PROVINCIAAL ONDERWIJS VLAANDEREN

Transcriptie

1 PROVINCIAAL ONDERWIJS VLAANDEREN LEERPLAN ONDERWIJS VOOR SOCIALE PROMOTIE BOEKHOUDEN-INFORMATICA TSO3 Copyright Provinciaal Onderwijs Vlaanderen BO-I/05/MO/TSO3/G 04-05/1308/N

2 OSP TSO 3e graad Handel 1 INHOUD Visie... 2 Beginsituatie... 3 Algemene doelstellingen... 6 Leerplandoelstellingen / leerinhouden A Boekhouden - Module Aa1 Handelsdocumenten en administratie (60 lestijden) A Boekhouden - Module Aa2 Enkelvoudige boekhouding eenmanszaak (60 lestijden) A Boekhouden - Module Ab1 Basis dubbel boekhouden (60 lestijden) A Boekhouden - Module Ab2 Aanvulling dubbel boekhouden (60 lestijden) A Boekhouden - Module Ab3 Dubbel boekhouden op de computer (60 lestijden) A Boekhouden - Module Ab4 Inleiding vennootschapsboekhouding (60 lestijden) A Boekhouden - Module Ab5 Analyse van de jaarrekening (60 lestijden) B Informatica - Module B1 Computer en besturingssystemen (60 lestijden) B Informatica - Module B2 Tekstverwerking - basis (60 lestijden) B Informatica - Module B3 Rekenblad - basis (60 lestijden) B Informatica - Module B4 Gegevensbeheer - basis (60 lestijden) C Economie - Module C1 Algemene economie (60 lestijden) C Algemene economie - Module C2 Financiële economie (60 lestijden) C Algemene economie - Module C3 Bedrijfseconomie (60 lestijden) D Wetgeving Module D1 Burgerlijk, handels en economisch recht (60 lestijden) D Wetgeving Module D2 Labo fiscaliteit (60 lestijden) D Wetgeving Module D3 Labo Sociale wetgeving en loonadministratie (60 lestijden) Methodologische wenken Pedagogisch-didactische wenken module A Didactische hulpmiddelen module A Pedagogisch-didactische wenken module B Didactische hulpmiddelen module B Pedagogisch-didactische wenken module C Didactische hulpmiddelen module C Pedagogisch-didactische wenken module D Didactische hulpmiddelen module D Evaluatie Bibliografie module A module B module C module D... 69

3 OSP TSO 3e graad Handel 2 VISIE Dit leerplan is het resultaat van een netoverschrijdende samenwerking. Cursisten worden voorbereid op een job in vooral kleine en middelgrote KMO s waar zij vaak verantwoordelijk zijn voor de administratie en de boekhouding. We proberen polyvalente administratieve bedienden op te leiden voor het brede scala van secretariaatswerk. Zij moeten noties hebben van zowel recht, fiscaliteit en boekhouden, kortom van alle facetten van het handelsleven. Hiervoor is het nodig dat ze buiten de typisch economische vakken ook voldoende achtergrond verwerven om in een moderne ICT-omgeving te functioneren. Op deze manier kunnen ze in het bedrijf, na een inloopperiode, zelfstandig de boekhouding voeren. Cursisten kunnen deze cursus ook gebruiken als opstap voor verdere studies in het hoger onderwijs, bijvoorbeeld voor het graduaat boekhouden (HOKT). Er is dus een doorstroommogelijkheid.

4 OSP TSO 3e graad Handel 3 BEGINSITUATIE Er zijn verschillende categorieën van cursisten die deze opleiding kunnen volgen. - Cursisten die in het voltijdse dagonderwijs op een of andere manier uit de boot vielen en die via deze cursus een tweede kans zoeken. Vaak kiezen deze cursisten bewust voor een opleiding in het CVO omdat ze willen werken in een gerichte opleiding met de vakken waar zij interesse voor hebben. - Cursisten die na een min of meer lange tijd van professionele inactiviteit een opfrissing zoeken van hun vroeger verworven kennis ( herinstromers ). Deze mensen hebben vaak reeds een opleiding gehad, die ze nu willen actualiseren (boekhouding op computer, fiscaliteit, ) of moderniseren (ICT). - Cursisten die voor hun werk de nodige kennis komen opdoen via een omscholing of bijscholing, omdat dit hun carrière- of promotiekansen binnen het bedrijf vergroot of omdat ze er zich toe gedwongen voelen door de concrete bedrijfsomstandigheden. Voor al deze categorieën van cursisten gelden geen specifieke instroomeisen. Toch gaan we ervan uit dat men minimaal het lager secundair niveau gehaald heeft en dat men openstaat voor een zware cursus met een intensief weekrooster.

5 OSP TSO 3e graad Handel 4

6 OSP TSO 3e graad Handel 5

7 OSP TSO 3e graad Handel 6 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Gezien de opleiding in de achterliggende visie mikt op het vormen van polyvalente bedienden streven we volgende doelen na. De cursisten moeten niet alleen een basiskennis en inzicht verwerven in o o o een eenvoudige elementaire boekhouding, fiscaliteit, recht, o een aantal economische thema s, o ICT, met zijn mogelijkheden maar ook met zijn beperkingen en gevaren, maar moeten ook een aantal vaardigheden ontwikkelen: o o o o o o o o o o vlot kunnen hanteren van allerlei bedrijfs- en andere documenten; een analytisch en kritisch vermogen; doorzettingsvermogen; herkennen en terugvinden van fouten en de bereidheid om deze fouten ten allen tijde te herstellen, ondanks het vele werk dat dit soms meebrengt; via een raming de resultaten min of meer vooraf kunnen inschatten; zelfwerkzaamheid; aanpassingsvermogen en flexibiliteit; vaardigheid in het zien van details; inzien dat men afhankelijk is van ICT en zich zoveel mogelijk wapenen tegen de gevaren die dit meebrengt (beveiliging, ); sociale en communicatieve vaardigheden. Tenslotte wordt er gewerkt rond volgende attituden. o o o o o Accuratesse: erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien. Leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen. Resultaatgerichtheid: gedreven naar einddoel van de activiteit toewerken. Zelfstandigheid en zin voor initiatief: zelfstandig aan een taak kunnen werken en problemen durven aanpakken. Zin voor orde, netheid en nauwkeurigheid: erop gericht zijn nauwkeurig, net en met zin voor orde te werken. Zin voor samenwerking: willen bijdragen tot een leef- en werkomgeving als gemeenschap van mensen.

8 OSP TSO 3e graad Handel 7 Algemene doelstellingen Module A Boekhouden Algemene doelstellingen module Aa Vereenvoudigde boekhouding De belangrijkste handelsdocumenten uit de binnenlandse handel invullen. Deze documenten inschrijven in de boekhouding van een kleine onderneming, daarbij gebruik makend van computersoftware. Algemene doelstellingen module Aa1 TV Handelsdocumenten en administratie (60 lt) Kennis en inzicht verwerven in de technieken van de binnenlandse handel. Het gebruik van de handelsdocumenten toelichten. De belangrijkste handelsdocumenten uit de binnenlandse handel invullen (factuur, bankcheque, wisselbrief,...). De handel situeren in de algemene economie. Algemene doelstellingen module Aa2 TV Enkelvoudige boekhouding éénmanszaak (60 lt) De vereenvoudigde boekhouding van kleine ondernemingen toepassen. De BTW-documenten invullen. Algemene doelstelling Module Ab Volledige boekhouding Met behulp van een professioneel boekhoudpakket een volledige boekhouding van een vennootschap voeren volgens het systeem van dubbel boekhouden tot en met het opstellen en analyseren van de jaarrekening. Algemene doelstelling Module Ab1 TV Basis dubbel boekhouden (60lt) De basisprincipes van een volledige boekhouding volgens het systeem van dubbel boekhouden toepassen. Algemene doelstelling Module Ab2 TV Labo aanvullingen dubbele boekhouding (60 lt) Een volledige boekhouding voeren vanaf de beginbalans tot en met de eindbalans en resultatenrekening. Algemene doelstelling Module Ab3 TV Dubbel boekhouden op de computer (60 lt) Een volledige boekhouding met computer voeren vanaf de beginbalans tot en met de eindbalans en resultatenrekening. Algemene doelstelling Module Ab4 TV Inleiding vennootschapsboekhouding (60 lt) Specifieke verrichtingen i.v.m. oprichting, uitbating en afsluiting van de boekhouding van een vennootschap boeken. Algemene doelstelling Module Ab5 TV Analyse van de jaarrekening (60 lt) De jaarrekening van een onderneming analyseren en de bedrijfseconomische toestand van een onderneming beoordelen.

9 OSP TSO 3e graad Handel 8 Algemene doelstellingen Module B Informatica Algemene doelstellingen Module B1 TV Computer en besturingssystemen (60 lt) Kennis en inzicht verwerven in de werking van een computerconfiguratie. De voornaamste specificaties van een computersysteem begrijpen. Kennis verwerven in het praktisch gebruik over de elementaire commando's en handelingen van besturingssystemen. Algemene doelstellingen Module B2 TV Tekstverwerking - basis (60 lt) Het vaardig kunnen omgaan met de basishandelingen en het inzichtelijk beheersen van de aanwezige tekstverwerkingssoftware. Algemene doelstellingen Module B3 TV Rekenblad - basis (60 lt) Inzicht krijgen op de aangeboden rekenbladtechnieken. In staat zijn om zelfstandig oplossingen te bedenken voor allerhande praktische problemen gebruikmakend van de basiscommando's en de ingebouwde functies. Het praktisch nut inzien om vlot met een rekenblad oplossingen te creëren. Algemene doelstellingen Module B4 TV Gegevensbeheer - basis (60 lt) De cursist kent de begrippen gegevensbank, tabellen, formulieren, queries en rapporten. Zij/hij kan zulk een gegevensbank zelf bouwen en gebruiken. Er wordt verwacht dat zij/hij die opbouw kan doen als er een analyse beschikbaar is. De analyse zelf wordt op dit niveau nog niet geëist. De cursist heeft inzicht in relaties tussen tabellen en kent het belang van referentiële integriteit. Op basis van een analyse kan zij/hij deze samenhang tussen tabellen bouwen en referentiële integriteit afdwingen. Algemene doelstellingen Module C Economie Algemene doelstellingen Module C1 AV Algemene economie (60 lt) Bekwaam zijn om het consumenten- en producentengedrag, de prijsvorming op de product- en factormarkten grafisch uit te beelden en te verklaren; de structuur en de evolutie van een volkshuishouding schematisch en grafisch voor te stellen en te interpreteren; het belang en de werking van de internationale economische betrekkingen aan te tonen en te verklaren; de rol van de overheid in de economische orde te beschrijven en te evalueren. Algemene doelstellingen Module C2 TV Financiële economie (60 lt) Bekwaam zijn om de rol en het belang van de geldhoeveelheid en het krediet en van de financiële instellingen en de beurs in ons economisch systeem te verklaren en te evalueren. Algemene doelstellingen Module C3 TV Bedrijfseconomie (60 lt) Bekwaam zijn om de externe en interne bedrijfseconomische problemen te onderkennen, te verklaren en te evalueren; het commercieel- en personeelsbeleid te beschrijven, te analyseren en te beoordelen; in een industriële onderneming de kostenregistratie te verantwoorden, de kostensoorten te onderscheiden en bepaalde oplossingsmethoden toe te passen; in een exporterende onderneming de commerciële en financiële problemen te verklaren, te analyseren en te beoordelen.

10 OSP TSO 3e graad Handel 9 Algemene doelstellingen Module D Wetgeving Algemene doelstelling Module D1 TV Burgerlijk -, handels- en economisch recht (60lt) Inzicht verwerven in de doolhof van wetten en reglementen, die het dagelijks bestuurlijke en handelsleven determineren. Algemene doelstellingen Module D2 TV Labo fiscaliteit (60 lt) Het begrijpen en kunnen invullen van de verschillende rubrieken van de belastingaangifte. Manueel en met behulp van een fiscaal pakket kunnen berekenen hoeveel belastingen men moet betalen of zal terugkrijgen. Algemene doelstellingen Module D3 TVV Labo sociale wetgeving en loonadministratie (60 lt) Basisprincipes van de sociale wetgeving kunnen toepassen op eenvoudige praktijkvoorbeelden. Manuele uitwerking van loonadministratie.

11

12 OSP TSO 3e graad Handel 11 LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN A BOEKHOUDEN - MODULE AA1 HANDELSDOCUMENTEN EN ADMINISTRATIE (60 LESTIJDEN) De cursisten kunnen LEERPLANDOELSTELLINGEN begrippen uit en kenmerken van economie, handel en handelaar omschrijven en illustreren; de handel situeren in de algemene economie; de handel indelen; de voornaamste functies van de handel schetsen; de rechten en plichten van de handelaar opzoeken en verklaren; het bedrijfsleven indelen volgens de wettelijke criteria; de soorten sectoren aangeven en omschrijven; het belang van de sectoren erkennen; een bedrijfskolom opbouwen. LEERINHOUDEN 1 Economie 1.1 Begrippen en kenmerken: economie, handel, handelaar 1.2 Situering handel versus economie 1.3 Handel en handelaar Indeling van de handel Functies van de handel Rechten en plichten van de handelaar 1.4 Bedrijfsleven Indeling volgens wettelijke criteria Sectoren Soorten Belang 1.5 Bedrijfskolom - opbouw de keuze van een mogelijke vestigingsplaats beoordelen aan de hand van de voor- en nadelen; het marktonderzoek begripsmatig verwoorden; het belang van een goed marktonderzoek illustreren; een eenvoudig marktonderzoek opzetten en kaderen aan de hand van enkele vragen. 2 Keuze van de vestigingsplaats en marktonderzoek 2.1 Keuze van de vestigingsplaats motivatie voor- en nadelen Marktonderzoek Begrip Belang 2.2 Eenvoudig marktonderzoek

13 OSP TSO 3e graad Handel 12 LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen opeenvolgende verrichtingen inzake aan- en verkoop kunnen situeren; de verkoopsvoorwaarden omschrijven en interpreteren; de aan- en verkoopdocumenten analyseren en gebruiken; de wettelijk verplichte vermeldingen op een factuur terugvinden en een factuur toetsen aan zijn conformiteit; een factuur opstellen. de begrippen toegevoegde waarde en BTW verduidelijken; de algemene werking van het BTW-mechanisme aantonen aan de hand van een eenvoudig voorbeeld. LEERINHOUDEN 3 Aankoop- en verkoopverrichtingen 3.1 Opeenvolgende verrichtingen 3.2 Verkoopsvoorwaarden 3.3 Documenten Analyse en gebruik Factuur Wettelijke vermeldingen Conformiteit Opstellen van een factuur 4 De BTW 4.1 Begrippen: toegevoegde waarde BTW 4.2 BTW-mechanisme de diverse betalingsmodaliteiten onderscheiden; de verschillende instrumenten bij rechtstreekse betaling toelichten en gebruiken; het gebruik van diverse rekeningen en het rekeninguittreksel illustreren; 5 Betaling en inning 5.1 Rechtstreekse betaling Kwijting Kwitantie Ontvangstbewijs 5.2 Onrechtstreekse betaling Financiële instellingen Rekeningen rekeninguittreksel Betalingsdocumenten: bankcheque storting over-

14 OSP TSO 3e graad Handel 13 LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen diverse betalingsdocumenten analyseren en gebruiken; het gebruik van betaal- en kredietkaarten toelichten; elektronische vormen van bankieren toelichten. het begrip krediet begripsmatig omschrijven; het belang van het krediet op zowel economisch als sociaal vlak schetsen en interpreteren; de gevaren van het krediet illustreren; een onderscheid maken tussen kredietverstrekking door de handelaar en kredietverstrekking door een financiële instelling; de betekenis en de gevolgen van een verkoop op termijn en een verkoop op afbetaling formuleren; de betekenis en de gevolgen van de kredieten op korte en lange termijn bij een financiële instelling formuleren; een verantwoorde kredietkeuze maken op basis van eenvoudige, maar concrete gegevens. 6 Krediet 6.1 Begrip LEERINHOUDEN schrijving doorlopende opdracht - domiciliëring Betaal- en kredietkaarten Proton Phone banking PC-banking - Selfbanking 6.2 Economisch en sociaal belang 6.3 Gevaren 6.4 Kredietverlening door handelaars Verkoop op termijn Verkoop op afbetaling 6.5 Kredietverlening door financiële instellingen: Op korte termijn (kaskrediet, discontokrediet) Op lange termijn (hypothecair krediet, lening op afbetaling, investeringskrediet, leasing) 6.6 Case kredietkeuze de economische en sociale rol van het vervoer aantonen; de verschillende transportmogelijkheden interpreteren op basis van kenmerken en voor- en nadelen en de bijhorende vervoersdocumenten analyseren (binnenvaart, spoor, weg) een verantwoorde transportkeuze maken; berichtentransport toelichten. 7 Het vervoer 7.1 Economische en sociale rol 7.2 Goederentransport vervoermiddelen (weg, spoor, binnenvaart) Soorten Kenmerken voor en nadelen documenten Keuze verantwoording 7.3 Berichtentransport

15 OSP TSO 3e graad Handel 14 LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen de economische en sociale rol van verzekeringen en het belang ervan aantonen; het onderscheid onderkennen tussen verzekeringsmakelaars en verzekeringsagenten; de basisterminologie inzake verzekeringen verklaren aan de hand van een case (polis). zich degelijk laten informeren alvorens over te gaan tot de keuze en aankoop van een boekhoudpakket (het gebruiksgemak zal een bepalend element zijn in de keuze, maar hoeft niet uitgetest te worden). 8 Verzekeringen LEERINHOUDEN 8.1 Economische en sociale rol - belang 8.2 Tussenpersonen - makelaar - agent 8.3 Case - partijen - risico's - premie - polis - tussenpersonen 9 Aankoop boekhoudpakketten Criteria voor een goed boekhoudpakket (vereisten, prijs, aard en grootte bedrijf, aangeboden ondersteuning, gebruiksgemak )

16 OSP TSO 3e graad Handel 15 A BOEKHOUDEN - MODULE AA2 ENKELVOUDIGE BOEKHOUDING EENMANSZAAK (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen LEERINHOUDEN Opmerking: de inhouden van deze module hoeven niet in de opgegeven volgorde behandeld te worden. het begrip boekhouden verklaren; het belang van een boekhouding aantonen; de boekhoudkundige verplichtingen van een kleine onderneming weergeven volgens de wetgeving op de boekhouding en de fiscaliteit van een eenmanszaak 1 Inleiding 1.1 Het begrip boekhouden 1.2 Belang van een boekhouding 1.3 Boekhoudwetgeving voor een eenmanszaak 1.4 Fiscale wetgeving voor een eenmanszaak 2 BTW Belasting op de toegevoegde waarde de principes en de algemene werking van het BTW-stelsel kunnen toelichten; belastbare handelingen (het leveren van goederen en het presteren van diensten) illustreren; vrijstellingen van BTW opzoeken en aantonen; opzoeken en aangeven wanneer de BTW niet of beperkt aftrekbaar is; aan de hand van getotaliseerde hulpdagboeken een BTWaangifte invullen. Opmerking: overige BTW-aspecten komen in andere modules aan bod. 2.1 Principes en algemene werking van het BTW-stelsel 2.2 Belastbare handelingen - Levering van goederen en prestatie van diensten 2.3 BTW vrijstellingen 2.4 Geen recht op aftrek en beperkte aftrek 2.5 BTW-aangifte

17 OSP TSO 3e graad Handel 16 LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen LEERINHOUDEN 3 Aankopen een aankoopfactuur analyseren op basis van de opgesomde elementen; een aankoopfactuur boeken in het aankoopboek; eenvoudige aankoopverrichtingen invoeren en opzoeken m.b.v. computersoftware. een verkoopfactuur analyseren op basis van de opgesomde elementen; een verkoopfactuur boeken en het verkoopboek; contante winkelverkopen (kasverkoop zonder factuur) overbrengen naar het verkoopboek en daarbij de maatstaf van heffing en de BTW uitsplitsen; eenvoudige verkoopverrichtingen invoeren en opzoeken m.b.v. computersoftware. 3.1 Analyse van een aankoopfactuur Eigen nummering datum gegevens van de leverancier Factuurbedrag maatstaf van heffing BTW-bedrag en percentage Al dan niet of beperkte aftrekbaarheid van de BTW Kortingen Terugstuurbare en verloren verpakking Bijkomende kosten 3.2 Boeking van een aankoopfactuur in het aankoopboek 3.3 Invoeren en opzoeken van aankoopverrichtingen m.b.v. software 4 Verkopen 4.1 Analyse van een verkoopfactuur Volgnummer datum gegevens van de klant Factuurbedrag maatstaf van heffing BTW-bedrag en percentage Kortingen Terugstuurbare en verloren verpakking Doorgerekende kosten 4.2 Boeking van een verkoopfactuur in het verkoopboek 4.3 Overbrenging van contante winkelverkopen naar het verkoopboek uitsplitsing van maatstaf van heffing en BTW 4.4 Invoeren en opzoeken van verkoopverrichtingen m.b.v. software

18 OSP TSO 3e graad Handel 17 LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen LEERINHOUDEN 5 Financiële verrichtingen verrichtingen voor het kasboek analyseren en boeken; verrichtingen voor het kasboek analyseren en boeken; eenvoudige kas- en bankverrichtingen (incl. betalingen aan leveranciers en ontvangsten van klanten) invoeren en opzoeken m.b.v. computersoftware. 5.1 Kasboek analyse en boeking 5.2 Bankboek analyse en boeking 5.3 Invoeren en opzoeken van kas- en bankverrichtingen d.m.v. software 6 Administratie en eindverrichtingen klantenkaarten bijhouden a.h.v. inschrijvingen in het verkoopboek en het financieel boek; klantenfiches aanmaken en bijhouden via computersoftware; leverancierskaarten bijhouden a.h.v. inschrijvingen in het aankoopboek en het financieel boek; leveranciersfiches aanmaken en bijhouden via computersoftware; klanten- en leveranciersinformatie (boekingen en openstaande saldi) opzoeken m.b.v. computersoftware; het voorlopig resultaat opzoeken m.b.v. computersoftware; een inventarisboek opstellen met alle bezittingen en schulden op het einde van het boekjaar; een afschrijvingstabel van de investeringen opstellen en aanvullen; een inventaris maken van de voorraden; de lijst opmaken van alle openstaande vorderingen; de lijst opmaken van alle openstaande schulden; 6.1 Bijhouden van klantenkaarten 6.2 Klantenfiches aanmaken en bijhouden m.b.v. de computer 6.3 Bijhouden van leverancierskaarten 6.4 Leveranciersfiches aanmaken en bijhouden m.b.v. de computer 6.5 Opzoeken van klanten- en leveranciersinfo (boekingen en openstaande saldi) m.b.v. de computer 6.6 Opzoeken van het voorlopig resultaat 6.7 Inventaris Inventarisboek bezittingen en schulden Afschrijvingstabel investeringen Voorraden Lijst met openstaande vorderingen Lijst met openstaande schulden 6.8 Boekhoudkundig resultaat

19 OSP TSO 3e graad Handel 18 LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen aan de hand van de hulpdagboeken en de inventaris het boekhoudkundig resultaat manueel berekenen en opzoeken m.b.v. computersoftware de eindafrekening van de BTW opstellen en de verschuldigde voorschotten berekenen. LEERINHOUDEN 6.9 Eindafrekening BTW verschuldigde voorschotten

20 OSP TSO 3e graad Handel 19 A BOEKHOUDEN - MODULE AB1 BASIS DUBBEL BOEKHOUDEN (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen LEERINHOUDEN 1 Economie, handel en handelaar inzicht hebben in de opeenvolgende fasen van een volledige boekhouding van beginbalans tot eindbalans en resultatenrekening. documenten i.v.m. aan- en verkopen boeken in journaal en grootboek. BTW-verrichtingen boeken en BTW-aangifte invullen. 1.1 De balans: actief = passief 1.2 Indeling van de balans in rubrieken 1.3 Minimum algemeen rekeningenstelsel 1.4 Balansrekeningen: boekingsregels en afsluiten 1.5 Journaal en grootboek 1.6 Proef en saldibalans 1.7 Resultatenrekeningen: opbrengsten en kosten 1.8 Bestemming van het resultaat 2 Registratie commerciële activiteiten 2.1 BTW: percentages, belastingplichtigen, terug te vorderen, te betalen 2.2 Aankoop- en verkoopfactuur 2.3 In- en uitgaande creditnota 2.4 Commerciële kortingen 2.5 Aankoop- en verkoopkosten 2.6 Aankopen diensten en diverse goederen 2.7 Terugstuurbare verpakking 2.8 Aan- en verkopen in het buitenland 2.9 Afrekening met BTW-administratie 2.10 BTW-afgifte

21 OSP TSO 3e graad Handel 20 LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen LEERINHOUDEN 3 Registratie financiële activiteiten documenten i.v.m. financiële verrichtingen boeken in journaal en grootboek. 3.1 Ontvangsten en uitgaven 3.2 Interne overboekingen 3.3 Ontvangen intresten op beleggingen 3.4 Te betalen rente op leningen 3.5 Financiële kortingen 3.6 Te innen en te betalen wisselbrieven 4 Afsluiting voorraadwijzigingen en resultaatverwerking boeken. Proef- en saldibalans, eindbalans en resultatenrekening opstellen. 4.1 Voorraadwijzigingen 4.2 Voorlopige proef- en saldibalans 4.3 Resultaatverwerking 4.4 Definitieve proef- en saldibalans 4.5 Eindbalans en resultatenrekening

22 OSP TSO 3e graad Handel 21 A BOEKHOUDEN - MODULE AB2 AANVULLING DUBBEL BOEKHOUDEN (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen LEERINHOUDEN 1 Registratie van de verrichtingen i.v.m. personeel verrichtingen i.v.m. personeel boeken. 1.1 Lonen 1.2 RSZ werkgever en werknemer 1.3 Ingehouden bedrijfsvoorheffing 1.4 Voorschotten, beslaglegging 1.5 Sociaal secretariaat verrichtingen i.v.m. materiële vaste activa boeken. verrichtingen i.v.m. financiering van de onderneming boeken. 2 Registratie van de verrichtingen i.v.m. materiële vaste activa 2.1 Aanschaffing 2.2 Afschrijvingen 2.3 Realisatie 3 Registratie i.v.m. financiering van de onderneming 3.1 Eigen vermogen 3.2 Leningen op meer dan één jaar (investeringskrediet, leasing,...) 3.3 Leningen op minder dan één jaar (disconto-, acceptkrediet,...)

23 OSP TSO 3e graad Handel 22 4 Inventarisverrichtingen, resultaatverwerking en jaarrekening eindejaarsverrichtingen boeken, definitieve proef- en saldibalans opstellen en balans en resultatenrekening opmaken. 4.1 Nog te ontvangen facturen 4.2 Voorraadwijzigingen 4.3 Uitstel- en anticipatiekosten 4.4 Dubieuze vorderingen 4.5 Afschrijvingen 4.6 Proef- en saldibalans 4.7 Verwerking van het resultaat 4.8 Balans en resultatenrekening

24 OSP TSO 3e graad Handel 23 A BOEKHOUDEN - MODULE AB3 DUBBEL BOEKHOUDEN OP DE COMPUTER (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen een boekhouding installeren op een computer. boekhoudkundige verrichtingen invoeren in de computer. alle verrichtingen terugvinden in de computer. LEERINHOUDEN 1 Installatie 1.1 Fysische omgeving 1.2 Aanmaken van een nieuwe onderneming 1.3 Parameters aanpassen 1.4 Rekeningenstelsel 1.5 Dagboeklijst aanmaken 2 Invoeren 2.1 Documenten boeken in aankoop-, verkoop- en financieel dagboek 2.2 Verrichtingen boeken in diverse dagboeken 3 Raadplegen Grootboekrekeningen, verrichtingen en dagboeken raadplegen alle listings en wettelijke documenten afdrukken met de computer. 4 Afdrukken 4.1 Dagboeken, overzichten, klanten- en leverancierslistings 4.2 BTW-aangifte en listing 4.3 Balans en resultaatrekening

25 OSP TSO 3e graad Handel 24 de specifieke mogelijkheden van het boekhoudprogramma optimaal benutten. 5 Utility programma's 5.1 Boekhoudperiodes 5.2 Centralisaties 5.3 Verandering van boekjaar 5.4 Vernietiging van bewegingen 5.5 Op nul zetten van rekeningen 5.6 Paswoorden 5.7 Vreemde valuta en wisselkoersen 5.8 BTW-percentages

26 OSP TSO 3e graad Handel 25 A BOEKHOUDEN - MODULE AB4 INLEIDING VENNOOTSCHAPSBOEKHOUDING (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen LEERINHOUDEN 1 Oprichting van een vennootschap de verschillende stadia bij de oprichting van een vennootschap toelichten en de nodige boekingen verrichten. 1.1 Statuten 1.2 Financieel plan 1.3 Inbreng in natura (bedrijfsrevisor) 1.4 Storting op geblokkeerde rekening 1.5 Oprichtingsakte (notaris) 1.6 Inschrijving in het handelsregister 1.7 Aanvragen van een BTW-nummer 1.8 Oprichtingskosten 1.9 Publicatie van het uittreksel specifieke verrichtingen bij uitbating van een vennootschap boeken. 2 Specifieke boekhoudkundige verrichtingen bij uitbating van een vennootschap 2.1 Wijzigingen in het kapitaal 2.2 Belastingen 2.3 Financiering via uitgifte obligaties (facultatief) 2.4 Periodieke resultaatbepaling: maandelijks of driemaandelijks (facultatief) 2.5 Vereffening van de vennootschap (facultatief)

27 OSP TSO 3e graad Handel 26 3 Specifieke boekhoudkundige verrichtingen bij afsluiting jaarrekening opstellen en aangifte in vennootschapsbelasting invullen. 3.1 Jaarrekening: balans, resultatenrekening, toelichting 3.2 Aangifte in de vennootschapsbelasting (facultatief)

28 OSP TSO 3e graad Handel 27 A BOEKHOUDEN - MODULE AB5 ANALYSE VAN DE JAARREKENING (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen LEERINHOUDEN 1 Opstellen jaarrekening verkort schema een jaarrekening volgens het verkort schema opstellen aan de hand van de proef- en saldibalans. de inhoud van het jaarverslag en de bedrijfsomstandigheden kritisch bespreken. de ratio s i.v.m. de productiviteit berekenen en beoordelen. 1.1 Proef- en saldibalans 1.2 Jaarrekening 1.3 Balans 1.4 Resultatenrekening 1.5 Toelichting 2 Jaarverslag 2.1 Geconsolideerde jaarrekening (samenstelling van de groep) 2.2 Verslag van de commissaris-revisor 2.3 Commentaar: 2.4 Raad van bestuur 2.5 Woord van de voorzitter 2.6 Doel, activiteit, sector Bedrijfsomstandigheden: 2.8 Omzet, kapitaal, winst Waardebepaling van het aandeel 3 Analyse van de productiviteit Ratio's i.v.m. de toegevoegde waarde

29 OSP TSO 3e graad Handel 28 4 Analyse van de rentabiliteit de ratio s i.v.m. de rentabiliteit berekenen en beoordelen. 4.1 Winststructuur 4.2 Resultaatverwerking 4.3 Commerciële, financiële en economische rentabiliteit 4.4 Winstmarge en omloopsnelheid de ratio's i.v.m. de financiële structuur berekenen en beoordelen. 5 Analyse van de financiële structuur 5.1 Structuur van actief en passief 5.2 Netto bedrijfskapitaal 5.3 Liquiditeit 5.4 Gemiddelde betalingstermijn van klanten en leveranciers 5.5 Solvabiliteit financieringstabel opstellen en bespreken; de ratio's i.v.m. de investeringen berekenen en beoordelen. 6 Vermogensstroomanalyse 6.1 Financieringstabel (tabel van herkomst en besteding van middelen) 6.2 Ratio's i.v.m. investeringen

30 OSP TSO 3e graad Handel 29 B INFORMATICA - MODULE B1 COMPUTER EN BESTURINGSSYSTEMEN (60 LESTIJDEN) De inhoud van deze module wordt vervangen door de inhoud van module A1 Initiatie in de informatica uit Informatica-Toepassingssoftware TSO3 (Leerplan 2002/743) B INFORMATICA - MODULE B2 TEKSTVERWERKING - BASIS (60 LESTIJDEN) De inhoud van deze module wordt vervangen door de inhoud van module BA1 Tekstverwerking 1 uit Informatica-Toepassingssoftware TSO3 (Leerplan 2002/743) B INFORMATICA - MODULE B3 REKENBLAD - BASIS (60 LESTIJDEN) De inhoud van deze module wordt vervangen door de inhoud van module BC1 Rekenblad 1 uit Informatica-Toepassingssoftware TSO3 (Leerplan 2002/743) B INFORMATICA - MODULE B4 GEGEVENSBEHEER - BASIS (60 LESTIJDEN) De inhoud van deze module wordt vervangen door de inhoud van module BD1 Gegevensbeheer 1 uit Informatica-Toepassingssoftware TSO3 (Leerplan 2002/743)

31 OSP TSO 3e graad Handel 30 C ECONOMIE - MODULE C1 ALGEMENE ECONOMIE (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN Deel I: Inleiding en economische modellen de taak van de economische wetenschap omschrijven; het verschil tussen welvaart en welzijn aantonen; micro- en macro-economie onderscheiden. per economische agent (gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland): de economische kringloop construeren en bespreken; macro-economische grootheden en (deel)evenwichten verklaren, situeren en evalueren; de berekeningswijze van het nationaal product, het nationaal inkomen, de nationale bestedingen toelichten. aan de hand van voorbeelden de begrippen nut, preferentie en indifferentie verklaren; met cijfervoorbeelden de preferentieschaal van de consument en een indifferentiecurvenveld grafisch voorstellen; 1 Situering van het vak 1.1 Definitie economie 1.2 Welvaart en welzijn 1.3 Onderscheid micro- en macro-economie 2 De economische kringloop en de nationale rekeningen Per economische agent (gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland): Kringloop Macro-economische grootheden - Evenwicht Nationaal product nationaal inkomen Deel II: Marktwerking 3 Consumentengedrag 3.1 Nut, preferentie en indifferentie 3.2 Preferentieschaal van de consument en indifferentiecurven aan de hand van een cijfervoorbeeld de grafische afbeelding van de budgetlijn tekenen; de optimale goederencombinatie van de consument berekenen en verantwoorden; 3.3 Budgetlijn 3.4 Optimale goederencombinatie