DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL 'T NESKE BASISSCHOOL DE POORT

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL 'T NESKE BASISSCHOOL DE POORT Locatie : peuterspeelzaal : basisschool Brinnr. : 24EE Plaats : Maastricht Documentnummer : Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 11 november 2010 Datum vaststelling rapport : 2 februari 2011 Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 8

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: voorwaarden van VVE ouders kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen ontwikkeling, zorg en begeleiding kwaliteitszorg doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig ze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk ze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen ze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep 1 t : 12, waarvan 5 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep 2 t : 14, waarvan 4 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep 1-2 a: 17 waarvan 6 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep 1-2 b:17, waarvan 2 doelgroepkleuters Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 8

3 2. HET TOTAALBEELD Peuterspeelzaal t vormt samen met Montessori basisschool een VVE-koppel. Beide zijn gehuisvest in het wijkcombinatiegebouw La Bellettsa, gelegen in de wijk Heugemerveld in Maastricht. Sinds 2002 vormen ze een VVE-koppel, dit mede om in aanmerking te komen voor VVE-gelden van de gemeente Maastricht in de voormalige GOA-buurten. Als voorwaarde daarvoor werd tevens gesteld dat ze het stedelijk gekozen programma moesten aanbieden. stijds was dat KLLOS (kinderen, leerkrachten,leidsters, ouders samen). KLLOS is op de peuterspeelzaal inmiddels vervangen voor Speelplezier (oude versie). Op de basisschool is niet gekozen voor een gecertificeerd programma, maar is, mede uit bronnenboeken voor taal en rekenen, een beredeneerd aanbod ontwikkeld, met wezenlijke kenmerken van de werkwijze van Montessori en ontwikkelingsgericht werken. Alle leraren van de basisschool zijn op deze kenmerken geschoold. Het programma Speelplezier is inmiddels op enkele belangrijke onderdelen veranderd, dan wel aangevuld. leidsters van de peuterspeelzalen hebben na invoering van Speelplezier in 2004 de basismodules gevolgd. leidsters hebben geen professionalisering meer gehad over vernieuwde of nieuwe delen van Speelplezier. peuterspeelzaal maakt deel uit van de Stichting Peuterspeelzaalwerk Maastricht STEPS. rtien zalen zijn een VVE-zaal, elf andere zalen niet. VVE-zalen liggen in de zogenaamde aandachtsbuurten van Maastricht en moeten een intensiever aanbod bieden. Basisschool is één van de vijftien scholen van stichting jongleren, een samenwerkingsstichting voor openbaar en algemeen bijzonder onderwijs in Maastricht. Op zowel de peuterspeelzaal, als de basisschool is het algemene beeld op meerdere aspecten dat er sprake is van voldoende kwaliteit. Dat geldt voor de aspecten aanbod, ouderbetrokkenheid en de kwaliteit van uitvoering van VVE. Op de overige aspecten zijn op meerdere indicatoren verbeteringen gewenst. Dit is vaker het geval bij de peuterspeelzaal dan bij de basisschool. Het gaat dan om de aspecten ontwikkeling, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg en de doorgaande lijn. Omdat de gemeente in deze periode geen prestatieafspraken met de VVE-instellingen heeft gemaakt, kan de inspectie geen oordeel geven over de opbrengsten van het VVE-beleid. 3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 1 nvt A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst - - A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) : Speelplezier : - A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 3 3 A2 groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 nvt A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 2 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 nvt A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor : 2,0 jaar VVE? A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 3 A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 3 3 A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vve-programma) 3 3 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 2 3 Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 3 van 8

4 In de wet Kinderopvang is geregeld dat de GGD als toezichthouder alle geregistreerde kindcentra inspecteert. In Maastricht heeft de gemeente de GGD Zuid-Limburg nog geen opdracht gegeven om de inspecties van de peuterspeelzalen uit te voeren. Omdat de basisvoorwaarden voor de voorschoolse educatie daarom op de peuterspeelzalen ook niet getoetst zijn, heeft de inspectie van het onderwijs deze in het onderzoek betrokken. Aan vrijwel alle condities wordt voldaan. In de dubbele bezetting is op de peuterspeelzaal wel structureel voorzien, op de basisschool niet. Eventuele tijdelijke inzet van stagiaires in de groepen 1-2 zijn vooral van ondersteunende aard in de organisatie, niet de bedoelde dubbele educatieve bezetting van de groep. gemeente heeft als voorwaarde voor VVE-zalen een maximumgroepsgrootte gesteld van 14 kinderen. Daaraan voldoen peuterspeelzaal t in beide groepen. Op dit moment is er geen wachtlijst. Basisschool heeft een algemeen jaarlijks verbeterplan, waarvan scholing van leraren op het gebied van woordenschatdidactiek, taal- en leesstimulering en NT2 ook ten gunste van VVE in de groepen 1-2 komt. Voor de leidsters van de VVE-zalen van STEPS is driemaal per jaar een algemene bijeenkomst waarin onder meer elkaars ervaringen ten aanzien van het gebruik van het programma worden besproken. Die scholing kan nog versterkt worden door aandacht te besteden aan de nieuwste ontwikkelingen binnen Speelplezier. Dit kan mogelijk in samenwerking met de basisschool waarmee de zaal een koppel vormt. Daarnaast kan de Speelplezier-coach van STEPS ook meer zaalspecifiek ingezet worden. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 3 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 3 3 B3 Intake 3 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 3 3 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool 3 3 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 3 B7 Rekening houden met de thuistaal 3 3 basisschool en de peuterspeelzaal kennen in de dagelijkse praktijk en de daaruit voortvloeiende activiteiten zoals het inloopkwartier en ouderochtenden, maar er is daarvoor bij de peuterspeelzaal geen gerichte visie met doelen beschreven. analyse van basisschool van de ouderpopulatie zou als voorbeeld kunnen dienen voor de peuterspeelzaal om de wensen en mogelijkheden van de ouders in beeld te brengen en eigen doelstellingen ten aanzien van ouderbetrokkenheid te formuleren. ouders vinden dat ze voldoende geïnformeerd worden over VVE en betrokken worden bij de VVE-activiteiten, zoals het bezoek aan de schoolbibliotheek. Daarnaast vinden ouders, in het algemeen, dat het personeel makkelijk toegankelijk is voor persoonlijke vragen of gesprekken. systematische informatie over de ontwikkeling van de peuters kan nog versterkt worden. In de huidige situatie krijgen ouders pas een volledig beeld van de ontwikkeling van hun kind bij het overdrachtsgesprek, wanneer het kind naar de basisschool gaat. Naast dit overdrachtsgesprek zou het wenselijk zijn om na plaatsing van de peuter binnen maximaal twee tot vier maanden te starten met een oudergesprek bij alle peuters over de ontwikkeling tot dan toe en dit na een jaar te herhalen. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 3 3 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 3 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 2 3 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol 3 3 C2.2 leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 3 C2.3 leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de 3 3 Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 8

5 persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind 3 3 C2.5 inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 3 3 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar 3 - afgestemd C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling 3 3 uitgevoerd C3.3 leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 3 3 C3.4 leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen 3 3 en verrijken het spelen en werken C3.5 leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag 3 3 (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief 3 3 C3.7 leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen 2 4 Hoewel basisschool geen gebruik maakt van een gecertificeerd VVE-programma, kan ze wel aantonen dat onder het projectmatig aanbod in de groepen 1 en 2 een beredeneerde doorgaande ontwikkelingslijn ligt voor alle relevante ontwikkelingsgebieden. Het aanbod is alleszins planmatig uitgewerkt en biedt voldoende mogelijkheden tot differentiatie. Daarmee is sprake van een integraal aanbod. Peuterspeelzaal t werkt al enkele jaren met het programma Speelplezier. projecten die aangeboden worden zijn opgenomen in een jaarplanning. In dit programma wordt uitgegaan van speel-leerroutines in de grote en in de kleine groep volgens een dagelijks ritme. Zowel in de observaties in de groepen als uit de weekplanningen blijkt dat het programma volgens de aangegeven speel-leerroutines wordt uitgevoerd. vier belangrijke leer- en ontwikkelgebieden komen daarbij evenwichtig aan bod. Van differentiatie in het aanbod bij de peuters, rekening houdend met het ontwikkelingsniveau van de peuter, heeft de inspectie echter te weinig gezien. Door middel van aanbieden, stimuleren, begeleiden en verrijken beoogt Speelplezier de totale ontwikkeling van de kinderen te bevorderen. Dit vraagt van de leidsters en leraren een inspirerende, interveniërende en inlevende rol. ze rol hebben enkele leidsters tijdens de groepsobservaties met verve gedemonstreerd. Er is sprake van een empathische omgang van de leidsters en leraren met de kinderen, waarbij als het nodig is kinderen aangesproken worden op hun gedrag. Door het bieden van echte materialen is de aansluiting bij de belevingswereld van de kinderen optimaal. Zo waren de thema s hoera, een baby en restaurant zowel in de groepsactiviteiten als de inrichting van de lokalen duidelijk aanwezig. afstemming van activiteiten op verschillen in de ontwikkeling van het individuele kind kan in de peuterspeelzaal nog versterkt worden, onder meer door een planmatige splitsing van bijvoorbeeld taalzwakke en taalsterke peuters, of van jongste en oudste peuters. activiteiten in de kleine groep komen nu nog voort uit een circuitmodel, waarin alle peuters op een ander moment dezelfde activiteiten krijgt aangeboden. Daarmee is de toegevoegde waarde van de verschillende activiteiten en de mogelijkheid om per kind tot verbreding of verdieping te komen op basis van de individuele behoefte nog een aandachtspunt. Een belangrijke voorwaarde hiertoe is het hebben van een duidelijk beeld van de ontwikkeling en mogelijk achterblijvende gebieden daarin. wijze waarop de basisschool met planmatige afstemming omgaat, is een voorbeeld voor andere scholen. Per periode van twee maanden wordt op basis van beschikbare observatie- en toetsgegevens voor de verschillende leer- en ontwikkelingsgebieden een thematisch groepsplan opgesteld, waarin naar didactiek, geplande tijd en naar inhoud aangegeven wordt welke leerling in de basisgroep of in een subgroep (zorggroep of plusgroep) onderwijs krijgt. Voor leerlingen met een NT-2 achtergrond is voorzien in een voorschotbenadering woordenschatontwikkeling. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 8

6 D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 2 3 D1.2 begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 2 3 het individuele kind D1.3 evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 3 D1.4 Specifieke aandacht voor de taalontwikkeling 2 3 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden ontwikkeling van de kleuters wordt gevolgd met behulp van de Cito-toetsen voor taal en ordenen en met een woordenschattoets. Cito-toetsen worden tweemaal per jaar in zowel groep 1 als 2 afgenomen. woordenschattoets wordt kort na de instroom in groep 1 en voorts eenmaal per jaar afgenomen. Tevens maakt de basisschool gebruik van het ontwikkelingsvolgmodel jonge kinderen dat tweemaal per jaar wordt ingevuld. Na eerdere opmerkingen van de inspectie over een ontoereikende curatieve zorg, heeft de school nu voor kleuters met een zorgwekkende ontwikkeling ook individuele handelingsplannen. Momenteel worden de peuters alleen gevolgd met het Kinderontwikkelboek (een portfolio) van Speelplezier. Groeiwijzer van Speelplezier is (nog) niet ontwikkeld voor de voorschoolse educatie. In het Kinderontwikkelboek ontstaat gedurende de twee jaar peutertijd, geïllustreerd aan de hand van foto s en anekdotes, uiteindelijk een breed beeld van de brede ontwikkeling van het kind. Pas bij de overgang naar de basisschool kruist de leidster de fase van ontwikkeling aan waarin de peuter zich bevindt. gemeente Maastricht heeft als eis gesteld dat vanaf maart 2011 bij de VVE-peuterspeelzalen aanvullend de Peutertoetsen van het Cito bij de 3-jarigen worden afgenomen. leidsters worden momenteel daarvoor geschoold. Voor het volgen van de brede ontwikkeling van de peuters wordt van de zalen verwacht dat ze op drie momenten gedurende de peuterperiode de ontwikkeling van de kinderen volgen, te weten op het moment dat de kinderen instromen (de beginsituatie), vervolgens de ontwikkeling in beeld brengen als het kind drie jaar is en voordat het kind naar de basisschool gaat. huidige werkwijze volstaat dus niet voor een adequate begeleiding en ondersteuning. Ondersteuning wordt bij de peuters nu nog door externen gegeven, na signalering in een zogenaamd zorgoverleg tussen de leidsters en de verpleegkundige jeugdgezondheidszorg dat zesmaal per jaar naar tevredenheid plaats vindt. leidsters en de leiding van de peuterspeelzaal zeggen negatieve ervaringen te hebben met de inschakeling van bepaalde externe zorgverleners na het zorgoverleg: er wordt niet of te laat gereageerd op een hulpvraag of teruggekoppeld. Het is nog wel eens afhankelijk van de persoonlijke contacten van de leidsters. E Kwaliteitszorg binnen de voor- c.q. vroegschool E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool 3 3 E2 voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 2 E3 voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 2 3 E4 voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties 2 3 verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 3 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken nvt 2 Voor zowel de basisschool als de peuterspeelzaal vormt VVE nog geen specifiek onderdeel van de kwaliteitszorg. basisschool heeft wel een kwaliteitssysteem, maar dat geldt algemeen voor het Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 8

7 gehele onderwijs. VVE wordt daarin niet apart benoemd. peuterspeelzaal heeft geen kwaliteitssysteem. F Doorgaande lijn F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 3 F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool 3 F3 voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht 3 F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 elkaar afgestemd F7 interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar 2 afgestemd doorgaande lijn tussen de peuterspeelzaal en de basisschool is in ontwikkeling. zorgcoördinator onderbouw en de directeur van de basisschool coördineren (respectievelijk de overdracht van kinderen en beheer/organisatie) de onderlinge samenwerking en afstemming. Ten aanzien van de overgang van de peuters naar de basisschool en de warme overdracht is de afstemming geregeld. overdracht vindt plaats tijdens een gesprek tussen leidster, intern begeleider en ouders aan de hand van het Kinderontwikkelboek. Toch is het wenselijk dat leidsters en leraren intensief kennis gaan nemen van elkaars pedagogisch en educatief handelen, de begeleiding en zorg en de ouderbetrokkenheid teneinde te leren met en van elkaar. wil is aanwezig, maar de mogelijkheden zijn volgens de leiding van Peuterspeelzaalwerk STEPS nu nog beperkt. uitbreiding van de werktijd (drie kwartier per dagdeel) wordt door de leidsters nu met name gebruikt voor de voorbereiding van hun dagelijks werk. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 resultaten worden gemeten conform de afspraken - - G2 resultaten zijn van voldoende niveau - - G3 Verlengde kleuterperiode nvt 2 Dit aspect heeft de inspectie niet kunnen beoordelen, omdat de gemeente Maastricht nog geen opbrengstdoelen heeft vastgelegd en daarmee de effecten en bereikte resultaten bij VVE nog niet beschikbaar zijn. basisschool neemt standaard de toetsen Taal voor kleuters (nieuwe versie) en Ordenen tweemaal per leerjaar af. Daarnaast wordt sinds 2005 bij 4-jarigen zes weken na instroom de woordenschattoets van Eduforce en een eerste screening met het ontwikkelingsvolgmodel jonge kinderen afgenomen als 0-meting. school schrijft in haar schoolplan als kenmerk van haar leerlingenpopulatie dat bij de 0-meting van 4-jarigen op de woordenschattoets 30% onder de norm scoort en op het ontwikkelingsvolgmodel 40% onder de norm scoort. Tijdens dit onderzoek waren geen gegevens beschikbaar in hoeverre de school deze ontwikkelingsachterstanden met haar VVE in de groepen 1-2 weet weg te werken of te verminderen. toetsresultaten van de afgelopen twee schooljaren laten het volgende beeld zien van de gemiddelde vaardigheidsscore van de groepen 2 aan het einde van het tweede leerjaar. resultaten voor Taal voor Kleuters liggen in 2009 op de verwachte gemiddelde vaardigheidsscore voor dat moment. In 2010 liggen de resultaten voor taal een half jaar daaronder. Hier mag geen trend uit geconcludeerd worden, omdat in 2010 de vernieuwde versie van de taaltoets is gebruikt, met een andere normering. resultaten voor Ordenen liggen in 2009 en in 2010 rond de verwachte gemiddelde vaardigheidsscore voor dat moment. school heeft zelf nog geen uitsplitsing van de toetsresultaten gemaakt naar wel/geen doelgroepleerling en wel/geen voorschoolse educatie gehad en conclusies getrokken over het specifieke effect van VVE voor de doelgroepleerlingen. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 8

8 Het percentage leerlingen dat in het afgelopen schooljaar in de groepen 1 en 2 een verlenging van de kleuterperiode kreeg, is, gemeten over de afgelopen twee schooljaren, ongeveer 15%. Dit is wat meer dan de 12% dat landelijk gebruikelijk is. Van de scholen wordt een beleid verwacht ten aanzien van de overgang van groep 1 naar groep 2 en van groep 2 naar groep 3 en dat zij argumenten hebben wanneer zij leerlingen een verlengde kleuterperiode geven. Hoewel de school wel een beleid heeft ten aanzien van het versnellen dan wel verrijken ( Beleidsstuk Meer- en hoogbegaafdheid binnen MBS ) verdient het beleid met criteria en procedures ten aanzien van het verlengen van de schoolloopbaan, speciaal voor de jonge leerlingen, nog extra aandacht. 4. VERVOLGAFSPRAKEN inspectie vertrouwt erop dat de peuterspeelzaal en de school de genoemde verbeterpunten in hun planningen voor de komende jaren zullen opnemen en acht specifieke vervolgafspraken op instellingsniveau op dit moment onnodig. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 8