VERSLAG vastgesteld. Prj 235 Uitwerking certificering 1 e Bijeenkomst van voorbereidingscommissie III. Archeologie digitaal

Transcriptie

1 Groningenweg 10 Postbus AK Gouda telefoon VERSLAG vastgesteld Prj 235 Uitwerking certificering 1 e Bijeenkomst van voorbereidingscommissie III Archeologie digitaal Datum : 10 november 2014 Plaats : Gouda, Groningenweg 10 Tijd : tot Samenstelling/afvaardiging voorbereidingscommissie III Voorzitter: Roeland Heuff (SIKB) Schrijver/rapporteur: Mariëlle Rademaker Jan Willem Beestman (ADC Archeoprojecten), namens NVAO Guus Boots (Econsultancy), namens NVAO Willem Schnitger (QLC), Joep Orbons (ArcheoPro), namens VOiA Petra Heeren (Provincie Gelderland), namens IPO/Vakberaad Wendy Deitch, (ADC Archeoprojecten), namens NVvA Ronald Visser (Saxion), vz CAANLFL (CAA Nederland Vlaanderen) Hella Hollander (DANS) Chris Sueur (Buro de Brug), namens VOiA Esther Wieringa (SIKB), secretaris van Centraal College van Deskundigen (CCvD) Archeologie Afwezig: Walter de Koning, (SIKB) directeur Philip Verhagen (VU/Clue) - Archon/AMZ-commissie (afwezig i.v.m. college verplichtingen) Thomas van den Berg (agendalid namens de RCE) Opening en kennismaking Roeland Heuff opent de vergadering en heet iedereen welkom. De aanwezigen geven aan wat hun achtergrond is en namens welke organisatie ze deelnemen aan het overleg. Dit is vermeld achter de naam bovenaan het verslag. Doel, kader en planning van de werkzaamheden Toelichting op het Plan van Aanpak fase 1 t/m 4 en basisdocumenten Esther Wieringa geeft een toelichting op het Plan van Aanpak. De basis voor PvA is de notitie CCvD Archeologie een stap verder. In deze notitie is een onderverdeling gemaakt in een viertal fasen. De eerste fase is nu actueel en behelst de adviesfase, deze duurt tot december en is kaderstellend. In december neemt CCvD een besluit over de drie adviezen van de commissies. Fase 2 is de uitwerking en schrijffase. Hierin worden de beoordelingsrichtlijn(en) en KNA waar nodig herschreven. Fase 3 start met de introductie van de Erfgoedwet per De Erfgoedwet kent een overgangsfase van een jaar waarin de certificering geregeld moet zijn. Fase 4 is de start van de accreditatie fase. OCW heeft ingestemd met de extra termijn (fase 4) voor het behalen van de accreditatie. Vanaf moet certificering een feit zijn. Er is tot 2019 de ruimte om de accreditatie verder vorm te geven. Er zijn 3 commissies. De 1e en 2e commissies houden zich bezig met actoren en spelregels van certificeren. De verslagen hiervan zijn terug te lezen op Commissie 3 richt zich op digitalisering. Roeland geeft aan dat dit traject kansen biedt. Eén discussie die uitgelicht is het digitaal werken want de huidige KNA is heel erg geënt op analoog werken. Door de KNA aan te laten sluiten op zaken op ICT gebied kan de KNA helpen om te innoveren en toekomst bestendig te zijn. Brainstorm wensen/ideeën; Eerste selectie kansen en noodzakelijke verbeterpunten SIKB biedt instrumenten voor eenvoudiger en beter bodembeheer

2 Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer -2- Vraag Voorbereidingscommissie III De vraag die is voorgelegd aan cie III: zijn beide KNA s (Lb en Wb) voldoende toegerust op het digitaal werken? Zo nee, motiveer waar en waarom niet en wat zijn verbeteracties? De discussie wordt gevoerd aan te hand van drie vragen/stellingen: Ontwikkelingen op gebied van ICT die van belang zijn. Knelpunten in het digitaal werken in de KNA. Welke kansen zien we met elkaar? 1 Ontwikkelingen in ICT die van belang zijn Iedereen wordt verzocht ontwikkelingen op een sticker te schrijven en die worden gegroepeerd op de flap. Er worden zes clusters onderscheiden, die hieronder zijn weergegeven. Platform Remote access, toegankelijkheid. Webbased. Virtueel. Semantic web, delen van content niet gebonden aan applicaties of websites. Cloud. Share. Kwaliteit Open data. Data kwaliteit en de controle erop, wie houdt toezicht op volledigheid. Digitale duurzaamheid. 2

3 - 3 - Innovatief 3-data, fotogrammetrie, 3D registratie (inwinning en verwerking). 3D scan presentatie van voorwerpen, daarmee makkelijker uitwisselen met specialisten in andere delen van de wereld. Data overload door werken met 3D. Virtual reality (VR). Digitally born, direct digitaal verzamelen en niet dat weer analoog maken. Beheer en eigendom, bv een kaart met oude data wordt gegeneerd. Open standaard. Direct integratie in infrastructuur. Drones. Robot. Uitwisseling Uitwisselen gegevens, uitwisseling. Loketten wie wisselt uit. Portalen archeologie. Archis3. Systeem verbindingen tussen verschillende systemen (bv XML pakbon die niet ingelezen kan worden). DANS. Aan te veel loketten gegevens aanleveren en niet duurzaam informatie bewaren. Pakbon. Erfgoedwet, wat is opgenomen over duurzame informatie. Geo-component Georefereren. kaart moet zijn voorzien van beschrijvende metadata. GIS Overheid GIS, overheden werken onvoldoende met GIS. Informatie op kaart. Database in archeologie altijd relationeel, moet ook andere datastructuur gekeken worden. GPS registreren van vondsten. Tekenen met GPS. DGPS REF, in Nederland inloggen op basisstation abonnementskosten, in Vlaanderen kan je gratis inloggen op basisstation. Nauwkeurigheid en betrouwbaarheid als metadata meegeven. Elke kaart heeft andere oorsprong met andere kwaliteit, maar hoe nauwkeurig en betrouwbaar is de kaart, schijn betrouwbaarheid. Praktisch Met tablet werken in het veld. In het veld koppelen van foto s aan sporen. Verdwijnen van boeken, analogen informatie. Steeds minder papieren rapporten. Samenvattend: Er wordt geconstateerd dat: - de huidige ontwikkelingen leiden tot direct in veld gegevens digitaal verzamelen en niet achteraf digitaliseren. Daardoor verdwijnen papieren versies van documenten. - de geo-component ruimtelijke component belangrijk is in het werk van de archeologie. - uitwisseling van gegevens via portalen en loketten niet eenduidige is. De boodschap aan het bevoegd gezag is: stem af zodat niet dezelfde gegevens op verschillende plekken aangeleverd moeten worden. - er belangrijke technische ontwikkeling zijn zoals open data en 3D. 3D biedt innovatieve technische mogelijkheden maar zorgt er tevens voor dat er ook op een andere manier met data moet worden omgegaan. Daarnaast zijn er al weer nieuwe innovaties zoals 4D (component tijd). - steeds meer webbased, in de cloud en via remote acces benaderbaar is, overal beschikbaar en daarnaast plaats en tijd onafhankelijk. Wat opvallend is in de discussie dat de hele discussie wordt benaderd vanuit de archeologie en 3

4 - 4 - de techniek. Vanuit andere disciplines zoals bodem wordt steeds meer gekeken vanuit aspect ruimte (RO) en het zaakgericht werken. Wat vraagt dit in de toekomst van archeologische informatie? Dit stelt eisen en zou meegenomen moeten worden in het denken over digitaal werken. Ruimtelijke ordening/omgevingswet, OLO, erfgoedwet, koppelingen Basisregistratie zijn onvoldoende aan bod gekomen, maar zijn wel het kader voor de nieuwe manier van werken. 2 Waarin zie je in de huidige KNA nog belemmeringen om te werken? Iedereen wordt verzocht belemmeringen op een sticker te schrijven en die worden gegroepeerd op de flap. De vraag wordt gesteld moeten we stickers plakken of de KNA doorlopen. Door de KNA door te lopen is het gevaar te denken vanuit de oude richtlijn. De vraag is natuurlijk wel wat kan bij revisie van de KNA eruit of moet aangepast worden. Er worden zes clusters onderscheiden die hieronder zijn weergegeven Praktisch OS09 dagrapport. Hoofdmeetsysteem nap bouten overbrengen, tegenwoordig GPS vaste punten. Analoog rapporten leveren. Parafen zetten. Kaarten en veldtekeningen. Kaart (definitie), maar wordt gewerkt met gis-bestanden. Begrippen. Eisen aan digitale tekening zijn er niet (gebrek). Pakbon/codelijst nog niet compleet. Bouwstenen, vertonen overlap, maar ook inconsistent, graag herontwerpen. 2-d data focus huidige KNA, maar nu ook 3-d. Vector focus huidige KNA (maar kan ook in raster). Nauwkeurigheid eis gebaseerd op analoge tekeningen. Rigide, bv schaalbalk wel of niet relevant. Standaard termijn van 2 jaar voor uitwerken, eerlijker afhankelijk van duur van een project in het veld. Grenzen Combinatie België en Duitsland, waarom niet over grenzen kijken. In Ariadne project wordt wel gekeken naar e-depots in Europa op metadata niveau deze verbinden. Is een ingang voor data. Eén depot Verschillende depots, e-depot, opdrachtgever, DANS, winst te behalen wanneer er een plek zou zijn waar iedereen de data naar toe kan brengen. Digitale uitwisseling niet goed geregeld, gebruik verschillende systemen en informatiebronnen, pakbon moet uitgroeien tot een middel voor digitaal uitwisseling. Eén overdracht. Eisen aanlevering Specialistische rapporten behoeve aandacht bij aanlevering wanneer geen onderdeel van standaardrapport, tabellen aan rapport niet aangeleverd of in gescand. Verschil rapport met waardering (bureauonderzoek en standaardrapport). Lijkt net of bureauonderzoek niet aangeleverd wordt bij RCE. Discrepanties in termijnen voor aanlevering aan e-depot. Onduidelijke terminologie, term onderzoekgegevens wekt verwarring. Overdracht van onderzoeksgegevens beperkt en verwarrend. Kwalitatieve eis aan metadata. KNA is gericht op analoog aanleveren, herinterpretatie oude tekst levert problemen op bij aanlevering. Gegevens vs data Ontwikkelingen ICT gaan snel, niet te veel vastleggen en dicht timmeren. Digitaal als medium vs. digitaal als structuur, gaat erom dat je het niet alleen kan lezen en 4

5 - 5 - inzien, maar dat je er meer mee kan. Pdf is nog geen digitale data. Veel te rapport gericht, steeds minder ruimte voor uitwerking. Tot welke niveau wil je een landelijke dataverzameling. Samenvatting, interpretatie, is er wel behoefte aan de gedetailleerde data. Wie betaalt dit? Hoe omgaan met verschillende belangen? De provincie wil wel alle gegevens beschikbaar stellen voor toekomstig wetenschappelijk onderzoek. Dans geeft aan 3000 databestanden te hebben en dat het rapport de ingang is tot de data. Inspectie is niet toegerust op digitaal werken. Niet ICT Proces vs uitvoering, de KNA is een procesbeschrijving, maar soms uitvoeringsproblemen. Meer verschuiven naar kwaliteit van de output. Actoren KNA stelt geen eisen aan GIS werk (gebrek) een GIS specialist zou bepaalde competenties moeten hebben. Kernfunctie beheer van je data nergens geborgd. Systemen ICT sluiten niet op elkaar aan. Proces IVO begeleiding, soms onmogelijk om te registreren doordat je te maken hebt met beperkingen. Vooraf in PvE aangeven dat er beperkingen zijn. In 2007 bleek digitale onderzoek informatie niet te worden opgeslagen zodat het gedeeld kon worden. Toen is DANS erin gesprongen, duurzaam opslaan van data. In 2015 wil DANS gaan samenwerken met provincies, zodat provincie kan inloggen en een controle slag kan doen. Dan plaatst DANS de informatie in een duurzaam archief in een duurzaam formaat. De vraag wordt gesteld waarom dit nu dan niet van de grond komt. Aangegeven wordt dat controletermijn van de provincie daarin een rol speelt. De aanwezigen geven aan dat er nog veel meer speelt: Gemeente willen rapport en geen verwijzing. Er zijn depots die zeggen dit zijn niet de data die ik verwacht. DANS wil ook naar één loket waar overheden zich organiseren, aanbeveling erfgoedwet op centraal niveau. Samenvattend: Er wordt geconstateerd dat: - het PvE een belemmering (te divers) of kans (indien geharmoniseerd) kan zijn voor digitaal werken. - er veel praktische zaken zijn in de huidige KNA om te verbeteren of aan te passen. Doorloop de KNA nauwkeuring op praktische zaken om die aspecten te verbeteren of aan te passen. - bouwstenen overlap vertonen, maar ook inconsistenties en hiaten vanuit het perspectief van digitaal werken. Herontwerp op dit punt de bouwstenen. - bij de herziening van de KNA voldoende ruimte moet zijn voor toekomstige (digitale) ontwikkelingen. Dit maakt de KNA toekomst besteding. Beperk je niet in de KNA door alles te definiëren naar 2D (platte vlak). - Het verschil tussen digitale documenten en digitale databestanden niet voor iedereen helder is. Maak onderscheid tussen Digitale documenten en digitale databestanden. Maak KNA minder rapport gericht(wel verslaglegging en uitwerking), maar meer gericht op behoud onderliggende data. - Beschikbaarheid van bron documenten, wel afbeelding beschikbaar maar niet de onderliggende data/gegevens beschikbaar. Het overdragen van data is daarmee niet compleet. - Eisen aan deponeren staat vrij beperkt in de KNA. Eisen aan deponeren data en metadata moet verder worden uitgewerkt. Daarnaast wil de commissie III de wens agenderen: Zorg voor één digitaal loket voor het aanleveren en ontsluiten van digitale data. Naast verschillende ICT gerelateerd zaken wil commissie III ook meegeven bij het herzien van de KNA: - hoe omgaan met grenzen tussen landen en aanpalende vakgebieden zoals bouwhistorie. - duidelijker keuze: proceseisen versus uitvoeringseisen. - overweeg kwaliteitseisen aan actoren gis/data-werkzaamheden. 3 welke kansen zien we met elkaar? Iedereen wordt verzocht kansen in ICT op een sticker te schrijven en die worden gegroepeerd 5

6 - 6 - op de flap. Er worden zes clusters onderscheiden die hieronder zijn weergegeven Kwaliteit Betrouwbare kwalitatief goede. Begripsbepaling in KNA kan beter, goed en eenduidig ABR-plus. Kwaliteit. Consistent maken bouwstenen. Kwaliteit in uitwerking. Efficiency. Trusted digital repository duurzaam archief. Open standard. Uitwisseling Uitwisseling. Data delen. Geodata. Samenwerking, pakbon mogelijkheid voor samenwerking. Rapporteren i.p.v. rapport, verplicht stellen rapporteren (uitwerking en interpretatie) maar niet per se in rapport formaat. Digitale data zo regelen dat het bruikbaar is voor wetenschappelijk onderzoek, splitsen diepste vondsten niveau pakbon, bij output lastig dat het alleen op hoofdniveau gesplitst is i.v.m. zoekvraag. Vraag: waarom moeten we dit doen en wie gaat dat betalen? Wat is de maatschappelijke relevantie? PvE, PvA, Selectiebesluit, archiveren. Graag selectiebesluit opnemen. Samenvoegen Archis 1 depot. doelgroep denken, dat bepaald kwaliteit die je moet leveren. Uniformering niet hoe, maar wat. Verlies van data voorkomen. Actoren Opleiding moet veel meer KNA gericht, alleen bij Saxion nu geïntegreerd. Certificeren actoren, maar geen eisen aan gis specialist. KNA Volledig digitaal, KNA digitaal als uitgangspunt. Digitaal als uitgangspunt. Grens met bouwhistorie, waar houd de archeologie op maaiveld? Iets meer integreren, iets erfgoed breder kijken. praktisch Geen papier in het veld. Digitale handtekening. Innovaties Ogen open voor innovaties in digitale techniek, drones. Samenvattend: Er wordt geconstateerd dat een aantal dingen terugkomt: - kansen om kwaliteit van data te verbeteren. - kansen om kwaliteit van uitwisseling te verbeteren door te standaardiseren. - kansen om onduidelijkheden en verschillen te verbeteren door de codelijsten en bouwstenen aan te passen aan digitale kwaliteit en toekomst bestendigheid maken. - kansen om voor onderzoek om data te kunnen delen. - Het PvE is de grootste belemmering voor digitale uitwisseling, want in elk PvE kunnen andere eisen gesteld worden. Het algemeen beeld bij herzien van de KNA dient te zijn: digitaal werken als uitgangspunt. Maar wat is de impact van digitaal als uitgangspunt? Wat moet ernaast nog geregeld worden? 6

7 - 7 - Moeten er voorzieningen getroffen worden wanneer het niet mogelijk is om digitaal te werken? Wil digitaal werken een kans van slagen hebben in de archeologie, dan is het van belang dat er een één digitaal loket is voor het aanleveren en ontsluiten van digitale data. Afsluiting Roeland sluit de bijeenkomst af. Voor de volgende bijeenkomst wordt voorgesteld om verder in te gaan op: - Hoe kunnen we het digitaal werken..als uitgangspunt doorvertalen. - Wat is de impact van digitaal tenzij.? - Wat moet in de KNA worden geregeld? - Moeten er voorzieningen getroffen worden wanneer het niet mogelijk is digitaal te werken? Tevens is het zinvol nog de nodige aandacht te besteden aan de aansluiting van het domein Archeologie op omgevingsontwikkelingen zoals OLO, Basisregistraties, RO, etc. 7