Totaalrapportage Kunst van Lezen Project BoekStart in de Kinderopvang

Transcriptie

1 Totaalrapportage Kunst van Lezen Project BoekStart in de Kinderopvang Cubiss, 2011

2 Colofon Kunst van Lezen Onderzoeksteam Cubiss 2

3 Inhoudsopgave Inleiding pagina 4 Werkwijze pagina 4 Leeswijzer pagina 4 Hoofdstuk 1: Resultaten vragenlijst pagina 6 Hoofdstuk 2: Resultaten focusgroepen pagina Focusgroepen: een toelichting pagina De uitvoering van het kwalitatieve onderzoek pagina De gesprekken pagina Focusgroep Gelderland pagina Focusgroep Groningen pagina Focusgroep Brabant pagina 42 Hoofdstuk 3 Aandachtspunten BoekStart in de Kinderopvang pagina 45 Bijlage 1: gesprekshandleiding focusgroepen pagina 46 3

4 Inleiding Vanaf najaar 2010 wordt een uitgebreide proef met BoekStart in de Kinderopvang in de provincies Brabant, Gelderland en Groningen uitgevoerd. Door middel van dit onderzoek wordt in beeld gebracht hoe de samenwerking (kwantitatief en kwalitatief) tussen bibliotheek en kinderopvang verloopt, met een verkenning van toekomstige samenwerkingsmogelijkheden m.b.t. BoekStart in het bijzonder. Ook worden de wensen en behoeften in de kinderopvang op het gebied van leesbevordering, (mediawijsheid en cultuureducatie) gepeild. Werkwijze In het onderzoek zijn twee methoden met elkaar gecombineerd: enerzijds een kwalitatief onderzoek bestaande uit een drietal focusgroepen, anderzijds een kwantitatieve aanvulling via een online survey (vragenlijst-onderzoek). De reden daarvoor is dat beide methoden elkaar aanvullen. Het kwalitatieve onderzoek is bedoeld om betrokkenen van de kindercentra vrijuit te laten praten over de diverse onderwerpen, waarbij de onderzoeker probeert zoveel mogelijk inhoudelijke argumenten boven tafel te krijgen. Ook is er in de focusgroepen ruimte voor nieuwe ideeën en voor het bespreken van ontwikkelingen in brede zin. Het voordeel daarvan is dat men hiermee daadwerkelijk de vraag van de kindercentra centraal stelt. Het kwantitatieve onderzoek is daarentegen bedoeld om de veronderstellingen van de opdrachtgever en de PSO's te toetsen en uitspraken te kunnen doen over aantallen. Vragenlijst De digitale vragenlijst is uitgezet richting de 3 x 16 kinderdagverblijven die deelnemen aan dit project. Dit betreft 16 instellingen in Brabant, 16 in Groningen en 16 in Gelderland. De vragenlijst bestaat uit praktische punten die de specialisten nodig hebben als ze in gesprek gaan met de kinderdagverblijven, zoals hoeveel voorlezen, hoe ziet materiële leesomgeving eruit, waar bestaat de boekencollectie uit, hoe is de samenwerking met de bibliotheek, is er een pedagogisch beleidsplan, volgen de medewerkers cursussen etc. Dit deel van de vragenlijst is ook wel te zien als een checklist. Verder zal er tijdens de focusgroepen ingegaan worden op de wensen en behoeften van de kindercentra. Focusgroepen Per provincie heeft er een focusgroep plaatsgevonden. Deze focusgroepen waren ingepland nadat de kindercentra de vragenlijsten ingevuld hadden, zodat er tijdens de focusgroep ingegaan kan worden op de punten die na de vragenlijst nog vragen oproepen of waar men dieper op in wil gaan. Deze thema's komen aan bod in de focusgroepen en het verhaal achter de cijfers wordt duidelijk. 4

5 Leeswijzer Voor elk kindercentrum dat deelneemt aan deze pilot is een aparte rapportage gemaakt. Die rapportage geeft de stand van zaken weer voor dit moment. Het gaat hierbij om een inventarisatie voordat zij beginnen aan de pilot van BoekStart in de Kinderopvang. Deze totaalrapportage biedt de kindercentra en de PSO's de mogelijkheid een vergelijking te maken tussen de situatie van het kindercentrum en de situatie van de 48 kindercentra samen. In de totaalrapportage is onderscheid gemakt tussen de drie provincies Brabant, Gelderland en Groningen, omdat er soms duidelijke verschillen te zien zijn binnen de provincies. Door de individuele rapportage naast deze totaalrapportage te leggen kan een kindercentrum (en de bijbehorende bibliotheek) zien hoe het kindercentrum 'scoort' ten opzichte van de kindercentra in zijn eigen provincie en in totaal. In de totaalrapportage is per tabel een korte beschrijving gegeven van de opvallende punten. De kindercentra en bibliotheken kunnen op die manier zien of het individuele kindercentrum positief of negatief afwijkt van de andere instellingen. In deze totaalrapportage zijn voor de drie provincies in de tabellen de absolute aantallen opgenomen. Er zijn in totaal 16 (of 17) ingevulde vragenlijsten per provincie en er is per provincie te zien hoeveel (aantal) kindercentra een bepaald antwoord gegeven hebben. In de totaalkolom zijn de percentages weergegeven. Hier valt dus te zien hoeveel procent van de totale kindercentra een bepaald antwoord gegeven hebben. 5

6 Hoofdstuk 1 Resultaten vragenlijst 1.1 Naam en plaatsnaam kindercentra Het onderzoek is uitgevoerd in de provincies Brabant, Gelderland en Groningen. In onderstaande tabel is te zien welke kindercentra de vragenlijst ingevuld hebben en ik welke provincie zij thuis horen. In zowel Gelderland en Brabant hebben 17 kindercentra de vragenlijst ingevuld. Het kan hierbij zijn dat er een dubbeling zit bij het invullen, dus dat er van één kindercentrum twee personen ingevuld hebben. In Groningen hebben 16 kindercentra de vragenlijst ingevuld. Namen kindercentra Groningen Gelderland Brabant 1. doremi Allio Kinderopvang Kanteel Kinderopvang 2. KDV Bamba Allio Kinderopvang Kanteel kinderopvang / Plons 3. Kindercentrum Het Apenstaartje Allio kinderopvang vestiging Stikkerstraat Kanteel Kinderopvang BV Kindercentrum De Petteflet 4. Kindercentrum Hoi Pippeloi de Blokkentoren Kanteel Kinderopvang, locatie Confetti 5. Kindercentrum Poko Loko Noordbroek de Blokkentoren Kanteel, locatie 'de Ontdekking' 6. Kindercentrum Poko Loko Zuidbroek Fleks kinderopvangorganisatie Kindcentrum de Ontdekking (Kanteel) 7. Kindercentrum Slochterborgje Fleks kinderopvangorganisatie Kindercentrum Confetti 8. S.K.S.G. Lokatie Melkweg KC het Hart, De Blokkentoren kindercentrum de Petteflet (Kanteel Kinderopvang) 9. sksg Kinderdagverblijf De Kinderkamer Kindercentrum het Zonnehuis - Kanteel Kinderopvang b.v. 10. SKSG Kinderopvang Skar de Mozaiek Kinderopvang Mikz 11. SKSG Stichting Kinderopvang Nunspeet Mikz locatie Groen 12. SKSG, KDV Bruintje Beer Stichting Kinderopvang Nunspeet MIkz locatie Kriskras 13. Timpaan kinderopvang Stichting kinderopvang Nunspeet Mikz locatie Lavendel 14. Timpaan Kinderopvang Stichting Perspectief Mikz kinderopvang 15. Timpaan Kinderopvang/Skippy Stichting Perspectief peuterspeelzaal 't Schrijverke (kanteel) 16. Villa Kakelbont Kinderopvang Stichting Perspectief peuterspeelzaal de Bengelenbak BV 17. Stichting Peuterwerk Lingewaal, locatie Dreumeshof Vuren Stichting Peuterspeelzalen Heusden Aantal

7 In de onderstaande 3 tabellen is te zien uit welke plaatsen de kindercentra komen die deelnemen aan de pilot 'BoekStart in de Kinderopvang'. Naam gemeente in Groningen Groningen 6 Hoogezand 2 Hoogezand-Sappemeer 1 Menterwolde 3 Slochteren 2 Veendam 2 Aantal Naam gemeente in Gelderland Arnhem 4 Lingewaal 2 Lochem 2 Nunspeet 3 Oosterbeek, gemeente 1 Renkum Renkum 1 Zutphen 4 Aantal Naam gemeente in Brabant 's-hertogenbosch 10 Heusden 4 Vlijmen 3 Aantal 7

8 1.1.2 Kenmerken kindercentra In tabel 1a is te zien welk type kindercentra er voornamelijk deelnemen aan de pilot. Het is opvallend dat de kindercentra die deelnemen aan de pilot in Groningen voornamelijk kinderdagverblijven zijn. In Gelderland zijn er 4 peuterspeelzalen, terwijl er in Brabant 5 instellingen zijn die zowel kinderdagverblijf als peuterspeelzaal zijn. In tabel 1.1a is te zien wat de instellingen ingevuld hebben die aangaven een ander soort kinderopvang te zijn. Hierbij wordt geantwoord dat er een buitenschoolse opvang bij aanwezig is. Tabel 1a Soort kinderopvang Kinderdagverblijf Peuterspeelzaal Anders Zowel kinderdagverblijf als peuterspeelzaal Totaal Tabel 1.1a Andere soort opvang Groningen Gelderland Kinderdagverblijf en BSO 1 Buitenschoolse opvang 1 Kindcentrum (basisschool, kinderdagverblijf, peuterarrangement en BSO) Zowel kdv als psz als buitenschoolse opvang Brabant 1 1 De personen die de vragenlijst ingevuld hebben waren over het algemeen meestal locatieleider/manager/directeur, namelijk 50%. In Brabant zijn er maar liefst 7 personen die aangeven een andere functie te hebben dan hier genoemd. In tabel 2.1a is te zien welke functies zij hebben. Tabel 2a Wat is uw functie? Pedagogisch medewerker Nee Ja Beleidsmedewerker Nee Ja Locatieleider/manager/directeur Nee Ja Anders Nee Ja

9 Tabel 2.1a Andere functie Groningen Gelderland Senior Pedagogisch 1 medewerker Senior Pedagogische 1 medewerker Directeur kinderopvang 1 Lingewaal BV Praktijkbegeleider 1 Assistent manager 1 Assistent manager en 1 pedagogisch medewerker pedagogisch specialist 2 unit co / pedagogisch 1 medewerker Brabant Bijna de helft van de kindercentra hebben 50 tot 100 kinderen op hun instelling zitten. In Brabant zijn verhoudingsgewijs veel grote kindercentra met meer dan 150 kinderen. In Gelderland zijn weer meer kleine instellingen met maximaal 25 kinderen. Tabel 3 Aantal kinderen op het kindercentrum 0-25 kinderen kinderen kinderen kinderen Meer dan 150 kinderen Totaal In tabel 4 is te zien dat de kindercentra verdeeld zijn over grote en kleine koepelorganisaties. Een derde van de kindercentra maakt deel uit van een koepelorganisatie met meer dan 25 kindercentra (locaties). Daarentegen maakt bijna een kwart deel uit van een koepelorganisatie met 2 tot 5 kindercentra. Het valt op dat er in Brabant verhoudingsgewijs wat meer grotere koepelorganisaties zijn dan in Gelderland. Tabel 4 Maakt uw kindercentrum deel uit van een grotere organisatie? Zelfstandige organisatie bestaande uit 1 locatie Koepelorganisatie van 2 tot 5 kindercentra (locaties) Koepelorganisatie van 6 tot 15 kindercentra Koepelorganisatie van 16 tot 25 kindercentra Koepelorganisatie met meer dan 25 kindercentra Totaal

10 Veertig procent van de kindercentra werkt met een combinatie van horizontale en verticale groepen. Hierbij valt op dat men in Gelderland niet zo vaak werkt met dergelijke groepen, maar daar zijn weer wat meer peutergroepen. Tabel 5 Hoe zijn de groepen ingedeeld? Horizontaal (in leeftijdsgroepen) Verticaal (leeftijden gemengd) Combinatie van horizontale en verticale groepen Alleen (een) peutergroep(en) Totaal Het merendeel (70%) van de kindercentra heeft te maken met minder dan 25% kinderen met een andere moedertaal dan Nederlands. De verhoudingen liggen gelijk in de verschillende provincies. Tabel 6 Hoeveel kinderen hebben een andere moedertaal dan het Nederlands? Geen Minder dan 25% tot 50% tot 75% Meer dan 75% Totaal In tabel 7a is te zien dat kindercentra voornamelijk in hetzelfde gebouw zitten met naschoolse opvang (58%) en het basisonderwijs (38%). Minder dan 10% zit in hetzelfde gebouw als een consultatiebureau of een onderwijsbegeleidingsdienst. In tabel 7b is te zien dat de meeste kindercentra niet zo vaak samenwerken met een organisatie die niet in hetzelfde gebouw zit. Tabel 7a Welke partijen zitten er samen in het gebouw? Basisonderwijs Nee Ja (andere) Peuterspeelzalen (2-4 jaar) Nee Ja (andere) Kinderdagverblijven (0-4 jaar) Nee Ja Naschoolse opvang Nee Ja Consultatiebureau Nee Ja Onderwijsbegeleidingsdienst Nee Ja Openbare bibliotheek Nee Ja Anders Nee Ja

11 Tabel 7b Samenwerking maar NIET in hetzelfde gebouw Basisonderwijs Nee Ja (andere) Peuterspeelzalen (2-4 jaar) Nee Ja (andere) Kinderdagverblijven (0-4 jaar) Nee Ja Naschoolse opvang Nee Ja Consultatiebureau Nee Ja Onderwijsbegeleidingsdienst Nee Ja Openbare bibliotheek Nee Ja Anders Nee Ja Ruim driekwart van de kindercentra neemt deel aan een VVE of gemeentelijk netwerk. In tabel 8.1a is te zien van welke netwerken zij deel uitmaken. Dit is per provincie weergegeven. Tabel 8 Neemt uw organisatie deel aan een VVE netwerk/gemeentelijk netwerk? Ja, namelijk: Nee Totaal Tabel 8.1a Ja, namelijk middels de samenwerking 1 met de psz Piramide methode 1 Startblokken 3 via peuterspeelzaal 1 via samenwerking 1 peuterspeelzaal VVE 1 VVE Cito 1 VVE Startblokken gaat dit 1 jaar van start VVE versterk 1 Groningen 11

12 Tabel 8.1a Ja, namelijk Deelname met andere 1 locaties LEA 1 Met basisscholen en 1 kinderopvang, gemeente Zutphen, Brummen Netwerk via de Ijsselgroep 2 Zutphen Piramide 3 VVE netwerk 2 VVE netwerk gemeente 1 Lingewaal, momenteel opgenomen in Breed LEA overleg VVE sterk 1 Gelderland Tabel 8.1a Ja, namelijk Cluster in gemeente 1 Heusden gaan nog in opleiding 1 hier gaan we mee werken 1 peuterplein 1 Versterk 1 VVE den bosch 1 VVE expertice centrum den 1 bosch VVE leernetwerk/ 1 starblokken VVE netwerk 1 zijn we mee bezig 1 Brabant 12

13 De meest gebruikte VVE programma's door de kindercentra zijn Piramide (44%) en Startblokken (34%). Voornamelijk in Gelderland wordt Piramide door veel kindercentra gebruikt. In Groningen maakt men in verhouding veel gebruik van Startblokken. Er zijn veel programma's die helemaal niet gebruikt worden door de kindercentra. Voorbeelden hiervan zijn Taalrijk, Kijk op Taal en Opstap Opnieuw. Tabel 9 Maakt uw organisatie gebruik van een of meer van de onderstaande VVE programma's/activiteiten? Startblokken Nee Ja Het Voortouw Nee Ja Piramide Nee Ja Puk & Ko Nee Ja Boekenpret Nee Ja Kaleidoscoop Nee Ja Ik ben Bas/Doe meer met Bas Nee Ja Taalrijk Nee Ja Horen Zien en Zeggen Nee Ja Kijk op Taal Nee Ja Opstap opnieuw Nee Ja Overstap Nee Ja Peuterplein Nee Ja Uk & Puk Nee Ja Ben ik in Beeld Nee Ja Leesmeter Nee Ja Voorleesvogel Nee Ja Taallijn VVE Nee Ja Sporen Nee Ja Anders Nee Ja

14 Tabel 9.a Anders, namelijk Opstapje aan huis 1 Opstapje thuis 1 Opstapje, i.s.m. 1 peuterspeelzalen Gelderland Zoals te zien is in tabel 10 werken de meeste kindercentra met thema's op de groepen. Er is slechts één kindercentrum dat niet met thema's werkt. In tabel 11 is te zien dat een thema in bijna alle gevallen een aantal weken duurt. Tabel 10 Werkt u op de groepen met thema's? Ja Nee Totaal Tabel 11 Hoe lang duurt een thema gemiddeld? Een aantal dagen 1 2 Een aantal weken Totaal Op alle kindercentra wordt voorgelezen. Hoe vaak er voorgelezen wordt voor elke leeftijdsgroep is te zie in tabel 13a. Het is opvallend dat er voor de jongere kinderen (0-1 jaar en 1-2 jaar) minder frequent voorgelezen wordt dan voor kinderen van 2 tot 4 jaar. Als daar de resultaten uit tabel 13b naast gelegd worden, is te zien dat er ook korter voorgelezen wordt aan kinderen van 0 tot 2 jaar dan aan kinderen van 2 tot 4 jaar. Tabel 12 Wordt er voorgelezen? Ja Totaal

15 Tabel 13a Hoe vaak wordt er voor de kinderen voorgelezen? Voorlezen voor kinderen van 0-1 jaar Voorlezen voor kinderen van 1-2 jaar Voorlezen voor kinderen van 2-4 jaar Meerdere keren per dag Een keer per dag Twee tot vier keer per week Een keer per week Minder dan 1 keer per week Meerdere keren per dag Een keer per dag Twee tot vier keer per week Een keer per week Minder dan 1 keer per week Meerdere keren per dag Een keer per dag Twee tot vier keer per week Een keer per week Minder dan 1 keer per week Tabel 13b Schatting van het aantal minuten per voorleesmoment Voorlezen voor kinderen van 0-1 jaar Voorlezen voor kinderen van 1-2 jaar Voorlezen voor kinderen van 2-4 jaar Minder dan 5 minuten tot 10 minuten tot 20 minuten Minder dan 5 minuten tot 10 minuten tot 20 minuten Minder dan 5 minuten tot 10 minuten tot 20 minuten

16 De pedagogisch medewerkers op de kindercentra lezen voornamelijk voor via interactief voorlezen, herhaald voorlezen en daarbij maken zij ook redelijk vaak van passend materiaal/attributen. Er wordt niet vaak voorbereiden voorgelezen. Er is een opvallend verschil te zien tussen de provincies: in Brabant wordt op alle kindercentra interactief voorgelezen en in Groningen wordt er op 1/3 van de kindercentra niet interactief voorgelezen. Ook wordt er in Groningen minder vaak gebruik gemaakt van passend materiaal/attributen. Tabel 14 Hoe wordt er voorgelezen Interactief voorlezen Nee Herhaald voorlezen (één boek meerdere keren voorlezen) Gebruikmakend van passend materiaal/attributen Ja Nee Ja Nee Ja Voorbereidend voorlezen Nee Ja Anders Nee Ja Tabel 14.1a Anders op aanvraag van het kind, spontaan op een 1 rustig moment voor het slapen gaan 1 vooral op de 3 tot 4 groep is het de bedoeling dat 1 er herhaald wordt voorgelezen, in de praktijk gebeurd dit niet altijd Groningen Tabel 14.1a Anders Aanwijsboekjes 1 Individueel 1 Wepboek 1 Gelderland 16

17 De kindercentra wensen best veel ondersteuning van de bibliotheek. Er is behoefte aan boeken ter ondersteuning van een thema, themakisten met boeken, materiaal en verwerkingssuggesties en materiaal zoals Kamishibai en vertelplaten. Er is minder behoefte aan kopij voor de website of nieuwsbrief. De verschillen tussen de provincies zijn niet zo groot. Tabel 15 Welke ondersteuning is er gewenst door de bibliotheek? De bibliotheek levert de boeken ter ondersteuning van een thema De bibliotheek levert themakisten met boeken, materiaal en verwerkingssuggesties De bibliotheek levert kopij voor website of nieuwsbrief De bibliotheek geeft advies (bv. over boekencollectie en het opzetten van een (voor)leesplan) De bibliotheek biedt workshops aan De bibliotheek levert materialen (o.a. Kamishibai, vertelplaten) Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja In 68% van de kindercentra is een leeshoek aanwezig (tabel 16). Zoals in tabel 17 te zien is, kunnen de meeste kinderen op de kindercentra op elk moment van de dag een boek pakken. Tabel 16 Is er een leeshoek? Ja Nee Totaal Tabel 17 Kunnen kinderen op elk moment van de dag zelf een boek pakken? Ja Nee Totaal

18 Bij iets meer dan de helft van de kindercentra is voorlezen gekoppeld aan de pauze/aan het eten en drinken. Hierbij valt op dat dit voornamelijk in Groningen en Gelderland zo is en dat men dit in Brabant minder vaak aan elkaar koppelt. Er zijn vrij veel kindercentra die voorlezen op een andere manier een vaste plaats in de dagelijkse routine geven, dit is weergegeven in tabel 18.1a voor de drie verschillende provincies. Tabel 18 Hoe heeft het voorlezen een vaste plaats in de dagelijkse routine? Bij de start van de dag Nee Ja Bij de pauze/het eten en drinken Nee Ja Voor het slapen Nee Ja Anders Nee Ja Tabel 18.1a Anders gebeurt tussendoor, wanneer er tijd is 1 gelang de behoefte van de activiteit gedurende 1 de dag meestal vind het voorlezen plaats voor of na het 1 eten/drinken, dus aansluitend bij de tafelmomenten niet echt vast ritme 1 op babygroepen op initiatief van de kinderen en 1 leidsters op verzoek van de kinderen 1 tijdens de dag in de leeshoek 1 tijdens een rustmoment op schoot/ op de bank 1 aan 1 of meerder kinderen tussendoor om bv een rustmoment te creeren of 1 als er vraag is vanuit de kinderen Groningen Tabel 18.1a Anders Bij overgangsmomenten 1 Binnen de activiteiten van projecten uit Piramide, 1 iedere dag voorlezen aan oudsten die 's middags niet gaan slapen etc. In ieder geval bij de sluiting van de morgen, ook 1 in de kring, als vast moment ter ondersteuning van het thema Individueel pakken en voorlezen 1 Rustmoment creëren 1 Taalkwartier rond 16 uur 1 Verschillende momenten afhankelijk van de 1 groepssamenstelling Gelderland 18

19 Tabel 18.1a Anders aan het eind van de ochtend 1 heeft geen vaste tijd 1 iedere groep doet dit naar eigen inzicht 1 Niet echt een vast tijdstip, verschilt per dag en 1 wanneer de kinderen het aangeven Sommige groepen hebben voorleesopa/oma 1 tijdens thema kringetje en ook in kleine groepjes 1 voor de kinderen met extra ondersteuning wanneer de kinderen het aangeven. 1 wisselend 1 Brabant In tabel 19 is te zien hoe vaak er op verschillende manieren voorgelezen wordt. Er wordt het meest voorgelezen voor de hele groep. Driekwart van de kindercentra leest eens per dag of meerdere keren per dag voor de hele groep voor. Ook in kleine groepjes wordt er regelmatig voorgelezen. Er wordt minder vaal per kind individueel voorgelezen. Wat opvalt bij de verschillen tussen provincies is dat de kindercentra uit Groningen vaker (frequenter) voorlezen op alle verschillende manieren dan hun collega's uit Gelderland en Brabant. Tabel 19 Hoe vaak wordt er gemiddeld op onderstaande manieren voorgelezen? Per kind individueel Meerdere keren per dag Eens per dag Een paar keer per week Eens per week Minder dan eens per week Niet In kleine groepjes Meerdere keren per dag Eens per dag Een paar keer per week Eens per week Minder dan eens per week Niet Voor de hele groep Meerdere keren per dag Eens per dag Een paar keer per week Eens per week Minder dan eens per week Niet Voor meerdere groepen Meerdere keren per dag tegelijkertijd Eens per dag Een paar keer per week Eens per week Minder dan eens per week Niet

20 Op driekwart van de kindercentra si een digitale camera aanwezig en op iets minder dan de helft van de kindercentra is een computer, dvd-speler of een televisie aanwezig. Een digitaal schoolbord is slecht bij 1 kindercentrum aanwezig. De verschillen tussen de provincies zijn klein. Tabel 20 Is er op de groepen op het kindercentrum digitale apparatuur aanwezig? Computer Ja Nee Digitaal schoolbord Ja Nee Dvd-speler Ja Nee Digitale camera Ja Nee Televisie Ja Nee Uit tabel 21 blijkt dat de kindercentra weinig gebruik maken van onderstaande programma's om digitale prentenboeken te bekijken. Wepboek is het programma dat het meest gebruikt wordt. Tabel 21 Maakt uw kindercentrum gebruik van onderstaande programma's om digitale prentenboeken te bekijken? Bereslim Ja Nee Wepboek Ja Nee Fundels Ja Nee Zappelin Ja Nee Sesamstraat Ja Nee Zandkasteel Ja Nee De meeste kinderen mogen niet zelf gedurende de dag gebruik maken van computers, zelf educatieve spelletjes spelen of kijken naar digitale prentenboeken (tabel 22). Tabel 22 Mogen de kinderen gedurende de dag zelf gebruik maken van computers, het spelen van educatieve spelletjes en het kijken naar digitale prentenboeken? Nee Ja Totaal

21 Bij 43% van de kindercentra is voorlezen opgenomen in het pedagogisch plan. Hierbij valt op dat er in Groningen een minder dan gemiddeld aantal kindercentra zijn die voorlezen in het pedagogisch plan hebben staan. In Gelderland en Brabant ligt dit aantal ongeveer gelijk. Tabel 23 Is voorlezen een onderwerp in het pedagogisch beleidsplan? Ja Nee Totaal Er zijn weinig kindercentra waarbij er voor boeken een gereserveerd/geoormerkt budget is. Tabel 24 Is er een gereserveerd/ geoormerkt budget voor de aanschaf van boeken? Ja Nee Totaal In tabel 25a is te zien van welke producten en diensten de kindercentra gebruik maken. De Nationale Voorleesdagen, de Kinderboekenweek en het instellingsabonnement scoren het hoogst. Deze worden het meest gebruik door de kindercentra. Het minst gebruik worden '50+ leest voor' en de groepsbezoeken, waarbij '50+ leest voor' bij een deel van de kindercentra (17%) niet bekend is. Als de cijfers uit tabel 25a vergeleken worden met de cijfers uit tabel 25b kan bekeken worden welke producten en diensten volgend jaar (waarschijnlijk) weer door de kindercentra afgenomen worden. Alle kindercentra geven aan volgend jaar waarschijnlijk deel te nemen aan het Nationale Voorleesontbijt. Ook de projectcollecties en het instellingabonnement gaan door bijna alle kindercentra gebruikt worden volgend jaar. Het valt op dat de kindercentra het voornemen hebben volgend jaar van veel meer diensten en producten gebruik te maken dan dat zij dit jaar gedaan hebben. 21

22 Tabel 25a Maakt u gebruik van onderstaande leesbevorderende producten en diensten? (Activiteiten rondom de) Nationale Voorleesdagen (o.a. Voorleesontbijt) (Activiteiten rondom de) Kinderboekenweek Ja Nee Niet bekend Ja Nee Niet bekend Thema/project collecties Ja Nee Niet bekend Groepsbezoeken aan de bibliotheek Ja Nee Niet bekend Boekstart Ja Nee Niet bekend leest voor Ja Nee Niet bekend Instellingsabonnement/lidmaats chap Ja Nee Niet bekend Tabel 25b Wilt u volgend jaar hier aan mee (blijven) doen? (Activiteiten rondom de) Nationale Voorleesdagen (o.a. Voorleesontbijt) (Activiteiten rondom de) Kinderboekenweek Waarschijnlijk wel Waarschijnlijk niet Waarschijnlijk wel Waarschijnlijk niet Thema/project collecties Waarschijnlijk wel Waarschijnlijk niet Groepsbezoeken aan de bibliotheek Waarschijnlijk wel Waarschijnlijk niet Boekstart Waarschijnlijk wel Waarschijnlijk niet leest voor Waarschijnlijk wel Waarschijnlijk niet Instellingsabonnement/lidm aatschap Waarschijnlijk wel Waarschijnlijk niet

23 In tabel 26 zijn de cursussen weergegeven die de pedagogisch medewerkers gevold hebben op het gebied van taalstimulering en leesbevordering. De meest gevolgde cursus is VVE sterk (40%) gevolgd door VVE programma's (28%). Voornamelijk in Gelderland zijn er verschillende kindercentra die de cursus VVE programma's gevolgd hebben. Verder valt op dat de pedagogisch medewerkers van kindercentra in Groningen naar verhouding weinig cursussen gevolgd hebben. In tabel 26.1a is per provincie te zien welke andere cursussen de medewerkers gevolgd hebben. Tabel 26 Hebben de pedagogisch medewerkers bepaalde cursussen gevolgd op het gebied van taalstimulering, leesbevordering etc.? Startblokken Nee Ja Kijk/Coop Nee Ja Taallijn Nee Ja Piramide Nee Ja Voorleescoach Nee Ja VVE programma's Nee Ja VVE sterk Nee Ja Anders Nee Ja Tabel 26.1a Anders Startblokken cursus wordt 1 dit jaar gevolgd startblokken start in maart taalontw.cursus 1 Ze zijn nog in opleiding 1 Groningen Tabel 26.1a Anders Logopedie bij peuters 1 Montessori opleiding voor 1 het jonge kind Niets 1 Gelderland Tabel 26.1a Anders Cursus Taalstimluering 1 Leernetwerk, interactief 1 voorlezen Brabant 23

24 Speak up 1 Toekomst 1 Naast de vraag welke cursussen de medewerkers al gevold hebben, is er ook gevraagd naar de behoefte op het gebied van ondersteuning/training van de kindercentra. In tabel 27 is te zien dat er vanuit de kindercentra behoefte is op het vlak van verschillende gebieden. De grootste behoefte is er op het vlak van ondersteuning/training op het gebied van lezen met baby's en informatie over actuele kinderboeken. Tabel 27 In hoeverre heeft u behoefte aan ondersteuning/training van pedagogisch medewerkers op het gebied van: Interactief voorlezen Wel behoefte aan Geen behoefte aan Gebeurt reeds Lezen met baby's Wel behoefte aan Geen behoefte aan Gebeurt reeds Informatie over actuele kinderboeken Wel behoefte aan Geen behoefte aan Gebeurt reeds Cursus voorleescoach Wel behoefte aan Geen behoefte aan Gebeurt reeds Informatie over vormgeven aan Nationale Voorleesdagen Informatie over digitale ontwikkelingen zoals digitale foto's maken/lezingen voor ouders over digitale educatieve spelletjes/prentenboeken Ondersteuning op gebied van liedjes/versjes Wel behoefte aan Geen behoefte aan Gebeurt reeds Wel behoefte aan Geen behoefte aan Gebeurt reeds Wel behoefte aan Geen behoefte aan Gebeurt reeds Tabel 27.1a Anders We krijgen binnenkort op elke groep een computer en een scherm/bord op elke groep. Groningen 1 24

25 In tabel 28 is terug te zien van welke producten de kindercentra gebruik maken. Het valt op dat de meeste producten die genoemd worden niet zo vaak gebruikt worden. Zo maakt men (bijna) geen gebruik van de boekenbeerwandplaat en de tippenboekjes Boekenpret. De verschillen tussen de provincies zijn minimaal. Tabel 28 Maakt u gebruik van de volgende producten? Onderdeel van boekenpret; de peuter leest samen met de ouder/leiding het bijbehorende prentenboek Een programma ontwikkeld voor kinderen in de voor- en vroegschoolse periode (van 0 tot 6 jaar), hun ouders/professionals Voorlichting aan ouders over voorlezen, boeken en de bibliotheek Groepsbezoek in de bibliotheek: voor kinderen/ouders, interactief voorlezen met attributen Cursus/workshop interactief voorlezen voor ouders De peuter krijgt via peuterspeelzaal/kinderdagv erblijf een prentenboek met logboek mee naar huis Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Boekenbeerwandplaat Nee Ja Tippenboekjes Boekpret Nee Ja

26 Als laatste onderdeel van de vragenlijst is ingegaan op het contact dat de kindercentra hebben met de bibliotheek. In tabel 29 is per provincie aangeven met welke bibliotheken de kindercentra contact hebben. Tabel 29 Naam van de bibliotheek waar voornamelijk contact mee is bibliotheek Groningen 1 bibliotheek Groningen 1 Bibliotheek Hoogezand 1 Bibliotheek in Slochteren 1 bibliotheek Muntendam 1 Bibliotheek Noordbroek en 1 Veendam Bibliotheek Zuidbroek en 1 Veendam Centrale bibliotheek 1 Hoogezand de bibliotheek Groningen 1 De wijert zuid en bieb in het 1 centrum Harkstede onderdeel Brede 1 School De Borgstee Hoogezand 1 Veendam 1 Veendam 1 Vinkhuizen 1 Groningen Tabel 29 Naam van de bibliotheek waar voornamelijk contact mee is Arnhem bibliotheek 1 Koningstraat bibliotheek Kronenburg 1 Bibliotheek Veluwezoom 1 Biblotheen Veluwe Zoom 1 Eefde? 1 gorssel 1 Graafschapbibliotheek 1 Zutphen Graafschapbibliotheken 1 Kronenburg 1 NW Veluwe / Nunspeet 1 NW Veluwe Nunspeet 2 tot nu toe Bibliotheek Zuid 1 Holland Zuid, Gorinchem, maar vanaf nu ook Rivierenland! Zutphen 1 Gelderland 26

27 Tabel 29 Naam van de bibliotheek waar voornamelijk contact mee is bibliotheek de biechten 1 hintham Bibliotheek Drunen 1 bibliotheek heusden 1 bibliotheek heusden vlijmen 1 Bibliotheek Rosmalen 1 Bibliotheek Vlijmen 1 BIBLIOTHEEK VLIJMEN 1 bieb drunen 1 Bieb Rosmalen 1 Centrale Bieb 's- 1 Hertogenbosch helftheuvelpassage 1 Openbare bibliotheek Den 1 Bosch (Locatie: Schrijverke) perron 3 en basisschool 1 bibliotheek 't Schrijverke Schoolbieb ECH Hintham 1 Brabant De meeste kindercentra hebben maandelijks tot een paar keer per jaar contact met de bibliotheek (tabel 30). Het valt op dat er in Gelderland wat meer kindercentra zijn die minder frequent contact hebben met de bibliotheek. In tabel 31 is te zien of de kindercentra iets willen veranderen aan het contact met de bibliotheek. 38% wil niets veranderen, maar 62% zou graag vaker contact willen. De kindercentra in Groningen zijn over het algemeen tevredener met de frequentie van het huidige contact dan de kindercentra in Groningen en Gelderland. Tabel 30 Wat is de frequentie van het contact met de bibliotheek? Wekelijks 1 2 Maandelijks Een paar keer per jaar Eens per jaar (bijna) Nooit 3 7 Totaal Tabel 31 Zou u iets aan het contact met de bibliotheek willen veranderen? Vaker contact Niets veranderen Totaal

28 In tabel 32 is te zien dat driekwart van de kindercentra een vast contactpersoon bij de bibliotheek heeft, die zij benaderen bij (aan)vragen. In Groningen hebben zelfs bijna alle kindercentra een vast contactpersoon bij de bibliotheek. Daarna is bevraagd of er op de kindercentra een vast contactpersoon is voor contact met de bibliotheek (tabel 33). Hier is te zien dat 80% dit heeft. In Brabant zijn er in verhouding minder kindercentra die zelf een vast contactpersoon hebben om de bibliotheek te benaderen. Tabel 32 Heeft u een vast contactpersoon bij de bibliotheek die u benaderd bij (aan)vragen? Ja Nee Totaal Tabel 33 Is er op uw kindercentrum een vast contactpersoon voor contact met de bibliotheek? Ja Nee Totaal De meeste kindercentra zouden het liefst na de zomer of aan het begin van het nieuwe kalenderjaar geïnformeerd willen worden over de diensten van de bibliotheek (tabel 34). De manier waarop zij geïnformeerd willen worden is terug te zien in tabel 35. Ongeveer evenveel kindercentra willen geïnformeerd worden via de website/digitale nieuwsbrief als in een persoonlijk gesprek. Wat opvalt is dat de kindercentra uit Groningen voornamelijk de voorkeur hebben voor een persoonlijk gesprek. Tabel 34 Wanneer zou u het liefst geïnformeerd willen worden over de diensten van de bibliotheek? Groningen Gelderlan d Brabant Totaal % Na de zomer (augustus/september) Rond de kerst Aan het begin van het nieuwe kalenderjaar (januari) Vlak voor de zomervakantie (mei/juni) In het voorjaar Totaal

29 Tabel 35 Hoe zou u het liefst geïnformeerd willen worden over de diensten van de bibliotheek? Groningen Gelderlan d Brabant Totaal % Brochure of ander schriftelijk materiaal Via website of digitale nieuwsbrief In een persoonlijk gesprek Totaal Tot slot is aan de kindercentra gevraagd of zij nog vragen of opmerkingen hadden. Deze zijn hier onder weergegeven, gerangschikt per provincie. Heeft u nog opmerkingen? M.b.t. het bezoek aan de bibliotheek. De wil is er zeker maar de mogelijkheden zijn beperkt. Het kind-leidster ratio laat het vaak niet toe. Vanaf januari ben ik in de functie van leidinggevende op KC joepie. Ik vind het prettig om op de hoogte te zijn/blijven van de activiteiten van de bibliotheek. Hierdoor kunnen we de samenwerking versterken. Wij zijn net gestart in Hoogezand met een gecombineerde groep 0-12 jarigen opvang. Daarnaast hebben we ruim 4 jaar een Sport BSO Groningen Heeft u nog opmerkingen? Geweldig dat Fleks Kroonpoort mag deelnemen aan 1 boekstart. Ik vind lezen erg belangrijk in de kinderopvang, wil daar 1 graag aan meewerken echter wel binnen de mijn werkuren. We hebbben een goed, prettig contact met de Bibliotheek. 1 Gelderland Heeft u nog opmerkingen? - Brabant 29

30 Hoofdstuk 2 Resultaten focusgroepen In dit hoofdstuk zal ingegaan worden op de resultaten van de drie focusgroepen. Voorafgaand aan de resultaten wordt een korte verantwoording gegeven van deze kwalitatieve onderzoeksmethoden. 2.1 Focusgroepen: een toelichting De gegevens uit de enquête (zoals weergegeven in hoofdstuk 1) zijn aangevuld met kwalitatief onderzoek met een beperkt aantal deelnemers, door middel van een groepsdiscussie. Dit wordt ook wel focusgroep genoemd. De deelnemers geven hun mening over de onderwerpen en stellingen die geponeerd worden door de gespreksleider. Er wordt niet gestreefd naar consensus, het doel is juist om de verscheidenheid aan opvattingen zo goed mogelijk in kaart te brengen. De inhoud van het gesprek wordt in grote mate bepaald door de deelnemers, en volgt geen vast, vooropgezet plan. Het voordeel van deze manier van interviewen is dat er in principe alles gezegd kan worden, alle redenen die leven onder de deelnemers kunnen ter sprake komen. Men is niet gebonden aan de antwoordcategorieën die de onderzoeker van tevoren bedacht heeft. Zo ontstaat idealiter een bepaalde dynamiek in het gesprek: deelnemers worden door opmerkingen van anderen aangespoord om dingen ter sprake te brengen, andere verbanden te leggen dan ze misschien uit zich zelf gedaan hadden, et cetera. Ook is er enig inzicht te krijgen in hoe breed bepaalde meningen gedragen worden: knikt iedereen instemmend bij een gemaakte opmerking, of juist niet, bijvoorbeeld. Focusgroepen zijn vooral geschikt om een genuanceerd beeld te krijgen van ideeën of meningen die mensen zijn toegedaan. Het voordeel van het kwalitatief onderzoek is dat er dieper op het onderwerp ingegaan wordt. Verder heeft het werken met focusgroepen het extra voordeel dat de deelnemers samen tot nieuwe inzichten komen door de interactie die tussen hen ontstaat, waardoor zij ook elkaar op ideeën brengen en elkaar kunnen aanvullen. 2.2 De uitvoering van het kwalitatieve onderzoek Voorbereiding In overleg met de opdrachtgever is een handleiding opgesteld als leidraad voor de discussie en de interviews. Tevens zijn hiervoor de resultaten uit het kwantitatieve deel van het onderzoek gebruikt als input. Hoewel de structuur van het gesprek niet tevoren vastligt, is er zo wel de garantie dat alle onderwerpen aan bod zouden komen. De inhoud van de gesprekshandleiding had betrekking op (voor)lezen, beleid, contact met de bibliotheek, het boekenaanbod, professionalisering van de pedagogisch medewerkers en leesbevorderingsnetwerken. Organisatie In april en mei 2011 zijn er een drietal groepsdiscussies georganiseerd voor de kindercentra die deelnemen aan de pilot BoekStart in de Kinderopvang. Er is één focusgroep gehouden in Arnhem (voor de provincie Gelderland), één in Groningen (voor de provincie Groningen) en één in Den Bosch (voor de provincie Brabant). De focusgroep duurde 1 ½ uur zonder pauze. Voor de focusgroepen was een mix van pedagogisch medewerkers en managers/directie uitgenodigd. Ook waren er enkele bibliotheekmedewerkers aanwezig bij de gesprekken. 30

31 Thema s Dit hoofdstuk is ingedeeld in thema s die herhaaldelijk aan de orde zijn gekomen in de groepsdiscussie, zoals voorlezen, het beleid rondom voorlezen, het boekenaanbod etc. Vaak zijn de thema s terug te leiden naar de vragen die gesteld zijn (zie de gesprekshandleiding in bijlage 1). De resultaten van de focusgroepen zijn weergegeven per provincie. Er zijn namelijk interessant verschillen te zien tussen de provincies en op deze manier is het mogelijk een vergelijking te maken. Belevingswereld medewerkers De resultaten in dit hoofdstuk weerspiegelen wat er leeft bij de pedagogisch medewerkers en managers/directies. Hun beleving van de situatie hoeft niet overeen te komen met de 'werkelijkheid' zoals de bibliotheek die beleeft. Juist het verschil in perspectief is interessant: hierdoor kan de bibliotheek bijvoorbeeld achterhalen of de kindercentra wel op de juiste manier zijn geïnformeerd. 2.3 De gesprekken De belangrijkste bevindingen uit de focusgroepen worden hieronder weergegeven. Elke focusgroep begon met een korte voorstelronde waarin de deelnemers werd gevraagd naar naam, kindercentra en functie. 31

32 2.4 Focusgroep Gelderland Locatie: Biblioservice Gelderland, Arnhem Datum: 24 april 2011 Aanwezigen: Biblioservice Gelderland Bibliotheek Arnhem Kinderdagverblijven Flex Allio Kinderopvang Bibliotheek Rivierenland Peuterspeelzaal Vuren Kinderdagverblijf De Kinderkraker Bibliotheek Veluwezoom Kinderdagverblijf Mozaïek Graafschapsbibliotheken De Blokkentoren Peuterspeelzaal Stichting Perspectief Allio kinderopvang Bibliotheek Noord-West Veluwe Voorlezen gang van zaken - Er zijn soms allochtone kinderen die thuis de moedertaal spreken en met een zwakke taalbeheersing op de peuterspeelzaal komen. Deze kinderen snappen soms niet wat je voorleest en kunnen zich daardoor moeilijk concentreren. - Daarnaast zijn er soms autochtone taalzwakke kinderen. - Het is lastig om aan ouders duidelijk te maken dat ze moeten voorlezen. Het werkt wel via een project als Boekenpret, maar na afloop van zo n project merk je dat het thuis voorlezen weer afneemt. - Voorlezen aan de allerjongsten is een onderschat punt. Veel ouders die de oudere kinderen wel voorlezen, lezen niet voor aan hun jongere kinderen. Bijvoorbeeld omdat ze denken dat de jonge kinderen het nog niet snappen als ze worden voorgelezen. Ook op de kindercentra wordt minder voorgelezen aan de 0-1 en 1-2 jarigen dan aan de oudere peuters. Vaak is dit afhankelijk van de pedagogisch medewerker, sommigen weten niet wat ze ermee kunnen. Ook is het afhankelijk van de dagindeling zo worden de oudere kinderen veelal voorgelezen op het moment dat de kleintjes in bed liggen. Het is ook een stukje bewustwording pedagogisch medewerkers beseffen vaak niet dat voorlezen ook voor de allerjongsten belangrijk is, ze weten soms ook niet hoe ze moeten voorlezen of welke materialen geschikt zijn, en er is geen vast moment voor. Binnen de kindercentra zijn er verschillende zelf ontwikkelde programma s, eigen initiatieven. Bijvoorbeeld: - Aanpassing van de methode Ik ben Bas, met boeken van Dagmar Stam, voor allochtone kinderen. - Zelf een collectie aangeschaft en daarmee een voorleeskoffer gemaakt om aan de kinderen mee te geven - Wepboek op een grote tv in het centrum van het kindercentrum, met een kast met de boeken ernaast, en kleurplaten etc, zodat de kinderen na het kijken ook nog met de boeken bezig zijn. De ouders worden via de nieuwsbrief geïnformeerd en verwezen naar de URL van de website, zodat ze thuis ook met Wepboek bezig kunnen zijn. 32

33 Voorlezen - beleid Vaak (maar niet altijd) is de aanpak van taal/leesbevordering vastgelegd in het beleidsplan. Vervolgens is het van belang om ook de uitvoering van het beleid in de praktijk te volgen, om na te gaan of de pedagogisch medewerkers inderdaad doen wat er op dit gebied verwacht wordt. Er zijn verschillende wegen die leiden naar de borging van taal/leesbevordering in beleid en praktijk. De deelnemers noemen o.a.: - (Nieuwe) pedagogisch medewerkers volgen de training interactief voorlezen - Pedagogisch medewerkers zijn gecertificeerd in het programma Startblokken. Opmerking van een bibliotheek hierbij: je kunt ook onderdelen van het ene programma onderbrengen in een ander programma, bijv. interactief voorlezen toevoegen aan Startblokken - Op alle kindercentra is een kamishibai (vertelkastje) - In projecten voor voorschoolse educatie is voorlezen soms een onderdeel - Voorlezen is op sommige kindercentra een vast onderdeel van de dag, bijv. als afsluiting van de ochtend. - Er wordt voorgelezen als 'extra': bij een thema, een boekentafel of voorlezen in kleine groepjes. Over het algemeen geldt: als taal/lezen niet als aandachtspunt is opgenomen in het beleidsplan, dan is de basis te onzeker het is dan te afhankelijk van de pedagogisch medewerker. Wat ook kan, is het voorlezen koppelen aan de beoordeling van de pedagogisch medewerker. Bij één kindercentra gebeurt dat momenteel al op die manier. Voorlezen is een onderdeel van het pedagogisch beleidsplan. Pedagogisch medewerkers ondertekenen dit plan als zij in dienst komen en zij worden gecontroleerd op de uitvoering ervan. Dit gebeurt bijvoorbeeld door een manager die soms op de werkvloer aanwezig is. Dit punt komt terug in de beoordeling van de pedagogisch medewerker. Er zijn een aantal belangrijke verschillen tussen peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Peuterspeelzalen hebben te maken met een veel vaker wisselend contact, over een kortere periode. Kinderdagverblijven hebben kinderen van 3 maanden tot 4-jarige leeftijd, dus bijna 4 jaar. Bovendien komen de kinderen een of meerdere hele dagen. Op de peuterspeelzaal is de periode veel korter (2,5 tot 4 jaar) en de kinderen komen slechts enkele dagdelen. Ook het opbouwen van een goed contact met de ouders is daardoor bijvoorbeeld moeilijker. Anderzijds merken kinderdagverblijven weer vaker dat ouders het te druk hebben en daardoor soms weinig open staan voor adviezen/overdracht vanuit het kinderdagverblijf. Boekenaanbod Het boekenaanbod is vaak afhankelijk van de pedagogisch medewerkers, wat ze van huis meebrengen of hoe actief ze zijn in het verwerven van materialen. Een bibliotheek (De Graafschap) heeft een collectie van 40 titels samengesteld voor haar kindercentra, gefinancierd vanuit Boekenpret. Themakisten vanuit de bibliotheek waren een succes. Het is jammer dat dit door gebrek aan geld niet meer doorgaat geven de kindercentra aan. Een aantal kindercentra heeft een Voorleescoach. De cursus Voorleescoach wordt door meerdere betrokkenen van de kindercentra gevolgd. Sommige kindercentra zijn afhankelijk van de bibliobus, omdat de dichtstbijzijnde vestiging kilometers verderop is. De uren van de bibliobus zijn beperkt (3 u p/w). Een bibliotheek (Noord-West Veluwe) is van plan de boeken te brengen en te halen. Over het algemeen is er weinig budget voor het aanschaffen van boeken. Als er geld is kun je boekjes aanschaffen, en als je die als kindercentrum in huis hebt, kun je dat ook laten zien aan de ouders. Er is een gebrek aan materieel (zoals pc, dvd-speler, digibord) dat ondersteunend kan werken bij het (voor)lezen. 33

34 Bibliotheek Er was tot nu toe niet altijd vanzelfsprekend contact tussen kindercentra en bibliotheek. Ongeveer tweederde van de kindercentra heeft een instellingsabonnement. Een van de aanwezige peuterspeelzalen merkt op dat ze dit helaas heeft moeten opzeggen wegens geldgebrek. Over het algemeen is er zowel bij de kindercentra als bij de bibliotheek sprake van een vaste contactpersoon die de zaken regelt. Een van de aanwezige bibliotheken benadrukt het belang van korte lijntjes. Het vergt een behoorlijke investering, je bent er een paar jaar mee bezig om het op te zetten, maar dan hebben beide partijen ook veel profijt van een structureel contact. Zo kan er bijvoorbeeld een plan van aanpak opgesteld worden met vaste contactmomenten, afspraken over activiteiten en wisselcollecties. Er is een duidelijk verschil in het contact met de peuterspeelzalen en het contact met de kinderdagverblijven. De bibliotheek heeft van oudsher al contact met de peuterspeelzaal, o.a. vanuit achterstandsbeleid en VVE-gelden. Bij de peuterspeelzalen is de bibliotheek al eerder begonnen met professionalisering van de pedagogisch medewerkers. Op peuterspeelzalen wordt vaker gewerkt met vrijwilligers tegenover kinderdagverblijf waarvoor in elk geval een pedagogische opleiding op MBOniveau vereist is. Inmiddels hebben bibliotheken ook een ingang gevonden tot de kinderdagverblijven, al zijn er met de peuterspeelzalen kortere lijntjes. In gesprekken met de kinderdagverblijven speelt geld minder een rol dan bij de peuterspeelzalen. Vooral peuterspeelzalen hebben het moeilijk, er kan vrijwel niets extra s als het geld kost. Ook het contact is anders: bij peuterspeelzalen is er vaker contact met de werkvloer, met de pedagogisch medewerkers, waardoor de bibliotheek in detail weet wat er speelt. Bij kinderdagverblijven betreft het vaak grotere centra, waardoor de bibliotheek te maken heeft met een locatie- of unitmanager en minder vaak contact heeft met leiding die zelf op de groep staat. Er zijn ook uitzonderingen hierop, bijvoorbeeld een groot kindercentrum dat zowel peuterspeelzaal, kinderdagverblijf als naschoolse opvang omvat. Hier loopt het contact juist wel via de pedagogisch medewerker. De verwachting is dat de bibliotheek zich meer zal gaan toeleggen op het totale veld van kindercentra. Een belangrijke oorzaak hiervoor is de Wet OKE, die harmonisatie van peuterspeelzaal en kinderdagverblijf voorstaat. Kindercentra geven aan dat het regelmatig voorkomt dat materialen van de bibliotheek niet terugkomen of dat ze kapot gaan. Ouderbetrokkenheid Voornamelijk bij taalzwakke en/of tweetalige kinderen is er een verschil te merken of de ouders wel of niet voorlezen. Kinderen die thuis voorgelezen worden pikken het ook sneller op in het kindercentrum. De kindercentra geven aan dat zij ouderbetrokkenheid erg belangrijk vinden. Het zorgt voor continuïteit bij het voorlezen en bij leesbevordering. Ouders zouden het thuis op moeten pakken en voortzetten. Bij het bevorderen van taal en (voor)lezen is de inzet van ouders cruciaal. Probleem is dat veel ouders het druk hebben en niet voorlezen, of dat de voorleesroutine vervalt nadat een project of aanpak vanuit het kindercentrum afgelopen is. Professionalisering Verschillende cursussen en trainingen worden genoemd: - Interactief voorlezen - Ontwikkelingsgericht werken (taalontwikkeling is een onderdeel daarvan) - Verdieping van het pedagogisch handelen - Werken met baby's in de groep 34