Visueel Diagnostisch Hulpmiddel Van categorieel naar multidimensioneel denken in de psychiatrie
|
|
- Bernard de Vos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Visueel Diagnostisch Hulpmiddel Van categorieel naar multidimensioneel denken in de psychiatrie Dr. Rutger Goekoop, MD PhD, psychiater, Parnassia, Den Haag
2 Categoriële indeling psychiatrische stoornissen: DSM-IV-TR As I: Grote stoornissen, acute syndromen. As II: Persoonlijkheidsstoornissen (en pervasieve). As III: Lichamelijke stoornissen As IV: Psychosociale en omgevingsomstandigheden die bijdragen aan de stoornis. As V: Resultaten van neuropsychologische tests (GAF).
3 As I stoornissen DSM-IV-TR Ziektebeelden waarvoor acute (klinische) interventie nodig is. De belangrijkste bezigheid binnen de GGZ. Voorbeelden: a. Stemmingsstoornissen (depressie, bipolaire stoornissen) b. Psychotische stoornissen (schizofrenie,etc.) c. Angststoornissen (fobieen, paniekaanvallen, OCD) d. Aanpassingsstoornissen e. Drug-geinduceerde stoornissen f. Somatoforme stoornissen g. Etc.
4 Feighner Criteria voor Depressieve stoornis (As I) Minimaal 5 van onderstaande 9 symptomen, minimaal 2 weken, 1 of 2 verplicht: 1. Lage stemming (somberheid). 2. Interesseverlies. 3. Gewichtsverlies / verandering van eetlust. 4. Te veel of te weinig slaap. 5. Psychomotore agitatie (ontremming) of remming. 6. Vermoeidheid of energieverlies. 7. Gevoelens van waardeloosheid of schuld (soms waanachtig) 8. Concentratieproblemen, besluiteloosheid. 9. Terugkerende doodsgedachten of concrete suicideplannen.
5 Melanchole depressie ( Vitale, geremde ) 10% van alle depressies Verlies van alle plezier inclusief eetlust (gewichtsverlies) Andere kwaliteit van de stemming Veel angst en somatische angstequivalenten (parelend zweet) Nauwelijks modulerend affect Psychomotore remming (bewegingsarmoede, mimiekarmoede) s Ochtends te vroeg wakker en het ergst. Veel schuldgevoel SSRIs helpen niet zo goed (TCAs en MAO wel.
6 Depressie (Melanchool)
7 Atypische depressie 40% van alle depressies Reactieve stemmingen Meer eetlust (zoete dingen!) & gewichtstoename Hypersomnia (teveel slapen) Dodelijke ( loden ) vermoeidheid Vaak seizoensafhankelijk: vgl winterslaap. Langdurig aanwezig patroon van overgevoeligheid voor afwijzing binnen interpersoonlijke context. SSRIs helpen beter.
8 Depressie (Atypisch)
9 Feighner Criteria voor Manische stoornis (As I) Minimaal 3 van onderstaande symptomen, minimaal 1 week: 1. Verhoogde stemming of toegenomen prikkelbaarheid. 2. Verhoogd zelfvertrouwen of grootheidsfantasieen. 3. Afgenomen behoefte aan slaap. 4. Meer praten. 5. Gedachtenvlucht. 6. Verhoogde afleidbaarheid. 7. Meer doelgerichte handelingen (school, werk, sociaal / seksueel). 8. Overmatig bezig zijn met plezierige maar risicovolle aktiviteiten (koopwoede, seksuele uitspattingen, onverstandige zakelijke investeringen).
10 Manie
11 Boosheid Ingehouden woede. Slecht slapen, tandenknarsen! Irritatie, makkelijk geïrriteerd worden. Stemverheffing. Conflicten aangaan. Verbaal of fysiek geweld. Automutilatie, suicidaliteit, homocidaliteit.
12 Boosheid / Woede
13 Feighner Criteria voor Gegen. angststoornis (As I) Minimaal 3 van onderstaande 8 symptomen, minimaal 6 maanden, 1 en 2 verplicht: 1. Excessive angst / zorgen maken. 2. Nauwelijks controle hierover. Tenminste 3 van de volgende: 1. Rusteloosheid of opgejaagd gevoel. 2. Makkelijk moe worden. 3. Concentratieproblermen of blackouts. 4. Prikkelbaarheid. 5. Verhoogde spierspanning 6. Slaapproblemen.
14 Angst en paniek
15 Feighner Criteria voor Dwangstoornis (As I) Obsessies (dwangmatige gedachten): 1. Herhaaldelijke en aanhoudende gedachten, impulsen of beelden. 2. Evaren als opgedrongen of misplaatst, en die angst of spanning veroorzaken. 3. Niet uitsluitend veroorzaakt door zorgen over alledaagse problemen. 4. Poging deze te negeren of te neutraliseren met andere gedachten of handelingen. 5. Beleefd als een product van eigen geest. Compulsies (dwangmatige handelingen): 1. Herhaald gedrag (bv. handen wassen (smetvrees), ordenen, controleren) of geestelijke handelingen (bv. bidden, tellen, woorden zachtjes herhalen) die de persoon uitvoert als reactie op een obsessie of die worden uitgevoerd volgens strikte regels. 2. Het gedrag is gericht op het voorkomen of verminderen van spanning of het voorkomen van een gevreesde situatie. Geen reele samenhang met de te vermijden gebeurtenis.
16 OCD
17 Feighner Criteria voor Psychotische stoornis (As I) Minimaal 2 van de volgende, tenminste 1 maand grotendeels aanwezig: 1. Wanen. a. Paranoide wanen. b. Betrekkingswanen. c. Grootheidswanen. d. Religieuze wanen, gedachtenlezen, gedachten onttrekken. 2. Hallucinaties (geluiden / stemmen, beelden, gevoel, geuren, smaken). 3. Ontregelde spraak. 4. Ontregeld gedrag of katatonie. 5. Negatieve symptomen: affectvervlakking, weinig spraak, willoosheid.
18 Psychose
19 Screening ADHD Kooij en Buitelaar, 1997
20 ADHD
21 Persoonlijkheidsstoornissen (As II) DSM-IV-TR Aanhoudende patronen van innerlijke beleving en gedrag dat in belangrijke mate afwijkt van de verwachtingen die gelden binnen de cultuur van betrokkene. Stabiele patronen van mentaal functioneren (bijv. rigide gedachten, gevoelens, wensen, manieren van perceptie en gedrag). Begin in vroege jeugd of vroege volwassenheid. Met name zichtbaar tijdens sociaal functioneren. Leidt tot klinisch relevant persoonlijk lijden Voor het individu. Voor zijn of haar omgeving.
22 As II stoornissen DSM-IV-TR Categorieen van persoonlijkheidsstoornissen: Cluster A: a. Paranoïde b. Schizoïde Excentriek, gereserveerd c. Schizotypische Cluster B: a. Narcistische b. Antisociale Impulsief, grillig c. Borderline d. Theatrale Cluster C: a. Vermijdende b. Afhankelijke Angstig, zenuwachtig c. Obsessief-compulsieve
23 Feighner Criteria voor Borderline PSH stoornis Vijf (of meer) van de volgende: 1. Krampachtig proberen te voorkomen om in de steek gelaten te worden. 2. Een patroon van instabiele en intense intermenselijke relaties gekenmerkt door overmatig idealiseren of kleineren. 3. Identiteitsstoornis: aanhoudend instabiel zelfbeeld of zelfgevoel. 4. Impulsiviteit op ten minste twee gebieden die betrokkene zelf zouden kunnen schaden (seks, drugs, geld, rijden, vreten). 5. Suïcidale gedragingen, gestes, dreigingen of automutilatie. 6. Affectlabiliteit, duidelijke reactiviteit van de stemming (bijvoorbeeld periodes van intense somberheid, prikkelbaarheid of angst). 7. Chronisch gevoel van leegte. 8. Inadequate, intense woede of moeite kwaadheid te beheersen. 9. Aan stress gebonden paranoïde ideeën of dissociatieve verschijnselen.
24 Peter van Straaten
25 Feighner Criteria voor Antisociale PSH stoornis Drie (of meer) van de volgende: 1. Zich niets aantrekken van sociale normen, herhaaldelijke arrestaties. 2. Bedriegen (herhaaldelijk liegen, gebruik van schuilnamen, anderen oplichten vanuit persoonlijk winstbejag of plezier). 3. Impulsiviteit (of onvermogen vooruit te plannen). 4. Agressie en irritatie, zoals blijkt uit herhaaldelijk fysiek geweld. 5. Roekeloosheid, veronachtzaming van veiligheid voor zichzelf of anderen. 6. Systematische onverantwoordelijkheid (onvermogen om baan of financien in goede banen te leiden). 7. Gebrek aan berouw (onverschillig zijn voor of wegrationali-seren van mishandeling of diefstal). 8. Begin voor 15e jaar, huidige leeftijd > 18 jaar.
26 Peter van Straaten
27 Feighner Criteria voor Narcistische PSH stoornis Vijf (of meer) van de volgende: 1. Opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid. 2. Gepreoccupeerd met fantasieën over onbeperkte successen, macht, genialiteit, schoonheid, of ideale liefde. 3. Geloof "heel speciaal en uniek te zijn. Kan alleen begrepen worden door andere speciale of hooggeplaatste mensen. 4. Verlangt buitensporige bewondering. 5. Gevoel bijzondere rechten te hebben (verwacht uitzonderlijk welwillende behandeling en weinig weerstand). 6. Maakt misbruik van anderen om eigen doeleinden te bereiken (exploiteert). 7. Gebrek aan empathie (invoelend vermogen). 8. Is vaak jaloers of denkt dat anderen jaloers zijn. 9. Arrogant of toont hooghartig gedrag.
28 Peter van Straaten
29 Feighner Criteria voor Theatrale PSH stoornis Vijf (of meer) van de volgende: 1. Voelt zich niet op zijn/haar gemak in situatie waarin hij/zij niet in het centrum van de aandacht staat. 2. De communicatie tussen de persoon en anderen is vaak ongepast seksueel verleidelijk of provocatief. 3. Vertoont een snelle en oppervlakkige overgang van emoties. 4. Gebruikt consistent zijn/haar uiterlijk om aandacht te trekken. 5. Heeft een oppervlakkig taalgebruik en heeft het niet over details. 6. Vertoont overdreven en theatraal gedrag en overdrijft zijn/haar emoties. 7. Is eenvoudig te beïnvloeden door anderen of door omstandigheden. 8. Beschouwt relaties als intiemer dan ze in werkelijkheid zijn.
30 Peter van Straaten
31 Feighner Criteria voor Afhankelijke PSH stoornis Vijf (of meer) van de volgende: 1. Moeite met het nemen van alledaagse beslissingen zonder advies of geruststelling. 2. Verantwoordelijkheid voor de meeste aspecten van het leven wordt bij anderen neergelegd. 3. Moeite met meningsverschillen: angst voor het verlies van steun of waardering. 4. Moeite dingen zelf te doen wegens gebrek aan zelfvertrouwen. 5. Moeite doen om steun en waardering van anderen te krijgen. Verricht hiertoe vrijwillig onaangename taken. 6. Niet op zijn gemak voelen als hij alleen is, vanwege de overmatige angst niet voor zichzelf te kunnen zorgen. 7. Zoekt dringend een nieuwe relatie als een oude relatie wordt beëindigd. 8. Onrealistische angst alleen voor zichzelf te moeten zorgen.
32 Peter van Straaten
33 Feighner Criteria voor Vermijdende PSH stoornis Vier (of meer) van de volgende: 1. Vermijdt activiteiten waarbij veel persoonlijk contact optreedt uit angst voor kritiek, afkeuring of afwijzing. 2. Heeft behoefte om met mensen om te gaan, maar is hier door angst moeilijk toe in staat tenzij hij/zij er zeker van is geaccepteerd te worden. 3. Gaat intieme relaties uit de weg uit angst voor vernedering of om belachelijk gemaakt te worden. 4. Is gepreoccupeerd met het idee in de sociale omgang kritiek te krijgen of afgewezen te worden. 5. Geremd in sociale contacten door het gevoel tekort te schieten. 6. Ziet zichzelf als sociaal onbeholpen, onaantrekkelijk of inferieur. 7. Buitengewoon terughoudend om risico's te nemen of nieuwe activiteiten te ontplooien, omdat deze hem/haar in verlegenheid zouden kunnen brengen.
34 Peter van Straaten
35 Feighner Criteria voor Obsessief-compulsieve PSH stoornis Vier (of meer) van de volgende: 1. Preoccupatie met details, regels, lijsten, orde, organisatie of schema's, waarbij het hoofddoel van de activiteit uit het oog wordt verloren. 2. Streven naar perfectie staat voltooiing van taken in de weg. 3. Werk en productie ten koste van de vrijetijdsbesteding en vriendschappen. 4. Overdreven gewetensvol, scrupuleus en onbuigzaam in zaken van moraal, esthetiek of normen en waarden. 5. Niet in staat versleten of waardeloze dingen weg te gooien. 6. Terughoudend in het delegeren van taken / samenwerking met anderen. 7. Gierige levensstijl, geld wordt opgepot voor toekomstige catastrofes. 8. Onbuigzaam en koppig, star en rigide. 9. Van relatieproblemen zijn altijd anderen schuldig.
36 Peter van Straaten
37 As I versus As II As I stoornissen (25%) Acute pathologie. Achteruitgang van het psychisch functioneren Ten opzichte van een eerder behaald niveau van functioneren. Instabiel, kortdurend. Symptoomvrij herstel is soms mogelijk. As II stoornissen (10%) Chronische pathologie. Ontwikkelingstekort. Gewenst niveau van functioneren wordt niet gehaald. Stabiel, langdurig. Symptoomvrij herstel is uitzondering. x
38 As I en As II stoornissen Een ontwikkelingsperspectief ψ f As II As I Tijd
39 Psychiatrische ziektebeelden volgens DSM-IV-TR
40 Psychiatrische ziektebeelden zoals we ze graag zien
41 Nadelen van DSM-IV-TR Atheoretische indeling van stoornissen: inventaris. Inefficient: Beschrijving van alle taarten die je kunt bakken (psychiatrische stoornissen), in plaats van de basisingredienten (hoofddimensies). Opsomming van alle kleuren, in plaats van de primaire kleuren. Biedt een lage resolutie beschrijving => oversimplificatie van de werkelijkheid. Remt klinische en wetenschappelijke vooruitgang - Overdiagnosticering, overbehandeling - Onderdiagnosticering, onderbehandeling - Misdiagnosticering, verkeerde behandeling
42 Beschrijving van psychiatrische ziektebeelden Emil Kraepelin Geleidelijke overgangen tussen DSM de I- syndromen! IV-TR
43 Beschrijving van psychiatrische ziektebeelden Karl Jaspers Mengvormen van basale syndromen
44 Multidimensionele beschrijving: Mengen van basale syndromen Basiskleuren ( Dimensies ) Alle As I en As II stoornissen Desorganisatie Angst Ontremming Remming Depressi e Dwang Psychose
45 Multidimensionele beschrijving: Hoe vind je basale syndromen? Cluster-technieken (1951 e.v.)
46 Multidimensionele schalen Intensiteits-schalen - CPRS (Comprehensive Psychopathological Rating Scale). - PANSS (Positive And Negative Syndrome Scale). - MADRS (Montgomery Asberg Depression Rating Scale) - BAS (Brief Anxiety Scale) - NEO-PI-R (Neuroticism, Extraversion, Openness PI). - TCI-R (Temperament and Character Inventory)
47 Wat zijn dimensies? DSM: inventaris van alle taarten die je kunt bakken (DSM categorieën). Dimensies: de basisingrediënten van al die taarten (suiker, bloem, boter, ei, glazuur, etc). De afzonderlijke symptoomcomponenten die samen de variatie aan symptomen van persoon tot persoon verklaren. Bouwstenen van het psychisch functioneren. Te vinden met factoranalyse van klinische symptomen. Wiskundige truc waarmee de mate waarin klinische symptomen gezamenlijk optreden wordt onderzocht.
48 Factor analyse: Hoe werkt het? - Schuur waar we niet in kunnen kijken (bijv. de hersenen). - We kunnen slechts dingen horen en ruiken (beperkte info). Symptomen => Factor analyse => Factor structuur Factor 1 Factor 2 Hoog gegil Breken van meubilair Gerammel aan de ramen Bloemengeur Opgewonden gebrul Geur van rottend vlees Gebonk op de deur Luid geknor Dr R. Goekoop,
49 Factoranalyse aan het werk Dr R. Goekoop
50 Factoranalyse: As I symptomen Factoranalyse (FA) op CPRS data (Asberg 1978): Wanen Hallucinaties Somberheid Interesseverlies Zweten Trillen Bleekheid Angst Rigiditeit Echolalie Bewegingsarmoede Gewichtsverlies Etc. Factor 1 Factor 2 Factor 3 Factor 4 Factor 5. Etc. As I Tijd
51 Factor structuur van As I fenomenen (CPRS data) FA op CPRS data levert een 7-dimensionele structuur op. Gezien vanuit een neurofysiologisch model zijn dat: Depressie 2. Boosheid 3. Emotie Evaluatie Motivatie 4. Ontremming 5. Remming Stimulus 1. Perceptie 6. Autonome (lichamelijke) reakties 7. Motore Aktie Respons Troisfontaines e.a., 1987; J.G. Goekoop e.a., 1992
52 Symptomen per factor (As I) Perceptieve symptomen: Achtervolgingsideeën, andere wanen, waanstemming, visuele hallucinaties, commentaarstemmen, andere (gehoors) hallucinaties, hallucinatoir gedrag, depersonalisatie, rituelen, onderbroken gedachten, gevoel bestuurd te worden. Psychosociale stress Emotionele symptomen Stimulus Perceptieve symptomen Evaluatie Autonome symptomen Motivationele symptomen Motore symptomen Respons Troisfontaines e.a., 1987; J.G. Goekoop e.a., 1992
53 Symptomen per factor (As I) Emotionele symptomen (depressie): Vermelde somberheid, zich direct tonende somberheid, afwezigheid van gevoel, verminderde eetlust, verminderde seksuele belangstelling, pessimistische denkbeelden, suïcidale gedachten, innerlijke gespannenheid, vermelde spierspanning, verminderde slaap, moeheid, vermoeibaarheid, concentratieproblemen, zorgen over kleinigheden, depersonalisatie, derealisatie, dwanggedachten, tekortschietend geheugen, fobieen. Psychosociale stress Emotionele symptomen Stimulus Perceptieve symptomen Evaluatie Autonome symptomen Motivationele symptomen Motore symptomen Respons Troisfontaines e.a., 1987; J.G. Goekoop e.a., 1992
54 Symptomen per factor (As I) Emotionele symptomen (boosheid / ingehouden woede): Vijandigheid; suïcidale gedachten, zorgen over kleinigheden, pessimistische gedachten. Psychosociale stress Emotionele symptomen Stimulus Perceptieve symptomen Evaluatie Autonome symptomen Motivationele symptomen Motore symptomen Respons Troisfontaines e.a., 1987; J.G. Goekoop e.a., 1992
55 Symptomen per factor (As I) Motivationele symptomen (ontremming): Geobserveerde uitgelatenheid, overactiviteit, extatische ervaringen, verhoogde sexuele belangstelling, grootheidsideeën, ideeënvlucht, spreekdrang, labiele emoties. Psychosociale stress Emotionele symptomen Stimulus Perceptieve symptomen Evaluatie Autonome symptomen Motivationele symptomen Motore symptomen Respons Troisfontaines e.a., 1987; J.G. Goekoop e.a., 1992
56 Symptomen per factor (As I) Motivationele symptomen (remming): Traagheid van bewegen, verminderde spraak, te weinig emotionele expressie, afwezigheid van gevoel, zich direct tonende somberheid. Psychosociale stress Emotionele symptomen Stimulus Perceptieve symptomen Evaluatie Autonome symptomen Motivationele symptomen Motore symptomen Respons Troisfontaines e.a., 1987; J.G. Goekoop e.a., 1992
57 Symptomen per factor (As I) Autonome (lichamelijke) symptomen: Geobserveerde autonome stoornissen, vermelde autonome stoornissen, geobserveerde spierspanning, innerlijke gespannenheid, verminderde slaap, pijnklachten. Psychosociale stress Emotionele symptomen Stimulus Perceptieve symptomen Evaluatie Autonome symptomen Motivationele symptomen Motore symptomen Respons Troisfontaines e.a., 1987; J.G. Goekoop e.a., 1992
58 Symptomen per factor (As I) Motore symptomen: Verbijstering, incoherente spraak, perseveratie, agitatie, teruggetrokkenheid, afleidbaarheid, momenten van afwezigheid, niet-harmoniërende emotie. Psychosociale stress Emotionele symptomen Stimulus Perceptieve symptomen Evaluatie Autonome symptomen Motivationele symptomen Motore symptomen Respons Troisfontaines e.a., 1987; J.G. Goekoop e.a., 1992
59 Symptomen per factor (As I) Meestal combinaties!! Emotionele, motivationele, autonome, perceptieve en motore symptomen door elkaar. Psychosociale stress Emotionele symptomen Stimulus Perceptieve symptomen Evaluatie Autonome symptomen Motivationele symptomen Motore symptomen Respons Troisfontaines e.a., 1987; J.G. Goekoop e.a., 1992
60 Dimensioneel denken: Schilderen met symptomen 7 basiskleuren Alle As I stoornissen Boosheid Depressie Perceptieve ontregeling Remming Ontremming Autonome ontregeling Motore ontregeling
61 Dimensioneel denken: Profielen van normale variatie Gezond Gezond
62 Dimensioneel denken: Ziekteprofielen As I Unipolaire melanchole depressie (DSM-IV-TR) Idem, met psychotische kenmerken (DSM-IV-TR)
63 Dimensioneel denken: Ziekteprofielen As I Bipolaire I (DSM-IV-TR) Bipolaire I, psychotische kenmerken (DSM-IV-TR)
64 Dimensioneel denken: Ziekteprofielen As I Schizofrenie paranoïde type (DSM-IV-TR) Katatonie
65 Dimensioneel denken: Schilderen met symptomen 7 basiskleuren Alle As I stoornissen Boosheid Depressie Perceptieve ontregeling Remming Ontremming Autonome ontregeling Motore ontregeling. veranderingen in de TIJD.
66 Dimensioneel denken: Routine Outcome Monitoring Gezond Prodromaal Unipolair angstig-geremde depressie Idem, met psychotische kenm. Vroege remissie Tijd Remissie
67 Dimensioneel denken: Gerichte farmacotherapie 5 globale domeinen van het psychisch functioneren. 5 verschillende soorten farmacotherapie. ANTIDEPRESSIVA Emotionele stoornissen Stimulus Perceptieve stoornissen ANTIPSYCHOTICA Evaluatie Autonome stoornissen BENZO S STEMMINGS - STABILISATOREN Motivationele stoornissen Motore stoornissen Respons ANTICHOLINERGICA J.G. Goekoop e.a., 1992
68 Dimensioneel denken: Gerichte farmacotherapie In totaal 7 dimensies 7 soorten farmacotherapie nodig? Somberheid Topiramaat Boosheid Stimulus TCA s Perceptieve stoornissen Evaluatie Autonome stoornissen Lithium, depakine Ontremming Remming Lamotrigine Bupropion Motore stoornissen Respons ANTIPSYCHOTICA BENZO S ANTICHOLINERGICA J.G. Goekoop e.a., 2007
69 Dimensioneel denken: Combinatietherapie Unipolaire geremde (melanchole) depressie Bipolaire I, psychotisch
70 Dimensioneel denken: Routine Outcome Monitoring Psychose Boosheid Angst / agitatie Farmacotherapie Setting Topiramaat? Antipsychoticum Benzo s Benzo s: hogere dosis, afbouwschema Tijd Tijd Tijd Tijd Huisarts Separeer Gesloten Open / ADB Ambulant Tijd
71 Dimensioneel denken: Routine Outcome Monitoring Stemming Remming Angst / agitatie Farmacotherapie Setting Lamotrigine, bupropion? Antidepressivum Benzo s Benzo s: hogere dosis, afbouwschema Tijd Tijd Tijd Tijd Huisarts Separeer Gesloten Open / ADB Ambulant Tijd
72 Dimensioneel denken: Systematische gesprekken Emotie Motivatie Perceptie Evaluatie Aktie Stimulus Respons Patient Lich. angst Psychotherapeut Perceptie Emotie Evaluatie Motivatie Aktie Stimulus Respons Lich. angst
73 Dimensioneel denken (As I): Voordelen in de praktijk Nauwkeuriger diagnostiek: Systematische observatie en beschrijving (matrix). Systematische diagnostische gesprekken (kapstok). Beter zicht op restverschijnselen, partiële remissies. Nauwkeuriger behandeling: Systematische en gerichte farmacotherapie. Systematische en gerichte therapeutische gesprekken. Meer objectieve opname-, ontslag- of verwijscriteria.
74 Factoranalyse: As II kenmerken Factor analyse op lexicale data (Costa & McCrae 92): Eerlijk Geduldig Stabiel Prikkelbaar Nieuwsgierig Volhardend Op de voorgrond Verlegen Meegaand Snel moe Makkelijk te kwetsen Trouw in vriendschap Etc Factor 1 Factor 2 Factor Factor 4 etc. As II 80 Time Costa & McCrae 1992, 1997
75 Factorstructuur van As II kenmerken (lexicale data) FA op lexicale data levert een 5-dimensionele structuur van persoonlijkheid ( Big Five ; DSM-V, 2012). Gezien vanuit een (dubieus) neurofysiologisch model zijn dit: Nauwgezetheid Openheid voor nieuwe ervaringen Meegaandheid Neuroticisme Extraversie (vs introversie) Costa & McCrae 1992, 1997
76 Neurofysiologisch model van PSH ontwikkeling (TCI) FA op TCI data levert een 7-dimensionele structuur van persoonlijkheid (Cloninger e.a., 1993): Self-transcendence NEOCORTEX Self-directedness Karakter Cooperativeness Harm avoidance Persistence Temperament LIMBISCH SYSTEEM Reward dependence Novelty seeking Cloninger e.a. 1993
77 Dimensioneel denken: Schilderen met symptomen 7 basiskleuren Alle As II stoornissen Novelty seeking Harm avoidance Reward dependence Persistence Cooperativeness Selftranscendence Selfdirectedness
78 Dimensioneel denken: Profielen van normale variatie Gezond Gezond
79 Dimensioneel denken: Ziekteprofielen As II Borderline persoonlijkheidsstoornis Narcistische persoonlijkheidsstoornis
80 Dimensioneel denken: Ziekteprofielen As II Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis Vermijdende persoonlijkheidsstoornis
81 Dimensioneel denken: Ziekteprofielen As II Schizotypische persoonlijkheidsstoornis Paranoide persoonlijkheidsstoornis
82 Profielen van persoonlijkheidsstoornissen Novelty seeking Harm avoidance Reward depen- dence Antisociale Borderline Theatrale Narcistische Vermijdende Selftranscendence Obsessivecompulsief Lagere organisatie Hogere organisatie Afhankelijke Schizoide Schizotypische Paranoide Svrakic e.a Persistence Selfdirectedness Cooperativeness
83 Kenmerken per factor (As II) Temperament Novelty seeking HOOG Verkennen, onderzoeken Impulsiviteit Extravagantie Wanordelijkheid LAAG Rigiditeit Reflectief vermogen Gereserveerdheid Orderlijkheid Harm avoidance HOOG Bij voorbaat zorgen maken Angst voor onzekerheid Verlegenheid Makkelijk vermoeibaar LAAG Optimisme Vertrouwen Gezelschapsmens Energiek Cloninger e.a. 1993
84 Kenmerken per factor (As II) Temperament Reward Dependence HOOG Sentimenteelheid Open voor warme communicatie Gehechtheid Afhankelijkheid LAAG Ongevoeligheid Niet open voor Onverschilligheid Onafhankelijkheid Persistence HOOG Gretigheid bij inspanning Gehard zijn in het werken Ambitieusheid Perfectionisme LAAG Luiheid Snel opgeven Niet ambitieus Slordigheid Cloninger e.a. 1993
85 Kenmerken per factor (As II) Karakter Selfdirectedness Cooperativeness HOOG Verantwoordelijkheid Doelbewust Vindingrijkheid Zelf-accepterend Eigenlijkheid HOOG Sociale acceptatie Empathie Behulpzaamheid Mededogen Altruisme LAAG Externaliseren. Ongericht. Apathie Ideaalbeeld nastrevend Oneigenlijkheid LAAG Intolerantie Sociale desinteresse Onbehulpzaamheid Wraakzuchtigheid Eigenbelang nastrevend Cloninger e.a. 1993
86 Kenmerken per factor (As II) Karakter Self Transcendence HOOG Vermogen zz te vergeten Identificatie met de ander Spirituele acceptatie LAAG Zelfbewust Non-identificatie Materialisme Cloninger e.a. 1993
87 Dimensioneel denken: Schilderen met symptomen 7 basiskleuren Alle As II stoornissen Novelty seeking Harm avoidance Reward dependence Persistence Cooperativeness Selftranscendence Selfdirectedness. ontwikkeling in de TIJD.
88 Dimensioneel denken: Routine Outcome monitoring 0 jaar 10 jaar Ongecompliceerde ontwikkeling 20 jaar 30 jaar 40 jaar Tijd 50 jaar 60 jaar Tijd
89 Dimensioneel denken: 0 jaar 10 jaar 20 jaar Routine Outcome monitoring Borderline persoonlijkheidsstoornis: uitgebleven karakterontwikkeling bij problematisch temperament. 30 jaar 40 jaar As II Tijd 50 jaar 60 jaar Tijd
90 Dimensioneel denken: 0 jaar 10 jaar 20 jaar Routine Outcome monitoring Acute (As I) ontregeling: - SD - HA 30 jaar 40 jaar As I Tijd 50 jaar 60 jaar Tijd
91 Relatie As I, As II Dynamische relatie tussen As I en As II kenmerken. As II kenmerken (met name harm avoidance en selfdirectedness) veranderen (tijdelijk) tijdens een acute As I ontregeling. Temperament bepaalt welk type persoonlijkheidsstoornis volgens de DSM een patient krijgt (Svrakic e.a., 1993). Karakter (en de mate waarin dit is uitgegroeid) bepaalt welk subtype As I stoornis volgens de DSM een patient krijgt (J.G. Goekoop e.a., 2007).
92 Neuroanatomisch model van de Psyche Self-transcendence As II (Karakter) Self-directedness Cooperativeness Persistence Prefrontale cortex As II (Temperament) Harm avoidance Novelty seeking Reward dependence Limbisch systeem & cortex As I (Instinct) Emotionele functies Motivationele functies Limbisch systeem & hersenstam Stimulus Perceptieve functies Autonome functies Motore functies Respons Ruggemerg
93 Crisis bij de borderline persoonlijkheidsstoornis Self-transcendence Self-directedness Cooperativeness Persistence Harm avoidance Reward dependence - Psychosociale stress - Middelengebruik Novelty seeking Emotionele functies Motivationele functies Stimulus Perceptieve functies Autonome functies Motore functies Respons
94 Borderline (DSM-IV-TR): Een dimensionele recapitulatie Vijf (of meer) van de volgende: 1. Krampachtig proberen te voorkomen om in de steek gelaten te worden. 2. Een patroon van instabiele en intense intermenselijke relaties gekenmerkt door overmatig idealiseren of kleineren. 3. Identiteitsstoornis: aanhoudend instabiel zelfbeeld of zelfgevoel. 4. Impulsiviteit op ten minste twee gebieden die betrokkene zelf zouden kunnen schaden (seks, drugs, geld, rijden, vreten). 5. Suïcidale gedragingen, gestes, dreigingen of automutilatie. 6. Affectlabiliteit, duidelijke reactiviteit van de stemming (bijvoorbeeld periodes van intense somberheid, prikkelbaarheid of angst). 7. Chronisch gevoel van leegte. 8. Inadequate, intense woede of moeite kwaadheid te beheersen. 9. Aan stress gebonden paranoïde ideeën of dissociatieve verschijnselen. Groen = As II, geel is As I
95 Depressie (DSM-IV-TR): Een dimensionele recapitulatie Minimaal 5 van onderstaande 9 symptomen, minimaal 2 weken, 1 of 2 verplicht: 1. Lage stemming (somberheid). 2. Interesseverlies. 3. Gewichtsverlies / verandering van eetlust. 4. Te veel of te weinig slaap. 5. Psychomotore agitatie (ontremming) of remming. 6. Vermoeidheid of energieverlies. 7. Gevoelens van waardeloosheid of schuld (soms waanachtig) 8. Concentratieproblemen, besluiteloosheid. 9. Terugkerende doodsgedachten of concrete suicideplannen. Groen = As II, geel is As I
96 Multidimensioneel denken: Geïntegreerde therapie Self-transcendence As II (Karakter) Self-directedness Cooperativeness Psychotherapie (Top-down) Persistence As II (Temperament) Harm avoidance Reward dependence Novelty seeking As I (Instinct) Emotionele functies Motivationele functies Farmacotherapie (Bottom-up) Stimulus Perceptieve functies Autonome functies Motore functies Respons
97 Multidimensioneel denken: Geïntegreerde R.O.M. Depressie Selfdirectedness Angst Farmacotherapie Setting Geleidelijk teruggeven autonomie Antipsychoticum Benzo s Benzo s: hogere dosis, afbouwschema Tijd Tijd Huisarts Separeer Gesloten Open / ADB Ambulant Tijd Tijd Tijd
98 Links met de literatuur Cloninger, C. R. (1999). The Temperament and Character Inventory Revised. St Louis, MO: Center for Psychobiology of Personality, Washington University. See also: Arch. Gen Psych., Costa, P. T., Jr., and McCrae, R. R. (2004). A contemplated revision of the NEO five-factor inventory. Personality and Individual Differences, 36(3), Feighner J.P., Robbins E., e.a. (1972): Diagnostic Criteria for Use in Psychiatric Research, Arch Gen Psychiat, vol 26 pp Helzer JE, Kraemer HC, Krueger RF, "The feasibility and need for dimensional psychiatric diagnoses", Psychol Med, 2006, 36, Goekoop, J.G., Hoeksema, T., Knoppert-van der Klein, E.A., e.a. (1992). Multidimensional ordering of psychopathology. A factor-analytic study using the Comprehensive Psychopathological Rating Scale. Acta Psychiatrica Scandinavica, 86, Troisfontaines, B., & Bobon, D. (1987). Scales, factor analysis and subscales of the French-language AMDP system. Acta Psychiatrica Belgica, 87,
Visueel Diagnostisch Hulpmiddel Stel snel en systematisch de juiste diagnose. Dr. Rutger Goekoop, MD PhD, psychiater, Parnassia, Den Haag
Visueel Diagnostisch Hulpmiddel Stel snel en systematisch de juiste diagnose Dr. Rutger Goekoop, MD PhD, psychiater, Parnassia, Den Haag As I versus As II As I stoornissen (25%) Acute pathologie. Achteruitgang
Nadere informatieDr. Rutger Goekoop, MD PhD, resident in psychiatry, Parnassia, The Hague
Psychiatrie in hokjes? Over de overgang van categoriële naar multidimensionele indelingen van ziektebeelden in de psychiatrie Het belang voor onderzoek naar moreel functioneren Dr. Rutger Goekoop, MD PhD,
Nadere informatieDe Bouwstenen van de Psyche Van categorieel naar multidimensioneel denken in de psychiatrie
De Bouwstenen van de Psyche Van categorieel naar multidimensioneel denken in de psychiatrie Deel 1: categorieel denken (DSM) Dr. Rutger Goekoop, MD PhD, psychiatrist, Parnassia, The Hague x Beschrijving
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen en Angst. Ellen Willemsen
Persoonlijkheidsstoornissen en Angst Ellen Willemsen Overzicht Relevantie Persoonlijkheidsstoornissen Comorbiditeit in getallen PG cijfers comorbiditeit Relatie tussen angststoornissen en PS Aanbevelingen
Nadere informatieReeks 11. Psychiatrie op volwassen leeftijd
Reeks 11 Psychiatrie op volwassen leeftijd Psychiatrische aandoeningen Wanneer ben je ziek en wat is normaal? Hoe wordt een diagnose gesteld? Symptomen van de meest voorkomende ziektebeelden Angst Depressie
Nadere informatieAGRESSIE. Basis emoties. Basis emoties. Agressie - sociologisch. Agressie - biologisch. Agressie en psychiatrie 16-3-2014
Basis emoties AGRESSIE en psychiatrische stoornissen Angst Verdriet Boosheid Verbazing Plezier Walging Paul Ekman Basis emoties Psychofysiologische reactie op een prikkel Stereotype patroon van motoriek,
Nadere informatieE book Persoonlijkheidsstoornissen
E book Persoonlijkheidsstoornissen Praktijk Meta Bosheuvel 5 5683 AS Best info@praktijkmeta.nl Persoonlijkheidsstoornissen Definitie Wat is een persoonlijkheidsstoornis nu eigenlijk? In officiële termen
Nadere informatieBorderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT)
Borderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT) Wat is een borderlinepersoonlijkheidsstoornis Kenmerken: krampachtig proberen te voorkomen om feitelijk of vermeend in de steek gelaten te worden.
Nadere informatieMOEILIJKE MENSEN? HTTP://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=GGHL0QQUXVU&FEATURE=REL ATED. Bernard Kloostra en Alie Schenk, Frontlijnteam 19-04-2012
MOEILIJKE MENSEN? HTTP://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=GGHL0QQUXVU&FEATURE=REL ATED Bernard Kloostra en Alie Schenk, Frontlijnteam 19-04-2012 Moeilijke mensen, ze zijn overal. In je huis, in je buurt, op je
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieDiagnostiek volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
Diagnostiek volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Inleiding Bij de diagnostiek van psychische klachten in de huisartsenpraktijk worden niet altijd dezelfde diagnostische criteria
Nadere informatieAGRESSIE. Basis emoties. Basis emoties. Basis emoties 28-3-2012. Angst Verdriet Boosheid Verbazing Plezier Walging Paul Ekman
Basis emoties AGRESSIE en psychiatrische sen Angst Verdriet Boosheid Verbazing Plezier Walging Paul Ekman Basis emoties Basis emoties Psychofysiologische reactie op een prikkel Stereotype patroon van motoriek,
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen in DSM-5. M.A. Louter
Persoonlijkheidsstoornissen in DSM-5 M.A. Louter 6-9-2016 2 Casusbespreking Ivo Croon, 32 jaar Doorverwezen voor psychisch onderzoek door werkgever Leek bij sollicitatie gekwalificeerd (2 diploma s) Echter:
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
Persoonlijkheidsstoornissen N.B.: Deze worden op As II gecodeerd. 301.0 Paranoïde persoonlijkheidsstoornis 301.20 Schizoïde persoonlijkheidsstoornis 301.22 Schizotypische persoonlijkheidsstoornis 301.7
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie
Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie
Nadere informatieColofon. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid
Colofon Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie: Stichting Gezondheid (Stefan Rooyackers)
Nadere informatieOmgaan met onaangepast gedrag in het Sociaal Raadsliedenwerk en Schuldhulpverlening. Sjaak Boon www.bureauboon.nl
Omgaan met onaangepast gedrag in het Sociaal Raadsliedenwerk en Schuldhulpverlening Sjaak Boon www.bureauboon.nl Sombere stemming Verminderde interesse in activiteiten Duidelijke gewichtsvermindering Slecht
Nadere informatieBorderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant
Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant Inleiding - Stellingen. - Ontstaan psychiatrische aandoeningen. - Wat zien naastbetrokkenen. - Invloed van borderline op
Nadere informatieDiagnosen in de psychiatrie
Diagnosen in de psychiatrie Persoonlijkheidsstoornissen 1. Wat is een persoonlijkheidsstoornis? (3) 2. Indelingen (3) 3. DSM IV (28) A) Zonderling Prof dr Bert van Hemert Psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
Persoonlijkheidsstoornissen Persoonlijkheidsstoornissen Bert van Hemert Patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen dat binnen de cultuur afwijkt van de verwachtingen dat zich uit in cognities, affecten,
Nadere informatieDepressie, dysthymie en de bipolaire stoornis
Depressie, dysthymie en de bipolaire stoornis Inleiding Iedereen kan zich wel eens somber en lusteloos voelen maar doorgaans is dat van korte duur. Bij sommige mensen houden deze klachten langere tijd
Nadere informatieConsilience "Scientists have broken down many kinds of systems. They think they know most of the elements and forces." "The next task is to reassemble them, at least in mathematical models that capture
Nadere informatieStemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson
Stemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson Maastricht, 9 mei 2017 Dr. A.F.G. Leentjens, psychiater Afdeling Psychiatrie MUMC 1951-2014 1926-2002 Inhoud Depressieve klachten -wat is een depressie?
Nadere informatieGéén Diagnostiek in Discussie
Géén Diagnostiek in Discussie Voorbij Kraepelin Prof. dr. Herman M. van Praag Schizofrenie: hoeksteen van de psychiatrische classificatie? Dr. Jan Dirk Blom Katatonie: tijd voor herijking en verrijking
Nadere informatieNederlandse samenvatting. 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en
Nederlandse samenvatting 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en persoonlijkheidsstoornissen? Van de trauma- en stressorgerelateerde (kortweg trauma-gerelateerde) stoornissen
Nadere informatieWat is een gezondheidszorgpsycholoog?
Wat is een gezondheidszorgpsycholoog? Meest voorkomende psychiatrische stoornissen: Stemmingsstoornis Angststoornis Persoonlijkheidsstoornis Depressie Depressieve stemming Het meest voor de hand liggende
Nadere informatieNederlandstalige samenvatting van het boekje over verkeerde diagnoses bij hoogbegaafden
Nederlandstalige samenvatting van het boekje over verkeerde diagnoses bij hoogbegaafden PPT Hoogbegaafd en verkeerde diagnoses Hier staat het boekje bij Google books gratis op internet Inhoud ADD/ADHD/Hoogbegaafd
Nadere informatieBorderline, waar ligt de grens?
Borderline, waar ligt de grens? Themadag georganiseerd door Friese werkgroep Labyrinth-In Perspectief 23 november 2002 Programma 10.00 10.15 10.20 11.00 11.15 11.45 12.15 13.00 14.00 15.00 Ontvangst met
Nadere informatieOver mensen met psychische of psychiatrische problematiek. Bijeenkomst voor kerken, raden en verenigingen in de gemeente Aalburg 19 november 2009
Over mensen met psychische of psychiatrische problematiek Bijeenkomst voor kerken, raden en verenigingen in de gemeente Aalburg 19 november 2009 Programma 19.30 uur Opening 19.35 uur Inleiding door Gertie
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen Oude wijn, oude zakken? Geert Lefevere klinisch psycholoog
DSM-5 Persoonlijkheidsstoornissen Oude wijn, oude zakken? Geert Lefevere klinisch psycholoog AZ Sint-Jan Brugge AV 28-11-2014 Is er nieuws? Nee DSM-5 = DSM-IV: definitie A. duurzaam patroon van innerlijke
Nadere informatieMMPI-2 Code type 1-2/2-1
Code type 1-2/2-1 somatische klachten, drankproblemen, communiceert ziekte, zorgen over gezondheid, angst, onrust, gedeprimeerd, ongelukkig introvert, verlegen, twijfelzucht, wantrouwend, hypochonder,
Nadere informatieDiagnose en classificatie in de psychiatrie
Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de
Nadere informatieZelfverwonding bij patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis
Zelfverwonding bij patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis Prof. dr. Laurence Claes KU Leuven Faculteit PPW UA Faculteit Geneeskunde Laurence.claes@psy.kuleuven.be Borderline Persoonlijkheidsstoornis
Nadere informatieV&VN VS oncologie 24 maart 2016 DEPRESSIE? OF? Klinisch redeneren met een oncologische casus Marieke van Piere VS GGZ Alrijne Leiden
V&VN VS oncologie 24 maart 2016 DEPRESSIE? OF? Klinisch redeneren met een oncologische casus Marieke van Piere VS GGZ Alrijne Leiden LEERDOELEN De deelnemer is in staat: onderscheid te maken tussen somberheid
Nadere informatieInformatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater
Informatieavond Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Bipolaire Stoornis Bipolaire Stoornis = Manisch Depressieve Stoornis (MDS) Algemeen Ziekteverschijnselen Beloop
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut
Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties
Nadere informatieAan de slag met psychose en bipolaire stoornis
Aan de slag met psychose en bipolaire stoornis Anja Stevens, psychiater, Dimence Charlotte Marchandisse, VS, GGZinGeest Zwolle, 8 december Phrenoscongres Opzet Introductie hypomanie, manie, psychose Rollenspellen
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Depressies
Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben
Nadere informatieWie normaal is beantwoordt aan een bepaalde norm van een specifieke sociale groep.
Psychiatrie Wanneer kan men gedrag als gestoord bestempelen? De omschrijving van psychiatrische hangt nauw samen met de betekenis van de begrippen abnormaliteit en ziekte. Wie normaal is beantwoordt aan
Nadere informatieTemperamentsprofielen bij verslaving
17 februari 2017 Temperamentsprofielen bij verslaving Dr Els Santens Psychiater Team Verslavingszorg Inhoud Kader doctoraatsonderzoek Verslaving Gray s Reinforcement Sensitivity Theory (RST) Temperamentsprofielen
Nadere informatieDSM-5: Nieuw, maar ook beter? Arq Herfstsymposium vrijdag 25 november 2016
DSM-5: Nieuw, maar ook beter? Arq Herfstsymposium vrijdag 25 november 2016 Psychotrauma en stressorgerelateerde stoornissen Marloes de Kok, GZ-psycholoog Marthe Schneijderberg, orthopedagoog Psychotrauma
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Els Ronsse. Psysense Oc br ebergiste. www.psysense.be
Stemmingsstoornissen Els Ronsse Polikliniek PC Guislain Psysense Oc br ebergiste www.psysense.be Inleiding Stemmingsstoornissen bij V.G. zijn veel meer dan stoornissen in de stemming, ook in cognitie motivatie
Nadere informatieASS en co-morbiditeit
ASS en co-morbiditeit Onderzoek en praktijk 11 december 2008 E.H. Horwitz UCP Groningen Opbouw presentatie Wat is co-morbiditeit ASS en co-morbiditeit Casuïstiek: - ASS en/of persoonlijkheids-stoornissen
Nadere informatieBipolaire stoornis en comorbiditeit. Anja Stevens 21 juni 2016
Bipolaire stoornis en comorbiditeit Anja Stevens 21 juni 2016 Wat is comorbiditeit? Comorbiditeit is het tegelijkertijd hebben van twee of meer stoornissen of aandoeningen bij een patiënt. Dit gebeurt
Nadere informatieK-LCM: De Child Life Chart Method Scoreformulier voor ouders dagelijks vooruitblikkend K-LCM
K-LCM: De Child Life Chart Method Scoreformulier voor ouders dagelijks vooruitblikkend K-LCM 1 Inhoud: Lijst met symptomen en behandeling...3 Registratie symptomen van Life Chart.4 Aanwijzigingen om Life
Nadere informatie4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria
4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom STAP 1. Bepaal of de volgende hoofdsymptomen voorkomen.
Nadere informatieDepressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart. Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen
Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen NESDA - Verschillende cohorten Vanuit NEMESIS (303) Vanuit ARIADNE (261) 1 e lijn (1611) Met huidige depressie/angststoornis
Nadere informatieKenmerken. VG protocol Borderlinepersoonlijkheidsstoornis (BPS) Comorbiditeit. Vaak gepaard met:
VG protocol Borderlinepersoonlijkheidsstoornis (BPS) (Emotioneel instabiele persoonlijkheidsstoornis) Kenmerken stabiel onstabiel : een pervasief patroon van: Emotionele instabiliteit Impulsieve gedragingen
Nadere informatieDiagnostische bronnen
Diagnostische bronnen Testinformatie MMPI-2 Observatie Testattitude Validiteit Inhoudschalen Empirische schalen HL-schalen, suppl. Schalen Kritieke items Klinische informatie Anamnese Biografie Somatiek
Nadere informatieMIDDELENMISBRUIK + angststoornissen depressie
MIDDELENMISBRUIK + angststoornissen depressie Enkele cijfers 17,9 % van de patiënten met een angststoornis lijdt aan een alcoholverslaving 19,4% van de alcoholverslaafden heeft een angststoornis (Addiction
Nadere informatieDSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014
DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie:
Nadere informatieCluster A Cluster B Cluster C Excentriek(zonderling) Paranoïde
PAK Psychisch functioneren en cognitie 1. Bipolaire stoornissen [Bron: Leerboek Psychiatrie. Hengeveld MW, van Balkom AJLM. 3e geheel herziene druk, de Tijdstroom 2016 - Hfdst 9 Bipolaire-stemmingsstoornissen
Nadere informatieHand-out bij de
Hand-out bij de bijeenkomsten @Opgenomenindemaatschappij! Psychische klachten en aandoeningen - Oorzaakgebieden - Globale indeling in ziektebeelden - Symptomen versus diagnose - Herkennen van signalen
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
Persoonlijkheidsstoornissen PAUL VAN DER HEIJDEN MIRIAM VAN VESSEM Inhoud 1. Wat is een persoonlijkheidsstoornis? 2. Hoe vaak komt het voor? 3. Hoe stellen we een persoonlijkheidsstoornis vast? 4. Wat
Nadere informatieDepressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist
Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Dopamine Ziekte van Parkinson: minder dopamine Dopamine is een signaalstof die de communicatie tussen hersencellen
Nadere informatiePsychopathologie: geschiedenis
Psychopathologie: geschiedenis Emil Kraepelin Etiologie 1 Pathogenese 1 Dementia (praecox) Etiologie 2 Pathogenese 2 Etiologie 3 Pathogenese 3 Melancholia Manische- Depressie 1856 1926 - Verschillende
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatieAlgemene folder Zorgprogramma Bipolaire Stoornissen
Voor wie? Deze folder is bedoeld voor mensen die de diagnose bipolaire stoornis hebben gekregen of waarbij er een sterk vermoeden is dat er van een bipolaire stoornis sprake zou kunnen zijn. Het vraagt
Nadere informatieJe bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014
Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Comorbiditeit: Voorkomen van verschillende stoornissen bij 1 persoon. Dubbele diagnose: Verslaving (afhankelijkheid en misbruik
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatieOuderenpsychiatrie: Hulpmiddelen bij het Herkennen en Signaleren
Ouderenpsychiatrie: Hulpmiddelen bij het Herkennen en Signaleren Dr. Martin G. Kat (ouderen)psychiater-psychotherapeut NWZ Alkm./Amsterdam www.psykat.nl Inhoud Diagnosticeren/ Differentiaal-diagnostiek
Nadere informatieRegistratierichtlijn. E003 Beroepsgebonden depressie
Nederlands Centrum voor Beroepsziekten Coronel Instituut AMC/UvA Postbus 22660 1100 DD Amsterdam tel. 020 566 5387 e mail: ncvb@amc.nl 2 CAScode: P652 Van deze richtlijn is een achtergronddocument Omschrijving
Nadere informatieSymposium. DSM- 5 en de therapeu0sche rela0e bij persoonlijkheidsstoornissen. Prak6jkboek Persoonlijkheidsstoornissen, herziene druk
Symposium DSM- 5 en de therapeu0sche rela0e bij persoonlijkheidsstoornissen Bennekom, 2 oktober 2015 Jan Bernard Maarten Lange Mar6jn Stöfsel Adriaan Sprey Prak6jkboek Persoonlijkheidsstoornissen, herziene
Nadere informatieDepressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,
Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling
Nadere informatieDIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS. Maaike Nauta Leonieke Vet. Klinische Psychologie RuG. Accare UC Groningen
DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS Maaike Nauta Leonieke Vet Klinische Psychologie RuG Accare UC Groningen Dit lukt me nooit Anderen vinden het niks Ik zie er niet uit Ze vinden me saai Maar wanneer
Nadere informatiePERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS
PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE ALGEMEEN Wat is een persoonlijkheidsstoornis? Ieder mens heeft een persoonlijkheid. Een persoonlijkheid is de optelsom van hoe u als persoon bent, hoe u zich
Nadere informatieDe PID-5 brengt het DSM-5 persoonlijkheidstrekkenmodel in kaart
DSM-5 whitepaper De PID-5 brengt het DSM-5 persoonlijkheidstrekkenmodel in kaart Prof. dr. Gina Rossi, Vakgroep Klinische en LEvensloopPsychologie (KLEP) aan de Vrije Universiteit Brussel De Personality
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij Ouderen LOAG 20 maart 2013
Persoonlijkheidsstoornissen bij Ouderen LOAG 20 maart 2013 Het komt overal voor Agenda at is de persoonlijkheid anneer spreken we over een stoornis at betekent dit voor ons als arts? Persoonlijkheidstrekken
Nadere informatieWorkshop Holis&sche Theorie complexe symptoom- en persoonlijkheidsstoornissen en DSM- 5
Workshop Holis&sche Theorie complexe symptoom- en persoonlijkheidsstoornissen en DSM- 5 Voorjaarscongres VGCt April 2014 door Adriaan Sprey www.opleidingsprak=jk- asprey.nl Carla en Frank van PuCen 1 2
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Bij mensen met een verstandelijke beperking Kentalis- 25 november 2016 Carmen van Bussel
Stemmingsstoornissen Bij mensen met een verstandelijke beperking Kentalis- 25 november 2016 Carmen van Bussel Inhoud 1. Casus Mark 2. De context: psychiatriebij mensenmet eenvb 3. Stemmingsstoornissen
Nadere informatieLeven met een amputatie. Chris Leegwater Vinke Psycholoog
Leven met een amputatie Chris Leegwater Vinke Psycholoog Amputatie 2 Amputatie is voor de geamputeerde meestal een ernstig trauma, niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk. Naast het verlies van de
Nadere informatieADHD en BPD Aandachtstekortstoornis en borderline persoonlijkheidsstoornis. Kinder-en jeugdpsychiater Accare, Groningen t.van.gemert@accare.
ADHD en BPD Aandachtstekortstoornis en borderline persoonlijkheidsstoornis T.M.van Gemert T.M.van Gemert Kinder-en jeugdpsychiater Accare, Groningen t.van.gemert@accare.nl Programma ADHD (kort) BPD Co-morbiditeit/verband
Nadere informatieHappy Maar nu even niet. Praktisch omgaan met complexe psychische klachten
Happy Maar nu even niet Praktisch omgaan met complexe psychische klachten Wie zijn wij? Why Waarom zijn wij hier? What Wat willen we straks bereikt hebben? How Hoe pakken we dat aan? Stellingen Eens of
Nadere informatieDepressie. hoe, wat & hulp. Stef Linsen, psychiater. 12 oktober 2017 Amsterdam. Icarus Blender #2, Vitamine Z
Depressie hoe, wat & hulp 12 oktober 2017 Amsterdam Icarus Blender #2, Vitamine Z Stef Linsen, psychiater www.steflinsen-psychiatrie-partnerhulp.nl Hoe méer vitale kenmerken, hoe ernstiger: - wakker tussen
Nadere informatieVroegsignalering bij dementie
Vroegsignalering bij dementie Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman, Hogeschool Rotterdam c.a.klingeman@hr.nl
Nadere informatieDe registratie van doelsymptomen op een gesloten acute opnameafdeling
De registratie van doelsymptomen op een gesloten acute opnameafdeling Klinisch Centrum Acute Psychiatrie (KCAP) Den Haag Voorjaarscongres 1 april 2009 Martiniplaza Groningen Stephanie Bohnen, Remco de
Nadere informatieSuicidaal gedrag bij jongeren
Suicidaal gedrag bij jongeren Voorkomen RINO 15 december 2016 Ad Kerkhof Suïcide in Nederland : 1980-2015 absolute aantallen 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1982 1986 1990 1994 1998 2002
Nadere informatieBEOORDELINGSSCHAAL DEPRESSIEVE SYMPTOMEN 1 (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-C) (in te vullen door behandelaar/onderzoeker)
BEOORDELINGSSCHAAL DEPRESSIEVE SYMPTOMEN 1 (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-C) (in te vullen door behandelaar/onderzoeker) Naam:.. Datum: - - Ingevuld door:... Instructie: De vaststelling van
Nadere informatieOverzicht. Wat heeft hij/zij? Wat is zijn diagnose? Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten. Inleiding. 1. Inleiding
Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten Success@School Urecht, 29 november 2018 1. Inleiding Overzicht 2. Signaleren psychische problemen 3. Invloed psychische aandoening op het studeren dr. Lies
Nadere informatiediagnostiek en behandeling voor de professional Bipolaire stoornis Nienke Jabben en Baer Arts
diagnostiek en behandeling voor de professional Bipolaire stoornis Nienke Jabben en Baer Arts Bipolaire stoornis Diagnostiek en behandeling voor de professional Nienke Jabben en Baer Arts De serie Diagnostiek
Nadere informatieWELKOM! Borderline... wie heeft de macht. Themadag georganiseerd door Friese werkgroep\labyrinth-in Perspectief 29 november 2003
WELKOM! Borderline... wie heeft de macht Themadag georganiseerd door Friese werkgroep\labyrinth-in Perspectief 29 november 2003 Borderline. wie heeft de macht Martin Steendam clusterhoofd behandeling Heerenveen
Nadere informatieTwee verschillende angstig-geremde subtypen van depressie met verschillende vasopressinerge mechanismen, karakterbeperkingen en beloopvormen
Twee verschillende angstig-geremde subtypen van depressie met verschillende vasopressinerge mechanismen, karakterbeperkingen en beloopvormen Remco de Winter, Parnassia/LUMC Jaap Goekoop, Rivierduinen/LUMC
Nadere informatieRichtlijn Isolatie en vrijheidsbeperkende maatregelen
De gezondheidseffecten van isolatie Het toepassen van isolatie maakt gezonde mensen ziek, en zieke mensen zieker Er treden zowel lichamelijke als psychische problemen op Problemen ontstaan al na een kort
Nadere informatieBehandeling van OCD. tony de clippele klinisch psycholoog
Behandeling van OCD tony de clippele klinisch psycholoog DSM - IV Dwanggedachten recidiverende en aanhoudende gedachten, impulsen of voorstellingen, die gedurende bepaalde momenten van de stoornis als
Nadere informatieCOMPLEX TRAUMA. Symposium 25 februari 2019 Hand-out Drs. A. Oud
COMPLEX TRAUMA Symposium 25 februari 2019 Hand-out Drs. A. Oud HAND-OUT BIJ PRESENTATIE VAN AD OUD OVER COMPLEX TRAUMA Definitie van CT van Judith Herman (1997): 1. Geschiedenis van onderworpen zijn aan
Nadere informatieWELKOM! Borderline, het zit tussen de oren! Labyrinth/In Perspectief 9 april 2005
WELKOM! Borderline, het zit tussen de oren! Labyrinth/In Perspectief 9 april 2005 Programma wat u wilt psychische problematiek borderline problematiek doen denken voelen Psychische stoornissen Stoornissen
Nadere informatieScelta is onderdeel van
DSM 5 PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN Lucas Goessens, psychiater Annika Cornelissen, klinisch psycholoog SECTIE II (categoraal perspectief) Cluster A Paranoïde PS Schizoïde PS Schizotypische PS Cluster B Antisociale
Nadere informatieManisch depressief of bipolaire stoornis
0000 2027 - SV - oktober 2012 Manisch depressief of bipolaire stoornis campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23 www.st-vincentius.be GasthuisZusters
Nadere informatieDefinitie Persoonlijkheidstrekken. Definitie Persoonlijkheid Millon Persoonlijkheidspathologie bij ouderen
Persoonlijkheidspathologie bij ouderen Ton Dhondt, ouderenpsychiater Van Foreest Centrum voor Ouderenpsychiatrie LOAG 19 maart 2014 Definitie Persoonlijkheid Millon Complex patroon van diep ingewortelde
Nadere informatieDag van de Zorg 2013. Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder.
Dag van de Zorg 2013 Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder. 1 Wat is stemming? + - 2 Gemoed, stemming: Constant aanwezige achtergrond,
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor cliënt en naasten Zorgprogramma Doen bij Depressie Versie 2013-oktober Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen en welke oorzaken
Nadere informatieReferenties. As I vs. As II DSM-IV-TR. Persoonlijkheidsstoornissen 3 Clusters. Algemene kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis
Referenties Sprey, A. (2002). Praktijkboek persoonlijkheidsstoornissen. Diagnostiek, cognitieve gedragstherapie en therapeutische relatie. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum. Persoonlijkheidsstoornissen:
Nadere informatiePsychosociale gevolgen van hersenmetastasen. Vera van Berkel, GZ-psycholoog i.o Marieke Damen, Klinisch psycholoog i.o.
Psychosociale gevolgen van hersenmetastasen Vera van Berkel, GZ-psycholoog i.o Marieke Damen, Klinisch psycholoog i.o. (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen: Werk aan de Winkel! Annemieke Noteboom Klinisch psycholoog Kenter Psychodiagnostiek Amsterdam
Persoonlijkheidsstoornissen: Werk aan de Winkel! Annemieke Noteboom Klinisch psycholoog Kenter Psychodiagnostiek Amsterdam Enkele dilemma s in de diagnostiek Beperkingen van de categoriale indeling Wat
Nadere informatieDrieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg
Drieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg Ferdy Pluck Inhoud Introductie Casus Psychotische klachten Eigen casuïstiek Casus Je gaat voor het eerst op bezoek bij een 67 jarige
Nadere informatieSCHEMA S STOORNISSEN KINDERPSYCHIATRIE
SCHEMA S STOORNISSEN KINDERPSYCHIATRIE Dyslexie Moeite met de techniek van het lezen en spellen, door problemen om het woordniveau en met als belangrijk kenmerk dat geen echte automatisering van het lezen
Nadere informatieMensen met psychische problemen in mediation
Mensen met psychische problemen in mediation Relevantie: waarom zouden we er aandacht aan besteden? Wat voor psychische problemen? Effecten op het beloop van de mediation Psychopathologie en conflictgedrag
Nadere informatieEetstoornissen. Symptomen
Eetstoornissen Eetstoornissen zijn stoornissen die te maken hebben met eetgedrag maar ook met het denken over eten en lichaamsgewicht. Mensen met een eetstoornis zijn voortdurend bezig met (niet) eten
Nadere informatieZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt)
ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt) Naam:.. Datum: - - Kruis bij elke vraag het antwoord aan dat de afgelopen zeven dagen
Nadere informatie