Kwetsbare wijken in beeld Anne-Jo Visser

Transcriptie

1 Kwetsbare wijken in beeld Anne-Jo Visser De ideale formatie, Companen & Dimensus, 18 mei 2017

2 Wijkenbeleid sinds de Tweede Wereldoorlog

3 Hoe staan de kwetsbare wijken ervoor? Hoe ontwikkelt de leefbaarheid zich in kwetsbare wijken? Welke factoren zijn van invloed op bloei en verval? Twee deelonderzoeken: 1. Kwantitatieve analyse: leefbaarheidsontwikkeling ( ) in ruim 130 stadswijken (o.b.v. de Leefbaarometer): o 56 prioriteitswijken (Kamp, 2003) o 40 Krachtwijken (Vogelaar, 2007) o 37 Pluswijken (Ministerie van WWI, 2010) 2. Kwalitatieve verdieping: case studies (interviews) van12 kwetsbare wijken ter duiding en verdieping.

4 Over de Leefbaarometer 2.0 Vijf dimensies op basis van 100 indicatoren ( Woningen: o.a. type, bouwperiode, woninggrootte, eigendomsverhouding. Bewoners: o.a. leeftijdsopbouw, etnische achtergrond, gezinssamenstelling. Veiligheid: o.a. berovingen, vernielingen, ordeverstoringen, inbraken, overlast. Voorzieningen: aantal binnen een straal (bv. scholen, cafés, winkels, bibliotheken), afstand tot voorziening (bv. oprit snelweg, station, ziekenhuis). Fysieke omgeving: o.a. ligging bij water, bebossing, aan wegen en sporen, monumenten, hoogspanningsmasten. Beschrijvend instrument: biedt geen inzicht in verklaringen! Ontwikkeling 2002 t/m 2014 (publicatie nieuwe data zomer 2017)

5 Stand en ontwikkeling Leefbaarometer

6 Vier clusters kwetsbare wijken Vroegsignalering gemiddeld ruim voldoende, maar ontwikkeling blijft achter; kans op afglijden in de toekomst. Succes! in 2008 was de leefbaarheid van wijken in dit cluster gemiddeld nog zwak, in 2014 al bijna ruim voldoende. Terugval gemiddeld zwak en, na 2012 is er, na een eerdere verbetering, sprake van een flinke achteruitgang. Gestaag herstel Momenteel onvoldoende tot matige leefbaarheid, maar gestage verbetering is zichtbaar.

7 Aantal kwetsbare wijken per cluster Een derde van de wijken vertoont een flinke terugval van de (toch al zwakke) leefbaarheid. Bij ruim een kwart van de wijken stagneert de positieve ontwikkeling (vroegsignalering).

8 Aantal inwoners per cluster Voor slechts 30% van de inwoners van deze wijken is nog sprake van verbetering van de leefbaarheid. Cluster terugval is naar aantal inwoners met 45% het grootst (leefbaarheid is zwak en gaat verder achteruit).

9 Wijk Inwoners 1. Selwerd (Groningen) Angelslo (Emmen) Jol/Galjoen (Lelystad) Meerwijk (Haarlem) Dolphia (Enschede) Meerzicht (Zoetermeer) Buitenhof (Delft) Schiedam-Oost (Schiedam) Gestelse buurt (Den Bosch) Jagershoef (Eindhoven) Kerkrade-West (Kerkrade) Mariaberg (Maastricht) 4.990

10 Leefbaarheid Platform31 -wijken per cluster

11 Twaalf wijken onder de loep: Ontwikkelingen in het fysieke domein Fysieke vernieuwing staat op een laag pitje Differentiatie onder druk: vooral Bouwen voor de buurt Kwaliteit van de particuliere voorraad zorgelijk Verduurzamingsopgave wordt nog beperkt ter hand genomen

12 Verpauperd particulier bezit Schiedam-Oost

13 Nul-op-de-Meter renovatie Kerkrade-West

14 Twaalf wijken onder de loep: Ontwikkelingen in het sociale domein Professionals ervaren een toename van complexe sociale problematiek: Decentralisaties sociaal domein op wijkniveau nog niet goed ingeregeld Instroom kwetsbare groepen (maatschappelijke opvang, statushouders, ggz) landt in deze wijken Grenzen aan burgerkracht (weinig eigen kracht in het sociale netwerk) Botsingen en tegenstellingen tussen groepen bewoners Sociale infrastructuur aangetast door bezuinigingen (met name ontmoetingsfuncties) Veiligheid vraagt doorlopend om aandacht

15 Wijkbedrijf (voor en door bewoners) Selwerd, Groningen

16 Twaalf wijken onder de loep: Samenwerking en financiering Meeste wijkvisies en uitvoeringsprogramma s zijn relatief oud Weinig gedeelde visies of afstemming van planvorming (strategisch niveau) Functies vervagen: bewonersbedrijven doen welzijnswerk, postbodes vervullen schoon & groenfuncties Samenwerking op wijkniveau tussen gemeenten, corporaties en sociaal domein partners is beperkt (operationeel niveau) Nieuwe investeerders staan niet in de rij

17 Knellende regelgeving voor de leefbaarheid van kwetsbare wijken Woningwet: Corporatie mag uitsluitend niet-daeb investeren via omslachtige markttoets: corporatie moet weer die rol krijgen, want marktpartijen blijven weg. Woningwet: Versterkt passend toewijzen (i.c.m. veranderingen in sociaal domein) druk op de onderkant? P31 onderzoekt effect passend toewijzen op segregatie. Woningwet: Barrières voor aanvullende leefbaarheidsinvesteringen door corporaties (goedkeuring AW noodzakelijk): versoepeling is wenselijk. Huisvestingswet/Wbmgp: Corporaties/gemeenten ontwikkelen toelatingsregels om overlastcomplexen te ontzien: Rotterdamwet te complex en/of politiek onwenselijk? Uitwisseling informatie sociaal domein en veiligheid versus privacy

18 Conclusies Leefbaarheid in NL de lift, maar niet in alle kwetsbare wijken: veiligheid (overlast) en (gedateerde) woningvoorraad maken wijken kwetsbaar. Stagnatie niet alleen door beëindiging wijkenbeleid, ook economische crisis en beleidswijzigingen (o.a. decentralisaties, nieuwe Woningwet). Het krachtenveld verandert: zowel bij gemeenten als corporaties minder inzet op kwetsbare wijken, markt pakt dit niet op. Niemand werkt aan gemengde wijken: concentratie en segregatie dreigt. Aantrekkende economie en energietransitie bieden kans om wijken uit de wacht te halen?!

19 Dynamische ontwikkelstrategie: inhoud (1) Steden zijn de motor achter de economische ontwikkeling. Steden en wijken op orde met een minimaal leefbaarheidsniveau. 1. Duurzaamheidsinvesteringen als motor van de fysieke wijkaanpak 2. Inzet sociaal domein als motor van de sociale wijkaanpak

20 Dynamische ontwikkelstrategie: proces (2) - Strategie op hoofdlijnen, regie door gemeente - Uitvoering op van onderop in deelprogramma s door wisselende coalities - Maatwerk per wijk: ongelijke gevallen, ongelijk behandelen - Stuurgroep van coalitiepartijen (oa wonen, zorg, energie, veiligheid, economie) bewaakt lange termijnstrategie? Zoektocht naar andere financiering. Deelnemersinvesteringen? Fiscale kortingen?

21 Anne-Jo Visser Vragen?