Evaluatie trainingen Vversterk. Deelnemers eerste tranche

Transcriptie

1 Evaluatie trainingen Vversterk Deelnemers eerste tranche

2 Evaluatie trainingen Vversterk Deelnemers eerste tranche Opdrachtgever: Sardes Utrecht, februari 2008 Oberon Postbus BK Utrecht tel fax adres:

3 Oberon - Evaluatie trainingen Vversterk deelnemers 1 e tranche 3 Inhoudsopgave 1 Inleiding De peiling bij de deelnemers Doel en onderzoeksvragen Opzet en uitvoering Respons en achtergrondkenmerken Resultaten Mening over de trainingen Mening over en gebruik van de materialen Bijdrage van de trainingen Conclusies Bijlage Vragenlijst voor deelnemers Vversterk... 11

4 Oberon - Evaluatie trainingen Vversterk deelnemers 1 e tranche 4 1 Inleiding Vversterk is een landelijk project dat de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) wil versterken door scholing en ondersteuning te bieden aan beroepskrachten die direct of indirect met VVE te maken hebben: leidsters in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven, leerkrachten in groep 1 en 2, managers van instellingen, beleidsmakers in gemeenten, opleiders van leidsters en leerkrachten. Aan onderzoeks- en adviesbureau Oberon is gevraagd om de professionaliseringsactiviteiten die worden uitgevoerd in het kader van het project Vversterk te evalueren. Onderdeel van de professionalisering vormt de (na)scholing aan leidsters en leerkrachten van groep 1 en 2. Leidsters en leerkrachten van groep 1 en 2 kunnen (na)scholing volgen. De scholing bestaat uit acht bijeenkomsten, met de volgende onderwerpen (modules): 1. introductie van de scholing en informatie over VVE-programma s en de Taallijn; 2. taal en cijferen; 3. sociaal-emotionele ontwikkeling; 4. motorische ontwikkeling; 5. gebruik van ICT en multimedia; 6. ouderbetrokkenheid; 7. de overgang van voorschools naar basisschool; 8. coaching op de werkvloer. Bij de uitvoering van de trainingen zijn landelijke en regionale educatieve instellingen betrokken, die onder andere verantwoordelijk zijn voor de organisatie en uitvoering van de scholing van leidsters en leerkrachten. In totaal worden volgens het Vversterkprojectplan 3000 leidsters van peuterspeelzalen, 2000 leerkrachten onderbouw basisonderwijs en 1500 leidsters van kinderdagverblijven geschoold 1. Dit gebeurt in vier tranches. De eerste tranche was van maart tot juli In dit eerste scholingstraject zijn in totaal 236 peuterspeelzaalleidsters, 350 leidsters van kinderdagverblijven en 44 onderbouwleerkrachten getraind. Oberon heeft een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de mogelijke effecten van deze trainingen. In november 2007 zijn door Oberon twee vragenlijsten verspreid; een voor alle leidsters en leerkrachten die hebben deelgenomen aan de Vversterktrainingen van de eerste tranche en een voor de locatiemanagers en directeuren van de deelnemende peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen. Het voorliggende rapport betreft de resultaten van de vragenlijst bij de leidsters en leerkrachten. Over de vragenlijst voor locatiemanagers/directeuren wordt in een ander rapport verslag gedaan (Effecten trainingen Vversterk. Peiling instellingen eerste tranche, februari 2008). 1 Inmiddels heeft het ministerie van OCW besloten tot een uitbreiding van het aantal scholingen zodat in totaal scholingsplekken beschikbaar zijn.

5 Oberon - Evaluatie trainingen Vversterk deelnemers 1 e tranche 5 2 De peiling bij de deelnemers 2.1 Doel en onderzoeksvragen Het doel van de peiling bij de deelnemers was te onderzoeken welke bijdrage de Vversterktrainingen van de eerste tranche hebben gehad aan het dagelijkse werk van leidsters en leerkrachten en hoe de in de trainingen aangereikte materialen hierbij worden ingezet. Om effecten van de Vversterktrainingen op een later tijdstip ook te kunnen peilen is tegelijkertijd met de eerste peiling een cursistenpanel samengesteld van geïnteresseerde respondenten. Meer specifiek ging het om de volgende onderzoeksvragen: 1. Wat vonden de deelnemers van de Vversterktrainingen? 2. Wat vonden de deelnemers van de extra producten (boek De Basis, activiteitencyclus Horen doe je met je oren, klapper met handouts, Cito Quickscan) van Vversterk? 3. Welke bijdrage hebben de Vversterktrainingen gehad aan het eigen handelen van de deelnemers? 2.2 Opzet en uitvoering Op basis van de projectadministratie van het Vversterkproject van Sardes zijn alle deelnemers van de eerste tranche aangeschreven om de vragenlijst in te vullen. Onder deze 630 deelnemers bevonden zich 236 peuterspeelzaalleidsters, 350 kinderdagopvang leidsters en 44 basisschool leerkrachten. Alle deelnemers zijn per brief benaderd met het verzoek aan het onderzoek deel te nemen. In de meeste gevallen betrof het twee deelnemers per instelling. De vragenlijst zelf kon elektronisch worden ingevuld en was bereikbaar via een link op de website van Vversterk. De vragenlijst bestond uit 12 vragen (zie bijlage). 2.3 Respons en achtergrondkenmerken Van de 630 deelnemers die de eerste tranche van scholingen Vversterk hebben gevolgd hebben er 244 de vragenlijst ingevuld. De totale respons is 39%. De verdeling van de deelnemers over typen instellingen staat in Tabel 1. De respons is 45% voor de basisschoolleerkrachten, 31% voor kinderdagverblijfleidsters en 48% voor de peuterspeelzaalleidsters. Het totale aantal basisschoolleerkrachten in de responsgroep maakt het weinig zinvol uitsplitsingen in de resultaten te maken voor deze groep. We beperken ons daarom tot het signaleren van opvallende bevindingen. Tabel 1 Respons eerste tranche naar type instelling aantal benaderde respons instellingen aantal % Peuterspeelzaal Kinderdagverblijf Basisschool Totaal

6 Oberon - Evaluatie trainingen Vversterk deelnemers 1 e tranche 6 Het merendeel van de deelnemers heeft minder dan één jaar ervaring met VVE (66%). Een vijfde van de deelnemers (21%) heeft meer dan twee jaar ervaring met VVE. Met name docenten basisonderwijs en peuterspeelzaalleidsters hebben meer dan 2 jaar ervaring met VVE. Van de kinderdagverblijfleidsters heeft 85% minder dan 1 jaar ervaring met VVE. Tabel 2 Ervaring met afzonderlijke VVE programma s Percentage ja Piramide 27 Puk & Ko / Ik & Ko (Ko totaal) 17 Taallijn VVE 17 Boekenpret 12 Startblokken/Basisontwikkeling 11 Doe meer met Bas 9 Kaleidoscoop 4 Aan de deelnemers is gevraagd aan te geven met welke VVE programma s ze ervaring hebben. Meerdere antwoorden waren hier mogelijk (zie Tabel 2). Het programma Piramide is door de meeste deelnemers genoemd. Kaleidoscoop en Doe meer met Bas zijn beide bijna niet genoemd als programma waar al ervaring mee was. Een aantal personen (18) heeft programma s of cursussen genoemd die niet in de lijst voorkwamen. Genoemd zijn: bas telt op/bas gaat digitaal; de basis; edux; het zandkasteel; Kijk; lokale variant; peuterpraat; RPCZ cursussen; VVE-cursus; sanglesrige; voorleesproject. Bijna een vijfde van de deelnemers heeft geen ervaring met VVE-programma s (47 deelnemers).

7 Oberon - Evaluatie trainingen Vversterk deelnemers 1 e tranche 7 3 Resultaten In dit hoofdstuk gaan we in op de mening over en de effecten van de Vversterktrainingen en de extra materialen zoals de deelnemers die ervaren hebben. De volgende vragen staan hierbij centraal: 1. Wat vonden de deelnemers van de Vversterktrainingen? 2. Wat vonden de deelnemers van de extra producten (boek De Basis, activiteitencyclus Horen doe je met je oren, klapper met handouts, Cito Quickscan) van Vversterk? 3. Welke bijdrage hebben de Vversterktrainingen gehad aan het eigen handelen van de deelnemers? Bij de bespreking van de resultaten zal steeds zoveel mogelijk een uitsplitsing worden gemaakt naar het type instelling (peuterspeelzaal, kinderdagverblijf, basisschool). Als de aantallen te klein zijn voor een uitsplitsing naar type wordt alleen een totaaloverzicht gegeven. 3.1 Mening over de trainingen De deelnemers is een aantal stellingen voorgelegd met betrekking tot de trainingen die ze hebben gevolgd. Op een drie-puntsschaal konden ze antwoorden in hoeverre ze het eens waren met de verschillende stellingen. Tabel 3 Mening over de trainingen Helemaal mee eens Beetje mee eens Niet mee eens Ik ga kennis uit de trainingen zeker toepassen in de praktijk Ik heb de trainingen als zinvol ervaren Door de trainingen is mijn kennis over VVE-programma s toegenomen De trainingen hebben me nieuwe praktische vaardigheden geleerd Ik ben in staat mijn collega s te coachen bij het werken met jonge kinderen De trainingen hebben me veel geleerd over de ontwikkeling van jonge kinderen Het merendeel van de deelnemers heeft de trainingen als zinvol ervaren en gaat kennis uit de trainingen zeker toepassen in de praktijk. Leerkrachten van het basisonderwijs zijn een stuk negatiever over de eerste vier stellingen en de laatste stelling dan de overige deelnemers. Over hun capaciteiten tot het coachen van collega s zijn ze iets positiever. Ook hier geldt dat deelnemers met weinig VVE ervaring of deelnemers die alleen de basismodules hebben gevolgd positiever zijn. Er is echter één uitzondering: De meer ervaren deelnemers en de deelnemers die verdiepende modules hebben gevolgd 2 geven aan dat ze zich na de training beter in staat voelen om hun collega s te coachen. 2 Hier zijn alleen de modules geteld die ook daadwerkelijk hebben plaatsgevonden.

8 Oberon - Evaluatie trainingen Vversterk deelnemers 1 e tranche Mening over en gebruik van de materialen De deelnemers is gevraagd naar hun mening over een drietal materialen waar in de trainingen aandacht aan is besteed. Vervolgens is er gevraagd naar het gebruik van de materialen. Ook is gevraagd of de deelnemers gebruik hebben gemaakt van de Quickscan die door het Cito is ontwikkeld. Tabel 4a Mening over de materialen (%) Nuttig Niet nuttig Weet niet De klapper met handouts en werkbladen Het boek De Basis De uitgewerkte activiteitencyclus Horen doe je met je Driekwart of meer van de deelnemers vindt het boek De Basis en de klapper met handouts nuttig. Veel deelnemers kunnen geen oordeel geven over het nut van de uitgewerkte activiteitencyclus Horen doe je met je.. De meningen van deelnemers van verschillende instellingen verschillen niet veel van elkaar. Wel blijkt dat deelnemers met minder dan een jaar ervaring met VVE de materialen nuttiger vinden dan deelnemers met meer dan een jaar ervaring. Deelnemers die één of meerdere verdiepingsmodules hebben gevolgd vinden de materialen minder nuttig dan deelnemers die alleen de basismodules hebben gevolgd. Tabel 4b Gebruik van de materialen (%) Helemaal mee eens Beetje mee eens Niet mee eens Ik kijk nog regelmatig in het boek De Basis Ik heb de activiteitencyclus Horen doe je met je. gebruikt in mijn werk of ga dat zeker binnen een half jaar doen Ik heb de VERSTERK quickscan van het Cito toegepast op mijzelf of ga dat zeker binnen een half jaar doen Het boek De Basis wordt in de helft van de gevallen niet meer ingezien, ook de activiteitencyclus wordt nu niet veel gebruikt en zal in de toekomst ook niet veel gebruikt gaan worden. Dit laatste geldt in dezelfde mate voor de VERSTERK quickscan van het Cito. In beide gevallen geeft driekwart van de deelnemers aan de VERSTERK quickscan en de activiteitencyclus niet te gebruiken en dit ook niet van plan te zijn. Deelnemers met relatief weinig VVE ervaring en deelnemers die alleen de basismodules hebben gevolgd zijn positiever over het gebruik van de materialen. Slechts 5 deelnemers (2%) hebben aangegeven dat ze reeds gebruik hebben gemaakt van de quickscan van het Cito. 3.3 Bijdrage van de trainingen We hebben de deelnemers gevraagd of de trainingen al dan niet hebben bijgedragen aan een aantal aspecten van hun werk (zie tabel 5). De bijdrage van de training wordt met name gezien op het vlak van inzetten van activiteiten. Ook heeft 63 procent van de deelnemers meer zicht op het eigen handelen vanwege de trainingen Vversterk. De trainingen hebben voor slechts een klein aantal deelnemers (ongeveer een kwart van het totaal) een bijdrage geleverd aan de omgang met ouders, opstelling in het team, het inzetten van ICT en multimedia en de aanpak van de overdracht van voorschool naar basisschool. Dit zijn wellicht zaken die juist op een wat langere termijn wel merkbaar zullen worden.

9 Oberon - Evaluatie trainingen Vversterk deelnemers 1 e tranche 9 Tabel 5 Bijdrage van de trainingen Ik zet meer/andere activiteiten in die gericht zijn op het stimuleren van taalontwikkeling Percentage ja Ik heb beter zicht op mijn eigen handelen 63 Ik zet meer/andere activiteiten in die gericht zijn op ontwikkeling van rekenen/wiskunde Ik kies voor andere spelactiviteiten 54 Ik kies voor andere bewegingsactiviteiten 47 Ik deel het lokaal meer stimulerend in 44 Ik kies voor andere materialen 42 Ik ga anders om met de individuele kinderen 41 Ik ga anders om met de groep 37 Ik pak de overdracht van voorschool naar basisschool anders aan 27 Ik ga anders om met ouders 24 Ik zet meer ICT en multimedia in 23 Anders 22 Ik stel me anders op in het team De deelnemers vanuit het basisonderwijs geven op meer vragen dan de andere deelnemers aan geen bijdrage te hebben ervaren van de trainingen van Vversterk. Met name de omgang met individuele kinderen, de groep en de ouders en hun eigen opstelling in het team is minder beïnvloed door de trainingen. De meningen van leidsters kinderdagverblijf en leidsters peuterspeelzaal komen grotendeels overeen. Opvallend verschil is dat kinderdagverblijfleidsters wat vaker dan peuterspeelzaalleidsters andere bewegingsactiviteiten zijn gaan inzetten. Peuterspeelzaalleidsters zijn vaker dan kinderdagverblijfleidsters de overdracht naar basisschool anders aan gaan pakken. Uitgesplitst naar mate van VVE ervaring valt op dat de deelnemers met ruime VVE ervaring vaker aangeven meer ICT en multimedia in te zetten. Dit geldt ook voor de aanpak van de voorschool naar de basisschool. De deelnemers die één of meerdere verdiepende modules hebben gevolgd geven vaker aan dat ze kiezen voor andere bewegingsactiviteiten. We hebben een totaalscore gemaakt door alle met ja beantwoorde vragen op te tellen (de ongeveer 5% missende antwoorden per vraag hebben we als nee gerekend). De scores lopen van 0 tot 13. Het gemiddeld aantal effecten van de trainingen is 5,3. Leerkrachten basisonderwijs scoren het laagst (3,2). De scores van leidsters kinderdagverblijven en peuterspeelzalen ontlopen elkaar niet veel (resp. 5,6 en 5,4). Dit zal samenhangen met de eerdere ervaring die men al met VVE heeft, waardoor bepaalde zaken die in de trainingen aan bod komen al eerder in de praktijk gebracht zijn. Vooral voor beginners in de VVE valt er veel anders aan te pakken. Als we de gemiddelde score afzetten tegen de eerdere ervaring met VVE dan zien we dit beeld bevestigd. Deelnemers die minder dan een jaar VVE-ervaring hebben scoren gemiddeld 5,6 positieve effecten. Bij meer dan twee jaar ervaring is dit 4,5.

10 Oberon - Evaluatie trainingen Vversterk deelnemers 1 e tranche 10 4 Conclusies Bijna 40 procent van de deelnemers van de eerste tranche heeft een vragenlijst ingevuld. De eerste tranche Vversterktrainingen heeft vooral kinderdagverblijfleidsters getrokken. Deze zijn relatief onervaren met VVE. Basisschoolleerkrachten vormen een heel kleine groep onder de deelnemers. Bijna een vijfde van de deelnemers heeft geen ervaring met VVE-programma s. Piramide is het programma dat door de deelnemers het meest gebruikt is. De verdiepingsmodules zijn nog niet veel gevolgd; van degenen die meer dan twee jaar VVE-ervaring hebben zegt per module steeds een derde tot een kwart dat een verdiepingsvariant is gevolgd. Gevraagd naar de mening over de trainingsmaterialen geeft driekwart of meer van de deelnemers aan dat het boek De Basis en de klapper met handouts nuttig zijn. Veel deelnemers kunnen geen oordeel geven over het nut van de uitgewerkte activiteitencyclus Horen doe je met je.. Blijkbaar is deze bij velen onbekend. Hetzelfde geldt waarschijnlijk voor de quickscan VERSTERK van het Cito; slechts een enkeling heeft deze gebruikt. De trainingen zijn over het algemeen als zinvol ervaren en de deelnemers geven aan kennis uit de trainingen zeker te gaan toepassen in de praktijk. Leerkrachten zijn hierover iets minder positief dan leidsters. Het boek De Basis en de activiteitencyclus worden niet veel (meer) gebruikt. Door de trainingen zijn de deelnemers volgens eigen zeggen vooral meer of andere activiteiten gaan inzetten. Ook heeft de meerderheid beter zicht gekregen op het eigen handelen. Een groot aantal deelnemers zegt ook anders om te gaan met individuele kinderen of met de groep. Voor leerkrachten geldt dit alles minder dan voor leidsters. Deelnemers met minder VVE-ervaring rapporteren meer verschillende leerervaringen dan meer ervaren deelnemers.

11 Oberon - Evaluatie trainingen Vversterk deelnemers 1 e tranche 11 Bijlage Vragenlijst voor deelnemers Vversterk 1 Informatie over u zelf 1a Hoeveel ervaring heeft u met VVE? Minder dan 1 jaar 1 tot 2 jaar Meer dan 2 jaar 1b Met welke VVE-programma s heeft u ervaring? (meerdere antwoorden mogelijk) 1. Kaleidoscoop 2. Piramide 3. Puk & Ko / Ik & Ko (Ko totaal) 4. Startblokken/Basisontwikkeling 5. Boekenpret 6. Doe meer met Bas 7. Taallijn VVE 8. Anders, namelijk 1c Welke modules van de Vversterk training heeft u gevolgd? 1. introductie van de scholing en informatie over VVEprogramma s en de Taallijn 2. taal en cijferen 3. sociaal-emotionele ontwikkeling 4. motorische ontwikkeling 5. gebruik van ICT en multimedia 6. ouderbetrokkenheid 7. de overgang van voorschools naar basisschool 8. coaching op de werkvloer Niet gevolgd Gevolgd als basismodule Gevolgd als verdiepings module

12 Oberon - Evaluatie trainingen Vversterk deelnemers 1 e tranche 12 2 Uw mening over de training 2a Wat is uw oordeel over volgende materialen? Nuttig Niet nuttig Weet niet 1. Het boek De Basis 2. De uitgewerkte activiteitencyclus Horen doe je met je. 3. De klapper met handouts en werkbladen 2b Kunt u voor de volgende stellingen aangeven in hoeverre u het daarmee eens bent? 1. Door de trainingen is mijn kennis over VVE-programma s toegenomen 2. De trainingen hebben me veel geleerd over de ontwikkeling van jonge kinderen 3. Ik heb de trainingen als zinvol ervaren Helemaal mee eens Beetje mee eens Niet mee eens 4. De trainingen hebben me nieuwe praktische vaardigheden geleerd 5. Ik ga kennis uit de trainingen zeker toepassen in de praktijk 6. Ik kijk nog regelmatig in het boek De Basis 7. Ik ben in staat mijn collega s te coachen bij het werken met jonge kinderen 8. Ik heb de VERSTERK quickscan van het Cito toegepast op mijzelf of ga dat zeker binnen een half jaar doen 9. Ik heb de activiteitencyclus Horen doe je met je. gebruikt in mijn werk of ga dat zeker binnen een half jaar doen 2c Kunt u hieronder aangeven of de trainingen voor u hebben bijgedragen aan de volgende zaken? 1. Ik ga anders om met de individuele kinderen 2. Ik ga anders om met de groep 3. Ik ga anders om met ouders 4. Ik stel me anders op in het team 5. Ik zet meer/andere activiteiten in die gericht zijn op het stimuleren van taalontwikkeling 6. Ik zet meer/andere activiteiten in die gericht zijn op ontwikkeling van rekenen/wiskunde 7. Ik zet meer ICT en multimedia in 8. Ik kies voor andere spelactiviteiten 9. Ik kies voor andere bewegingsactiviteiten 10. Ik kies voor andere materialen 11. Ik deel het lokaal meer stimulerend in 12. Ik heb beter zicht op mijn eigen handelen ja nee

13 Oberon - Evaluatie trainingen Vversterk deelnemers 1 e tranche Ik pak de overdracht van voorschools naar basisschool anders aan 14. anders, nl.. 3 De VERSTERK Quickscan van het Cito Graag willen we u nog enkele vragen stellen over de quickscan van het Cito. De trainer heeft u geattendeerd op dit zelfbeoordelingsinstrument. Deze is door het Cito ontwikkeld en op het internet beschikbaar gesteld via de site 3a Heeft u gebruik gemaakt van de quickscan van het Cito? Ja Nee ga verder naar onderdeel 4 3b Welke bekwaamheden heeft u getest met het gebruik van de quickscan? (meerdere antwoorden mogelijk) 1. vakinhoudelijk bekwaam 2. organisatorisch bekwaam 3. didactisch bekwaam 4. bekwaam in omgaan met collega s 5. bekwaam in omgaan met omgeving 6. bekwaam in reflectie en ontwikkeling 3c Ik vond de quickscan: (meerdere antwoorden mogelijk) 1. leuk om te doen 2. moeilijk te volgen 3. nuttig voor mijn werk 4. goed voor iedereen die met jonge kinderen werkt 5. te lang om allemaal in te vullen 6. geeft inzicht in mijn sterke en zwakke kanten 7. geeft geen nieuwe informatie 3d Bent u van plan om in de toekomst de quickscan nogmaals te gebruiken? Ja Nee 4 Vversterkpanel Wij zouden u in de toekomst via internet graag nog enkele vragen willen voorleggen over de toepassing van het geleerde in de praktijk. Vragen waar het nu misschien nog te vroeg voor is. Wij nodigen u daarvoor uit deel te nemen aan een panel. Aan dit panel zal een of meer keer per jaar een kort vragenlijstje voorgelegd worden. Dit zal niet veel tijd in beslag nemen. Juist u kan ons als deelnemer van de Vversterk training vertellen op welke manier de trainingen een bijdrage leveren aan uw manier van werken, zowel op de korte als op de iets langere termijn. Ook kan u ons vertellen welke materialen u gebruikt, zoals bijvoorbeeld de uitgewerkte activiteitencyclus of programma s op het digitale themakanaal, en hoe dat bevalt.

14 Oberon - Evaluatie trainingen Vversterk deelnemers 1 e tranche 14 Als u deel wilt nemen aan een dergelijk panel vragen wij u hieronder uw adres op te geven. In de toekomst kunnen we u dan via een benaderen om enkele vragen te beantwoorden. Wij gaan vanzelfsprekend zorgvuldig met uw adres om. Ook voor het panel geldt dat de gegevens die we verkrijgen anoniem verwerkt zullen worden. 4a Ik neem graag deel aan een Vversterkpanel Ja Nee 4b Mijn adres is:... Hartelijk dank voor het invullen van deze vragenlijst!