HET LANDSCHAP VAN DE KEMPEN
|
|
- Tobias Kuipersё
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 HET LANDSCHAP VAN DE KEMPEN I. Inleiding ontstaan van het landschap : ---> tal van processen ---> voor begrijpen is inzicht nodig in het geheel drie belangrijke facetten : ---> de ondergrond - het substraat = produkt van gebeurtenissen in het verleden ---> begrip geologische tijd ---> de landschapsvormende processen - de oppervlakte = verantwoordelijk voor de reliëfvormen = bepaald door een beperkt aantal belangrijke factoren : - klimaat - weer : temperatuur en neerslag; verwering; erosie en sedimentatie - processen in de aardkorst : gebergtevorming en breuken - substraat : erosiegevoeligheid (klei, zand, kalksteen; zandsteen; graniet...) - tijd ---> het leven op aarde onder de vorm van plant, dier en mens = een belangrijke landschapsbeïnvloedende factor. II. de voornaamste ingrediënten voor de Kempen 1. De geologie : 20 miljoen jaar geschiedenis De geologische geschiedenis van de reliëfbepalende afzettingen in Kempen is "jong" geologische indeling : - Paleozoïcum : > 245 miljoen jaar - Mesozoïcum : miljoen jaar - Cenozoïcum : < 65 miljoen jaar --> het Cenozoïcum : - Tertiair : 65-2 miljoen jaar - Kwartair : < 2 miljoen jaar De geologische geschiedenis van België is zeer oud; ook in de Kempense ondergrond oude gesteenten (vb. steenkoollagen; dinantiaan-kalksteen in Loenhout) maar : deze beïnvloeden het reliëf niet. fase 1 : de zee trekt zich langzaam terug (20 miljoen tot 2 miljoen jaar geleden) waarneming : rivierlopen in Midden-België aantonen : regressie naar het noordoosten gevolg : erosie in zuiden, sedimentatie in de terugtrekkende zee welke sedimenten : ---> zand en klei
2 --> kleiafzettingen : klei van Boom : zeer dik pakket (ca 30 miljoen jaar terug) klei van Oevel : dunne laag kleien van de Kempen (ca 2-1 miljoen jaar) --> zandafzettingen : zand van Diest zand van Kasterlee zand van Poederlee zand van Antwerpen kenmerk: - kwartsrijk (verklaring) - glauconiethoudend (Fe-Mg-K-silicaat slaat neer in zout water; lost terug op en geeft ijzerkorsten) uit welke rivieren : rivieren van Midden-België --> relatie met Maas in oosten --> in het oosten van de Kempen een ander sediment kenmerken : wit kwartszand (zand van Mol, plioceen (1-5 miljoen jaar en kwartair) bron : Moezel-Maas delta; aanvoer vanuit lage Ardennen-Vogezen warm klimaat; sterke verwering; uitloging lignietlaag : extra uitloging en ophouden van ijzer (wit zand onder "sprietlaag") later (Kwartair) : Rijndelta (Lommels zand) dus : - mariene afzettingen in westen - rivierafzettingen in oosten - mariene afzettingen van Diestiaan --> zandbanken - kleien van de Kempen --> waddenzee met delta in O (vgl. met huidige Rijndelta en Waddenzee) fase 2 : een lange tijd van erosie breekt aan : het Kwartair (2 miljoen jaar tot jaar geleden) waarneming : - rivierlopen veranderen (Netebekken) - ontstaan van waterscheiding in noorden en oosten. verklaring voor erosie: --> de ijstijden : opeenvolging van warme en koude perioden (nooit ijs, wel koude) --> reliëfomkering : - Vlaamse Vallei : diepe zeegeul vanaf westen; wordt uitgeschuurd in voorlaatste ijstijd, opgevuld in laatste; tapt alle rivieren aan, waarvan later alleen het oude Denderdal (nu Schelde-doorbraak) terug geactiveerd wordt - verschil in sediment (fijn zand; klei; grof zand) - zandbanken worden zandsteenheuvels hoe belangrijk was deze erosie? Heist-op-den-Berg : 40 m; Kempense heuvelrug: 30 m; Beerse: 30 m; Netevallei: 15 m --> ruim 15 m is het landschap verlaagd. 2. Het landschap in een definitieve vorm tijdens de laatste ijstijd : sneeuw, wind en water boetseren het reliëf. ( jaar tot jaar geleden) kenmerken van een ijstijd - klimaat : afkoeling --> subpolair - ijskap groeit en zeespiegel daalt - in Kempen : vegetatie verschraalt --> boomloos - windrichting draait naar N.
3 in de ijstijd onderscheiden we twee fasen : a. erosie : door daling watertafel, schrale vegetatie, sneeuwsmelt in lente --> uitdiepen valleien --> afvlakken reliëf b. accumulatie : - rivieren "verstikken" in eigen puin dat komt van interfluvia - windwerking wordt belangrijk ---> dekzand ---> loessleem = nieuwe sedimenten van elders gevolg : windwerking is over ganse oppervlakte : microreliëf op interfluvia Het systeem van zand in N en leem in Z is te eenvoudig!! ---> relatie zand en bron : alluviale vlaktes ---> loess verder van bron : als vegetatie dan bewaard. c. het laatglaciaal ( BP) kenmerken : - de grote koude is voorbij; de ijskap in Europa smelt geleidelijk af - de wind draait naar het ZW - na korte een klimaatsverbetering met dennenbossen, maar het wordt plots terug koud (Jonge Dryas) - watertafel staat nog laag --> insnijding rivieren (vooral in Alleröd) - verstuivingen : zand uit alluviale vlaktes wordt op interfluvia als duinen afgezet voorbeelden : Kalmthoutse Heide; Netevallei (Geel-Bel); heuvelrug Herentals- Kasterlee gevolg : een warrig duinreliëf op de vlakke interfluvia met lage ruggen en deflatiekommen (duinpannes) 3. Het Holoceen : het landschap fossiliseert ( jaar geleden tot nu) kenmerken van het Holoceen : - klimaatsverbetering : afsmelten van ijskap - het bos komt terug : dennen - gemengd loofwoud - het grondwater stijgt --> valleien en duinpannes vervenen --> laagveen en hoogveenvorming vangt aan - bodemvorming : ijzerpodzol bedekt het ganse landschap 4. De mens koloniseert het landschap van jagers tot middeleeuwse landbouwers eerste belangrijke kolonisatie = Romeins Merovingers --> rustperiode maar Middeleeuwen : belangrijke kolonisatie cfr. ontwikkelingslanden : ontbossing : hout voor bouw, verwarming, rooien bos voor landbouw (roofbouw, brandcultuur)
4 zandgrond is onvruchtbaar --> vlug uitgeput --> verdere ontbossing--> gevolg : rond ca is het bos nagenoeg verdwenen. tekst uit ca 1055 van de hand van kloosterling van de abdij van Sint-Truiden : "... in Taxandria ligt Campania, bestaande uit ver uitgestrekte vlakten, die door de hitte van de zon verschroeid zijn en helemaal ongeschikt voor enig menselijk ondernemen. De streek is vol holen en schuilplaatsen van struikrovers die met hun ver dragend en scherp zicht over de kale vlakten, de vreemde reizigers zeer gemakkelijk in het oog krijgen..." --> de Kempen was toen nagenoeg volledig ontbost, met uitzondering van enkele jachtwaranden (vb. Grooten Hout Bos) Maar : Kempense zandgrond = arme grond Middeleeuwen nog geen kunstmest in leemstreek : drieslagstelsel in Kempen : grotere braakperiode nog onvoldoende --> andere bemestingstechnieken ---> potstal het potstalsysteem : - heideplaggen worden gemengd met dierlijk mest - mest wordt op akkers gevoerd gevolg : heide werd onderdeel van economisch systeem landschappelijke gevolgen : 1. Heide geeft heel zure humus --> afbraak van ijzerpodzol tot humus-ijzerpodzol met ijzerkorst - -> ontstaan van vennen 2. Heide biedt minder bescherming dan bos: --> middeleeuwse verstuivingen --> historische duinen : landduinen 3. Relatief grote behoefte aan heide t.o.v. akkerland --> verspreide woonkernen tussen uitgestrekte heidevlakten 4. Heideplaggen bevatten ook zand --> ophoging akkerland tot esgronden (dikke zwarte humuslaag tot 1m dik --> oude akkergebieden liggen hoger dan omgeving) Het heidelandschap is door de Kempense middeleeuwse mens gevormd en in stand gehouden. Omwille van de intense reliëfverschillen biedt het sterke vegetatieverschillen en een rijke fauna en flora. Bovendien stonden rond de akkerperceeltjes en weilanden vaak houtkanten met een drieledige functie : vee binnen- of buiten houden; sprokkelhout verzorgen; winderosie tegen gaan. de alluviale vlakten en hoogveengebieden Het veen in de alluviale vlakten en in de uitgestrekte depressies op de interfluvia wordt ontgonnen. Hierin hadden de kloosters vaak een belangrijke rol vb. Essen-Kalmthout : Tongerlo Hulshout : de heren de Merode Heel beperkte ijzerertsontginning sedert de Belgische onafhankelijkheid Herbebossingsprojecten van Oostenrijkers en Fransen hebben slechts een beperkt succes; aangewezen boom is de den (reden : lokale weerstand). wet van 25 maart 1847 op woeste gronden - afgekondigd na hongerwinters
5 - ontstaan van grootgrondbezit en massale bebossing met dennen reden : houtproductie; cijnskiesrecht - algehele bebossing duurt ca. 100 jaar. gevolg : - totale verandering van uitzicht Kempens landschap --> den, een boom die reeds jaar afwezig was, komt terug. - met den doet ook populier zijn intrede (in vochtige delen) de Kempense kanalen leiden de industrialisatie in doel : - verbinding Luik met Antwerpen (los van Nederland) - vloeibeemden en wateringen ter ontginning van de Kempen (Lommel/ Mol) : grasland, populieren - lokalisatie voor industrie op basis van eigen grondstoffen (klei, wit zand) en non ferro. gevolg : ontstaan van industriële cités in de heide. de twintigste eeuw 1. een grootschalige landbouwontginning doel : - verhogen landbouwoppervlakte - verhogen rendement methode : - drainage (uitdiepen en rechttrekken rivieren en grachten (Antwerpse Kempen is een nat gebied) - grondverbetering (egalisatie; diepploegen; aanvoer van afval uit steden) - ruilverkaveling (Zegge) nu bio-industrie; sterke homogenisering in culturen 2. grootschalige industrialisatie met uitbouw van nieuwe industrieterreinen en transportinfrastructuur 3. grootschalige woninguitbreiding --> lintbebouwing (van oudsher langgerekte dorpskernen langs alluviale vlakten gevolg : op 100 jaar is het landschap volledig van aanschijn veranderd Roger Haest
De kracht van het water pracht van de vallei meer dan jaar landschapsdynamiek in de Dijlevallei
De kracht van het water pracht van de vallei meer dan 10.000 jaar landschapsdynamiek in de Dijlevallei Gert Verstraeten Afdeling Geografie en Toerisme, Departement Aard- en Omgevingswetenschappen, KU Leuven
Nadere informatieLANDSCHAPSANALYSE. 3: Landschapsvormen Hoog-Nederland. Sabine Geerlings Academie van Bouwkunst - 27 aprii. 27 september 2013 Academie van Bouwkunst
LANDSCHAPSANALYSE 3: Landschapsvormen Hoog-Nederland 27 september 2013 Academie van Bouwkunst Sabine Geerlings Academie van Bouwkunst - 27 aprii Onderwerpen 1. Rivierenlandschap 2. Zandlandschap 3. Krijt-
Nadere informatieFysisch milieu. Cursus natuurgids
Fysisch milieu Cursus natuurgids 1 Inhoud 1 Beknopte initiatie in enkele abiotische processen 2 Landschapsvorming in Vlaanderen 3 Bodems 2 1 Abiotische processen 1 Abiotische processen vaststellingen Lithosfeer:vast
Nadere informatie96-(224) 2.0 LOSSE GESTEENTEN
96-(224) 2.0 LOSSE GESTEENTEN Grondboor en Hamer, jrg. 43, no. 5/6, p. 225-227, 3 fig., november 1989 AFZETTINGEN VAN RIJN EN MAAS IN LIMBURG W.M. Felder* In de loop van het Mioceen, 10 tot 7 miljoenn
Nadere informatieIJstijden. Blauw = tussenijstijd Rose = ijstijd
IJstijden Blauw = tussenijstijd Rose = ijstijd IJstijden Glaciaal tijdens het pleistoceen 2.500.000-100.000 jaar geleden 1. ijs duwt de bodem naast en voor zich om hoog en zo ontstonden stuwwalen. 2. ijs
Nadere informatieLandschap valoriseren: de. Bas Van der Veken
Landschap valoriseren: de Kempen als kapitaal Bas Van der Veken In bovengenoemde landstreek (nl. Taxandria) ligt Campania (Kempen), bestaande in ver uitgestrekte vlakten, die door de hitte van de zon verschroeid
Nadere informatieVragen over landschappen die we gaan behandelen
Landschappen Vragen over landschappen die we gaan behandelen Wat zijn landschappen? Waar komen ze voor? Hoe zien ze er uit? Welke informatie geven ze? Hoe zijn ze ontstaan? Wat is landschap? Dit? Kerk
Nadere informatieFysisch milieu. Cursus natuurgids
Fysisch milieu Cursus natuurgids 1 Inhoud 1 Beknopte initiatie in enkele abiotische processen 2 Landschapsvorming in Vlaanderen 3 Bodems Fysisch milieu Cursus Natuurgids 2 vaststellingen Lithosfeer:
Nadere informatieRoestig land. De Wijstgronden
Roestig land De Wijstgronden Verslag van de lezing en excursie van Professor R. T. van Balen en Nico Ettema voor de Werkgroep Geologie en Landschap. Bedafse Bergen, Uden. 10.00-1600 uur. Een mooie herfstdag.
Nadere informatieDe geomorfologie in het gebied wordt voor een belangrijk deel bepaald door de stuwwalvorming tijdens de Saale-ijstijd (afbeelding I.1).
De geomorfologie in het gebied wordt voor een belangrijk deel bepaald door de stuwwalvorming tijdens de Saale-ijstijd (afbeelding I.1). Afbeelding I.1. Vorming stuwwal Nijmegen en stuwwal Reichswald Zandige
Nadere informatieWerkstuk Aardrijkskunde Loonse en Drunense duinen
Werkstuk Aardrijkskunde Loonse en Drunense d Werkstuk door een scholier 1890 woorden 30 oktober 2004 7 79 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde De Loonse en Drunense D A. Tot welk landschapstype behoort het
Nadere informatie15/03/2016. Fysisch milieu. Cursus natuurgids. Inhoud. 1 Beknopte initiatie in enkele abiotische processen 2 Landschapsvorming in Vlaanderen 3 Bodems
Fysisch milieu Cursus natuurgids 1 Inhoud 1 Beknopte initiatie in enkele abiotische processen 2 Landschapsvorming in Vlaanderen 3 Bodems 2 1 Tektoniek: de aardkorst beweegt platen bewegen uit elkaar Alfred
Nadere informatieVossekotstraat Keet Tielrode
ROUTEBESCHRIJVING Hieronder worden alle punten die jullie passeren, opgesomd. Zij staan niet in de juiste volgorde, het is aan jullie om de beste en kortste route uit te stippelen met behulp van bijgevoegde
Nadere informatieWoordenschat les 8.1. Vervuilde grond?
Woordenschat les 8.1 Vervuilde grond? Afgraven en de afgraving Afgraven is de grond of aarde weghalen door te graven. De afgraving is de plaats waar de grond wordt weggenomen. Boren We boren een gat in
Nadere informatieGeschiedenis van de duinen
Geschiedenis van de duinen Bijna de hele Nederlandse kust bestaat uit duinen. We weten hier niet beter, dan dat dat heel normaal is. Toch is dat niet zo. De kust van Frankrijk, Spanje en Portugal bijvoorbeeld
Nadere informatieRING ZUID GRONINGEN HAALBAAR DANKZIJ COMBINATIE HEREPOORT
dia 1 RING ZUID GRONINGEN HAALBAAR DANKZIJ COMBINATIE HEREPOORT Helperzoomtunnel Jan Pieter Schuitemaker Helperzomtunnel dia 3 Geologie Noordoost Nederland GEOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN WAAR WE IN DE GEOTECHNIEK
Nadere informatieGrond of aarde weghalen door te graven. Graven is een gat in de grond maken. De plaats waar de grond wordt weggenomen.
Les 1 De bodemverontreiniging. afgraven Grond of aarde weghalen door te graven. Graven is een gat in de grond maken. De afgraving De plaats waar de grond wordt weggenomen. De bodemverontreiniging De grond
Nadere informatieVerslag geologie excursie ochtend van 4 september.
Verslag geologie excursie ochtend van 4 september. Verslaggever: Rinus Coesel Locaties van de excursie: Met eigen vervoer hebben wij onder leiding van Hans de Jong de volgende locaties bezocht: Nr Locatie
Nadere informatie6,7. Paragraaf 1, Hoe is het Nederlandse landschap ontstaan. Samenvatting door een scholier 835 woorden 10 januari keer beoordeeld
Samenvatting door een scholier 835 woorden 10 januari 2005 6,7 63 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Hoofdstuk 8, Landschappen. Paragraaf 1, Hoe is het Nederlandse landschap ontstaan. 1. Landschap: Het
Nadere informatieKlimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/
Nadere informatieHet gebied Begrenzing
Cursus Reitdiep Het gebied Begrenzing -In het Oosten: de lijn Westerdijkshorn Wolddijk - Noorderhogebrug -In het Westen: de lijn Zuurdijk Lammerburen - Balmahuizen -In het Noorden: de lijn Onderwierum
Nadere informatieOp welke ondergrond leven wij in Pijnacker Noord?
Op welke ondergrond leven wij in Pijnacker Noord? De ondergrond van Pijnacker-Noord heeft in de loop der tijden veel veranderingen ondergaan. Deze veranderingen worden hieronder beschreven (vgl. Figuur
Nadere informatieMysteries van het Rijnland. Gilles Erkens e.a.
Mysteries van het Rijnland Gilles Erkens e.a. Inleiding Onderzoekspartners Hoffmann Van der Meulen Dambeck Inleiding de Rijn-Maas delta Problemen in de Rijndelta Bodemdaling Zeespiegelstijging Afvoer bij
Nadere informatieCursus landschapsgeschiedenis. De ontstaans- en bewoningsgeschiedenis van Appelscha
Cursus landschapsgeschiedenis De ontstaans- en bewoningsgeschiedenis van Appelscha Programma van de cursus 02-04 09-04 16-04 23-04 Ontstaansgeschiedenis Dorpsgeschiedenis Veldnamen Natuur 11-04 25-04 Fietsexcursie
Nadere informatieSpanningen en ecologische problemen binnen regio s 11
Geogenie p. 76-83 Atlas p.... Spanningen en ecologische problemen binnen regio s 5.. Amazoniië,, van werelldwiijjd bellang 1. De ecologie van het regenwoud Noteer met behulp van je atlas de jaarlijkse
Nadere informatieBerg en kroute reub 6,6 km
Berg en Breukroute 6,6 km Een wandelroute die Berg en Breukroute heet en niet in Zuid- Limburg of de Ardennen ligt? Dat klinkt u wellicht vreemd in de oren. Tenminste, als u nog niet bekend bent met de
Nadere informatieLesbrief BIJZONDERE SCHATTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO BIJZONDERE SCHATTEN De haven van Rotterdam wordt te klein. Voor de in- en uitvoer van goederen is meer ruimte nodig in de haven. Daarom komt er een uitbreiding
Nadere informatieHet landschap als randvoorwaarde voor stuifzand natuur
Het landschap als randvoorwaarde voor stuifzand natuur Onderzoek stuifzandprocessen in relatie tot beheer 20-06-2013, Michel Riksen Inhoud Inleiding stuifzand als geomorfologische eenheid Onderzoek stuifzand
Nadere informatieP Parkeerplaats. Natuurwandelpad Halfmijl. Halfmijl. Wandelroute. Bebouwing. Informatiebord. Bos. Verharde weg. Weiland. Onverharde weg.
prijs ƒ 2,50 e 1,25 VESSEMSEDIJK Wintelre Oerle Groote Vliet KLEINE VLIET Papegaaiencentrum KLEIN E Kleine Vliet VLIET Hoogeloon-Vessem Vessem Halfmijl Postelsche Weijer WEIJERSEWEG VESSEMSE DIJK HOOGELOONSE
Nadere informatieEekhoutcentrum Vliebergh. Wegwijzers voor Aardrijkskunde
Eekhoutcentrum Vliebergh NASCHOLING AARDRIJKSKUNDE Wegwijzers voor Aardrijkskunde Geologie: - Opbouw en structuur van de aarde - Platentektoniek - Geologische geschiedenis Kulak 21/11/15 13h30-16h30 KUL
Nadere informatiede Dijlevallei De vorming van een meanderend ontbossingen en bodemerosie:
De vorming van een meanderend rivierlandschap als gevolg van historische ontbossingen en bodemerosie: de Dijlevallei Gert Verstraeten, Nils Broothaerts en Bastiaan Notebaert Afdeling Geografie, KU Leuven
Nadere informatieLandschap en Bodem Noordoost Veluwe en IJssel- vallei. Toine Jongmans
Landschap en Bodem Noordoost Veluwe en IJssel- vallei Toine Jongmans Nederland : Rijn-Maas delta Nederland is aangevoerd en opgebouwd door rivieren 2,5 miljoen jaar 2,5 miljoen 10.000 jr. geleden Het Pleistoceen
Nadere informatie3. Hydrologie van Nederland
3. Hydrologie van Nederland 3.1. Geologie In Nederland liggen voornamelijk de geologische lagen van het Kwartair aan de oppervlakte. De oudere lagen uit het Tertiair liggen op grotere diepte; alleen in
Nadere informatiePost I. A: Oude duinen B: Zeekleilandschap. Bodemgebruik: A: Bos. B: Grasland
Post I Opdracht I: Om welke twee landschappen gaat het? A: Oude duinen B: Zeekleilandschap Grondsoorten: Bodemgebruik: Inrichtingselementen: A: Oud duinzand A: Bos A: Kasteel, woningen B: Jonge zeeklei
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6
Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting door een scholier 1392 woorden 15 januari 2014 5,9 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs AARDRIJKSKUNDE PW 4.1 T/M 4.6 H 4 1 *Reliëfkaart:
Nadere informatie2 Bemesting 44 2.1 Meststoffen 44 2.2 Soorten meststoffen 46 2.3 Grondonderzoek 49 2.4 Mestwetgeving 49
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Bodem en grond 9 1.1 Grond, bodem en grondsoorten 9 1.2 Eigenschappen van grond 20 1.3 Problemen met de grond 23 1.4 Verbeteren van landbouwgronden 30 1.5 Transport van
Nadere informatie2 Landschapszones op aarde SO 1
Aardrijkskunde 1 havo/vwo 2 Landschapszones op aarde SO 1 Deze toets bestaat uit tien vragen: open vragen en meerkeuzevragen. Ook zijn er vragen waarbij de atlas (Grote Bosatlas, editie 54) nodig is. Bij
Nadere informatie6, De erfenis van landijs. Samenvatting door Saskia 1715 woorden 8 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde.
Samenvatting door Saskia 1715 woorden 8 april 2014 6,6 92 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo 5.1 De erfenis van landijs Het Pleistoceen De geologische afzettingen in Nl zijn gevormd in de
Nadere informatieVerkavelingspatroon Regelmatige blokverkaveling (door houtwallen omgeven)
4.5 Landduinen Landschapskenmerken Reliëfvorm Mozaïek van hogere zandduinen meestal bebost en lager en vlakker gelegen vennen en schrale graslanden Water Lage grondwaterstanden Bodem Zandgronden Wegenpatroon
Nadere informatieHET ONTSTAAN VAN NEDERLAND
HET ONTSTAAN VAN NEDERLAND Land tussen rivieren en zee Daar waar een rivier in zee stroomt, bruist het vaak van het leven. De rivier splitst zich op in kleinere stromen die vol vis zitten. Vogels en andere
Nadere informatieEen Aardkundige Wandeling in de Appelbergen
Een Aardkundige Wandeling in de Appelbergen door: Anja Verbers februari 2012 A. Luchtfoto Appelbergen B. Hoogtekaart Appelbergen (Bron: resp. Google Earth en AHN) C. Deze wandeling is tot stand gekomen
Nadere informatieBedreigingen. Broeikaseffect
Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd
Nadere informatieStudiedag NKB: Inleiding
Wat is bodemerosie Gevolgen Instrumenten Liesbeth Vandekerckhove Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Studiedag niet-kerende bodembewerking,
Nadere informatieDe bodem waarvan wij leven
De bodem waarvan wij leven Hilvarenbeek Ad Havermans adhavermans@concepts.nl 18 mei 2015 1 Inhoud van de presentatie 1. 2015 Het jaar van de bodem 2. Over geologie en bodemkunde 3. Bodemvormende processen
Nadere informatieVroeger, toen hier ijs lag...
Vroeger, toen hier ijs lag... Opdrachtenboekje bij het geologisch leerpad Datum Naam Boekje Geo-pad 1 Inleiding Vroeger, toen hier ijs lag De titel van dit opdrachtenboekje is niet voor niets gekozen.
Nadere informatieAquiferkaarten van Nederland
Aquiferkaarten van Nederland Inleiding Met behulp van de zelf ontwikkelde kd-lineaal (zie het hoofdstuk over doorlatenheden op deze website) is aan de hand van een 3-tal boorbeschrijvingen een viertal
Nadere informatieDe Geo. 2 th Aardrijkskunde voor de onderbouw. Antwoorden werkboek A hoofdstuk 3. eerste druk
De Geo 2 th Aardrijkskunde voor de onderbouw Antwoorden werkboek A hoofdstuk 3 www.degeo-online.nl eerste druk Hoofdstuk 3 Europa: van de bergen naar de zee Start 1 a de invloed van de rivieren op het
Nadere informatiePraktische opdracht Aardrijkskunde het Nederlands Landschap
Praktische opdracht Aardrijkskunde het Nederlands Landschap Praktische-opdracht door een scholier 2220 woorden 15 juni 2007 6,3 33 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Praktische opdracht 3 Inleiding Deze
Nadere informatieKustlijn van de Noordzee
International Wadden Sea School www.iwss.org 150.000 jaar geleden - 150.000 jaar geleden was het hele Noordzeebekken bedekt met een dikke ijslaag: dit was de Saale ijstijd. - Alle zeewater was in gletsjers
Nadere informatieZaterdagmiddag 3 sept 2016 Studie van de afzettingen uit het Trias. Buntsandstein en Muschelkalk.
Zaterdagmiddag 3 sept 2016 Studie van de afzettingen uit het Trias. Buntsandstein en Muschelkalk. Golvende hoogvlakten met verre uitzichten, diep ingesneden rivierdalen en uitgestrekte bossen. De WGL trok
Nadere informatieNOORDZEE SYMPOSIUM 2007
NOORDZEE SYMPOSIUM 2007 Kustduinbodems : bodemvorming in een extreem milieu Carole Ampe Vlaamse Landmaatschappij West-Vlaanderen UGent Laboratorium voor Bodemkunde Inhoud Milieufactoren Geologie - moedermateriaal
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE
BIJZONDERE SCHATTEN LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS De haven van Rotterdam wordt te klein. Voor de in- en uitvoer van goederen is meer ruimte nodig in de haven. Daarom is
Nadere informatieSlib van Afbraakprodukt tot Grondstof en van Voedingsstof tot Brandstof. Piet Hoekstra Geowetenschappen Waddenacademie
MUDWELL Slib van Afbraakprodukt tot Grondstof en van Voedingsstof tot Brandstof Piet Hoekstra Geowetenschappen Waddenacademie Oerol College 19 juni 2019 - Aanvang 13.30 u. MUDWELL - Teresa van Dongen Leeuwarden,
Nadere informatieLANDGOED BEERZE. ROUTE 4,2 km
LANDGOED BEERZE ROUTE 4,2 km Een heerlijke wandeling voor de hele familie door de bossen bij Beerze, vlak bij Ommen. Lekker lopen langs heide, stuifduinen en ook via het oude huis Beerze. Route gemaakt
Nadere informatieLeefgebieden in de duinen. Les met werkblad - biologie
Groep 5 t/m 8 Les met werkblad - biologie Doel: Leerlingen weten na de les dat leefomstandigheden op kleine stukjes van een gebied sterk kunnen verschillen. Leerlingen kunnen noemen dat er door hoogteverschillen
Nadere informatieDries Wijckmans. Taak leefomgeving. Aardrijkskunde
Dries Wijckmans Taak leefomgeving Aardrijkskunde Mevr. Verstappen 21/05/2015 I. Beschrijven van het studiegebied... 2 1. Kaartnuitsneden eigen leefomgeving... 2 1:10 000... 2 1:25 000... 2 1:50 000...
Nadere informatieSectorwerkstuk Aardrijkskunde Landschappen
Sectorwerkstuk Aardrijkskunde Landschappen Sectorwerkstuk door een scholier 1784 woorden 31 januari 2006 5,8 79 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Aardrijkskunde P1 De aarde is ongeveer 4,6 miljard. Nederland
Nadere informatieVINCENT GAGELMANS LANDSCHAPSARCHITECT. grafisch vormgever. vincent.gagelmans@gmail.com www.vincentgagelmans.be. Kipdorp 46/124 2000 Antwerpen
VINCENT GAGELMANS LANDSCHAPSARCHITECT grafisch vormgever +32 476 666 942 vincent.gagelmans@gmail.com www.vincentgagelmans.be Kipdorp 46/124 2000 Antwerpen portfolio Vincent Gagelmans inhoudstafel eindwerk
Nadere informatieErosie in Vlaanderen. Gert Verstraeten. 15 Maart 2012
Erosie in Vlaanderen Gert Verstraeten 15 Maart 2012 Inhoud Wat Intensiteit Kaderen in ruimte en tijd Toekomst (klimaatverandering, landgebruik) Erosie in Vlaanderen: wat? Erosie = losmaken, verplaatsen
Nadere informatieGeografie en bodemsoorten
D.O. Toro Als historisch wijnbouwgebied heeft Toro de laatste vijftien jaar een enorme comeback gemaakt. Zijn rijke, rijpe en krachtige rode wijnen, gemaakt van de inheemse Tinta del Torodruif, lieten
Nadere informatieN76, Zwartberg, gemeente Genk
Programma van Maatregelen Auteur: A. Schoups (veldwerkleider) Autorisatie: J.A.G. van Rooij (OE/ERK/Archeoloog/2017/00169) 1 Inleiding In opdracht heeft Vlaams Erfgoed Centrum in maart een archeologienota
Nadere informatieDe Noordzee HET ONTSTAAN
De Noordzee De Noordzee is de zee tussen Noorwegen, Groot-Brittannië, Frankrijk, België, Nederland, Duitsland en Denemarken. De Noordzee is een ondiepe (30-200 m) randzee van de Atlantische oceaan met
Nadere informatieLiefdesbrieven aan het veen
Liefdesbrieven aan het veen Communicatiebureau de Lynx Miranda Koffijberg & Youri Jongkoen Laagveen imagoprobleem? Laagveen is een pakket op elkaar gepakte, onverteerde planten. Geologie van Nederland
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde vwo 2005-I
Actieve aarde Opgave 8 bron 11 Een onderverdeling van vulkanische gesteenten vrij naar: Gea, driemaandelijks tijdschrift van de Stichting Geologische Activiteiten, maart 2002 De gesteenten worden ingedeeld
Nadere informatie1 Grond Bodem Minerale bestanddelen Organische bestanddelen De verschillende grondsoorten 16 1.
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Grond 9 1.1 Bodem 9 1.2 Minerale bestanddelen 11 1.3 Organische bestanddelen 13 1.4 De verschillende grondsoorten 16 1.5 Afsluiting 17 2 Verzorging van de bodem 19 2.1
Nadere informatieDe meest optimale installatie is een zuinige installatie. Daarvoor dienen 3 componenten goed op elkaar te worden afgesteld:
Besteco wil aan de hand van een korte, eenvoudige uitleg algemene informatie verstrekken omtrent warmtepompinstallaties en waar de aandachtspunten liggen. De meest optimale installatie is een zuinige installatie.
Nadere informatieDe bodemverontreiniging
Les 8.1 Vervuilde grond? 1.Graven : een gat in de grond maken. 5. Boren: met een boor ergens een gat in maken. Dat kan in de grond, maar ook in metaal, hout of gesteente. 2. Afgraven: grond of aarde weghalen
Nadere informatie3 havo 4 water, 2 t/m 4
3 havo 4 water, 2 t/m 4 Mozambique: soms te veel India: vaak te weinig De blauwe planeet: alles stroomt Welke kringloop heeft de meeste betekenis voor de mens en waarom? De lange kringloop (B) omdat deze
Nadere informatieTastbare Tijd, Bilthoven
Tastbare Tijd, Bilthoven WERKBLAD Tijdlaag tot 1000 Op de grens van droog en nat a. Welke dorpen en kernen liggen er allemaal in deze gemeente? b. Aan welke gemeenten grenst de gemeente de Bilt? c. Wat
Nadere informatieSoms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen.
Samenvatting door een scholier 1790 woorden 1 juni 2016 7,9 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 2: KLIMATEN 2.1 Klimaten Waardoor is het niet
Nadere informatieOnderzoeksopdracht. Bodem en grondstaal
Onderzoeksopdracht Bodem en grondstaal Gebruik grondboor 1. Duw en draai gelijktijdig, in wijzerzin, de schroefachtige punt (het boorlichaam) in de bodem. Deze schroef verzamelt en houdt de grond vast.
Nadere informatieLesbrief BIJZONDERE SCHATTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - HAVO/VWO BIJZONDERE SCHATTEN De haven van Rotterdam wordt te klein. Voor de in- en uitvoer van goederen is meer ruimte nodig in de haven. Daarom komt er een uitbreiding
Nadere informatieKlimaatverandering Wat kunnen we verwachten?
Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en
Nadere informatieErosie en verwering hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52472 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieDrie aardkundige monumenten
10 Drie aardkundige monumenten Aardkundige monumenten geven iets weer van de ontstaansgeschiedenis van ons landschap. Een geschiedenis die ons honderden, duizenden of zelfs miljoenen jaren terugvoert in
Nadere informatieLESBRIEF BOVENBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE
BIJZONDERE SCHATTEN LESBRIEF BOVENBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS De haven van Rotterdam wordt te klein. Voor de in- en uitvoer van goederen is meer ruimte nodig in de haven. Daarom is
Nadere informatieLEZEN. Terpentijd - 1500
1 LEZEN Terpentijd - 1500 Friesland bestaat eigenlijk uit drie delen: de klei, het veen en het zand. De eerste boeren woonden op het zand (De Wouden en Gaasterland). Hun aardewerk in de vorm van trechters
Nadere informatieDe vegetatiezones: Kleur de vegetatiezones tussen 0 en 20 OL. Maak een legende:
De vegetatiezones: Kleur de vegetatiezones tussen 0 en 20 OL. Maak een legende: 64 Lokaliseer de klimatogrammen op de kaart Bepaal het klimaat en de vegetatie van elk klimaogram m.b.v. je determineertabel
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde havo 2003-II
3 Antwoordmodel Natuur en milieu Opgave 1 1 Voorbeelden van juiste gegevens over de grotere CO 2 -uitstoot van de Verenigde Staten van Amerika zijn: grotere bevolkingsomvang hoger BNP per inwoner hoger
Nadere informatieTexel Landschappelijke ontwikkelingen
Texel Landschappelijke ontwikkelingen Een LIA-presentatie LIA staat voor: Landschappen ontdekken In een Aantrekkelijke vorm. Lia is ook de geograaf die zich gespecialiseerd heeft in de veranderende Noord-Hollandse
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 en 2
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 1416 woorden 27 oktober 2004 5,3 30 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra Hoofdstuk 1 Het ontstaan van diversiteit
Nadere informatieVormen in het landschap. 1.Structuur van de aarde. 2. Plaattectoniek 19/01/2012
Vormen in het landschap Structuur van de aarde Plaattectoniek Gevolgen voor het aardoppervlak Gesteentecyclus Bodems en de bodemkaart Het reliëf in de Antwerpse Kempen 1.Structuur van de aarde Structuur
Nadere informatie= een beestje met 8 poten. Een spin kan een web maken. = een plant met scherpe stekels.
Woordenschat blok 8 gr5 Les 1 De spin De cactus Het spoor De stronk De bast De twijg De wildernis Het regenwoud Het insect = een beestje met 8 poten. Een spin kan een web maken. = een plant met scherpe
Nadere informatieHoofdvraag: Hoe kan een gebied of een landschap milieuaantasting door verdroging optreden en hoe kan dit worden tegengegaan?
Praktische-opdracht door een scholier 1523 woorden 16 januari 2006 6,4 18 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs Stap 1: De onderzoeksvraag Hoofdvraag: Hoe kan een gebied of een landschap
Nadere informatieWoordenschat - memory Taal Actief groep 4 Thema 3 Les 1
Woordenschat - memory Taal Actief groep 4 Thema 3 Les 1 de berg Is een hoog stuk land. Soms ligt er sneeuw bovenop. de top Het hoogste stukje van de berg. Hoger kun je niet klimmen. de beek Dit is een
Nadere informatieDe polders van Nederland een geologisch succesverhaal
De polders van Nederland een geologisch succesverhaal Kim Cohen Universiteit Utrecht KNAG Onderwijsdag 2016 - Ronde B - Lezing B09 Bing maps Fysische Geografie UU Instructieboren te Montfoort al meer dan
Nadere informatieContentcatalogus *** Leeractiviteitenbank voor het basisonderwijs (LAB) Contentcatalogus Leeractiviteitenbank voor het basisonderwijs Pagina 1
Contentcatalogus *** bank voor het basisonderwijs (LAB) Contentcatalogus bank voor het basisonderwijs Pagina 1 Overzicht beschikbare lessen Titel Paginanummer Windenergie 3 De Alpen 4 Vulkanen en aardbevingen
Nadere informatieFysische geografie van Nederland Landschappelijk Nederland de fysisch-geografische regio s
Fysische geografie van Nederland Landschappelijk Nederland de fysisch-geografische regio s Open uw webbrowser. Ctrl + click op een link Websites hoofdstukken 1 14 Websites Hoofdstuk 1. Inleiding http://worldwind.arc.nasa.gov/
Nadere informatieBoekverslag door Mart 1381 woorden 28 januari keer beoordeeld. Aardrijkskunde. H2 Landschappen in beweging (BuiteNLand 2Havo/Vwo 3 e druk)
Boekverslag door Mart 1381 woorden 28 januari 2018 n 8 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand H2 Landschappen in beweging (BuiteNLand 2Havo/Vwo 3 e druk) Gesteente veranderd Verwering:
Nadere informatieDIDACTISCHE OPDRACHT AARDRIJKSKUNDE 3
DIDACTISCHE OPDRACHT AARDRIJKSKUNDE 3 1. ARTIKEL PASSEND BIJ MOESSON-AZIE 1.1 ARTIKEL 1. 1 Tijdschrift : QUEST p 97, 08/2014 auteur: L., Geelen. 1 1.2 ANALYSE 1.2.1 LEERVRAAG EN LEERPLANDOEL WAAR KOMT
Nadere informatieEen reis door de tijd
Naam: Een reis door de tijd Met dit werkblad maak je een reis door de tijd. In ongeveer drie kwartier loop je door 400 miljoen jaar. Er is dus geen tijd voor details. Je vindt het Pleistoceen en Holoceen
Nadere informatieDe archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen
De archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen dr. H.A. Hiddink senior-archeoloog VUhbs, Amsterdam cursus Weerterlogie, 17-02-2016 Geologie - hooggelegen rug in Roerdalslenk
Nadere informatieIPCC voorspelt klimaatverandering en verdere zeespiegelstijging. Hoe erg is dat? November 15, 2009 2. Het hangt er vanaf hoe het verder gaat
Agri Business club Westland, 19 november 2009 IPCC voorspelt klimaatverandering en verdere zeespiegelstijging. Hoe erg is dat? November 15, 2009 2 Het hangt er vanaf hoe het verder gaat November 15, 2009
Nadere informatieGROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat
Naam GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Groot Brittannië Groot-Brittannië is Schotland, Engeland en Wales samen. Engeland is het grootst van Groot-Brittannië en Wales het kleinst. Engeland heeft meer dan 46
Nadere informatieI Hili RIJKSUNIVERSITEIT GENT
I LABORATORIUM VOOR TOEGEPASTE GEOLOGIE EN HYDROGEOLOGIE BEREKENING VAN DE HOEVEELHEID WIT ZAND IN DE ONDERGROND VAN HET PROVINCIAAL DOMEIN ZILVERMEER EIGENDOM VAN DE NIEUWE ZANDGROEVEN VAN MöL _A L_ I
Nadere informatieLes 14 Bevolkingsspreiding in Europa
5. Stedelijke landschappen 1 2e jaar aardrijkskunde Les 14 Bevolkingsspreiding in Europa Hoe onderzoek ik de bevolkingsspreiding? (gebaseerd op Geogenie2) Positieve factoren Verklaart de hoge bevolkingsdichtheid
Nadere informatieZand en klei 1. Van veen tot weiland 2. Blad 1. Heide Een lage plant met paarse bloemen.
5 Lastige woorden Blad Zand en klei Heide Een lage plant met paarse bloemen. Voedingsstoffen Voedsel dat planten nodig hebben om te groeien. Boomgaard Een stuk land met fruitbomen. Greppel Een kleine droge
Nadere informatieBestuurlijke samenvatting. Laatste onderzoeksresultaten De Groote Meer op de Brabantse Wal
Bestuurlijke samenvatting Laatste onderzoeksresultaten De Groote Meer op de Brabantse Wal De Groote Meer, deels gevuld met water De Brabantse Wal: een afwisselend natuurgebied met een grote variatie aan
Nadere informatieNaam : Van Werven Holding B.V. t.a.v. : Dhr. T. van der Giessen Straat : Verlengde Looweg 7 Postcode : 8096 RR Plaats : Oldebroek - 1 -
Inrichtingsplan Verlengde Looweg 7 Naam : Van Werven Holding B.V. t.a.v. : Dhr. T. van der Giessen Straat : Verlengde Looweg 7 Postcode : 8096 RR Plaats : Oldebroek Rosendael 2a 6891 DA Rozendaal Contactpersoon:
Nadere informatie1 Fysisch milieu. Leerdoelen. Inhoud. De natuurgids
1 Fysisch milieu Leerdoelen De natuurgids kan de abiotische processen beschrijven die invloed hebben (gehad) op natuur en landschap in Vlaanderen; kan in hoofdlijnen de processen van landschapsvorming
Nadere informatie