Boekverslag door Mart 1381 woorden 28 januari keer beoordeeld. Aardrijkskunde. H2 Landschappen in beweging (BuiteNLand 2Havo/Vwo 3 e druk)

Transcriptie

1 Boekverslag door Mart 1381 woorden 28 januari 2018 n 8 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand H2 Landschappen in beweging (BuiteNLand 2Havo/Vwo 3 e druk) Gesteente veranderd Verwering: uit elkaar vallen van gesteente en er zijn twee typen: Mechanische verwering: uitelkaar vallen van gesteente ZONDER dat samenstelling ervan veranderd. Kan op volgende manieren gebeuren: Regenwater komt in de spleten, deze bevriezen nachts en zetten dan uit Grote temperatuur verschillen overdag door de zon en s nachts door bevriezing Dikker wordende plantenwortels Chemische verwering: Gesteente veranderd van samenstelling. In warm en vochtig klimaat sneller dan in droog of koud klimaat Zuurstof en vocht reageren met soort gesteente, bijvoorbeeld: IJzer in gesteente veranderd in roest Grotten ontstaan doordat zuur water (regenwater en plantenwortels) het kalksteen oplost Gesteente wordt verplaatst Massabeweging: Langs een helling naar beneden bewegen, via zwaartekracht Bergtop vat uitelkaar door verwering Verbrokkelde gesteente glijdt langs helling naar beneden Manier hangt af van omvang hoeveelheid en steilheid van de helling Flauwe helling langzaam Steile helling snel Erosie: uitschuren van gesteente doordat water en stenen erlangs bewegen via 3 manieren: Grind: Stenen schuren telkens tegen elkaar aan en raken afgerond. Grind schuurt over de rivierbodem waardoor deze dieper wordt, in miljoenen jaren ontstaat dan een v-vormig rivierdal Gletsjer: door druk van telkens nieuwe sneeuwlagen ontstaan grote pakketten ijs wat dan naar beneden stroomt Ontstaan in bergen omdat het daar koud genoeg is Als het langs gesteente schuurt ontstaan er gladde, gepolijste ronde vormen een gletsjerdal Waren vroeger veel groter, nu beter te zien of dal door rivier of gletsjer is uitgeschuurd Zand: als de wind zand bevat kan dit schuren Kleinste korrels van verweerd gesteente zijn zand en grint Bijv. Bij storm aan het strand Klei: Microscopisch kleine korrels zand 4 Waar blijft zand, grind en klei? Pagina 1 van 5

2 Laagvlakte: een laaggelegen en vlak gebied waar een rivier doorheen stroomt. (bijv. rivier Po in Italië) Sedimentatie: is het door een rivier neerleggen van materiaal zoals zand, grind en klei in de benedenloop ervan Delta: een nieuw stuk land, ontstaan door het proces van afgezette klei en zand in nieuwe, langzaam aangroeiende lagen die zich onder water bevinden en uiteindelijk ook erboven. De Zee: Als de rivier in de zee uitmondt, wordt door de zeestroming zand en klei meegenomen en waar deze afneemt vallen ze naar beneden en ontstaan er: Zandbanken dit zijn gebogen vormen langs de kust en er komen stranden voor Strand zandkorrels en schelpen bewegen heen en weer waarbij bij elke golf telkens iets meer zand blijft liggen dan mee terug stroomt. Duinen wind blaast zand tegen stukken hout en helmgras waar het hoopjes vormt en na verloop van tijd worden ze meters hoog Sedimentgesteente: ontstaat uit samengeperst sediment (honderden meters dikke lagen zand en klei), dit verandert dan in: Zandsteen uit zand Schalie uit klei Kalksteen uit schelpen Fossielen uit overblijfselen van schelpen of planten Een rivier bestaat uit 3 delen Bovenloop is het begin v/d rivier hier is veel reliëf (hoogteverschil), hoge stroomsnelheid en veel erosie, nauwelijks sedimentatie Middenloop is lagere stroomsnelheid, minder erosie, sedimentatie van grof zand en grind Benedenloop is eindpunt/monding van rivier, lage stroomsnelheid, nauwelijks erosie, veel sedimentatie van zand en klei 5 Gebergten verslijten, gebergten ontstaan Veranderingen (duur) Veranderingen in gebergten en laaglanden duren tienduizenden, honderdduizenden of miljoenen jaren: bergtoppen - brokkelen af door verwering en erosie, slijt uiteindelijk tot vlakte laagland - ontstaat laagje voor laagje Gebergten Hooggebergte enorme bergen met hoge scherpe toppen en diepe dalen en actieve slijtage Jonggebergte Alpen Laaggebergte grootste deel van gebergte is weggesleten, met name de toppen die zijn allemaal afgesleten, het hoogste punt is laag en de dalen zijn ondiep Oudgebergte Ardennen Zeebodem of berg Zeebodem wordt berg als de aardkorstplaten botsen, hierdoor worden fossielen meegenomen die op de zeebodem waren gevormd. Waar platen tegen elkaar botsen, komen de sedimentgesteenten in de verdrukking en worden ze omhoog gedrukt. Langzaam proces dat miljoenen jaren duurt. Pagina 2 van 5

3 4. Alpen als voorbeeld Italië zit nu in het noorden vast aan Europa, 50 miljoen jaar geleden aan Afrika. Alpen bestonden nog niet, er was een zee. In het Noorden van Italië liggen de Alpen en zijn ontstaan via Rivieren voerden sediment aan in deze zee. Lagen klei en zand vormden bodem Over 10-tallen miljoenen jaren, ontstonden dikke lagen sediment 4. Sediment veranderde in sediment gesteente 5. Aardkorstplaat bewoog van Afrika naar het noorden, Italië werd daardoor richting Europa geduwd en zee werd smaller 6. Bodem zee in verdrukking, sediment gesteente samengeperst, verbogen en omhooggeduwd tot kilometers boven de zeespiegel 5. Stollingsgesteente Komt ook voor in de Alpen Vloeibaar materiaal (magma) uit de aardmantel heeft gesteente omhooggestuwd Stollingsgesteente wat hierdoor ontstaat is onregelmatig gevlekt (graniet) 4. Door erosie komt het graniet aan de oppervlakte 8 Het Nederlandse landschap ontstaat Doucheputje Nederland is doucheput van Europa Zand en grind uit grote rivieren (Rijn en Maas) vullen putje op Nederland zakt al miljoenen jaren weg, maar via zand en grind en klei blijft Nederland boven zeespiegel 4. Grondsoorten aan oppervlakte zijn paar honderd tot paar duizend jaar oud 5. Oude lagen zijn weggezakt en weer bedekt met jonge lagen 6. Oude gesteenten alleen diep onder de grond te vinden 7. Aan oppervlakte voornamelijk Zand Grind Zeeklei 4. Rivierklei 5. Veen Hoog Nederland: stuwwallen en zwerfstenen Rijn en Maas (en voorlopers) hebben miljoenen jaren veel stroomgebieden gehad en zand en grind achtergelaten Oostelijk deel Nederland ligt hoger dan westelijk Nederland Afgelopen jaar beïnvloed door koude tot jaar geleden, toen ijs uit Scandinavië tot Nederland reikte, soms wel 100 m dik. 4. Na smelten ijstongen bleef voortgestuwde grond liggen (soms 100m hoge stuwwallen) bijvoorbeeld Utrechtse Heuvelrug. Werden grote keien (zwerfstenen) zichtbaar die vanuit Scandinavië waren meegevoerd. (Amersfoort = kei-stad) 5. Heuvels waren destijds hoger en uitgestrekter. 6. Smeltwater van ijstongen heeft ook stuwwallen weggespoeld en daardoor ontstonden smeltwaterdalen. Laag Nederland: waddenzeeën en moerassen Westelijk deel heeft altijd laaggelegen Laatste jaar tientallen meters gestegen en ontstaan van veel grondsoorten Strand en duinen gevormd door zee 4. Achter duinen ontstond waddengebied met zeewater in (vloed) en uitstromend (eb) en vormden dikke lagen zeeklei 5. Bij openingen in duinen waddenzeeën werden moerassen 6. Dode plantenresten hoopten onder water op, die konden zonder zuurstof niet verteren en daardoor ontstond veen. Pagina 3 van 5

4 9 het Nederlandse landschap ingericht Helft van Nederland ligt onder zeespiegel beschermd door dijken en duinen Saai Landschap Grote delen zijn plat met hier en daar een dijk zeekleilandschap (Friesland) Rechtlijnigheid door verkaveling (sloten, akkers en weilanden) 50 jaar na Chr. Romeinen melden dat oceaan overspoelt land, mensen wonen op terpen met daarop huizen die boven hoogste bekendste waterstanden uitkomen en daardoor niet overstroomden jaar geleden woonden Nederlanders al in natuurlandschap inclusief Waddenzee Bedijking 1100 na Cr. Nederlandse kustbewoners legden dijken aan ter bescherming boerderijen tegen: het water de akkers weilanden Terpen werden overbodig omdat overstromingen met zeewater niet meer voorkwamen. Vorming van nieuwe lagen zeeklei stopte hierdoor, behalve aan buitendijkse kant, waardoor wadden nog steeds langzaam ophoogden en er weer nieuw land ontstond en van een nieuwe dijk werd voorzien. 4. Aanleg dijken zorgde voor vruchtbare landbouwgronden en regelbare waterstanden Regenwater wat in polder valt moet worden weggepompt Vroeger met molens Nu met gemalen (grote elektrische pompen) Een afwisselend landschap Met name in Hoog Nederland (Overijssel/Gelderland etc) Hoog Nederland - Akkers, weilanden en bossen wisselen elkaar af Weinig sloten Onregelmatige verkaveling 4. Wegen kronkelen 5. Heuvel op en af 6. Aantrekkelijk om te fietsen 500 voor Chr. Al bewoond Grafheuvels al 1000-en jaren oud 4. Eerste bewoners jagers -makkelijker leven stukje bos omkappen en hut bouwen, bos vol wild en vruchten om te eten 4. De arme zandgronden Met name in Hoog Nederland Geen last gehad van zee- en rivierwater Zandgronden zijn onvruchtbaar en bevat weinig voedingsstoffen Niet geschikt voor akkers aanleggen 4. Mest nodig schapen begraasden heidevelden op stuwwallen - Schapenpoep als mest 5. Na uitvinding kunstmest schapen niet meer nodig en stuwwallen veranderden in bossen. Appendix Reliëf: Elementen van het reliëf - zwak en sterk reliëf Het reliëf wordt gevormd door de oneffenheden van het landschap. De elementen van het reliëf zijn:. hoogteligging - wordt gemeten vanaf zeeniveau (bij laag water = eb). Hoogteverschil - verschil tussen twee hoogteliggingen. Helling - De overgang van laag naar hoog. 4. Horizon - scheiding tussen lucht en aarde. Pagina 4 van 5

5 4. 5. Zwak reliëf: vlakke horizon, zwakke hellingen, kleine hoogteverschillen. Sterk reliëf: golvende tot getande horizon, steile hellingen, grote hoogteverschillen Hoogtelijnen: verbinden punten met dezelfde hoogte. Dieptelijnen: verbinden punten met dezelfde diepte onder de zeespiegel. erosie - het wegspoelen (of wegwaaien) van los materiaal. Het meegenomen materiaal verdwijnt uit het landschap. Helling - de overgang tussen hogere en lagere delen in het landschap Horizonlijn - de lijn in de verte waar lucht en aarde elkaar schijnbaar raken 4. Hoogte - het aantal meter dat een plaats boven of onder de zeespiegel ligt 5. Hoogtelijn - een lijn op de kaart die punten verbindt die op dezelfde hoogte liggen 6. Hoogtepunt - een punt op de kaart dat de hoogte aangeeft 7. Hoogteverschil - het verschil in hoogte tussen twee plaatsen in het landschap 8. Hoogtezone - een gebied tussen twee hoogtelijnen 9. Reliëf - de afwisseling van hoogten en laagten, van hellende en vlakke delen in het landschap 10. Reliëfgebied - een gebied waar één bepaalde reliëfvorm het meest voorkomt, een reliëfeenheid 1 Stroomgebied - het geheel van hellingsvlakken die samen dezelfde waterloop van water voorzien Pagina 5 van 5