een doorslaggevende rol spelen in de rookstop van hun patiënten.

40 Wetgeving rookstop (FOD Volksgezondheid 2005) Federaal Plan ter bestrijding van het Tabaksverbruik - Ratificatie door België van de WHO kaderconventie ( - Regels i.v.m. fabricage/op de markt brengen van tabaksproducten verkoop tabak aan jongeren -16 jr - Recht op rookvrije sociale omgeving (bescherming tegen passief roken) - Openbare plaatsen - Horeca -Werk - Hulp bij tabaksontwenning - terugbetaling bupropion - rookstop bij zwangeren/partner - Oprichting Fonds ter Bestrijding van het Tabaksgebruik - Verhoging van de fiscaliteit van tabak

41

42 Oostende