Methodiek Partnerschapsmodel

Transcriptie

1 Methodiek Partnerschapsmodel Erik Jansen HAN SOCIAAL Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Achtergrond In het partnerschapsmodel wordt systematisch toegewerkt naar een gelijkwaardige samenwerking tussen professionals en ouderen als partners. Daartoe in een dialogische werkvorm systematisch nagedacht over de verschillende aspecten en vragen die gelijkwaardige samenwerking met zich meebrengt en mondt dit uit in een geordende set van afspraken ten aanzien van alle aspecten die de beoogde partnerschap met zich meebrengt. Het eindresultaat van de werkvorm leent zich dan ook uitstekend voor een dialogische en interactieve voorbereiding van een samenwerkingsovereenkomst of convenant. De methodiek is ontwikkeld door in het project Krachtig Cliëntperspectief van CSO/Zorgbelang in het kader van het NPO en is gebaseerd op het beschrijvend conceptueel model van Hook (2006) over cliëntparticipatie in de zorg. Het conceptueel model van Hook is in feite het resultaat van een literatuurstudie naar samenwerkingen tussen klinisch professionals en patiënten. Door de conceptuele categorieën uit dat model aan te passen naar een praktisch toepasbaar invulmodel is de betreffende werkvorm verkregen. Deze werkvorm wordt door de betrokken partners samen ingevuld. Eventueel kan gekozen worden voor een opbouw over verschillende sessies waar conform de literatuur over participatie van gemarginaliseerde groepen en emancipatie eerst de partners in eigen groep het model invullen (homogene bijeenkomsten) en vervolgens in dialoog gaan met elkaar over de verschillen en overeenkomsten om van daaruit tot een gezamenlijk model te komen (heterogene bijeenkomst). Een publicatie waarin deze aanpak wordt beschreven is in voorbereiding (zie ook Jansen, Wilbrink, De Wit en Baur, 2012). De methodiek Partnerschapsmodel heeft raakvlakken met zogeheten Value Mapping-methoden. Echter deze invulkaart richt zich specifiek op het vorm geven aan partnerschapsrelaties. 2 Methodiek De methodiek van het partnerschapsmodel bestaat uit een werkvorm waarin een zogeheten Partnerschapskaart wordt ingevuld. Deze partnerschapskaart dient als dialogisch format voor de bespreking en invulling van de samenwerking tussen clienten, patiënten of burgers, professionals, onderzoekers en beleidsmakers om tot een werkbare model van samenwerking als partnerschap te komen. Toepassing in afwijkende situaties is ook mogelijk, maar vereist mogelijk wel flexibel omspringen met de stappen al naar gelang wat de mogelijkheden zijn in de eigen situatie. 1

2 De werkvorm is dialogisch en praktisch en bestaat uit 5 stappen, waarbij je van rechts naar links de partnerschapskaart invult met een (gemengde) groep deelnemers. Bij veel tijd kun je elke stap apart invullen, bij weinig tijd kun je stap 1 eerst doen en vervolgens stappen 2, 3, en 4 samen nemen, en tenslotte stap 5 om de acties te bepalen of zelfs die nog apart. Stap 5 maakte geen deel uit van de eerste versie van de Partnerschapskaart, maar is later toegevoegd om het praktische karakter van de werkwijze te versterken: je loopt anders het risico dan deelnemers met een en nu? gevoel achterblijven. Er wordt naar gestreefd om eerst overeenstemming te bereiken over welke waarden je stelt, en wanneer je over succesvolle samenwerking kunt spreken. Zodra je deze waarden hebt bepaald kun je gaan bepalen hoe je daarin samenwerkt in termen van de onderlinge relaties en de eisen die daarvoor gesteld worden aan het handelen en de vaardigheden van de partners. Je zult dan ook moeten formuleren welke voorwaarden er worden gesteld om het vereiste handelen te kunnen uitvoeren en om de relaties te onderhouden. Het geheel wordt afgemaakt met het vast stellen van de individuele acties, groepsacties en acties van anderen. Houd bij alle stappen in de gaten dat: Het gaat om dialoog Het gaat om wederkerigheid Deelnemers elkaar helpen om actief deel te nemen Verschillende partners best verschillende waarden kunnen hebben. De vraag is hoe creëer je een win-win situatie. Het materiaal (invulkaart op A3-formaat) is vrij beschikbaar (zie contactgegevens). Begeleiding in de toepassing is op aanvraag mogelijk. Een publicatie is in voorbereiding. 2

3 3

4 3 Draaiboek voor een sessie Hieronder staat een mogelijk werkschema voor een bijeenkomst met de partnerschapskaart. Tijdsschema Opening en uitleg 15 min. Welkom en introductie werkwijze door facilitator: - Werkwijze invulkaart partnerschap - Dataverzameling --> onderzoek over aanpak - 5 geboden voor democratische dialoog 45 min. Opdracht 1: Stap 1 van invulkaart subgroepen, mensen van hetzelfde netwerk uit elkaar - Instructie: Ga met elkaar in gesprek rondom de vraag wanneer de samenwerking voor jullie geslaagd is. Ga daarbij uit van de ideale situatie, je wensdroom, los van de werkelijke situatie of van beren op de weg. - Iemand noteert dit op het invulblad. Invullen rechterkolom Invulkaart (Stap 1) door facilitator min Tussentijdse terugkoppeling (plenair): Welke waarden worden genoemd? 60 min Opdracht 2: Stappen 2, 3, en 4 van invulmodel subgroepen, mensen uit hezelfde team/dezelfde organisatie uit elkaar - Ga uit van de plenair genoemde waarden - Bedenk hoe in het licht van die waarden je ideale samenwerking met onderzoekers en professionals eruit ziet. - Benoem wat er moet gebeuren om dat tot stand te brengen door respectievelijk 2, 3, en 4 in te vullen. - Laat je inspireren door documenten, instrumenten, procedures, etc maar ook competenties van specifieke personen die je helpen binnen je eigen netwerk. Invullen overige kolommen invulkaart 15 min Pauze min Plenair bespreken van de bevindingen van de groepen Stap voor stap worden de verschillende blokken uit het schema besproken Gezamenlijk invullen van Stap 5 van invulmodel (dit kan ook in een subgroepsronde) min Gezamenlijk opstellen definitieve versie Samenwerkingsmodel Plenair wordt besloten wat er in de blokjes van de definitieve versie moet komen te staan. NB: Tijdsaanduidingen zijn indicatief uitgaande van een ter beschikking staand dagdeel Benodigd materiaal: Beamer en scherm Invulvellen Samenwerkingsmodel (uitprinten in kleur op A3 of groter) Handouts Vijf geboden voor democratische dialoog (zie onder) Voorbereiding: Invulvellen meenemen Lege versie op powerpoint om in te vullen tijdens plenaire bespreking 4

5 Follow-up: Uitwerken samenwerkingsmodel en eventueel omzetten naar een tekst voor een samenwerkingsovereenkomst of convenant. Instructie facilitators van de subgroepen: - Het gaat om het inhoudelijke gesprek, maar er moet wel naar concrete stellingen of statements toe worden gewerkt. De vraag die daarbij helpt is: Hoe gaan we dit nu op de kaart invullen? - Let op dat deelnemers zich niet verliezen in of blijven hangen bij specificiteiten uit het eigen netwerk, maar dat toegewerkt wordt naar algemene kenmerken of uitspraken. Dit kun je doen door te vragen: hoe zou het specifieke vertaald kunnen worden naar een ander netwerk? Verder gelden de volgende algemene klimaatregels voor de basishouding van de facilitator (conceptopsomming): - Vraag om verduidelijking als je vermoedt dat zaken onduidelijk zijn; - Stimuleer zo concreet mogelijke bewoordingen; - Wees constructief als je commentaar geeft; - Bewaak de (psychologische) veiligheid: sta niet toe dat mensen geagiteerd of cynisch naar elkaar reageren; - Respecteer de mening van de deelnemer; - Vermijd een veroordelende sfeer; - Stimuleer de dialoog (luisteren naar elkaar) en vermijd discussie (elkaar overtuigen) - Als er teveel emotie bij komt kijken: de emotie neutraliseren - Positief labelen van gedrag: boosheid van een deelnemer weerspiegelt juist betrokkenheid - Zorg voor een klimaat waarbinnen iedereen het idee heeft dat hij er iets van opsteekt - Wees ondersteunend en houd je inhoudelijk zo mogelijk afzijdig. 5

6 Vijf geboden voor Democratische Dialoog (naar Gustavsen, 1992, in Heller, 2003) 1. Je bent welkom mee te doen als je vindt dat het je aangaat. 2. Aanwezigheid alleen is dan niet genoeg. Je dient actief deel te nemen. 3. Je brengt eigen ideeën in, en helpt anderen hun ideeën in te brengen. 4. Je accepteert dat anderen betere argumenten kunnen hebben. 5. Je streeft naar overeenstemming die de basis vormt voor praktische acties. 6

7 4. Literatuur Hook, M.L. (2006). Partnering with patients: a concept ready for action. Journal of Advanced Nursing, 56, Heller, F. (2003). Participation and power: a critical assessment. Applied Psychology: an international review, 52, Jansen, E., Wilbrink, N., De Wit, M., & Baur, V. (2012). Participatie als partnerschap: Krachtig Cliëntperspectief in het NPO. Projectrapportage, ZonMW. Jansen, E., Baur, V.,Wit de, M., Wilbrink, N., & Abma, T. (submitted). Codesigning cooperation: action research and dialogue as a pathway for older people`s participation in health care reform.