VERBREED GEMEENTELIJK RIOLERINGSPLAN

Transcriptie

1 VERBREED GEMEENTELIJK RIOLERINGSPLAN Ontwerp, januari

2 Inhoud Samenvatting 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en geldigheidsduur 1.2 Procedure 1.3 Leeswijzer 1.4 Opstellers 2 Riolering en stedelijk water 2.1 Uitwerking zorgplichten Afvalwaterzorgplicht Hemelwaterzorgplicht Grondwaterzorgplicht 2.2 Samenwerking in de waterketen 3 Wettelijk en beleidskader 3.1 Europese richtlijnen en beleid 3.2 Nationale wetten en beleid 3.3 Provinciaal beleid 3.4 Beleid waterschap 3.5 Gemeentelijke beleid 4 Evaluatie voorgaand vgrp 4.1 Evaluatie vgrp Benchmark rioleringszorg 5 Doelen, Functionele eisen, Maatstaven en Meetmethoden 5.1 Doelen 5.2 Functionele eisen en maatstaven 5.3 Meetmethoden 6 Toetsing huidige situatie 6.1 Niet aangesloten bebouwing 6.2 Aan te sluiten nieuwe bebouwing 6.3 Overzicht aanwezige voorzieningen Inventarisatie Toestand van de objecten Functioneren van de voorzieningen Controle op basis van verordeningen en vergunningen 6.4 Vergelijking huidige situatie met maatstaven 7 Strategie 7.1 Aanleg van voorzieningen bij bestaande bebouwing 7.2 Aanleg van riolering bij nieuwbouw 7.3 Beheer bestaande voorzieningen Planvorming Maatregelen voor onderhoud en vervanging 2

3 8 Middelen en kostendekking 8.1 Personele middelen: te leveren arbeidsinspanning 8.2 Financiële middelen: kosten 8.3 Financiële middelen: inkomsten 8.4 Kostendekking 9 Conclusie en besluit Bijlagen 1 Verklarende woordenlijst 2 Samenvatting wetten en beleid 3 Doelen, Functionele eisen, Maatstaven en Meetmethoden 4 Toetsing huidige situatie aan maatstaven 5 Voortgangsrapportage afkoppelen verhard oppervlak 6 Overzichtstekening rioleringsvoorzieningen en niet aangesloten panden 7 Lijst riooloverstorten 8 Personele middelen 9 Kosten gemeentelijke watertaken 10 Kostendekkingsplan Tussen evaluatie vgrp (los bijgevoegd) Strategienotitie vgrp (los bijgevoegd) 3

4 Samenvatting Inleiding Volgens de Wet Milieubeheer is iedere gemeente verplicht een door het gemeentebestuur vastgesteld verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp) te hebben. In dit vgrp ligt het beleid van de gemeente vast hoe invulling wordt gegeven aan de volgende wettelijke gemeentelijke watertaken voor de planperiode : 1. De zorgplicht afvalwater; 2. De zorgplicht hemelwater; 3. De zorgplicht grondwater. Dit vgrp sluit aan op de Visie Schouwen-Duiveland , Tij van de toekomst. In de visie is opgenomen dat waterveiligheid een belangrijk onderwerp is. Klimaatveranderingen, zeespiegelstijgingen en perioden met intensieve neerslag verdienen dan ook de aandacht. Dit biedt ook kansen voor de watereconomie welke weer is verweven met duurzaamheid. Een duurzame watereconomie vraagt om een duurzaam, ecologisch verantwoord, watersysteem waarin een goed functionerend afvalwatersysteem een essentiële schakel is. De onderdelen in dit vgrp zijn achtereenvolgens: Evaluatie vgrp Strategie voor de planperiode Financiële middelen en kostendekking. De strategie is uitgewerkt in negen thema s. Evaluatie vgrp Uit de evaluatie van het vgrp kan het volgende worden geconcludeerd: Alle in het vgrp genoemde plannen zijn in uitvoering. Een deel van de plannen is afgerond. De uitvoering van verbeteringsmaatregelen loopt achter op de planning. Dit is veroorzaakt door onvoorziene ontwikkelingen (binnenstad Zierikzee) die invloed hadden op de planning en er was tot 2014 nog onvoldoende inzicht in de meest effectieve maatregelen voor het terugdringen van rioolvreemd water (OAS Westerschouwen). Ook onvoldoende personele capaciteit in de rioleringszorg heeft geleid tot het later opstarten van projecten dan gepland; De gemeente is vooral bezig een inhaalslag te maken, door de werkelijke toestand van de (riolerings)objecten in beeld te brengen. Op basis van de werkelijke toestand wordt beter inzicht vergaard in het werkelijk functioneren van de riolering; Het streven om gemiddeld 1% verhard oppervlak per jaar af te koppelen is niet gehaald. Oorzaak is veelal dat het niet doelmatig bleek om af te koppelen in de potentiële afkoppelgebieden; De samenwerking met andere gemeenten verloopt goed. De ervaringen bij samenwerking met het waterschap zijn wisselend. Op beleidsniveau zijn er geen problemen met de samenwerking. Op het niveau van beheer en onderhoud kan de samenwerking nog worden verbeterd; Het inzetten van een andere wijze van werken (LEAN-traject en prestatiecontracten) zorgt ervoor dat de totale doorlooptijd van projecten vanaf voorbereiding tot realisatie van werken beduidend korter wordt. Tot op heden zijn er positieve ervaringen met deze nieuwe werkwijze; De laatste periode wordt een achterstand gesignaleerd in de beheerstaken, die niet kan worden weggewerkt. Dit resulteert in een onvoldoende basis voor een goed beheersysteem en het niet op orde krijgen en houden van dit systeem; Het saldo van de bestemmingsreserve is hoger dan gepland. Oorzaken hiervoor zijn:: o Geplande investeringen zijn uitgesteld; o Meer inkomsten dan geraamd door areaaluitbreiding (meer heffingseenheden). 4

5 Strategie Om aan de drie zorgplichten te voldoen, zal de gemeente in de planperiode het beleid uit het voorgaande vgrp voortzetten. Aanvullend hierop wordt in de planperiode extra aandacht besteedt aan de in de inleiding genoemde negen thema s. Mede gebaseerd op de visie Schouwen-Duiveland Tij van de toekomst en de evaluatie van de voorgaande planperiode van het vgrp is de strategie voor de planperiode uitgewerkt in de volgende negen thema s: 1. Van inspanning naar prestatie; 2. Taakafbakening tussen gemeente en particulier; 3. Meten aan de riolering; 4. Wateroverlast door klimaatverandering; 5. Optimalisatie Afvalwatersysteem Studie (OAS) Westerschouwen; 6. Binnenstad Zierikzee; 7. Waterkwaliteit; 8. Financiën; 9. Communicatie. Van inspanning naar prestatie Twee belangrijke speerpunten in de landelijke rioleringszorg voor de komende jaren zijn Assetmanagement en de omslag van een inspanningsgerichte organisatie naar een prestatiegerichte organisatie. De gemeente gaat onderzoeken hoe de zorgplichten voor het afvalwater, hemelwater en grondwater op basis van prestatie ingevuld kunnen worden en met pilots ervaringen op te doen. Hierbij worden de ontwikkelingen via de landelijke organisaties van het STOWA en Stichting RIONED gevolgd en afgestemd binnen de Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland (SAZ). Het uiteindelijke doel is om bij het opstellen van het nieuwe vgrp een gefundeerde keuze te kunnen maken over de invulling van de zorgplicht op basis van een te leveren serviceniveau en verantwoording naar de burgers. Taakafbakening tussen gemeente en particulier De taak afbakening tussen de gemeente en de particulier ligt vast in de Waterwet, het vgrp en gemeentelijke verordeningen. Zowel de gemeente als de burgers zijn gebaat bij meer duidelijkheid over hoe om te gaan met: sommige klachten en meldingen van grondwateroverlast; afvoerproblemen met perceelaansluitingen waarop meer dan één perceel is aangesloten die niet in eigendom zijn van één particulier, waarbij een conflict is tussen de verschillende mede eigenaren. De verwachting van de gemeente is dat dit soort conflicten in de toekomst meer voor zullen gaan komen. In de komende planperiode van het vgrp wordt daartoe een nota grondwaterbeleid opgesteld, waarin wordt vastgelegd wanneer de gemeente het doelmatig vindt om maatregelen te treffen, waarbij rekening wordt gehouden met de wettelijk plichten die de burger heeft op zijn eigen perceel. In de planperiode gaat de gemeente de Aansluitverordening riolering tegen het licht houden en waar nodig aanpassen. Meten aan de riolering Monitoring van riolering geeft inzicht in het werkelijk stelsel functioneren. Met dit inzicht worden de nu aanwezige onzekerheden in het functioneren verkleind, waardoor ook de bandbreedte in toekomstige investeringen worden verkleind en daarmee desinvesteringen worden voorkomen. De betrouwbaarheid van de meetgegevens moeten nog wel worden vergroot om hier optimaal rendement uit te halen. De gemeente gaat zich inspannen om de metingen betrouwbaarder te maken. 5

6 Wateroverlast door klimaatverandering In deze planperiode wordt vastgesteld welk risico op wateroverlast en waterschade door de gemeente Schouwen-Duiveland en burgers acceptabel wordt geacht en tegen welke kosten. Dit risico kan per gebied verschillen. Dit vraagt een brede maatschappelijke discussie (burgerparticipatie), waarbij de ambtenaren van de gemeente input aan deze discussie leveren. Optimalisatie Afvalwatersysteem Studie Westerschouwen Gemeente Schouwen-Duiveland en waterschap Scheldestromen beheren samen het afvalwatersysteem Westerschouwen. Dit afvalwatersysteem omvat de RWZI Westerschouwen, het toeleverende transportsysteem en alle daarop aangesloten rioolstelsels van Scharendijke tot Westenschouwen. Het Waterschap Scheldestromen en gemeente Schouwen-Duiveland zijn voornemens om samen in de periode een grote slag te maken met ontvlechting en te zorgen voor een goed functionerend rioolsysteem. Dit wordt gelijktijdig met de vaststelling van het vgrp vastgelegd in een convenant. Binnenstad Zierikzee In het vgrp is een strategiekeuze gemaakt voor een beheersbaar riool tegen redelijke kosten. Deze strategie wordt voortgezet. In de voorgaande planperiode is een nieuwe procedure opgesteld, waarbij wordt ingestoken op oplossingen op maat. Met behulp van een aangepaste procedure zal in het voortraject van een rioolvervanging uitgebreid met bewoners worden overlegd. Uitvoering start niet voordat er overeenstemming is bereikt over riolering op particulierterrein. Waterkwaliteit Op dit moment wordt door de afdeling Ruimte & Milieu samen met het waterschap een tussen waterplan opgesteld. Hierin worden onder andere de waterkwantiteits- als kwaliteitsknelpunten in het oppervlaktewater inzichtelijk gemaakt die aangepakt moeten worden. Op basis van deze knelpunten wordt een maatregelenprogramma opgesteld om de nog bestaande of nieuwe knelpunten op te lossen. In de planperiode worden toegewerkt naar een verdere integratie van het strategische plan op het rioleringssysteem en het stedelijk watersysteem tot één plan voor het totale stedelijke watersysteem. Het vgrp zal dan vanaf het jaar 2020 als strategisch plan een paraplu functie gaan vervullen. In het strategisch plan staat het beleid ten aanzien van het stedelijk watersysteem. In bijvoorbeeld een waterplan wordt dit beleid vertaald naar concrete maatregelen. Financiën De verwachting is dat vanaf 2030 er veel vervangingsinvesteringen gedaan moeten worden. De gemeente is nu al aan het sparen om deze vervangingsinvesteringen te kunnen opvangen. Over de komende decennia zal worden toegewerkt naar een genivelleerde kostendekking voor de gemeentelijke watertaken. Conform de notitie riolering van de commissie BBV, heeft de gemeente de beschikking over een vervangingsvoorziening en een voorziening groot onderhoud. Deze voorzieningen hebben een zodanige omvang, dat alle vervangingsinvesteringen en het groot onderhoud uit deze voorzieningen kunnen worden gedekt. Communicatie Door de gemeente is de Notitie Burgerparticipatie opgesteld, over de inspraak, beleid, besluitvorming en betrokkenheid van burgers en gemeenteraad. Deze notitie is opgesteld in opdracht van de gemeenteraad om de betrokkenheid van de raad en de burgers bij voorbereidingsprocessen te vergroten. In deze planperiode wordt in overleg met het cluster Communicatie een concreet communicatieplan opgesteld, waarin is opgenomen hoe de burgers worden geïnformeerd over het belang van een goed functionerend rioolsysteem en hoe we anderzijds in de uitvoering de bewoner nog meer kunnen betrekken bij de uitvoering van rioolprojecten voor het verkrijging van draagvlak 6

7 Middelen en kostendekking Om het hiervoor genoemde beleid te kunnen realiseren zijn personele en financiële middelen nodig. Personele middelen Voor het uitvoeren van de gemeentelijke watertaken is een zekere formatie noodzakelijk. De Leidraad Riolering voorziet in informatie met betrekking tot de benodigde formatie voor deze gemeentelijke watertaken. Hierbij is onderscheid gemaakt naar de omvang van het inwoneraantal, het aantal te onderhouden objecten en de te verwachten investeringen. In 2014 beschikte de gemeente over 2,9 formatieplaatsen (fte) voor het uitvoeren van de gemeentelijke watertaken. De benodigde formatie volgens de Leidraad Riolering bedraagt in totaal 4,0 fte. In de praktijk uit zich dit in een achterstand in het actueel krijgen en houden van het beheersysteem en vertraging in het opstarten van nieuwe LEAN-projecten. In het nieuwe kostendekkingsplan is rekening gehouden met extra capaciteit om de achterstand weg te werken en het beheersysteem actueel te houden. De verwachting is dat in de toekomst door de samenwerking tussen de Zeeuwse gemeenten de extra benodigde personele capaciteit kan worden opgevangen. Zover is het nu nog niet. Om deze tijd te overbruggen wordt tijdelijk extra personele capaciteit ingezet, door interne verschuiving van taken en/of het tijdelijk inhuren van capaciteit. Financiële middelen Om de uitvoering van de gemeentelijke watertaken te kunnen dekken, wordt rioolheffing geheven. Deze rioolheffing is onderverdeeld in een eigenarendeel en gebruikersdeel. De gemeente hanteert het uitgangspunt, dat de kosten van de gemeentelijke watertaken 100% kostendekkend moeten zijn met de inkomsten uit de rioolheffing over een langere planhorizon dan de planperiode van het vgrp. In de onderstaande tabel zijn de te verwachten kosten (inclusief indexatie) weergegeven voor de planperiode. Tabel 1: Geraamde exploitatielasten en investeringen Omschrijving Advisering/dienstverlening derden, vgrp algemeen Beheer en onderhoud voorzieningen Voorziening riool groot onderhoud (dotatie) Voorziening riool vervangingsinvesteringen (dotatie) Toevoeging voorziening dubieuze debiteuren Toegerekende rente- en afschrijvingslasten (kapitaallasten) Interne Uren gemeente Extra capaciteit Kosten samenwerking belastingen BTW compensatie Indexatie (1,5% per jaar) TOTAAL EXPLOITATIELASTEN Groot onderhoud vrijverval riolering TOTAAL TEN LASTE VAN VOORZIENING GROOT ONDERHOUD

8 Omschrijving Vervanging vrijverval riolering (excl. binnenstad Zierikzee) Vervanging riolering binnenstad Zierikzee Relining vrijverval riolering Renovatie/vervanging drukriolering en opvoergemalen TOTAAL TEN LASTE VAN VOORZIENING VERVANGINGSINVESTERINGEN Maatregelen OAS Westenschouwen (verbeteringsinvestering) Afkoppelen verhard oppervlak (uitbreidingsinvestering) Totaal uitbreidingsinvesteringen TOTAAL INVESTERINGSKOSTEN In het vgrp is uitgegaan van een planhorizon voor de kostendekkenheid van 75 jaar. Volgens onze inzichten is het niet reëel om bij het berekenen van de jaarlijkse toevoeging aan de voorziening vervangingsinvesteringen, uit te gaan van een planhorizon van 75 jaar. Voor Schouwen- Duiveland betekent dit, als wordt uitgegaan van 75 jaar er nu al gespaard gaat worden om de piek in vervangingsinvesteringen rond 2083 te kunnen opvangen op basis van de huidige technieken, prijzen en inzichten. Wij kiezen daarom voor een planhorizon van 50 jaar. Met deze planhorizon worden de te verwachten vervangingspieken rond 2035 en 2050 opgevangen. In deze periode van 50 jaar kan de gemeente voldoende sparen om deze pieken op te vangen. Indien gekozen wordt voor een kortere planhorizon, bijvoorbeeld 30 jaar, wordt alleen de eerste piek opgevangen. Het is reëel dat dan voor de tweede piek in 2050, in de korte tijd tussen beide pieken, de lasten voor de burger fors moeten stijgen. In de onderstaande tabellen zijn de resultaten weergegeven. Tabel 2: Stijgingspercentages rioolheffing, inclusief indexatie Planhorizon (jaar) vgrp ,0% 2,5% 2,5% 2,5% planhorizon 75 jaar vgrp planhorizon 50 jaar 2,4% 2,5% 1,8% n.v.t. Tabel 3: Tarieven rioolheffing per heffingseenheid, inclusief indexatie Omschrijving vgrp Eigendom 197,67 210,95 225,03 239,99 253,22 planhorizon 75 jaar Gebruik vast 18,00 18,00 18,00 18,00 18,00 Variabel (per m 3 ) 2,15 2,28 2,43 2,58 2,75 vgrp planhorizon 50 jaar Eigendom 197,67 202,81 207,88 213,08 218,40 Gebruik vast 18,00 18,00 18,00 18,00 18,00 Variabel (per m 3 ) 2,15 2,21 2,26 2,32 2,38 Met het nieuwe kostendekkingsplan hoeft de rioolheffing in de planperiode minder te stijgen dan conform het kostendekkingsplan uit het vgrp met een planhorizon van 75 jaar (2,4% in plaats van 6,0% inclusief indexatie). 8

9 Ten opzichte van de afgelopen planperiode worden de volgende besparingen gerealiseerd, die resulteren in de lagere stijging van de rioolheffing: Het hanteren van een kortere planhorizon van 50 jaar in plaats van 75 jaar waarop de watertaken kostendekkend dienen te zijn (conform advies BBV); De rioolvervangingen voor de komende jaren niet baseren op de theoretische technische levensduur, maar op de werkelijke kwaliteit van de riolen. Hieruit blijkt, dat diverse riolen nog van zodanige kwaliteit is, dat deze nog niet vervangen hoeven te worden of door eenvoudige reparaties de levensduur kan worden verlengd, zoals relinen; De samenwerking in de afvalwaterketen in Zeeland (SAZ), waarmee kosten kunnen worden bespaard door verschillende taken samen op te pakken. In de Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland (SAZ) is afgesproken om gezamenlijk een besparing te realiseren van 12 miljoen in De besparing die de gemeente Schouwen-Duiveland met het nieuwe kostendekkingsplan in 2020 realiseert in vergelijking met het kostendekkingsplan uit het vgrp , bedraagt 1,1 miljoen. Dit bedraagt een besparing op de lasten, waardoor er minder inkomsten uit de rioolheffing nodig zijn. 9

10 Inleiding 1 Functie riolering Riolering vervult van oudsher meerdere functies in de waterketen. In eerste instantie was riolering bedoeld om de algemene hygiëne te verbeteren waardoor risico s voor de volksgezondheid werden verminderd. In tweede instantie om afvalwater op een doelmatige manier in te zamelen en te transporteren naar een zuivering waarbij wateroverlast zoveel mogelijk werd beperkt en de belasting van het milieu met afvalwater zoveel mogelijk werd tegengegaan. De belangrijkste vier hoofddoelstellingen ten aanzien van aanleg, beheer en onderhoud van de riolering zijn daarmee ook meteen verwoord: Bescherming van de volksgezondheid; Voorkomen van wateroverlast; Beperken van de milieubelasting; Doelmatige inzameling en transport. Vuiluitworp bij overstort Wateroverlast Zorgplichten In de Waterwet is naast de van oudsher traditionele zorg rondom het afvalwater (voorheen combinatie afval- en hemelwater) specifieke gemeentelijke zorgtaken voor afvalwater, hemelwater en grondwater opgenomen, namelijk: 4. De zorgplicht afvalwater; 5. De zorgplicht hemelwater; 6. De zorgplicht grondwater. Infiltratie-/transportriool t.b.v. opvang en transport hemelwater Dit verbrede Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp) legt vast hoe de gemeente invulling geeft aan deze drie zorgplichten, waarbij aandacht wordt gegeven aan de samenhang met het beleid zoals geformuleerd in het waterplan (2007). Aanleiding en geldigheidsduur 1.1 Aanleiding Een vgrp is een beleidsmatig en strategisch plan voor de aanleg en het beheer van de gemeentelijke riolering. De technische uitwerking vindt plaats in operationele plannen. Op deze operationele plannen kunnen de waterbeheerders de vereiste vergunningen baseren. Volgens de Wet Milieubeheer is iedere gemeente verplicht een door het gemeentebestuur vastgesteld vgrp te hebben. Het voorgaande vgrp had een looptijd van 2010 tot en met Geldigheidsduur Dit verbrede gemeentelijke rioleringsplan heeft een looptijd van 2015 tot en met

11 Procedure 1.2 Procedure Het verbreed GRP is opgesteld binnen de gemeentelijke organisatie van de gemeente Schouwen-Duiveland. Diverse gemeentelijke afdelingen zijn daarbij betrokken. Voorts wordt, conform de wettelijke richtlijnen, overleg gevoerd met de onderstaande instanties: Het waterschap Scheldestromen; De provincie Zeeland; Rijkswaterstaat. Basis voor dit overleg is het ontwerp vgrp. De resultaten van deze overlegronden zijn verwerkt in het definitieve vgrp. Het definitieve vgrp wordt ter informatie toegezonden aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Leidraad voor de totstandkoming is de procedure, zoals weergegeven in figuur

12 Figuur 1.1: Totstandkomingsprocedure verbreed gemeentelijk rioleringsplan (vgrp) Opstellen of aanpassen gemeentelijk rioleringsplan? Onderzoek huidige situatie en verwachte ontwikkelingen Evaluatie doelen en maatregelen vorig plan Verkenning omgeving: Plannen Beleidsnotities Eisen en uitgangspunten Opstellen ontwerp verbreed GRP: Doelen Strategieën Middelen Informatie uitwisseling met andere gemeentelijke sectoren en betrokken overheden Informatie overleg college en voorbereidende raad Nee Instemming met ontwerp verbreed GRP? Ja Afstemming met andere (gemeentelijke) overheidstaken op ambtelijk niveau Afstemming met andere (gemeentelijke) overheidstaken op ambtelijk niveau Nee Overeenstemming over doelen en functionele eisen? Ja Voorlopige besluitvorming bestuur over verbreed GRP Extern overleg met provincie, WZE en RWS Definitief verbreed GRP: Doelen Strategie Middelen Vaststelling definitief verbreed GRP door bestuur 12

13 Leeswijzer 1.3 Algemeen Het vgrp is opgebouwd volgens de richtlijnen van de Leidraad Riolering van de Stichting RIONED module A1050. In essentie bevat het vgrp vijf hoofdpunten die in de volgende hoofdstukken aan de orde komen. De vijf hoofdpunten zijn: Evaluatie voorgaand vgrp; Doelstellingen van het vgrp; Toetsing van de huidige situatie; Strategie; Middelen en kostendekking. Riolering en stedelijk water 2 Wat is de plaats van het stedelijk watersysteem en de riolering in de hydrologische kringloop? Wat zijn de zorgplichten van de gemeente ten aanzien van de riolering en het stedelijk water? Wetten en beleid 3 Wat is de samenhang tussen het gemeentelijke rioleringsbeleid enerzijds en het beleid van andere overheden en wetgeving anderzijds? Evaluatie 4 Hoe is de zorg voor de riolering in de afgelopen jaren vorm gegeven? Doelstellingen 5 Welke rioleringsobjecten en ontwateringsvoorzieningen wenst de gemeente in eigendom en beheer te hebben om te voldoen aan de zorgplichten? Wat is de gewenste onderhoudstoestand van de voorzieningen en hoe moet het geheel functioneren? Huidige situatie 6 Wat heeft de gemeente op dit moment aan rioleringsobjecten en ontwateringsvoorzieningen binnen haar beheersgebied? Hoe is de huidige onderhoudstoestand daarvan en hoe functioneren de riolering en de ontwateringsvoorzieningen? Strategie 7 Hoe bereikt de gemeente haar doelen en wat zijn de kosten daarvan? Middelen 8 Hoe zijn de werkzaamheden georganiseerd en uit welke middelen worden kosten gedekt? Conclusie en besluit 9 Welke conclusies kunnen uit het vgrp worden getrokken? Welke besluiten heeft de gemeenteraad genomen? Opstellers 1.4 Opstellers Het vgrp is opgesteld door de gemeente Schouwen-Duiveland. Naast de diverse gemeentelijke afdelingen hebben voorts geparticipeerd de waterkwaliteits- en waterkwantiteitsbeheerders en Royal HaskoningDHV. 13

14 2 Riolering en stedelijk water Het stedelijk watersysteem maakt deel uit van de hydrologische kringloop (zie onderstaande algemene figuur). Door haar activiteiten heeft de mens op vrijwel alle onderdelen uit de kringloop invloed op het water. Kringloop Wolken Neerslag Zee Afvoersysteem In onderstaande figuur is de plaats van de riolering in het stedelijke watersysteem afgebeeld. Via het rioolstelsel wordt bij droog weer het afvalwater afgevoerd naar de zuivering. Tijdens regenval wordt het regenwater via de (gemengde) riolering afgevoerd. Als het harder regent dan het rioolstelsel kan verwerken, dan wordt via de overstorten vanuit de riolering, vuilwater op het oppervlaktewater gebracht. De riolering kan niet los worden gezien van het grond- en oppervlaktewater en maakt daarmee deel uit van de waterketen. Neerslag Rioolwaterzuivering Overstort Riolering Beheerder: waterschap Beheerder: gemeente Beheerder: waterschap 14

15 Rol gemeente De kwaliteit van de openbare ruimte en het woon- en leefmilieu is de verantwoordelijkheid van de gemeente. Water in al haar verschijningsvormen speelt een belangrijke rol bij de kwaliteit van onze leefomgeving. De voorzieningen voor stedelijk afvalwater, hemel- en grondwater dragen daaraan bij. Stedelijke wateropgave De zorg voor het water in het stedelijk gebied wordt de Stedelijke wateropgave genoemd. De stedelijke wateropgave waar de gemeente voor staat is als volgt samen te vatten: De zorg voor afvoer van het afvalwater; Het zorgen voor voldoende berging voor het hemelwater; De zorg voor schoon oppervlaktewater; De zorg voor het voorkomen of tegengaan van grondwaterproblemen. Regelgeving De gemeentelijke zorgplicht voor de (afval)watertaken is geregeld via wetten en regelgeving (zie bijlage 2). Met algemene richtlijnen zijn kaders gesteld om invulling te geven aan de zorgplichten. De wijze waarop de gemeente Schouwen-Duiveland invulling geeft aan de zorgplicht voor het afval-, hemel- en grondwater is in onderstaande paragrafen beschreven. 2.1 Uitwerking zorgplichten Afvalwaterzorgplicht Volksgezond heid Om de volksgezondheid te beschermen, heeft de gemeente tot taak het stedelijke afvalwater in te zamelen en af te voeren. Hiervoor wordt riolering aangelegd en in stand gehouden. Het afvalwater bestaat voornamelijk uit huishoudelijk afvalwater of een mengsel daarvan met regenwater (zie onderstaande figuur). Voor de beoordeling van het functioneren van de riolering worden werknormen aangehouden (zie bijlage 3). De gemeente Schouwen-Duiveland volgt hiermee algemene landelijke richtlijnen. De wijze waarop de gemeente SchouwenDuiveland invulling geeft aan het beheer van de riolering staat beschreven in dit vgrp. Overstort Oppervlaktewater Huishoudelijk afvalwater Riolering Rioolwaterzuivering 15

16 2.1.2 Hemelwaterzorgplicht Het stedelijk oppervlaktewater is primair bedoeld voor de berging en de afvoer van overtollig regenwater. Deze functies moeten met goed beheer van het oppervlaktewater worden geborgd. Klimaat Veranderende omstandigheden zoals klimaatverandering vragen om een integrale aanpak van de waterproblematiek. Om overlastsituaties te voorkómen, moet het ontvangende oppervlaktewater voldoende afvoer en berging hebben om de neerslag op te vangen. Overlast Gedurende heftige en kortdurende buien is het voor het functioneren van de riolering van belang dat het waterpeil niet te hoog wordt bij gescheiden stelsel en onder de drempel van de overstort blijft (zie onderstaande figuur) bij gemengde rioolstelsels. Om te beoordelen of hieraan wordt voldaan worden werknormen aangehouden (zie bijlage 3). Extreme neerslag In de situatie van extreme neerslag zullen de werknormen worden overschreden. De berging en afvoermogelijkheden van het oppervlaktewater zijn dan maximaal benut. Bij extreme neerslag kan er hinder ontstaan. Echte overlast ontstaat door inundatie van bebouwing. Met het slim inrichten van de openbare ruimte kan worden voorkomen dat de bebouwing onderloopt. Door de openbare ruimte dusdanig in te richten dat rekening wordt gehouden met locatie specifieke omstandigheden, kan wateroverlast worden voorkomen. Waterplan Ter verbetering van de waterhuishouding op Schouwen-Duiveland zijn in samenwerking met het waterschap Scheldestromen en de provincie Zeeland maatregelen vastgelegd in het Tussen Waterplan Schouwen-Duiveland. Overstort Extreme neerslag T=100* Afvoer regenwater Riolering Hevige neerslag T=2* * T=2 en T=100 is een herhalingstijd van gemiddeld eenmaal per 2 respectievelijk 100 jaar. Grondwaterzorgplicht Voor een bewoonbare stad is droge voeten een van de basisvoorwaarden. Het grondwaterpeil moet voldoende diep liggen om vochtproblemen in woningen te voorkomen. Het grondwaterpeil moet ook voldoende hoog liggen om houten funderingspalen te beschermen en om verdroging van planten en bomen te voorkomen. 16

17 Rioolvervanging Het grondwaterpeil wordt beïnvloed door het oppervlaktewaterpeil. Om de grondwaterstand te reguleren wordt drainage aangelegd. Ook lekke riolering heeft invloed op de grondwaterstand. Door monitoring van de grondwaterstand en klachtenregistratie wordt een beter inzicht verkregen in de oorzaken en de mate van grondwateroverlast. Bij het vervangen van riolering zal de gemeente maatregelen treffen om (de toename van) grondwateroverlast in de directe omgeving te voorkomen. Grondwaterniveau Drainagebuizen Afvoer drainage Samenwerking in de waterketen 2.2 Formele taken De zorg voor de riolering en de openbare ruimte (bovengronds en ondergronds) is de verantwoordelijkheid van de gemeente. De zorg voor het oppervlaktewater en de rioolwaterzuivering is de verantwoordelijkheid van het waterschap Scheldestromen. Partners Hemel- en grondwater kennen geen (bestuurlijke)grenzen. Bij de gemeentelijke watertaken zijn vele partijen betrokken. Een voorwaarde voor effectief beheer is samenwerking met de partners in de waterketen. Dit wordt vormgegeven in de SAZ (Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland). 17

18 Wettelijk en beleidskader 3 Algemeen De Wet milieubeheer is voor de rioleringszorg de belangrijkste wet omdat daarin de gemeentelijke zorgplichten en de verplichting tot het opstellen van een (verbreed) GRP is opgenomen. Daarnaast stelt de Waterwet bijkomende verplichtingen voor de gemeente met betrekking tot hemelwater en grondwater. Het gemeentelijke riolering- en waterbeleid heeft daarnaast relaties met beleid van andere overheden. Een uitgebreide samenvatting van het wettelijke kader en beleidskader is opgenomen in bijlage 2. Enkele belangrijke punten en recente ontwikkelingen uit het wettelijke kader en het beleid worden hierna geschetst. Europese richtlijnen en beleid 3.1 KRW Het doel van de Kaderrichtlijn water (KRW) is "het vaststellen van een kader voor de bescherming van oppervlaktewateren en grondwater, waarmee ecosystemen voor verdere achteruitgang worden behoed, beschermd en verbeterd". Er wordt gestreefd naar verhoogde bescherming en verbetering van het milieu, onder andere door specifieke maatregelen voor de geleidelijke vermindering van lozingen, en emissies van prioritaire stoffen (aan banden gelegd door middel van een zwarte lijst). De KRW heeft voorrang op alle nationale wetten en beleid. Daarbij dienen de stroomgebied beheersplannen voor de waterlichamen, die in overleg tussen alle waterpartners worden opgesteld, als leidend principe gebruikt te worden bij het opstellen van het provinciale waterplan en waterbeheerplannen van de waterschappen. Het is daarbij mogelijk dat bepaalde maatregelen die zijn opgenomen in de stroomgebied beheersplannen en die een sterke relatie hebben met de drie wettelijke zorgplichten worden gefinancierd vanuit het vgrp, mits hierin opgenomen. Stedelijk afvalwater Overige richtlijnen Voor het stedelijk afvalwater is de Richtlijn Stedelijk Afvalwater vastgesteld. Deze richtlijn is op nationaal niveau geïmplementeerd via de Waterwet en artikel 10.5 van de Wet milieubeheer. De volgende richtlijnen zijn die betrekking hebben op de (grond)waterkwaliteit zijn doorvertaald naar de Waterwet en de Wet milieubeheer: Gevaarlijke Stoffen Richtlijn; Grondwater Richtlijn Diverse richtlijnen ter bescherming van milieu en volksgezondheid. 18

19 Nationale wetten en beleid 3.2 Wm Waterwet De Wet milieubeheer voorziet in de bescherming van het milieu in de breedste zin van het woord. De zorgplichten voor het doelmatig inzamelen van afvalwater is in deze wet verankerd. In artikel 4.22 is de gemeentelijke verplichting tot het opstellen van een (v)grp opgenomen. De zorgplichten voor hemelwater en grondwater zijn opgenomen in de Waterwet. Er wordt uitgegaan van de verantwoordelijkheid van de perceelseigenaar voor maatregelen op het eigen terrein. Indien in het bebouwd gebied sprake is van structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand, dan krijgt de gemeente een zorgplicht. Deze gemeentelijke zorgplicht geldt alleen als het gaat om maatregelen die doelmatig zijn en niet tot de verantwoordelijkheid van het waterschap of provincie behoren. In de wet is ook de verbreding van het gemeentelijke rioolrecht tot een bestemmingsheffing geregeld, waarmee de gemeente voorzieningen kan bekostigen voor hemelwaterafvoer en de aanpak van grondwaterproblemen in bebouwd gebied, mits deze maatregelen zijn opgenomen in een vgrp. De gemeente heeft o.a. een bevoegdheid om via een verordening of maatwerkvoorschrift regels te stellen aan het hemel- en afvalwater dat perceelseigenaren aan de gemeente willen overdragen. Daarnaast is de gemeente, naar aanleiding van de wet gemeentelijke watertaken, ook verplicht een zgn. loketfunctie te vervullen naar de burger toe. Dit houdt in dat de gemeente de regie in handen dient te nemen bij het behandelen van alle aan water gerelateerde klachten van burgers. BAW & WB21 Het BestuursAkkoord Water (BAW) heeft tot doel om in de periode tot 2015 het watersysteem in Nederland op orde te krijgen en daarna op orde te houden. Het gaat daarbij om het aanpakken van de gevolgen van de zeespiegelstijging, bodemdaling en een veranderend klimaat. De stedelijke wateropgave, welke inzicht geeft in de waterketen en haar verbinding met het watersysteem, is hierbij het belangrijkste instrument. In het BAW is afgesproken, dat er alternatieve maatregelen voor de basisinspanning in het watersysteem mogen worden genomen. Voorwaarde is wel, dat de alternatieve maatregelen tenminste even (kosten)effectief zijn. Provinciaal beleid 3.3 Omgevingsplan De provincie Zeeland heeft haar beleid verwoord in het Omgevingsplan In dit plan verwoordt de provincie onder andere het beleid ten aanzien van waterkwaliteit en waterkwantiteit. De provincie streeft ernaar om in 2027 alle binnenwateren aan de waterkwaliteitseisen te laten voldoen. Een goed en efficiënt functionerende afvalwaterketen levert een bijdrage aan het behalen van deze waterkwaliteitsdoelstellingen. Voor bestaand bebouwd gebied zullen gemeenten in beeld moeten brengen waar en in hoeverre ontvlechting van hemel- en afvalwater doelmatig is. Uitgangspunt daarbij blijft 1% afkoppelen per jaar. 19

20 Ten aanzien van de waterkwantiteit heeft de provincie als doelstelling een aanvaardbaar risico op wateroverlast dat is afgestemd op bestaande en toekomstige functies. Als uitgangspunt geldt de trits vasthouden-bergen-afvoeren. Lozingen Buitengebied De provincie heeft vanuit de wet milieubeheer een taak in het beleid voor de sanering van ongezuiverde lozingen, waarbij de wettelijke vereisten uitgangspunt zijn. Beleid waterschap 3.4 Waterbeheersplan Het waterschap Scheldestromen is de waterkwaliteits- en waterkwantiteitsbeheerder. Door het waterschap Scheldestromen is het Waterbeheersplan opgesteld, waarin zij haar beleid verwoordt. Dit plan conformeert zich in hoofdlijnen aan het beleid van de provincie. In 2015 wordt door het waterschap een nieuw Waterbeheersplan vastgesteld. Gemeentelijk beleid 3.5 Strategische visie In november 2011 is de Visie Schouwen-Duiveland , Tij van de toekomst vastgesteld met het volgende uitgangspunt: In 2040 kent vakantie-eiland Schouwen-Duiveland een toonaangevende watereconomie die de duurzame verbinding vormt tussen wonen, werken, zorgen en genieten. In de visie is opgenomen dat waterveiligheid een belangrijk onderwerp blijft. Klimaatveranderingen, zeespiegelstijgingen en perioden met intensieve neerslag verdienen dan ook de aandacht. Dit biedt ook kansen voor de watereconomie welke weer is verweven met duurzaamheid. Ergo: Een duurzame watereconomie vraagt om een duurzaam, ecologisch verantwoord, watersysteem waarbij een juist functionerend afvalwatersysteem een essentiële schakel is. Leefbare kernen met betrokken bewoners als uitgangspunt van de visie wordt vertaald in een actief burgerschap. Een voorwaarde is dat bewoners zich bewust worden van de noodzaak van een goed functionerend rioolstelsel. Om de bewustwording te stimuleren wordt aandacht besteed aan het nut en noodzaak van een riolering, het hebben en onderhouden hiervan en wat dit betekent voor de bewoners qua kosten en gebruik. In het vgrp wordt de communicatie een belangrijk onderdeel van de strategie. Bewoners worden actief betrokken bij de uitvoeringsplannen volgend uit het vgrp. Waterplan De gemeente Schouwen-Duiveland heeft samen met het waterschap Scheldestromen een tussen waterplan opgesteld. Hierin zijn zowel de waterkwantiteits- als waterkwaliteitsknelpunten inzichtelijk gemaakt en de maatregelen die nodig zijn om deze knelpunten op te lossen. De huidige opzet van het tussen waterplan is niet meer een strategisch beleidstuk, maar een tactisch plan. 20

21 Evaluatie voorgaand vgrp 4 Momenteel bezit de gemeente Schouwen-Duiveland een vgrp en een Waterplan. Het vgrp beslaat de periode 2010 tot en met Het Waterplan Schouwen-Duiveland kent een uitvoeringsprogramma tot De wijze waarop de zorg voor de riolering en het stedelijke watersysteem in de afgelopen jaren vorm is gegeven, wordt in dit hoofdstuk behandeld. Evaluatie vgrp Evaluatie In 2013 is een tussentijdse evaluatie van het vgrp uitgevoerd. Deze tussentijdse evaluatie is als bijlage bij dit vgrp gevoegd. Navolgend zijn de conclusies uit deze evaluatie weergegeven. Conclusie algemeen Alle genoemde plannen in het vgrp zijn in uitvoering. Een deel van de plannen is afgerond. De gemeente is in deze periode van het vgrp vooral bezig een inhaalslag te maken, door de werkelijke toestand van de (riolerings)objecten in beeld te brengen. Dit gebeurt door objecten in te meten en door het uitvoeren van inspecties. Op basis van de werkelijke toestand wordt beter inzicht vergaard in het werkelijk functioneren van de systemen en kan bepaald worden wanneer een object nog gerepareerd kan worden of dat volledige vervanging de beste optie is. Interne procedures zijn tegen het licht gehouden en verbeterd. Deze functioneren nu goed. Aandachtspunt blijft het toezicht bij het werkelijk aansluiten van nieuwe panden op de gescheiden riolering (afvalwater en hemelwater wordt gescheiden aangeboden). Dit toezicht is onvoldoende, waardoor de kans op foutieve aansluitingen blijft bestaan. De uitvoering van verbeteringsmaatregelen loopt achter op de planning. Dit wordt veroorzaakt door onvoorziene ontwikkelingen (binnenstad Zierikzee) die invloed hebben op de planning en er was tot 2014 nog onvoldoende inzicht in de meest effectieve maatregelen voor het terugdringen van rioolvreemd water (OAS Westerschouwen). De vervanging van pers- en drukleidingen, vervanging van drukrioleringspompen en de pompputten van de drukriolering loopt achter op de planning in het vgrp. De vervanging van de gemalen loopt juist weer voor op de planning in het vgrp. Het uitgangspunt van de planning in het vgrp is op dit moment de theoretisch te verwachten levensduur van de objecten. In de praktijk wordt alleen tot vervanging overgegaan van een object als deze aan zijn werkelijke technische levensduur zit. Dit resulteert erin, dat vervangingsinvesteringen naar voren of juist naar achteren worden geschoven ten opzichte van de raming in het vgrp. Verder valt op dat er een verschuiving aan het plaatsvinden is van volledige vervanging naar renovatie (relining) of zelfs kleinschalige reparaties van de riolering. De uitvoering van meer reparaties is terug te zien in de verschuiving van de investeringskosten naar exploitatiekosten. Het streven om gemiddeld 1% verhard oppervlak per jaar af te koppelen wordt 21

22 niet gehaald. Oorzaak is veelal dat het niet doelmatig is om af te koppelen in de potentiële afkoppelgebieden, omdat geen andere werken worden uitgevoerd waarop meegelift kan worden. De samenwerking met andere gemeenten verloopt goed. De samenwerking met het waterschap is wisselend. Op beleidsniveau zijn er geen problemen met de samenwerking. Op het niveau van beheer en onderhoud kan de samenwerking nog wat worden verbeterd, vooral op het moment als de gemeente het waterschap benadert met een geconstateerd knelpunt in het watersysteem, dat niet (h)erkend wordt door de beheerder van het waterschap. Conclusie personele middelen Door het inzetten van een andere wijze van werken (LEAN-traject en prestatiecontracten), wordt beoogd om met de beschikbare formatie alle benodigde gemeentelijke watertaken uit te voeren in de planperiode. De gemeente wil graag ontzorgd worden. Ten eerste is de aanbestedingsprocedure van werken aangepast. De gemeente kan werken (één op één) gunnen aan een aantal vooraf geselecteerde aannemers. Bij de voorbereiding wordt meer gebruik gemaakt van de expertise van de aannemer. Ook is de periode van inspraakmogelijkheid door de burger beter afgebakend dan voorheen, wat ten goede komt aan de doorlooptijd. Dit alles zorgt ervoor dat de totale doorlooptijd van voorbereiding tot realisatie van werken beduidend korter worden. Tot op heden zijn er positieve ervaringen met deze nieuwe werkwijze. De komende periode wordt gemonitord of de nieuwe werkwijze nog bijsturing behoeft. Er is geen invulling gegeven aan de uitbreiding van 1,1 fte. Door te weinig personele middelen lopen LEAN-projecten nog vertraging op, omdat niet op tijd gestart wordt met deze projecten. Verder wordt de laatste periode een achterstand gesignaleerd in de beheerstaken, die niet kan worden weggewerkt. Dit resulteert in een onvoldoende basis voor een goed beheersysteem en het niet op orde krijgen en houden van dit systeem. Conclusie financiële middelen De exploitatiekosten liggen hoger dan in het vgrp was geraamd. Dit wordt vooral veroorzaakt door meer reparaties en onderhoud aan de riolering dan was voorzien. Op het moment van het opstellen van het vigerende vgrp was er nog geen inzicht in de werkelijke toestand van de rioleringsobjecten, waardoor de raming nu nog is gebaseerd op een theoretische levensduur. Over de afgelopen periode is meer uitgegeven dan geraamd. De vervangings- en verbeteringsinvesteringen blijven achter op de ramingen. Deze investeringen zullen voor een groot deel doorschuiven naar de komende jaren, omdat de werkelijke realisatie van de werken uitgesteld zijn. De inkomsten uit de rioolheffing zijn structureel hoger dan geraamd in het vgrp. Er blijken 571 objecten meer te zijn die aangeslagen kunnen worden voor de rioolheffing, als gevolg van: Areaal uitbreidingen van bijvoorbeeld Noorderpolder en Poortambacht; Een inventarisatie van het aantal objecten in de bebouwde kom, die onterecht niet werden aangeslagen. Totaal gezien geeft de gemeente op dit moment minder geld uit aan de gemeentelijke watertaken dan er binnen komt. Dit geld komt ten goede aan de bestemmingsreserve en voorzieningen. De uitgaven worden in de komende jaren als nog gedaan. 22

23 Benchmark rioleringszorg 4.2 Benchmark In 2005 heeft de stichting RIONED voor het eerst een benchmark rioleringszorg uitgevoerd onder 34 gemeenten in Nederland. In 2006, 2007 en 2008 is deze benchmark voortgezet. De gemeente Schouwen-Duiveland heeft deelgenomen aan de benchmark 2008 en In de Benchmark wordt door middel van aandachtsgebieden (invalshoeken) getoetst hoe de kwaliteit relatief ten opzichte van de andere deelnemende gemeenten- van de invulling van de rioleringszorg in de gemeente is. rioleringszorg Aandachtsgebieden Resultaten Deze invalshoeken zijn: Toestand en functioneren van het fysieke systeem; Milieu-inspanning in verband met eisen van de waterkwaliteitsbeheerder; Uitgaven; Organisatievermogen (efficiëntie en inzet van planvorming en personeel); Gegevensbeheer (hoe worden gegevens van de riolering beheerd); Meldingen en klachten (aantallen klachten per inwoner). De resultaten van de Benchmark zijn gepresenteerd in een gemeenterapport en een regiorapport. Gemiddeld genomen bevindt de gemeente zich in de middenmoot. De belangrijkste constateringen: De toekomstige ontwikkeling van de rioolheffing volgt de landelijke trend, namelijk een gestage stijging; De gemiddelde jaarlijkse investeringen worden vanaf 2016 relatief hoog ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Het kapitaliseren van de investeringen en het afschrijven hiervan in 75 jaar zal op de lange termijn hoge rentekosten geven; De beheerkosten per km rioolbuis is in 2012 lager dan het landelijk gemiddelde; De gemeente inspecteert en reinigt relatief veel riolering ten opzichte van het landelijke gemiddelde en de regio Zeeland; Het aantal gemaalstoringen, rioolverstoppingen en rioolinstortingen is weinig ten opzichte van het landelijk gemiddelde en de regio Zeeland; In verhouding tot het landelijk gemiddelde weinig klachten en meldingen in het jaar 2012; De gemeente heeft tussen 2010 en 2012 relatief weinig riolering vervangen en reparaties aan de riolen uitgevoerd. 23

24 Doelen, Functionele eisen, 5 Maatstaven en meetmethoden Inleiding De rioleringszorg kan worden beschouwd als een besturingsvraagstuk, waarbij de rioleringsbeheerder streeft naar een dusdanige beïnvloeding van de riolering, dat de gestelde doelen op efficiënte wijze worden bereikt. Vanuit deze optiek kan onderscheid worden gemaakt naar: De riolering (het bestuurd systeem), ofwel het geheel aan voorzieningen voor de inzameling en transport van afvalwater; De rioleringsbeheerder (het besturend orgaan) die de voorwaarden moet scheppen, zodat het gewenste functioneren van de riolering kan worden gerealiseerd; De omgeving. Om te komen tot een eenduidige beschrijving van zowel het gewenste functioneren als de hiervoor noodzakelijke voorwaarden voor een effectief rioleringsbeheer wordt de systematiek van doelen, functionele eisen, maatstaven en meetmethoden gebruikt. Met een eenduidige beschrijving van de gewenste situatie krijgen het gemeentebestuur en andere betrokkenen inzicht in de achtergrond van bepaalde activiteiten, de bestemming van middelen en of met de middelen doelmatig is (wordt) omgegaan. Kortom, met deze systematiek is de rioleringszorg toetsbaar. In figuur 4.1 is een voorbeeld gegeven van de systematiek. Figuur 4.1: Voorbeeld van de systematiek doelen, functionele eisen, maatstaven en meetmethoden Doel Zo min mogelijk overlast voor de omgeving veroorzaken. Functionele eis De riolering moet voldoende afvoercapaciteit hebben om het afvalwater af te kunnen voeren. Maatstaf De riolering moet het huishoudelijke afvalwater + de neerslag van een regenbui die ééns in de twee jaar voorkomt kunnen afvoeren, zonder dat er water op straat blijft staan. Bij hevigere regenbuien wordt water op straat geaccepteerd, mits dit niet tot onaanvaardbare schade leidt. Voor de plaatsen waarvan bekend is dat er regelmatig wateroverlast optreedt, wordt een locatiespecifiek plan gemaakt om de kans op wateroverlast tot een acceptabel niveau terug te brengen. Meetmethode De hydraulische capaciteit van de rioolstelsels wordt gecontroleerd met hydraulische berekeningen die voldoen aan de richtlijnen van module C2100 uit de Leidraad Riolering. 24

25 In dit hoofdstuk wordt de systematiek per onderdeel nader toegelicht. In bijlage 3 is een gedetailleerd overzicht van alle doelen, functionele eisen, maatstaven en meetmethoden opgenomen. Doelen 5.1 De rioleringszorg heeft één hoofddoel. Dit is het duurzaam beschermen van de volksgezondheid. Het aanleggen en het onderhouden van adequate rioolsystemen is een wettelijke verplichting die voortvloeit uit de gemeentelijke zorgplicht voor afvalwater (artikel uit de Wet milieubeheer). Doel riolering Doelen verbreed GRP Riolering op zichzelf is en wordt aangelegd vanuit een drieledig doel: Het duurzaam beschermen van de volksgezondheid; Het op peil houden van de kwaliteit van de leefomgeving; Het duurzaam beschermen van natuur en milieu (bodem, grond- en oppervlaktewater). Het algemene doel van de riolering wordt in dit verbreed GRP vertaald in de onderstaande vijf werkbare doelen. 1 Het doelmatig inzamelen van het stedelijke afvalwater 2 Het doelmatig transporteren van het stedelijke afvalwater 3 Het doelmatig inzamelen van het regenwater (daar waar de perceelseigenaar redelijkerwijs niet in staat is dit zelf te doen) 4 Het doelmatig verwerken van het ingezamelde regenwater 5 Voorkomen dat het grondwater de bestemming van een gebied structureel belemmert. De doelen beschrijven het gewenste functioneren (gedrag) van het stedelijk watersysteem. Gelet op het beleidsmatige karakter van het verbreed GRP worden de maatregelen die nodig zijn om de gestelde doelen te realiseren in hoofdlijnen behandeld. Functionele eisen en maatstaven 5.2 Functionele eisen Maatstaven Functionele eisen zijn de specificaties van de doelen die voor de riolering zijn geformuleerd. Er kunnen meerdere functionele eisen bij een doel horen. Maatstaven zijn de getalsmatige precisering van de functionele eisen. Een maatstaf maakt de functionele eis in kwantitatieve zin toetsbaar. Volgens de Nederlandse Praktijkrichtlijn Beheer Buitenriolering (NPR 3220) moet onderscheid worden gemaakt tussen maatstaven die betrekking hebben op de toestand van objecten (riolen, putten, randvoorzieningen, persleidingen, rioolgemalen) en maatstaven die verband houden met het functioneren van het totale rioleringssysteem. Het omgaan met een structuur van doelen met bijbehorende functionele eisen en meetbare maatstaven is een noodzakelijke benadering. Niet voor alle functionele eisen zijn de maatstaven eenduidig vast te leggen. Ervaring en verdere ontwikkeling van kennis op lokaal en nationaal niveau zijn nodig om alle maatstaven nader in te vullen en aan te scherpen. 25