Profielproduct - Begeleider Plan van Aanpak - Paper 1

Transcriptie

1 Profielproduct - Begeleider Plan van Aanpak - Paper 1 Patjoelah Kuin ( ) LIO Kunstgeschiedenis, CKV en Kunst Algemeen Universiteit van Amsterdam

2 Inhoud pag. 1. Aanleiding 2 2. Probleem 3 3. Doelstelling 5 4. Hoofd- en deelvragen 5 5. Onderzoeksmethoden 6 6. Product 8 7. Tijdpad 9 Bibliografie 11 1

3 1. Aanleiding Een school waar iedereen gelijk is, maar niemand hetzelfde. Het Hermann Wesselink College (HWC) is een christelijke school voor tweetalig vwo, gymnasium, atheneum, havo en vmbo-t en is al gedurende 50 jaar een begrip in Amstelveen. De school telt rond de 1550 leerlingen en is opgedeeld in zes teams van elk zo n 250 leerlingen en 25 docenten. Dat maakt het voor leerlingen en docenten overzichtelijk en persoonlijk. Het Hermann Wesselink College heeft de bovenstaande slagzin gekozen, omdat zij willen aangeven oog te willen hebben voor de gelijkwaardigheid van alle leerlingen, maar ook te erkennen dat er verschillen bestaan in belangstelling en aanleg. Leerlingen in alle soorten en maten worden dus geaccepteerd op het HWC, zo ook leerlingen met autismespectrumstoornissen (ASS). Binnen het reguliere onderwijs op het HWC komen er verschillende ASS stoornissen voor, maar de stoornis van Asperger geeft vooral de meeste problemen en dan vooral in de VWO-teams. Het gevolg dat in dit geval het meest ernstig is, is het schoolverzuim van leerlingen met Asperger. Vaak begint dit met een enkel ziekteverzuim, wat zich steeds meer uitbreidt en daardoor zorgelijker wordt. Dit verzuim heeft weer als gevolg dat de leerlingen met Asperger steeds meer achterop raken wat betreft de lesstof. Er worden toetsen gemist en langzamerhand verminderen hierdoor ook de schoolprestaties. Uiteindelijk is het voor de vakdocent een uitdaging om deze leerlingen optimaal te kunnen begeleiden. Aan mij nu de opdracht om hierin te onderzoeken op welke manier de vakdocenten dit het beste kunnen aanpakken. Degene die mij gaat begeleiden op het HWC gedurende deze opdracht (en die tevens de opdrachtgever is van dit onderzoek), is zorgcoördinator Jolanda van Veen. Zij is hoofdverantwoordelijke voor de afdeling begeleiding binnen het HWC en zij heeft het meeste overzicht over het zorgteam en daarnaast de grootste expertise op het gebied van leerlingbegeleiding. Een citaat van de website van de school: Het HWC heeft een gevarieerde en gestructureerde leerlingbegeleiding. Naast het mentoraat kent de school een zogenaamd zorgteam, waar alle leerlingbegeleiders in school deel van uitmaken. De spil van dit zorgteam is de zorgcoördinator, Jolanda van Veen. Alle zorgaanvragen lopen via haar. Een keer per week bespreken de interne leerlingbegeleiders de leerlingen die aangemeld zijn bij het zorgteam. Een keer per 6 weken vindt overleg in het zgn. zorgadviesteam (ZAT) plaats. Tot dat ZAT behoren niet alleen de schoolleiding en interne begeleiders, maar ook de jeugdarts, de leerplichtambtenaar, de schoolmaatschappelijk werkster en iemand van Bureau Jeugdzorg. 2

4 Ik ben ervan overtuigd dat mevrouw van Veen mij optimaal kan begeleiden binnen dit onderzoek en dat zij me de nodige handvatten zal aanreiken om tot een waardevol resultaat te komen. 2. Probleem Het concrete probleem is dat bij VWO leerlingen met de stoornis van Asperger schoolverzuim steeds vaker optreedt. Dit vormt niet alleen een probleem voor de leerlingen zelf, maar ook voor de vakdocenten die hen begeleiden. Daarnaast worden ook klasgenoten uiteindelijk de dupe van dit verzuim, zodra er bijvoorbeeld in groepsverband gewerkt moet worden maar een van de groepsgenoten niet aanwezig is hierdoor. Het probleem is het meest van toepassing binnen de VWO afdeling, waar dit onderzoek zich op zal richten. Binnen deze afdeling is de prestatiedruk natuurlijk enorm hoog, gezien deze veelal intelligente en hardwerkende leerlingen omvat. Deze prestatiedruk kan tevens een oorzaak zijn van het verzuim van de leerlingen. Het verzuim heeft echter weer als gevolg dat de leerlingen achter raken in de lesstof, waar opnieuw vakdocenten en klasgenoten mee geconfronteerd worden. Er zijn meerdere oorzaken die bij de leerling zelf kunnen liggen, vanuit de stoornis van Asperger gezien. Dit is iets waar wel aandacht aan wordt besteed binnen dit onderzoek, maar eigenlijk een vrijwel onveranderbaar punt vanuit de mogelijkheden van de school. De voornaamste oorzaak van het probleem ligt volgens de zorgcoördinator in de begeleiding van deze leerlingen door de vakdocenten. Van daaruit het idee om binnen dit onderzoek te bekijken op welke manier deze begeleiding kan verbeteren. Ik ga samen met de zorgcoördinator overleggen wat nu het concrete plan wordt voor het onderzoek. Het contact met haar verloopt niet zo snel gezien zij het behoorlijk druk heeft, waardoor het hele proces al wat vertraging heeft opgelopen. Ik stuur haar het Plan van Aanpak toe en ik ga met haar in gesprek over de volgende stappen. 1. De eerste stap is het verkennen van literatuur omtrent ASS, met een uiteindelijke focus op de stoornis van Asperger. Ik ga me verdiepen in de achterliggende oorzaken van de stoornis en wat kinderen met deze stoornis anders maakt dan andere kinderen. Welke problematiek ervaren kinderen met Asperger zelf en hoe gaan mensen uit hun omgeving met hen om? Wat maakt voor hen het plannen en organiseren van hun schooltaken zo ingewikkeld? Vervolgens een blik op hoe de begeleiding van leerlingen met Asperger in het middelbaar onderwijs georganiseerd is. Waar bestaat die begeleiding uit en tot waar ligt de verantwoordelijkheid van de middelbare school? Deze eerste stap is voornamelijk 3

5 bedoeld om meer inzicht te krijgen in alle aspecten die bij de stoornis van Asperger van toepassing zijn. Hierin neem ik een divergente blik aan, waarbij ik zoveel mogelijk informatie en teksten op me af wil laten komen. Vervolgens ga ik hieruit een selectie maken van welke literatuur en handvatten ik het meest geschikt acht voor de volgende stappen in het onderzoek. Voorbeelden van literatuur die ik tot nu toe al heb bestudeerd, zijn in te vinden in de bibliografie. 2. De tweede stap binnen het onderzoek is het verkennen van de huidige methoden die op het HWC gebruikt worden voor de begeleiding van leerlingen met Asperger. Blijkbaar bieden deze methoden onvoldoende om de vakdocenten optimaal te kunnen ondersteunen bij de begeleiding van deze leerlingen. Waar bestaat de begeleiding op dit moment dan wel uit? Hierbij rijst bij mij vooral de vraag in hoeverre vakdocenten hierin ondersteund worden vanuit de school: welke middelen/cursussen krijgen zij aangereikt om deze leerlingen te mogen en kunnen begeleiden? Binnen deze stap in het onderzoek leg ik de focus op het verband tussen de aangereikte middelen qua begeleiding vanuit de school en de dagelijkse praktijk die de vakdocenten hanteren. 3. De derde stap uit zich in het verkennen van het probleem zelf, wat zich vormt door gesprekken met betrokkenen. De eerste gesprekken die zullen plaatsvinden zijn met de vakdocenten. Ervaren zij problemen in de begeleiding van leerlingen met Asperger en zo ja, hoe kunnen die problemen het beste omschreven worden? Ik wil aan hen vragen wat zij denken nodig te hebben voor een optimale begeleiding van deze leerlingen. Met de zorgcoördinator ga ik overleggen hoeveel van deze vakdocenten beschikbaar zijn voor interviews. 4. De daarop volgende gesprekken die zullen plaatsvinden, zijn met de VWO leerlingen die de stoornis van Asperger hebben. Samen met de zorgcoördinator ga ik overleggen hoeveel leerlingen met Asperger binnen het VWO aanwezig zijn en wie van hen benaderd (mogen) worden voor deelname aan dit onderzoek. Binnen deze gesprekken ligt de focus op de mening van de leerlingen zelf. Hoe ervaren zij de begeleiding van de vakdocenten en waar zien zij punten voor verbetering? Wat is volgens hen hun eigen bijdrage aan het probleem, als ze deze al ervaren? In mijn optiek zijn deze laatste gesprekken erg waardevol, omdat ik hiermee kan inspelen op de daadwerkelijke behoeftes van de leerlingen. Uiteindelijk is dat hetgeen waar voor je het doet. 4

6 3. Doelstelling De doelstelling is om de vakdocenten een hulpmiddel aan te reiken waardoor zij de leerlingen met Asperger binnen hun klas beter kunnen begeleiden, maar ook om aan de behoeftes van de leerlingen te kunnen voldoen, met als tweede doel om het schoolverzuim te verminderen. Voorgaande stappen uit het onderzoek zullen hier ieder aan bijdragen. Vanuit het literatuuronderzoek en de bestudering van de huidige situatie op het HWC verkrijg ik al veel informatie over de probleemsituatie in al haar facetten. Door vervolgens gesprekken te voeren met zowel vakdocenten als leerlingen met de stoornis van Asperger, wordt empirisch onderzoek verricht naar de situatie in de praktijk. Het uiteindelijke product omvat hierdoor zowel theoretische als praktische elementen die elkaar zullen aanvullen en ondersteunen. 4. Hoofd- en deelvragen Vanuit de analyse en de beschrijving van het probleem, kom ik tot de volgende onderzoeksvraag: Op welke manier kan de vakdocent een leerling met Asperger tijdens de les begeleiden bij het plannen en organiseren van zijn schoolwerk, zodat de leerling minder stress ervaart, zijn schoolprestaties op peil blijven en er minder sprake is van schoolverzuim? Het gaat dus echt om handleidingen voor de docenten in het primaire proces, waarbij de docent goed moet signaleren wanneer problemen zich voortdoen, waarna de docent in actie komt. De uiteenzetting van deelvragen wordt gekenmerkt door het stappenplan waarin het onderzoek uitgevoerd zal worden, zoals in voorgaande probleemanalyse beschreven. Stap 1: 1. Welke problematiek ervaren kinderen met de stoornis van Asperger? 2. Wat maakt voor hen het plannen en organiseren van hun schooltaken zo ingewikkeld? 3. Wat wordt verstaan onder plannen en organiseren? 4. Waar bestaat de begeleiding van leerlingen met Asperger uit en tot waar ligt de verantwoordelijkheid van de middelbare school? 5

7 Stap 2: 1. Op welke manier is de begeleiding van leerlingen met Asperger op het HWC nu georganiseerd? 2. Op welke wijze worden vakdocenten op het HWC voorbereid op het geven van deze begeleiding? 3. Tot waar ligt de verantwoordelijkheid van de vakdocent en wordt deze overgenomen door het zorgteam? 4. Tot waar ligt de verantwoordelijkheid van de school en wordt deze overgenomen door buitenschoolse instanties? Stap 3: 1. Welke problemen ervaren de vakdocenten tijdens de lessen? 2. Waar zien zij zelf punten voor verbetering? 3. Welke middelen zouden zij zelf aangereikt willen krijgen? Stap 4: 1. Welke problemen ervaren leerlingen met Asperger tijdens de lessen? 2. Waar zien zij zelf punten voor verbetering? 3. Welke middelen zouden zij zelf aangereikt willen krijgen? 5. Onderzoeksmethoden Binnen dit onderzoek zullen verschillende onderzoeksmethoden gebruikt worden. Allereerst een literatuuronderzoek naar Asperger als stoornis en op welke wijze leerlingen met deze stoornis nu begeleid worden op het middelbaar onderwijs. Hierin wil ik tevens onderzoeken hoe het HWC hierin wel of niet op aansluit en welke uitgangspunten zij hanteren wat betreft de begeleiding van leerlingen met Asperger. Dit vormt een belangrijke eerste stap binnen het onderzoek, gezien ik hierdoor meer inzicht verkrijg in de eigenschappen en complexiteit van Asperger en welke problematiek deze stoornis in zich draagt. Ik wil hier niet meer dan twee weken de tijd voor nemen, hoewel dit enigszins afhankelijk is van de hoeveelheid literatuur die ik vanuit het HWC aangeboden krijg. Ik ga hier met de zorgcoördinator in overleg. Het is vooral belangrijk dat ik deze fase gebruik om me optimaal in te lichten over de stoornis van Asperger, zodat ik deze informatie kan implementeren binnen de daarop volgende gesprekken. 6

8 De volgende stap binnen dit onderzoek vormt zich namelijk door de gesprekken met de vakdocenten, waarin, zoals in de probleemanalyse beschreven, de focus wordt gelegd op hoe de begeleiding van leerlingen met Asperger nu is en wat de vakdocenten zelf zeggen nodig te hebben ten aanzien van verbetering van deze begeleiding. Met de zorgcoördinator ga ik nog overleggen hoeveel vakdocenten dit gaan worden. Het is in ieder geval duidelijk dat de gesprekken in groepsvorm zullen plaatsvinden, zodat docenten elkaar kunnen aanvullen en stimuleren gedurende het gesprek. Ik hoop hier ook enige discussie mee te ontlokken om te ontdekken in hoeverre er verschillen zijn in de ideeën omtrent de begeleiding van leerlingen met Asperger. De ene vakdocent zal hierin andere behoeften hebben dan de andere vakdocent. Het uiteindelijke product zal echter voor alle vakdocenten in meer of mindere mate van waarde moeten zijn, dus is het handig om de verschillen tussen docenten zichtbaarder te maken. Naar mijn mening is dit tevens een duidelijke en bruikbare onderzoeksmethode, gezien er direct contact is met de doelgroep waarvoor het uiteindelijke product gemaakt wordt. De behoeften van de vakdocenten ten aanzien hiervan, kunnen tevens een plek krijgen binnen de gesprekken. De derde onderzoeksmethode uit zich opnieuw in gesprekken, maar ditmaal met enkele leerlingen uit de VWO die de stoornis van Asperger hebben. Ik tracht hiermee vooral inzicht te krijgen in hoe zij de begeleiding van de vakdocenten ervaren en waar volgens hun de verbeterpunten liggen. Anderzijds wil ik aandacht besteden aan wat zij als echte problemen ervaren gedurende hun schoolcarrière. Opnieuw zullen er verschillen optreden tussen verschillende leerlingen wat betreft behoeftes en problematiek. Juist dit maakt deze gesprekken zo interessant. Een leerling met een stoornis is anders als een leerling zonder een stoornis, maar ook leerlingen die allemaal Asperger hebben zijn niet hetzelfde. Het is belangrijk dit in het achterhoofd te houden gedurende het onderzoek en het een plaats te geven binnen de uiteindelijke verslaglegging. Ook deze laatste onderzoeksmethode biedt mij handvatten om de begeleiding van leerlingen met Asperger volledig te kunnen onderzoeken. Opnieuw wordt door deze gesprekken inzicht geboden in de klassensituatie en hoe contact tussen leerling en docent verloopt. 7

9 6. Product De drie voorgenoemde stappen vormen een degelijk onderzoek waardoor ik uiteindelijk tracht een handleiding te ontwerpen. Deze handleiding kunnen vakdocenten hanteren gedurende het primaire proces. Hierin staat op welke wijze de leerlingen met de stoornis van Asperger het beste begeleid kunnen worden binnen de lessen en welke rol de vakdocent hierin kan en moet spelen. De focus ligt op hoe de leerling geholpen kan worden bij het plannen en organiseren van de schooltaken. Na overleg met mijn Stage Practicum Docent (SPD) Ruben Alexander Schoolopleider Astrid Prins, is besloten dat er een kleine bijeenkomst gepland zal worden voor het presenteren van het product. Hiervoor zullen een aantal vakdocenten, leden van het zorgteam en overige belangstellenden bij aanwezig zijn. Bij die bijeenkomst zal het product direct gepresenteerd worden aan een aantal betrokken vakdocenten die onder de doelgroep vallen van het onderzoek. Zij kunnen vervolgens de theorie daadwerkelijk in de praktijk gaan brengen door de handleiding te hanteren tijdens de begeleiding van leerlingen met Asperger. 8

10 7. Tijdpad Week Datum Activiteit 6 Do Eerste college Profielproduct 7 Di Contact gelegd met zorgcoördinator 8 Voorjaarsvakantie 9 Di Contact gehad met zorgcoördinator 10 Ma Contact gehad met zorgcoördinator Do College profielproduct 11 Wo Contact gehad met zorgcoördinator Do College profielproduct 12 Ma Contact gehad met zorgcoördinator 13 Di Contact gehad met zorgcoördinator Do Deadline Paper 1 14 Do College Profielproduct Literatuuronderzoek Asperger Literatuur vanuit HWC verzamelen en bestuderen 15 Do Deadline Herkansing Paper 1 Gesprekken vakdocenten organiseren 16 Gesprekken vakdocenten houden Gesprekken leerlingen organiseren 9

11 17 Gesprekken leerlingen houden (+ uitloop gesprekken vakdocenten) 18 Meivakantie Analyse van zowel literatuur als gesprekken Ontwerpen van Product 19 Schrijven van Paper 2 aan de hand van onderzoeksmateriaal (+ uitloop gesprekken leerlingen) Ontwerpen van Product 20 Schrijven Paper 2 aan de hand van onderzoeksmateriaal Ontwerpen van Product 21 Schrijven Paper 2 aan de hand van onderzoeksmateriaal Ontwerpen van Product 22 Do Deadline Paper 2 23 Presentatie Product op HWC 24 (uitloop presentatie Product op HWC) 25 Do Deadline Herkansing Paper

12 Bibliografie Endedijk, H., Wennkers, A, Heine, A, Driessen M. (2008). Leerlingen met ASS. Het maken van opdrachten in het voortgezet onderwijs. In Wichers-Bots, J. & Haassen, M. (Red.). (2008). Naar een auti-vriendelijke VO-school: Leerlingen met autisme en open opdrachten, Antwerpen/Apeldoorn: Garant. Gezondheidsraad. (2009). Autismespectrumstoornissen: een leven lang anders. Den Haag: Gezondheidsraad. Huijstee, J. van. (2012) Aspergers zijn eigenlijk gedoemd een leven te leiden als eenling. De Volkskrant. s-zijn-eigenlijk-gedoemd-een-leven-te-leiden-als-eenling.dhtml Bestudeerde websites: