Bijzonder procesdoel 1: herkennen, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens

Transcriptie

1 Procesdoel 3: HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN Bijzonder procesdoel 1: herkennen, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens 1ste leerjaar 2de graad 1.1. Herkennen en verkennen van de mogelijkheden van de mens De mens - psychologisch: nadruk op ontwikkelingspsychologie, verschillen, mogelijkheden (evoluties) opzoeken tussen baby, peuter, kleuter, kind, puber op bv. het vlak van de taal, motorische mogelijkheden, uiten van gevoelens, enz. Mens en cultuur sociologisch: - nagaan welke de interactie is tussen ik en de groep en de groep en ik aan de hand van een reeks uitgangspunten. De groep kan zijn: gezin, familie, vrienden, club, klas, school, gemeente, culturele gemeenschap, land, Europa, wereld, komende generaties. Diverse uitgangspunten kunnen zijn: vriendschap, verantwoorde-lijkheid, wie zorgt voor wie, liefde, behoefte, engagement, enz. (op de ene as de groep, op de andere as het uitgangspunt) 1.2. Ethisch omgaan met de mogelijkheden van de mens Techniek/technologie vs natuur - tegenstelling individuele belangen kostprijs algemene 2 de leerjaar 2de graad 1.1. Herkennen en verkennen van de mogelijkheden van de mens De mens - biologisch: evolutietheorie a.d.h.v. leven en wereldreis van Darwin Mens en Cultuur - wetenschappelijk: zin/onzin IQ-testen (delen uit diverse IQ-testen laten invullen: taal, wiskunde, persoonlijkheid, ruimtelijk inzicht, etc.)) met vraagstelling naar de relativiteit ervan: bv. migrant en taaltest, gebruik en misbruik van testresultaten, IQ en schoolresultaten, erfelijkheid en verwerfbaarheid van IQ 1.2. Ethisch omgaan met de mogelijkheden van de mens Wetenschap en moraal - geneeskunde: nieuwe technieken vs levenskwaliteit

2 volksgezondheid - stuwdammen watervoorziening: zuiver drinkwater vs gedwongen verhuis - zonne-energie vs milieuverontreiniging en uitputting organische brandstoffen - ruimtevaart: dure technologie vs oplossen armoedeprobleem 3 de en 4 de wereld - informatica: computerschool of klassieke school met leerkrachten? - genetisch gemodificeerd goedkoper voedsel vs duurder biologisch geteeld voedsel - blanco cheque voor wetenschappelijk onderzoek? - genetisch onderzoek: - persoonlijke genetische kaart vs privacy, verzekeringswereld, grootmoeder baart kleinkind, keuze jongen meisje - vruchtbaarheidsproblemen, IVF, uitsluiten van erfelijke ziekte, klonen,... - transplantaties met dierlijke organen - welke zijn de maatschappelijke inspanningen voor militair onderzoek vs vredesonderzoek? - zijn de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek voor iedereen of kan het patenteren ervan worden toegelaten? Taal en communicatie Interculturele communicatie: - misverstanden en mogelijkheden - lichaamstaal, gebaren, kledij - beeld (strip, tv,...) - spreektaal - schrijftaal Taal en communicatie Internet: - privacy - misbruik Taal en moderne communicatiemiddelen: - vaktaal en computers (nieuw analfabetisme) - taal en jongerenculturen (freaken, stoned,...) - taal en WWW (chatten en cybercafé) 1ste leerjaar 3de graad 1.1. Herkennen en verkennen van de mogelijkheden van de mens 2 de leerjaar 3de graad 1.1. Herkennen en verkennen van de mogelijkheden van de mens De mens: - biologisch: evolutietheorie Ch. Darwin, Lamarck..., neodarwinisme, sociaal-darwinisme, socio-biologie (Wilson...) - psychologisch: de ethologie vergelijkend onderzoek mens-dier: Paringsgedrag, agressie, territoriumgedrag, domineren,... Nature-nurture debat.

3 Mens en cultuur: - Antropologisch: vergelijkend onderzoek van verschillende culturen/inheemse volkeren (samenlevingsvormen, rolpatronen, bestuursvormen...) Inuit, Azteken, Maya s, Lobivolk,Yanomani, Ethisch omgaan met de mogelijkheden van de mens Techniek/technologie vs. natuur: Op zoek naar grenzen: La guerre du feu over natuur, techniek en liefde; moderne technologie een menselijk project? (virtuele realiteit, I-net, artificiële intelligentie...); technologie en milieu-effecten (genetisch gemanipuleerde gewassen, radioacitief afval...), micromacroparadox in de landbouw (N-Z-problematiek) Mens en cultuur: - sociologisch: de mens als deel van een sociale groep: mechanismen die de groepsidentiteit beïnvloeden: socialisatie, allocatie, rituelen, taal, burgerzin, instellingen die de groepsidentiteit beïnvloeden: de school (heden, verleden en toekomst), vrijzinnig-humanistische organisaties, rechtspraak, leger, politie, politieke organisaties (wijkraad, gemeenteraad, basisgroepen...) - wetenschappelijk: opvattingen over wetenschappelijke kennis in historisch-cultureel perspectief evoluties in de geneeskundige praktijk en de geneeswijzen: mythisch-magische benadering (bezetenheid, duiveluitdrijving...), natuurgeneeswijzen, ontwikkeling van de westerse geneeskunde, ontstaan van de psychiatrie, placeboeffect.... (De wetenschap over de bouw van het heelal) 1.2. Ethisch omgaan met de mogelijkheden van de mens Wetenschap en moraal: Bio-ethiek ethische vragen en antwoorden bij erfelijkheid: erfelijke aandoeningen, GMO s, gentherapie, erfelijkheidsonderzoek, kunstmatige voortplanting, selectieve abortus, draagmoederschap,... Begrenzing van het wetenschappelijk onderzoek: experimenten met foetussen, terminaal zieken, klonen, wapenwedloop... Taal en communicatie: Mogelijkheden en grenzen van de menselijke taal-historische benadering: Arabisch, Grieks, Latijn, Esperanto als wereldtaal, Engels als standaardtaal in de technologie, de wetenschap... Taal en symboliek (totem, vruchtbaarheidssymbolen...) Internet en de informatiekloof Noord-Zuid Kunt en creativiteit: Wat is kunst? Onderscheid tussen kunst, kitsch, kunde en techniek. Kunst als bron van zingeving (Schopenhauer...), kunst om de kunst (O. Wilde...), geëngageerde kunst (Zola, Géricault, Sartre, Camus...) kunst als vlucht (J. Bosch...), kunst als maatschappijkritiek (Sex-pistols), pop-

4 art...) Religie: Zie procesdoel 3 bijzonder procesdoel 3 De mens als religieus wezen (atheïstische religiositeit, immanente / transcendente waarden...) Arbeid: Evolutie van de arbeid-vervreemding of humanisering? Kloof hoog/laaggeschoolden, zinvolle/zinloze arbeid, arbeidsverdeling, rechtvaardige inkomensverdeling, arbeidsdruk, zwart werk, sociale vaardigheid, ploegenarbeid/nachtwerk, verdeling man/vrouw, solliciteren, interimarbeid, jobstudenten...

5 Bijzonder procesdoel 2: herkennen, verkennen en integreren van de grenzen van de mens 1ste leerjaar 2de graad 2.1. Herkennen en verkennen van de grenzen van de mens De mens gesitueerd in verschillende culturen - eigen culturele/religieuze achtergrond toelichten vanuit belangrijke momenten van zijn/haar cultuur Ethisch omgaan met de grenzen van de mens - inlevingsvermogen: Hoe ga je om met mensen die begrensd zijn? (fysiek, cultureel, mentaal, intellectueel, materieel,...) 2 de leerjaar 2de graad 2.1. Herkennen en verkennen van de grenzen van de mens De mens gesitueerd in verschillende culturen - op een occassionele manier confronteren met de verschillende culturen in de klas 2.2. Ethisch omgaan met de grenzen van de mens - omgrenzen van de menselijke cultuur Relativiteit van de eigen/elke cultuur: illustreren aan de hand van diverse voorbeelden: matriarchaat, patriarchaat, gebaren, gezinsstructuren, naamgeving, eetgewoonten, voedseltaboes, polygamie, polyandrie, enz. 1ste leerjaar 3de graad 2.1. Herkennen en verkennen van de grenzen van de mens - de mens gesitueerd in de natuur a) beperkingen als individu: strijd tegen ziekten (aids, dolle koeienziekte, ebola...), mens, natuur en vervreemding, hoe wij doodgaan, zelfdoding... b) beperkingen als groep c) beperkingen als soort: genetische degeneratie, overbevolking, 2 de leerjaar 3de graad 2.1. Herkennen en verkennen van de grenzen van de mens - de mens gesitueerd in de kosmos: Astronomische theorieën (Laplace, Einstein, S. Hawking...); universum en universa, de mens als microkosmos in een macrokosmos. - de mens gesitueerd in verschillende culturen:

6 de mens als zelfvernietiger, draagkracht van de aarde (grondstoffen, ozon,...) 2.2. Ethisch omgaan met de grenzen van de mens: - inlevingsvermogen Erfelijke belasting, vrijheidsbeperking (gevangenis, gesloten instellingen...) - omgrenzen van de menselijke culturen: Inheemse volkeren en culturele minderheden Enculturatie, deculturatie..; westerse/niet westerse waarden (bv. westerse/niet-westerse gemeenschapsdenken), culturele verschillen/ culturele universalia? 2.2. Ehtisch omgaan met de grenzen van de mens: - inlevingsvermogen: Fasen bij terminale patiënten, existentiële angst (doodsangst), falen in een prestatiemaatschappij - omgrenzen van menselijke culturen: Cultureel relativisme, etnocentrisme, eurocentrisme, amerikanisering, multicultureel denken...

7 Bijzonder procesdoel 3: ontdekken van mensenrechten 1ste leerjaar 2de graad 3.1. Herkennen en verkennen van principes en structuren Gelijkheid Gelijkwaardigheid Vrijheid Solidariteit: Aanbrengen van deze begrippen en confronteren met de tegenpool dmv een klasgesprek. Bv. - gelijkheid/gelijkwaardigheid en positieve discriminatie - vrijheid/gebondenheid - vrijheid/verantwoordelijkheid - solidariteit vs (groeps) egoïsme 3.2. Ethisch omgaan met mensenrechten (algemeen advies: positieve effecten benadrukken) Engagement - Al + briefschrijfactie - Adopteren van een kind door de klas (Plan International) - Inpikken op lokale/actuele initiatieven Solidariteit - doelstellingen en werking van bv. Rode Kruis, Halve Maan (o.a. nationaal: gratis bloedinzameling, internationaal: directe hulp bij natuurrampen,...) - acties ten voordele van straatkinderen in Rio of waar dan ook - doelstellingen + werking Oxfam Wereldwinkel (eerlijke handel) 2 de leerjaar 2de graad 3.1. Herkennen en verkennen van principes en structuren Kennismaken met de mensenrechten a.d.h.v. de tekst van de Verklaring van de Mensenrechten 3.2. Ethisch omgaan met mensenrechten Creativiteit Leerlingen confronteren met een aantal problemen waarop ze creatief moeten inspelen om tot een oplossing te komen. - regenwoud: - milieubeweging - oorspronkelijke bevolking, rubbertappers,... - privé bezit vs openbaar bezit van bv. duinen, strand, bos,... - vergrijzing en stijgende kost van de gezondheidszorg - transfers in de sportwereld

8 1ste leerjaar 3de graad 3.1. Herkennen en verkennen van principes en structuren Juridisch cultureel kader: Historiek: ideeën van de Stoa (recht hoort alle mensen toe omdat ze verstand hebben), Magna Charta, Bill of Rights, afschaffing slavernij, Franse revolutie, Rechten van de vrouw, 1948, Rechten van het kind... generaties mensenrechten: burgerrechten en politieke rechten, economische, sociale en culturele rechten, volkerenrechten, Ethisch omgaan met mensenrechten Engagement/solidariteit: Werken aan wereldvrede, vechten tergen armoede, asielzoekers, vluchtelingen... Creativiteit: Oxfam, Amnesty Internaitional, Artsen zonder grenzen, Plan International, Vierde wereldbeweging 2 de leerjaar 3de graad 3.1. Herkennen en verkennen van principes en structuren Juridisch cultureel kader Universaliteit: een westerse en/of universele aangelegenheid? mensenrechten en cultureel relativisme... Probleem van de afdwingbaarheid: universaliteit en soevereiniteit, interventierecht, peacekeeping/peace-enforcing, blauw/groenhelmen) Ethisch omgaan met mensenrechten: Engagemen/solidariteit Opkomen voor recht op privacy, sociale zekerheid, Creativiteit: Human Rights Watch, Amnesty International, Plan International

9 Bijzonder procesdoel 4: beleven van de democratie 1ste leerjaar 2de graad 4.1. Beleven van democratische vaardigheden Overleggen in de praktijk, compromissen sluiten, relativeren van gesloten compromis, kritisch bewustzijn, integriteit, recht van de sterkste vs. de zwakkeren. Het is de bedoeling deze waarden zo concreet mogelijk te beleven door deelname aan allerlei democratische processen in de klas, school, sportclub, wijkraad, thuis,... 2 de leerjaar 2de graad 4.1. Herkennen en verkennen van democratische waarden - Maatschappijvormen, ideologieën en politieke systemen - Samenlevingsvormen - Democratische waarden Al deze begrippen aanbrengen op een zo concreet mogelijke wijze, het liefst op basis van een voorbeeld of een verhaal. 1ste leerjaar 3de graad 4.1. Herkennen en verkennen van democratische waarden Maatschappijvorm, ideologieën en politieke systemen: Wat is democratie? kritische analyse: parlementaire democratie, buitenparlementaire oppositie, republiek, monarchie, invloed van belangengroepen... Samenlevingsvormen: Traditionele samenleving: patriarchale/matriarchale structuur, clanstructuren, palavercultuur, uithuwelijking, theocratie... Democratische waarden: Tolerantie, vrijheid, gelijkheid/gelijkwaardigheid, pluralisme, solidariteit: begripsverklaring + zoeken naar begrenzing. 2 de leerjaar 3de graad 4.1. Herkennen en verkennen van democratische waarden: Maatschapijvorm, ideologieën en politieke systemen Kritisch onderzoek van een aantal ideologieën. Samenlevingsvormen: Pluralistische samenleving: laïciseren, lekenstaat (niet inmenging van kerken in staatsaangelegenheden, niet inmenging van staat in aangelegenheden van de kerken, levensbeschouwelijke autonomie...) Democratische waarden: Filosofische fundering, juridisch kader (grondwet, wetten...), praktische verwezenlijking in de samenleving (sociale zekerheid, gezondheidszorg, onderwijs Beleven van democratische vaardigheden: 4.2. Beleven van democratische vaardigheden:

10 Overleggen: leerlingenraad, scholierenparlement, buurtcomités, jeugdbewegingen Engagement: stemrecht/stemplicht, volksraadpleging, politiek actief zijn... Overleggen: CAO s, vakbonden en andere overlegstructuren (bedrijfsraden...) Relativeren van gesloten compromis: partijtrouw/partijtucht... Kritisch bewustzijn: politieke propaganda, kloof partijdprogramma/ verwezenlijking realiteit...

11 Bijzonder procesdoel 5: oefenen in sociale vaardigheden 1ste leerjaar 2de graad 5.1. Herkennen en verkennen van zelfstandigheid 2 de leerjaar 2de graad 5.1. Herkennen en verkennen van zelfstandigheid Integriteit, rechtvaardigheid, verantwoordelijkheid: aanbrengen van deze begrippen met de tegenpool dmv klasgesprek 5.2. Creatief omgaan met integriteit, rechtvaardigheid, verantwoordelijkheid... - De mens als cultureel wezen in zijn omgang met anderen op microvlak: bv. je lief is zwanger, wat doe je? Je hebt gespijbeld, wat doe je? Beide ouders hebben een verschillnede levensbeschouwing. Wat met de levensbeschouwelijke opvoeding van de kinderen? op mesovlak: bv. De school wordt geplaagd door vandalisme, je weet meer Creatief omgaan met integriteit, rechtvaardigheid, verantwoordelijkheid... Op mesovlak: bv. er is een staking, je gaat niet akkoord, wat doe je? Op macrovlak: bv. Een politicus heeft weet van een ongehoorde stijging van de radioactiviteit, wat moet hij doen? De humanitaire organisatie heeft te weinig middelen voor een noodsituatie. Wie krijgt hulp? (kinderen, vrouwen, mannen, de rijken, de armen,...) 1ste leerjaar 3de graad 5.1. Herkennen, verkennen en intgreren van zelfstandigheid Integriteit, rechtvaardigheid, verantwoordelijkheid 2 de leerjaar 3de graad 5.1. Herkennen, verkennen en integreren van zelfstandigheid: Integriteit, rechtvaardigheid, verantwoordelijkheid 5.2. Creatief omgaan met integriteit, rechtvaardigheid, verantwoordelijkheid, Creatief omgaan met integriteit, rechtvaardigheid, verantwoordelijkheid,...

12 De mens als cultureel wezen in zijn omgang met anderen Omgaan met principes: Ghandi, M.L. King, N. Mandela, Che Guevara... op microniveau (school, werk, vakbond...) op mesoniveau (school, werk, vakbond...) op macroniveau (humanitaire organisaties, politieke partijen...) Omgaan met integriteit: strijd tegen maffia/hormonenmaffia (Van Noppen, verklikken, spieken...) Omgaan met rechtvaardigheid: Chiapa Mexico, eerlijke handel Omgaan met verantwoordelijkheid: zelfstandig wonen