Toekomstbestendig. onderwijs. Met School aan Zet naar een lerende organisatie

Transcriptie

1 Toekomstbestendig onderwijs Met School aan Zet naar een lerende organisatie

2 Toekomstbestendig onderwijs Belang van een lerende organisatie Scholen zien zich voor belangrijke uitdagingen gesteld om voortdurend in te kunnen spelen op de veranderende omgeving en leerlingen goed voor te bereiden op de toekomst. Meer eigentijds onderwijs, gepersonaliseerd leren en professionalisering van docenten en schoolleiders zijn daar voorbeelden van. Bestuurders, schoolleiders en docenten werken met veel motivatie en inzet om van goed naar beter onderwijs te komen op scholen. Uit ervaringen van scholen en wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de ontwikkeling naar een professionele lerende organisatie de basis vormt om in te kunnen spelen op deze uitdagingen. Met School aan Zet naar een lerende organisatie Scholen die zich ontwikkelen naar een lerende organisatie streven ernaar de onderwijskwaliteit te verhogen door zich continu te verbeteren en alle medewerkers hierbij te betrekken. Kenmerken van een lerende organisatie zijn onder meer het leren in teamverband met een duidelijke structuur, een lerende cultuur met een mentaliteit van het kan steeds beter en een directie die het leren faciliteert en stimuleert. School aan Zet versterkt scholen in hun ontwikkeling naar professionele lerende organisaties. In onze visie draait het bij de ontwikkeling naar een lerende organisatie om het totaal van de volgende ontwikkelaspecten die nauw met elkaar samenhangen: Goede koers - is er een heldere en gedragen visie in de school/afdeling? Goede start - is er een effectieve selectie, introductie en begeleiding van nieuwe medewerkers? Goede feedback - worden er meerdere bronnen van feedback gebruikt? Goede ontwikkeling - vindt er ontwikkeling plaats op team en individueel niveau? Goede differentie - wordt er gedifferentieerd tussen groepen leerlingen? Scholen krijgen via School aan Zet de kans om processen rond deze ontwikkelaspecten scherp in beeld te krijgen en op gang te brengen. Dat doen we door met scholen te reflecteren op hun ambities, scholen te inspireren met good practices en door verbinding, tussen mensen binnen een school en tussen scholen te stimuleren om zo van en met elkaar te leren. Op dit moment werken er al ruim 550 vo-scholen binnen het programma School aan Zet aan hun ontwikkeling naar een lerende organisatie. De uitgangspunten van het programma School aan Zet zijn: De eigen leervraag van de school vormt het vertrekpunt. Deelnemende scholen zijn zelf aan zet, dat betekent dat scholen verantwoordelijk zijn voor hun eigen ontwikkeling en in belangrijke mate voor de invulling van het programma. Deelnemende scholen zijn bereid te reflecteren op processen binnen de lerende organisatie en maken daarbij gebruik van een School aan Zet-expert in de rol van kritische en deskundige vriend. Schoolontwikkeling is het meest rijk als er een brede vertegenwoordiging bestaande uit schoolleiders en docenten van de school, bij betrokken is: dat kan bijvoorbeeld in de vorm van een kerngroep en door deelname aan programmafaciliteiten. Het ontwikkelmodel geeft ijkpunten die heel logisch zijn. We zien het als een kapstok; koers, visie en vervolgens de praktijk. Het is geen compleet verhaal, maar geeft vijf belangrijke punten waar veel herkenning en erkenning voor is bij alle teamleiders. Het geeft handvatten en richting aan de schoolontwikkeling. - Sixtus Haverkamp, rector-bestuurder Rsg Magister Alvinus

3 Ontwikkelmodel LERENDE ORGANISATIE ONTWIKKELASPECT ONTWIKKELNIVEAU De mate waarin... NIVEAU 1 NIVEAU 2 NIVEAU 3 NIVEAU 4 Lerende organisatie NIVEAU 5 Goede koers De doelen voor onderwijskundig en personeelsbeleid op een niveau lager dan het schoolniveau (bijv. sectieniveau) heeft geconcretiseerd Interne (leraren, OOP, ouders, leerlingen) en externe (PO, Hoger Onderwijs, Bedrijfsleven) belanghebbenden hierbij betrokken zijn geweest en deze doelen begrijpen en omarmen Heeft ambities voor onderwijskundig en personeelsbeleid geformuleerd Heeft leraren op de hoogte gesteld van de doelen Heeft ambities geconcretiseerd in doelen op schoolniveau en huidige kenmerken van de school meegenomen (cultuur, populatie, etc.) Heeft leraren, OOP en ouders op de hoogte gesteld van de doelen Heeft ambities geconcretiseerd in doelen op afdelings-/teamniveau en sectieniveau aansluitend bij schooldoelstellingen (waaronder altijd doelen op leeropbrengsten) Heeft leraren, OOP, ouders en leerlingen reactief betrokken in het vaststellen van de doelen en de doelen zijn zichtbaar in het gedrag van de schoolleider Stelt de prognoses meer dan één keer per jaar bij en afdelingen/teams en secties vertalen deze in nieuwe acties indien nodig Heeft leraren, OOP, ouders, leerlingen proactief en tenminste één externe belanghebbende reactief betrokken in het vaststellen van de doelen en de doelen zijn zichtbaar in het gedrag van de schoolleider en leraren Stelt prognoses bij in nauw overleg met afdelingen/teams en secties Past onderwijskundig beleid regelmatig aan in afstemming met de keten (bijv. PO voor instroom en Hoger Onderwijs en bedrijfsleven voor uitstroom) Goede start De school personeel (, leraren, OOP) selecteert op basis van competenties en de schoolvisie De school nieuw personeel introduceert en begeleidt De school instrumenten voor inhoudelijke (bijv. sectiebuddy, toetsanalyses) en persoonlijke coaching (bijv. schoolbuddy, peerreview) inzet voor nieuwe personeelsleden Selecteert nieuw personeel ad hoc Heeft geen gedocumenteerd introductie- en begeleidingsprogramma en werkt nieuwe personeelsleden ad hoc in Zet geen instrumenten voor het begeleiden van nieuwe personeelsleden in Selecteert enkele personeelsleden o.b.v. standaard competentieprofi elen Gebruikt een gedocumenteerd standaard introductie- en begeleidingsprogramma voor het inwerken voor nieuwe personeelsleden Zet standaard coachingsinstrumenten in voor het begeleiden van nieuwe personeelsleden Selecteert de meerderheid van de personeelsleden o.b.v. competentieprofi elen die aangepast zijn op school, afdelings-/ team- of sectiespecifi eke functie-eisen Gebruikt een gedocumenteerd introductieen begeleidingsprogramma gedifferentieerd naar de behoefte van de nieuwe personeelsleden, en begeleider is daarin getraind Zet coachingsinstrumenten in gedifferentieerd naar inhoudelijke en persoonlijke ontwikkeling aansluitend bij behoefte van nieuwe personeelsleden Selecteert alle personeelsleden o.b.v. competentieprofi elen aansluitend bij schooldoelstellingen m.b.v. professionele instrumenten (bijv. IQ-/EQ-tests, vragenlijsten, proefl essen) Biedt na afl oop van het eerste jaar begeleiding die aansluit bij het begeleidingsprogramma uit het eerste jaar Laat nieuwe personeelsleden een POP opstellen bij binnenkomst en de inzet van coachingsinstrumenten hierop aansluiten Evalueert en past het selectie- en interviewproces voor personeel regelmatig aan Evalueert en past het introductie- en begeleidingsprogramma regelmatig aan Gebruikt een instrument dat de uitkomsten van het introductieprogramma test op effectiviteit en past het waar nodig aan Goede feedback Personeel meerdere bronnen voor feedback en ontwikkeling gebruikt (leerlingen/ouders/ bestuur/lerarenenquête/diepte-interviews, peerreview, co-teaching, intervisie) Gebruikt geen enkele bron van feedback ten behoeve van professionele ontwikkeling Gebruikt enkele bronnen van feedback ad hoc ten behoeve van professionele ontwikkeling Gebruikt een gedocumenteerd feedbackprogramma voor merendeel van personeel met één of twee databronnen (waaronder altijd leerlingenenquêtes) Gebruikt een gedocumenteerd feedbackprogramma voor elk personeelslid met tenminste drie databronnen (waaronder altijd diepte-interviews met leerlingen) Gebruikt een gedocumenteerd feedbackprogramma voor de Personeel feedback met elkaar analyseert en interventies bepaalt Bepaalt geen interventies voor personeel Bepaalt interventies voor personeel ad hoc Laat personeelsleden prestaties één keer per jaar met leidinggevende bespreken en analyseren, mogelijk als onderdeel van het jaarlijkse functioneringsgesprek Laat personeelsleden prestaties in ieder geval één keer per jaar met leidinggevende bespreken en analyseren en verhoogt de frequentie indien nodig, rekeninghoudend met verschillen in het personeel Evalueert feedbackprogramma en bronnen regelmatig en ontwikkelt innovatieve bronnen en analyses van feedback Goede ontwikkeling De school persoonlijke ontwikkelingsplannen (POP) voor leraren en gebruikt o.b.v. feedback en schoolambities Heeft POP voor enkele leraren en die ze eens per jaar in overleg opstellen die ze eens per jaar in overleg opstellen o.b.v. feedback die ze ten minste eens per jaar in overleg o.b.v. feedback en schoolambities opstellen Evalueert ontwikkelingsprogramma op basis van het verband tussen ontwikkeling van leraren en leeropbrengsten De school leraren en ondersteunt om optimaal tegemoet te komen aan hun leerbehoeften door middel van inzet van instrumenten (bijv. trainingen, eigen academie, docentontwikkelteams) Zet geen instrumenten in voor persoonlijke ontwikkeling van leraren en Zet instrumenten niet gespecifi ceerd naar ontwikkelbehoeften in voor persoonlijke ontwikkeling van leraren en Zet instrumenten op aanvraag in o.b.v. persoonlijke ontwikkelbehoeften van leraren en Zet instrumenten in o.b.v. persoonlijke en/ of teamontwikkelbehoeften van leraren en gekoppeld aan persoonlijke ontwikkelplannen Ontwikkelt innovatieve ontwikkelingsinstrumenten voor leraren en Goede differentiatie De school een ambitie per groep van leerlingen defi nieert, bijstelt en daarop interventies bepaalt (bijv. het aanbieden van extra uren en klassen) Defi nieert ambities voor de totale leerlingenpopulatie (bijv. doorstroom, verschil SE-CE) Defi nieert een ambitie per groep van leerlingen op schoolniveau o.b.v. de schoolambitie (bijv. % doorstroom vwo, excellente leerlingen) Defi nieert een ambitie voor leerlingen op sectie- of teamniveau (bijv. verschil SE-CE voor een vak) en bepaalt interventies Stelt ambitie voor leerlingen regelmatig bij op sectie- of teamniveau en bepaalt interventies Stimuleert leerlingen om leerbehoeftes te defi niëren en heeft leerlingen die ervaren dat er aandacht is voor hun leerbehoeften Leraren de leeropbrengsten van leerlingen meten, analyseren (bijv. met landelijke voortgangstoetsen, analyse van toetsvragen) en daarop het leerproces aanpassen Meet leeropbrengsten van leerlingen eens per jaar Heeft afdelingen, secties of teams die eens per jaar leeropbrengsten meten en analyseren Heeft afdelingen, secties of teams die regelmatig leeropbrengsten meten en analyseren Heeft teams en/of leraren die leeropbrengsten meten en analyseren en groepsplannen voor hun klassen formuleren Heeft leraren die meerdere leerlijnen per klas hanteren en leerlingen die weten waar ze staan op deze leerlijn 1 september 2013

4 Programma School aan Zet Het gesprekkenparcours vormt de kern van het programma. De schoolleider en docenten reflecteren met een kritische vriend en tevens contactpersoon in 3 tot 4 gesprekken op de ontwikkeling van de school naar een lerende organisatie. De eigen leervraag vormt het startpunt. Het Ontwikkelmodel Lerende Organisatie wordt gebruikt als inhoudelijk kader. Gedurende het programma beschikt de school over de mogelijkheid om één of meerdere zelfevaluaties uit te zetten onder de medewerkers om meer inzicht te krijgen in de schoolontwikkeling op dat moment. Daarnaast biedt School aan Zet aanvullende faciliteiten waaraan verschillende medewerkers van de school facultatief kunnen deelnemen. Referentiescholen zijn al vergevorderd in hun ontwikkeling naar (onderdelen van) een lerende organisatie en delen hun ervaringen met andere scholen tijdens een schoolbezoek. Doelgroep: Schoolleiders, docenten Expo s Scholen kunnen veel van en met elkaar leren. Expo s zijn regionale bijeenkomsten waar scholen met elkaar in contact komen, praktijkvoorbeelden delen en kennis opdoen over thema s die spelen in het onderwijs. Doelgroep: Schoolleiders, docenten Wanneer: September 2015 Bestuursgesprekken Bestuurders kunnen bewust of onbewust het leren van een organisatie stimuleren, ondersteunen of juist in de weg zitten. In 2 tot 3 bestuursgesprekken reflecteren bestuurders onder begeleiding van twee experts in de rol van kritische en deskundige vriend hierop. Doelgroep: Bestuurders Catalogus met aanpakken Een online catalogus met goede voorbeelden van aanpakken van andere scholen en besturen, instrumenten en literatuur over onderdelen van de lerende organisatie. bezoeken aan referentiescholen INTRODUCTIE- GESPREK Waar staan we en wat is de ideale situatie? gesprekkenparcours School aan de slag Hebben we doelen (deels) behaald en hoe gaan we verder? Ontwikkelmodel lerende organisatie ZELFEVALUATIE Welke doelen stellen we vast en hoe gaan we die bereiken? bedrijfsbezoeken Tijdens een serie bedrijfsbezoeken leren scholen vanuit de ontwikkelaspecten van en met bedrijven. Doelgroep: Schoolleiders Wanneer: Najaar 2015 Summit School aan Zet De beweging van scholen die zich ontwikkelen naar lerende organisaties staat die dag centraal. Welke lessen kunnen we trekken uit de ervaringen, wat zijn goede voorbeelden en wat is er nodig om de ontwikkelingde komende jaren succesvol voort te zetten? Doelgroep: Besturen, schoolleiders, docenten Wanneer: 19 november 2015 Doelgroep: Besturen, schoolleiders, docenten Teach & Learn Ambitieuze docenten gaan gedurende een schooljaar aan de slag met een eigen verbeteraanpak (interventie) en helpen elkaar verder in het proces om een verandering op hun school teweeg te brengen. Doelgroep: Docenten Wanneer: Schooljaar Lead & Learn Ambitieuze team- en afdelingsleiders reflecteren en werken gedurende een schooljaar aan hun eigen professionalisering. Doelgroep: Team- en afdelingsleiders Wanneer: Schooljaar 2015/2016

5 Een belangrijke vraag die uit een nieuw schoolplan voortvloeit is: wat betekent dit voor het personeel en het personeelsbeleid? Bij een duurzame organisatievernieuwing is het van belang om je personeel te betrekken. - Gertrude Vuijst, hoofd P&O GSG Guido de Brès Meer informatie over het programma/faciliteiten Bezoek onze website Neem contact op met ons secretariaat per mail secretariaat@schoolaanzet.nl of telefonisch Zij brengen u graag in contact met de desbetreffende projectleider. Aanmelden voor het gesprekkenparcours/ faciliteiten Aanmelden kan direct via onze website Voordat u zich committeert aan het volledige gesprekkenparcours, is het mogelijk om in een verkennend gesprek kennis te maken met het thema van de lerende organisatie en de aansluiting bij uw schoolsituatie en leervraag. Aan het eind van het verkennende gesprek kijkt u samen met een kritische vriend naar een passend vervolg. Neem hiervoor contact op met ons secretariaat per mail secretariaat@schoolaanzet.nl of telefonisch Colofon Deze brochure is een uitgave van School aan Zet. Voor vragen over de brochure kunt u contact opnemen met School aan Zet: secretariaat@schoolaanzet.nl / Buiten het downloaden zijn alle rechten op dit product voorbehouden aan: School aan Zet Postbus 556, 2501 CN Den Haag secretariaat@schoolaanzet.nl School aan Zet wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van OC&W en de VO-raad