Programma Inloop met koffie/thee Opening Kwaliteit van wijken Koffiepauze Kwaliteit en duurzaamheid van woningen

Transcriptie

1

2 Kwaliteit van wonen en wijken opnieuw gewogen Mag het een onsje meer? Of minder? Programma Inloop met koffie/thee Opening Woonvoorkeuren van bewoners en kwaliteit en bereikbaarheid van woningen Kwaliteit van wijken Koffiepauze Kleiner wonen: kwalitatief goede oplossing of no go? Kwaliteit en duurzaamheid van woningen Kwaliteit in de Vinexwijk Lunchpauze Lunchdebat: Reflectie op regeerakkoord Verplaatsen naar sessiezalen Middagsessies, ronde 1 OTB Platform31 Wooncongres Koffiepauze Middagsessies, ronde Netwerkborrel

3 Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder? Peter Boelhouwer Delft University of Technology Challenge the future

4 Inhoud Woningmarkt ontspoort in de Randstad Ontwikkelingen in de demografie: mismatches tussen huidige en toekomstige woningvraag Economische trends wijzen in richting van meer vraag naar huurwoningen Trends in woonvoorkeuren Vraag van bijzondere groepen: starters, ouderen en de nieuwe Nederlander Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

5 Woningmarkt ontspoort Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

6 Krapte indicator naar historisch dieptepunt in Randstad Bron: NVM Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

7 Aantal aangeboden, verkochte en opgeleverde nieuwbouw koopwoningen Q2 Bron: NVB/NEPROM/OTB Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

8 Prijsindex bestaande woningen in de vier grote steden Q2 Bron: Kadaster, NVM Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

9 Gemiddelde maximale leencapaciteit naar inkomen en woningprijs Q2 Bron: OTB Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

10 Eigen Huis Marktindicator en CBS consumentenvertrouwen Q3 Bron: OTB/CBS Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

11 Driedeling woningmarkt naar mate van spanning Bron: Staat van de Woningmarkt 2016 / Rapportage ABF over Primos en Socrates 2016 Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

12 Gevolgen van de verkrapping Ondoorzichtige prijsvorming: 40% van de koopwoningen wordt op of boven de vraagprijs verkocht Verschil tussen vraag- en verkooprijs teruggelopen tot 1,1% Forse prijsstijgingen niet beperkt tot Amsterdam (17%) maar ook in Leiden (19%), Den Haag (18%), Haarlemmermeer (17%) Minder dan 10% van de woningen staat korter dan een jaar te koop Transacties in steden in de Randstad dalen: Amsterdam (-17%), Delft (-16%), Leiden (-14%) Aanbod in steden loopt snel terug: Delft (-53%), Den Haag (-50%), Rotterdam (-48%) Transacties in de periferie stijgen: Groningen en Noord-limburg (30%) Aanbod voor starters in Randstad droogt op; hoge prijzen en daling aanbod appartementen Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

13 Toekomstige woningvraag wijkt sterk af van huidige vraag/aanbodverhouding Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

14 Totaal aantal huishoudens, Bron: ABF Research Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

15 Index aantallen personen in huishoudens naar huishoudenstype Index 2016 = 100 Bron: Staat van de Woningmarkt 2016 / CBS, 2015 Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

16 Bron: CBS Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

17 Vraag naar huurwoningen en Flexibiliteit neemt als gevolg van economische trends toe Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

18 Economische ontwikkelingen Koopkracht al jaren gematigd of negatief Globalisering (meer onzekerheid, grotere schommelingen in inkomen en welvaart, afhankelijkheid aan het buitenland) Inkomensongelijkheid neemt vermoedelijk verder toe, ook onder ouderen Veranderingen verzorgingsstaat: schraler, meer lokaal georiënteerd en meer beroep op zelfredzaamheid burgers (RMO) (participatiemaatschappij) Minder zekerheden op de arbeidsmarkt Groeiend aantal statushouders Groeiende (illegale) onderklasse in steden Structurele toestroom van arbeidsmigranten? Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

19 Trends in de woningvraag Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

20 Trends in de woningvraag Vraag naar kleine (micro) woningen in steden groeit sterk Wonen onder gelijkgestemden Vraag door de tijd heen vrij constant Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

21 Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

22 Welke woonomgeving? Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

23 Welke woonmilieus? Ligt de door u gewenste woning in het centrum van een stad, aan de rand van een stad, in de bebouwde kom van een kleine gemeente of buiten de bebouwde kom? in % van de potentiële huizenkopers Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

24 Prijs van de plek: woonomgeving en woningprijs (PBL) Fysieke woningkenmerken bepalen tot 50% prijs van een woning (vooral grootte) Traditionele architectuur werkt prijsverhogend (jaren dertig) Groen en water in de omgeving verhoogt de prijs (6 tot 12%) Kenmerken van bewoners spelen een rol, minder de eigendomsverhouding Aandeel niet-westerse allochtonen en sociale status spelen een rol Aanwezigheid van snel openbaar vervoer Bereikbaarheid van werkgelegenheid Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

25 Vraag bijzondere groepen Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

26 Wat wensen starters? (1) Twee derde op zoek naar een huurwoning 45% wenst een driekamerwoning Na twee jaar 54% daadwerkelijk verhuisd (doorstromers 38%) Drie kwart aangeboden koopwoningen is betaalbaar Veel huishoudens die willen kopen lukt dat ook Vooral vanwege wensenpakket verhuizen starters niet (stellen wel hun wensen vaker bij dan doorstromers) Vanaf : Koopstarters betalen gemiddeld 14% meer Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

27 Wat wensen starters? (UvA 2013) (2) Nestvlieders vestigen zich steeds vaker buiten de ring (+22%), Starters van buiten Amsterdam vaker aangewezen op studentencampussen Aantal nestvlieders van buiten Amsterdam (21%) neemt sterk toe (studenten) Allochtone starters en niet studerende starters wonen vaker buiten de ring Nestvlieders met rijke ouders verhuizen vaker naar centrale buurten Meeste woontrajecten zijn niet lineair, maar grillig en chaotisch De goedkope particuliere huursector is zeer belangrijk voor starters Veel starters vinden een woning via-via (al dan niet clandestien) Starters van binnen de regio hebben veelal succesvolle chaotische woontrajecten door sociaal en cultureel kapitaal Starters verhuizen vaker naar beginnende gentrification buurten Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

28 Wat wensen ouderen? (ANBO 2015) Wanneer empty nest fase aanbreekt grote verhuisgeneigdheid, daarna daalt deze snel 2/3 kopers wil na verhuizen huren 81% wil naar een seniorenwoning 1/3 verhuist pas als het echt nodig is; denkt hier ook niet over na 47% verhuist liever naar een aangepaste woning dan aanpassing huidige woning (24%) Belangrijkste verhuisreden: gelijkvloers wonen (54%) Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

29 Passend of levensloop bestendig huisvesten? Levensloopbestendig huisvesten One size fits all Mogelijkheden tot aanpassing van de woning aan veranderende behoeften: flexibiliteit inbouwen Keuzevrijheid bij woningtoewijzing Permanent contract Flexibele huurprijs Passend huisvesten Maatwerk Voorwaarden bij toewijzing Tijdelijke huurcontracten Vaste huurprijs Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

30 Wat wenst de nieuwe Nederlander? Grote hal Grote afgesloten keuken Geen toilet op de badkamer Betaalbare woning Koopwoning populair Halal financiering Trends op de woningmarkt: mag het een onsje meer of minder?

31 EINDE Delft University of Technology Challenge the future

32 Kwaliteit van wijken gewogen Wooncongres 9 november 2017 Den Haag Matthijs Uyterlinde

33

34 Op zoek naar nieuwe perspectieven voor kwetsbare wijken 1. Hoe staan de kwetsbare wijken ervoor? Analyse leefbaarheidsontwikkeling in ruim 130 stadswijken (Leefbaarometer ) Case studies 12 wijken 2. Hoe werken steden en hun partners anno 2017 aan leefbare wijken?

35 maart 2017 juni 2017

36 Wijk Inwoners 1. Selwerd (Groningen) Angelslo (Emmen) Jol/Galjoen (Lelystad) Meerwijk (Haarlem) Dolphia (Enschede) Meerzicht (Zoetermeer) Buitenhof (Delft) Schiedam-Oost (Schiedam) Gestelse buurt (Den Bosch) Jagershoef (Eindhoven) Kerkrade-West (Kerkrade) Mariaberg (Maastricht) 4.990

37 Stand en ontwikkeling Leefbaarometer (Kwetsbare wijken in beeld, Platform31, 2017)

38 Fysieke vernieuwing stilgevallen Differentiatie staat onder druk Kwaliteit van de particuliere voorraad in veel wijken zorgelijk Verduurzamingsopgave wordt nog beperkt ter hand genomen

39 Toenemende druk op het sociaal domein Instroom kwetsbare mensen door scheiden wonen en zorg Grenzen aan burgerkracht Sociale infrastructuur aangetast door bezuinigingen Veiligheid vraagt doorlopend om aandacht

40 Wijkaanpak in een impasse Wijkvisies en uitvoeringsprogramma s vaak verouderd Weinig gedeelde visies (strategisch niveau) Operationele samenwerking vaak beperkt Weinig nieuwe spelers

41 SOCIAAL DOMEIN WIJKECONOMIE WONEN DUURZAAMHEID Stedelijke vernieuwing op uitnodiging (Lelystad) Woonruimtebemiddeling (Delft) Gefaseerde vernieuwing Trichterveld (Maastricht) Transitie-exploitatie hoogbouw (Parkstad Limburg) Inponden particulier bezit (Parkstad Limburg) Groningen woont Slim (Groningen) Emmerhout energieneutraal (Emmen) Wijkaanpak Palenstein aardgasvrij (Zoetermeer) Aanjaagprogramma zonnepanelen (Parkstad Limburg) EMMA: Eerder Melden Minder Achterstanden (Zoetermeer) Sociale hypotheek Dolphia (Enschede) Blue Zone Selwerd (Groningen) Experiment Weer thuis in de wijk (GGZ-uitstroom, Apeldoorn) Actieve rol postbezorgers in de wijk (diverse steden) Het Huis van Oosterflank (Rotterdam) Bewonersbedrijf Op eigen houtje Emmerhout (Emmen) Wijkbedrijf Selwerd (Groningen)

42 Stedelijke vernieuwing toen en nu GSB/ISV > 2015 Proces Financiering Aan de voorkant: Bundelen van lopende geldstromen: Rijk, gemeente, corporaties gemeente, corporatie, marktpartijen Samenhang Fysiek leidend Sociaal leidend Belangen Zoveel mogelijk gekoppeld Diffuus: op zoek naar gedeeld belang Doelstelling Output (SMART-doelen) Outcome (processturing) Schaal Wijk (centraal aangewezen) Buurt of wijk (lokaal aangewezen)

43 Hoe staan de kwetsbare wijken ervoor? Leefbaarheid in de lift, maar niet in kwetsbare wijken Beleids- en stelselwijzigingen slaan ruimtelijk neer (Woningwet, decentralisaties, einde wijkenbeleid) Werken aan gemengde wijken is verleden tijd: nieuwe concentraties van kwetsbare groepen Krachtenveld is veranderd: Minder Rijk, lokaal ook minder focus Discrepantie tussen sectorale aanpakken en complexe problematiek in wijken Wijkvernieuwing terug op de beleidsagenda?

44

45 Matthijs Uyterlinde Dank voor uw aandacht

46 KOFFIEPAUZE

47 Debat over klein wonen Paulus Jansen wethouder Wonen, Ruimtelijke ontwikkeling, Vastgoed en Sport, gemeente Utrecht Tobias Verhoeven commercieel directeur Synchroon

48 Kwaliteit en duurzaamheid van woningen Henk Visscher Delft University of Technology Challenge the future

49 Kwaliteit en duurzaamheid Duurzaamheid / energie steeds belangrijker 2050: woningvoorraad CO 2 neutraal / bijna energieneutraal Regeerakkoord Resultaten van energiebesparingsbeleid Ontwikkelingen

50 COP 21 Paris

51 Beleid en programma s PEGO Schoon en zuinig Antwoord aan de samenleving Convenant corporatiesector Meer met minder Lenteakkoord Energiesprong Blok voor Blok Vernieuwd convenant huursector Energieakkoord Stroomversnelling

52 Regeerakkoord Nieuw energie-akkoord Subsidies voor isolatie Nieuwbouw: bijna energieneutraal, gasloos, warmte pompen Bestaande woningen: woningen p/j bijna energieneutraal + gasloos, later p/j milj bestaande woningen bijna energieneutraal Kostenreductie door innovatieprogramma Financieringsregelingen Corporaties: 100 milj uit verhuurdersheffing

53 Beleid de afgelopen jaren EPC nieuwbouw steeds scherper Enegielabel bestaande woningen Subsidieregelingen Convenant corporaties: Label B in 2020 Innovatieprogramma s: Energiesprong, nul-op-de-meter

54 Label verbetering soc. huursector (SHAERE)

55 Energy Index 2020 Gemiddeld label B? 1,90 1, , ,60 1,50 1,40 1,30 1,20 1,10 1,25 Average EI EI goal Lineair (Average EI) 1, Time (years) Kleine labelstappen Laaghangend fruit Doel wordt niet gehaald

56 Energielabels - Werkelijk energiegebruik PhD Dasa Majcen

57 Resultaten

58 Resultaten G label: 50%minder verbruik dan verwacht

59 Resultaten A en B label: 10-20% hoger gebruik dan verwacht

60 Resultaten Beperkte werkelijke besparing

61 Implicaties Renovatie: Comfortverhoging en beperkte besparing Terugverdientijden kloppen vaak niet Energiebesparingsmaatregelen koppelen aan algehele kwaliteitsverbetering Het juiste verhaal communiceren Grote, niet rendabele investeringen nodig

62 Ontwikkelingen Prestaties en beleving van nieuwe technieken blijven monitoren (lage temperatuurverwarming etc.) Haalbaarheid van Nul op de meter renovaties? Afweging: energievraagreductie versus duurzame opwekking wat moeten we realiseren in de woningvoorraad

63 Kwaliteit en duurzaamheid Bert Wijbenga van Nieuwenhuizen Bestuursvoorzitter Woonbron en voorzitter van De Groene Huisvesters Nelleke Nelis adviseur gebruikskwaliteit wonen (voormalig VACpunt Wonen)

64 Column Toine Heijmans Columnist De Volkskrant en schrijver van o.a. La Vie Vinex

65

66

67 LUNCHPAUZE