FiST Fire Stress Team

Transcriptie

1 FiST Fire Stress Team Opleiding 5 mei Oost- Vlaanderen Hulpverleners Voor Hulpverleners

2 Programma Inleiding Voorstelling 2 scenario s Soorten interventies in de opvang FiST-antenne en FiST-debriefer Profiel FiST-antenne Opfrissing en kennismaken

3 FiST - Wat? collegiale ondersteuning en psychologische opvang binnen de brandweer (zorgcollega s) na ingrijpende, uitzonderlijke of schokkende interventies c.q. calamiteiten, buitengewone inzet of collectieve urgenties

4 FiST - Wat? acute opvang op het terrein, hulpverleners en soms slachtoffers (indien geen andere hulp voorhanden, tijdens nachtelijke of weekend interventies), voorbereiding van de opvang bij terugkeer in de kazerne en opvanggesprekken (kortdurende sessies voor acute emotionele ventilatie, psychologische stabilisatie en recuperatie) opleiding: Je hoeft geen psycholoog te zijn om een eerste opvang te doen

5 FiST - Waarom? Gestructureerde interventie (gespreksdiscipline, leiding van het gesprek, fasering, doelstelling) veiligheid, rust en sereniteit creëren doorwerkingsproces op gang brengen eigenwaarde en controle op situatie herwinnen Versterking collectieve identiteit (over alle disciplines heen bij grotere interventies)

6 FiST - Waarom? Gelaagde aanpak : 1ste lijn antennes, 2de lijn debriefers, 3de lijn psychosociale hulpverleners Cognitieve herstructurering (helpen begrijpen) reconstructie puzzel van de interventie normaliseren, legitimeren emotionele reacties en gedrag psychotrauma educatie (tips voor omgaan met )

7 Wie maakt deel uit van het FiST? brandweermannen en vrouwen vrijwillige deelname (maar in principe gekozen/gemandateerd door collega s) provinciale staf bestaande uit een supervisor, coördinatieteam, dokter, secretaris nationaal coördinator: Erik de Soir FiST antennes en FiST debriefers (zie structuur)

8 Scenario s

9 Traumatogene ervaring

10 Traumatogene ervaring Is een ervaring waarbij het leven van de betrokkene (de ik persoon) in gevaar komt.

11 Traumatogene ervaring Mogelijke reacties bij levensbedreigende omstandigheden: - Vechten (Fight) - (Be)Vriezen (freeze) - Vluchten (Flight) - Verzorgen

12 Traumatogene ervaring Tijdens een dergelijke ervaring schakelen we over op automatische piloot. We nemen de realiteit waar achter een soort pantser en bekijken het geheel door een tunnel. Deze tunnel ontstaat doordat onze hersenen bepaalde feiten die op dat moment gebeuren wegfilteren.

13 Depressogene ervaring Brandweerlui die op de plaats van het ongeval hulp komen bieden, hebben in het volgende filmpje een verhoogde kans op een depressogene ervaring.

14 Depressogene ervaring

15 Depressogene ervaring Tijdens een dergelijke ervaring worden de personen die deelnemen aan de interventie geconfronteerd met beelden van verlies, verdriet, overlijden, ongeluk en lijden van iemand anders.

16 Depressogene ervaring Mogelijke oorzaken:

17 > Leerfase DE DRIEHOEK VAN IMPACT Een heel klein beetje oorlog Omgaan met traumatische ervaringen (DE SOIR, 2006, Lannoo) Draagvlak

18 Depressogene ervaring Mogelijke gevolgen: We schakelen over op automatische piloot. We nemen de realiteit waar achter een soort pantser en bekijken het geheel door een tunnel. Deze tunnel ontstaat doordat onze hersenen bepaalde feiten die op dat moment gebeuren wegfilteren.

19 Tunnelervaring = aanvankelijk (op het terrein) normaal mechanisme, maar nu bij triggering teken van mogelijke chronificatie

20 > Feiten versus emoties Binnen de 24 à 72u na de ingrijpende interventie: Nog binnen de acute fase, dus ook nog acute reacties 1) bij depressogene interventie nog acuut verdriet; en/of, 2) bij traumatogene interventie nog acute schok (gevaar dissociatie) Mensen zoeken nog naar informatie over de feiten (gevoelig voor geruchten) Gevoelens zijn sterk aanwezig, nog geen reorganisatie binnen de wereld van gevoelens en emoties Na 2 à 3 weken na de ingrijpende feiten: Reeds binnen de doorwerkingsfase Mensen hebben kennis verzameld over de feiten; soms kan dit kennis zijn die sterk afwijkt van de realiteit Gevoelens zijn veel minder extern aanwezig maar kunnen binnenin nog erg intens zijn; zeer sterke emoties (fysieke kenmerken ervan: rood worden, onrustig zijn, kwaadheid, etc) zijn eerder teken van chronificatie

21 Verwerking van een trauma

22 > Leerfase Herbeleving Acute fase Doorwerkingsfase Fixate Vermijding

23 Verwerking van een trauma In beide gevallen zullen onze hersenen bepaalde feiten tijdens de interventie bewust of onbewust wegfilteren. Het is onze (fist) bedoeling om de interventie terug volledig en objectief samen te puzzelen, zonder daarbij op zoek te gaan naar mogelijke fouten van personen.

24 Oefening We nemen de eerder getoonde filmpjes en verplaatsen het gegeven naar jullie korps. Welke stappen zouden jullie doen als antenne indien er zich een dergelijk incident voordoet?

25 De acute opvang

26 Psychosociale opvang is nooit een gestandaardiseerde opvang

27 De acute opvang EMOTIONELE VENTILATIE, PSYCHOLOGISCHE STABILISATIE en RECUPERATIE Eerste doelstelling: aanwezig zijn, peilen, informeren, organiseren, plannen Inschatten welk soort impact het geweest is en welke de optredende reacties zijn: «psychologische triage». Uitvoeren van een rudimentair gesprek ( «5 Q s») : Wat? Welke rol? Eigen evaluatie: hoe ging het? Welke steun of hulp zou er kunnen plaatsvinden? Noodzaak aan multidisciplinaire debriefing? Beheer van de communicatie (informatie, geruchtencontrole, éénduidige versie). Advies aan het commando : in kaart brengen van groepen getroffenen bijkomende informatie vergaren

28 De acute opvang EMOTIONELE VENTILATIE, PSYCHOLOGISCHE STABILISATIE en RECUPERATIE Tweede doelstelling: de «crisis» volledig trachten te begrijpen Wat is er gebeurd? Wie waren de betrokkenen? Antecedenten van de groep hulpverleners? Samenstelling van de groep getroffenen: heterogene of homogene groep? «Strengths» - «Weaknesses» analyse maken; verzwarende factoren?

29 De acute opvang EMOTIONELE VENTILATIE, PSYCHOLOGISCHE STABILISATIE en RECUPERATIE Derde doelstelling : begrijpen wat er aan de hand is om de volgende lijn in de hulpverlening te kunnen plannen Inschatting maken van kwantitatieve en kwalitatieve aspecten van de ingrijpende gebeurtenis Inschatting van mate van blootstelling van de getroffenen maken

30 De acute opvang EMOTIONELE VENTILATIE, PSYCHOLOGISCHE STABILISATIE en RECUPERATIE Vierde doelstelling: actieplan uitwerken voor hulpverlening en ondersteuning gespreid in de tijd

31 Na depressogene interventies: emotionele ventilatiesessie Na uitputtende interventies: recuperatiesessie Na traumatogene interventies: stabilisatiesessies

32 Emotionele ventilatiesessie Opgedane indrukken verwoorden. Redenen van identificatie begrijpen (is niet = empathie). Empathie = de reacties en gevoelens van de ander begrijpen vanuit zijn/haar eigen referentiekader. Ieder kan zijn betrokkenheid in de gebeurtenis, zijn rol, zijn beleving van de gebeurtenis uitleggen. Er zijn. Duidelijk onderscheid tussen eerste steun en operationele evaluatie

33 Recuperatie Fysieke reserves zijn op. Heropbouwen van de fysieke paraatheid: voldoende eten en drinken, lichamelijke hygiëne en rusten. Stilstaan bij wat er gebeurd is en bij de impact van het gebeuren op de fysieke conditie. Minstens één nachtrust. Belang van een grondige reconstructie.

34 Stabilisatie Resten van lichamelijke activatie (opgejaagd, schrikachtig, waakzaam) Indrukken niet in woorden te vatten. Afbouwen van activatie. Manier waarop het lichaam zich wapent. Controle winnen Grounding (verankering in de realiteit van hier en nu) Ademhaling vertragen, buik Geef jezelf instructies, doe nu dit Aanvaard gewaarwordingen

35 FiST-antenne FiST-debriefer

36 FiST antenne: eerstelijnshulp zorgcollega s peer support Ideaal: min 1 antenne per ploeg/3 à 4 per brandweerkorps Een persoon die goed ligt in de groep (psychosociaal profiel) onmiddellijk na de interventie: psychologische triage (CRASH model) Primaire, secundaire en tertiaire slachtoffers

37 FiST antenne: eerstelijnshulp zorgcollega s peer support 1ste ontladingsgesprek (ventilatie-sessie) wat is er gebeurd? Welk soort gebeurtenis? wat heb je gedaan? Wat was jouw rol? wat was moeilijk? Hoe ging de interventie? hoe gaat het nu? verder praten? follow up in de tijd.

38 FiST debriefer: tweedelijnshulp opvanggesprekken volgens een format van psychologische debriefing (zie later) opvang gespreid in tijd (max 4 à 6 weken na de interventie) beter niet debriefen in eigen korps

39 FiST debriefer: tweedelijnshulp nooit alleen, wél in teamverband en na overleg en coördinatie met provinciale staf (supervisor) maken van de puzzel van de interventie (chronologische opbouw), bespreken van persoonlijke impact, psycho-educatie follow up (door o.a. antennes in korps)

40 Meeting rules van de psychologische debriefings Geen evaluatie of operationele debriefing Vertrouwelijkheid van de gesprekken Iedereen krijgt de kans om iets te zeggen Niemand is verplicht om te praten Laat de anderen beurtelings uitspreken Verschillende fasen duiden: gespreksdiscipline Chronologie: FEITEN BELEVING - LEERPUNTEN Als je alleen buitengaat omdat je je niet goed voelt, gaat iemand van ons mee

41 Psychologische Debriefing (J. Mitchell) GESPREK VOOR EMOTIONELE VENTILATIE, PSYCHOLOGISCHE STABILISATIE OF RECUPERATIE (VROEGER: DEFUSING) CISD voor EMOTIONELE en PSYCHOLOGISCHE LOSKOPPELING van de INGRIJPENDE (DEPRESSOGENE en/of TRAUMATOGENE INTERVENTIE) KORT NA INTERVENTIE Introductie Feiten Leren Rondvraag Gedachten Reacties Symptomen Gevoelens BINNEN 2 à 3 DAGEN

42 > Feiten Leerfase versus emoties Wat is er veranderd in je werk? Vragen naar tekenen van herstel Dag nadien tov nu

43 Profiel van de FiST-antenne?

44 Sociaal Empatisch Luisterbereid Rustig Vertrouwenspersoon goed in de groep Toegankelijk Discreet

45 Mentale weerbaarheid, uithouding en veerkracht bij hulpverleners

46 Drama in kinderdagverblijf Moord Kinderen Media

47 Brand in rusthuis 9 doden Technisch moeilijke interventie

48 Factoren die veerkracht beïnvloeden Steun: onderling en van de leiding Begrip van omgeving: vrienden, familie, de gemeenschap Samen zijn en gemeenschappelijkheid verwoorden De rugzak van de hulpverlener Ervaringen uit het verleden Ontmoeting met direct getroffenen Zelfzorg, mentale hygiëne en -discipline Opleiding / professionalisme

49 Zorg dragen voor (caring) heeft een kostprijs!

50 PERSOONLIJKE UITGANGSVRAAG WAT HOUDT U WEERBAAR ALS HULPVERLENER?

51 Top 5 1. Welke factoren verhogen jouw mentale weerbaarheid en veerkracht? 2. Op welke manier?

52 FiST Oost-Vlaanderen Michel Tuytschaever (FiST debriefer) Elke Allaert (FiST supervisor)