Ouderenpsychiatrie: Hulpmiddelen bij het Herkennen en Signaleren

Transcriptie

1 Ouderenpsychiatrie: Hulpmiddelen bij het Herkennen en Signaleren Dr. Martin G. Kat (ouderen)psychiater-psychotherapeut NWZ Alkm./Amsterdam

2 Inhoud Diagnosticeren/ Differentiaal-diagnostiek Psychische veranderingen bij gezonde veroudering Psychiatrische aandoeningen: hoofdgroepen De diagnostische trends kat 2017

3 Zie ook de TED-talk (voordracht) op: Of via (expertise: voordracht) CCE, PODIUM, Martin Kat, Psychiatrie bij Alzheimer kat 2017

4 Boeken Klinisch Redeneren bij Ouderen (Bakker e.a. (red.), Reed, 2015): Depressie en verwante beelden, hfdst. 8c (Ooijevaar en Kat) Leerboek Psychiatrie voor verpleegkundigen (Clijsen e.a. (red.), Reed, 2015): Neurocognitieve stoornissen, hfdst.10 (Verdonschot en Kat) Handboek Ouderenpsychologie (Westerhof e.a. (red.), De Tijdstroom, 2017): psychother. technieken Psychiatrische functiestoornissen bij kwetsbare ouderen (Bakker e.a. (red.), van Gorcum, 2010): Psychotische stoornissen, hfdst. 7 (Kat) m.g.kat

5 1997: 152 blz. 2001: 206 blz. 2010: 659 blz.

6 Diagnose en Diff. diagnose Dia: doorheen (dia en diaprojector) Gnosis: kennen/weten Differentiaal: van elkaar onderscheiden Door en door (her)kennen en onderscheiden en signaleren! kat 2017

7 Binnenkort. Titel: Ouderpsychiatrie: de praktijk Herkennen en signaleren van psychische en psychiatrische aandoeningen bij ouderen Flaptekst: Het boek begint met het onderscheiden van de belangrijkste psychiatrische ziektebeelden bij ouderen. Bijvoorbeeld het delier, verschillende dementieziekten, schizofrenie, depressie, angststoornis en persoonlijkheidsstoornis. Ook lees je welke psychische veranderingen passen bij het gewone ouder worden. Het boek leest prettig dankzij talrijke praktijkvoorbeelden. Uitgeverij: BSL, 2018 kat 2017

8 Wie doen aan diagnostiek? Korte opdracht! Inventarisatie Antwoord: wij als professionals maar ook mantelzorgers doen aan diagnostiek kat 2017

9 Wat is het verschil tussen professionele diagnostiek en die bij mantelzorgers? Korte opdracht! Inventarisatie Antwoord: de systematiek d.m.v. een (gestandaardiseerde) geleerde methode (metha odos = de weg waarlangs) kat 2017

10 Wanneer is er sprake van een psychiatrische stoornis? Als de oudere lijdt, de omgeving lijdt of beiden lijden Als er sprake is van duurzaam aanwezig (episodes, chronisch) Als er sprake is van problemen in het functioneren

11 Normale veroudering en de psyche we worden/zijn introverter de activiteiten nemen in aantal af vermindering van initiatieven minder impulsief handelen verandering in controle van emoties meer op ons hoede kat

12 Psychopathologie bij Ouderen Cognitieve stoornissen - delier - beperkte neurocognitieve stoornis - uitgebreide neurocognitieve stoornis Psychosen: schizofrenie, waanstoornis Stemmingsstoornissen: depressie, angststn. Persoonlijkheidsstoornissen kat 2017

13 Ingrediënten/hulpmiddelen voor een professionele diagnostiek kat 2017

14 Psychiatrische Aandoening Van symptoom Naar syndroom (klinisch beeld) Naar ziekte (veroorzaker) kat 2017

15 De Praktijk: van (a)specifieke symptomen tot syndromen vergeetachtigheid somberheid apathie angst onrust Gewone ouder worden depressie angststoornis dementie delier persoonlijkheidsst. agressie claimgedrag labiliteit paranoïdie verwardheid m.g.kat

16 Het biopsychosociale ziektemodel Verleden Heden Toekomst Biol./som. Psychol. Sociaal kat 2017

17 Consequenties voor de praktijk Symptomen Vergeetachtigheid en woordvind-, benoemst. Syndroom Dementiesyndroom Ziekte M. Alzheimer kat

18 Psychiatrisch onderzoek Algemeen: wijze v. contactleggen etc. Bewustzijn: verlaagd, attentie < Waarnemen: hallucinaties Geheugen: oriëntatie, inprenting, oproepen Denken: tempo, beloop, inhoud Stemming/affect: depressief, angstig, agitatie, dysforie, manie, remming, labiliteit Handelen: (on)gerichte agressie, chaotisch, ontremd, apathie, impulsief, herhalen kat

19 Algemene indrukken Wijze van contact? Angstequivalenten? Conditie/vitaliteit? (Psycho)motoriek? Head turning sign? De situatie: Alleen, wie komt mee? Wie doet het woord? Autognosis. Wat doet de pt. met ons? m.g.kat

20 Extra: Autognosis: Wat doet de patiënt met ons? Het rad van de depressieve interactie kat

21 Proces van opslaan van nieuwe informatie registratie inprenting oproepen consolid. hersenstam hippocamp. bas.ganglia cortex Delier Amn. syndr. Subcortic.st. Corticale st. m.g.kat

22 Differentiaal-diagnostiek kat 2017

23 Schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen: Schizotypische persoonlijkheidsstoornis Waanstoornis Kortdurende psychotische stoornis Schizofreniforme stoornis Schizofrenie Schizoaffectieve stoornis Psychotische strn. door een middel/medicatie Psychotische stoornis door een somatische aandoening Katatonie bij een andere psychische strn. (spec.) Katatonie door een somatische aandoening Ongespecificeerde katatonie Andere gespecificeerde schizofreniespectrum- of andere psychotische stoornis Ongespecificeerde schizofreniespectrum- of andere psychotische stoorn. kat

24 Stemmingsontregeling bij ouderen: D.D. Somberheid, verdriet Rouw Onverwerkte rouw Depressieve stoornis: remming/angst/agitatie Apathie ( sickness behaviour?) Emotionele labiliteit v. Belang: duur, intensiteit, autonoom worden! kat

25 psychiatrie bij dementie 100 frequentie (% patiënten) 80 Dag/nacht ritme 60 Prikkelbaar Depressie Agressie 40 Terugtrekken Doelloos rondlopen 20 Hallucinaties Angst Paranoïdie Stemmingsverandering Sociaal onaangepast Suïcidale gedachten Beschuldigend Wanen 0 Seksueel ontremd maanden voor diagnose Agitatie maanden na diagnose (Jost & Grossberg, 95, 96) kat 2017

26 Persoonlijkheidsstoornissen A. Duurzaam patroon (afw. vd cultuur), 2 of meer: Cognities (waarnemen, interpreteren van z.z., anderen, gebeurtenissen Affectiviteit (variëteit, intensiteit, labiliteit, adequaat v.d. emotionele reacties Interpersoonlijk functioneren Impulsbeheersing B. Inflexibel op veler terrein C. Lijdensdruk en beperkingen D. Stabiel: begin op zijn laatst terug nr. adolescentie E. Niet verklaard door andere psychische strn. F. Niet verklaard door somat. of effecten v.e. middel kat

27 Persoonlijkh.strn.: Clusters A. Paranoïde-persoonlijkheidsstrn. Schizoïde Schizotypische B. Antisociale Borderline Histrionische (was: theatrale) Narcistische C. Vermijdende (was: ontwijkende) Afhankelijke Dwangmatige (was: obs-comp.) kat

28 Diagnostische Nieuwkomers (binnen het huidige cohort) 1. Het ouder wordende Steunsysteem 2. Pestgedrag 3. Geheugenpoli: a. Worried well b. Pseudodementie 4. Verslaving(sgedrag) 5. Zorgwekkende zorgmijder? 6. Relatieproblemen bij ouderen 7. Vereenzaming, levenseindevragen 8. Te weinig structuur thuis, geen tussenvoorziening meer kat 2017