Buurtbemiddeling organiseren. Goede buren, betere buurten

Transcriptie

1 Buurtbemiddeling organiseren Goede buren, betere buurten

2 1. Vooraf Buurtbemiddeling ontstaat door samenwerking tussen bewoners, gemeente, medewerkers van woningcorporaties, politie en lokaal welzijnswerk. Deze samenwerking wordt projectmatig georganiseerd en verloopt in opeenvolgende fasen. Goede buren, betere buurten laat zien welke aspecten bij het organiseren daarvan aan bod komen. Wat is er nodig om een project buurtbemiddeling in een gemeente op te zetten? Uit welke stappen bestaat de opbouw van een dergelijk project? Welke partijen zijn erbij betrokken en hoe is de rolverdeling? Welke belangen zijn ermee gediend? Hoe wordt een project gefinancierd? En welke rol heeft de coördinator als het gaat om de organisatie van de uitvoering van buurtbemiddeling? Goede buren, betere buurten kwam in 2003 uit als boek (ISBN ). Om de toegankelijkheid van buurtbemiddeling te vergroten en te bevorderen dat de methode zich over Nederland verspreidt als een volwaardige manier om conflicten tussen buurtbewoners op te lossen, heeft de uitgever, het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, in samenspraak met de auteurs Don van Lin, Gerard Keijsers, Marieke Sjerps en Machteld Bo Stilting, besloten de tekst van dit boek ook op het internet beschikbaar te stellen. Goede buren, betere buurten is het vervolg op Beter een goede buur dat handelt over de methode van buurtbemiddeling. Beide delen bevatten nuttige informatie voor ieder die met buurtbemiddeling wil beginnen in zijn of haar eigen buurt of gemeente, voor medewerkers van gemeenten, politie, woningcorporaties en welzijnsorganisaties. Maar ook voor studenten en docenten van sociale en juridische opleidingen, of opleiding tot politiefunctionaris zijn de boeken handige naslagwerken.

3 2. Inleiding Het spreekwoord zegt het al: beter een goede buur dan een verre vriend. Een goede relatie met degene die naast je woont is kostbaar, want buren hebben bijna dagelijks contact met elkaar. Ze houden een oogje in het zeil, nemen een pakketje van de postbode aan, regelen de barbecue voor het straatfeest en passen desgevraagd even op de kinderen. Een buur is helaas niet altijd beter dan een verre vriend. Een ruzie kan een normale omgang met de buren in de weg staan. Een meningsverschil over het geluidsniveau van de cd-speler bijvoorbeeld, of onenigheid over overhangende takken van een appelboom, de parkeerplek voor de deur of onkruid op de stoep. Het kan allemaal leiden tot spanningen. In de eerste plaats tussen de directe buren, maar ook omwonenden kunnen in de ruzie verzeild raken. Zo leidt een opeenstapeling van ergernissen uiteindelijk tot een ogenschijnlijk onoplosbaar conflict dat gemakkelijk kan leiden tot strafbaar gedrag. Ogenschijnlijk onoplosbaar, omdat de buren er zelf niet meer uit kunnen of willen komen. Omdat ze zich er geen raad mee weten, geen wegen zien om problemen in der minne te schikken, of bang zijn voor een confrontatie. Ze zouden naar de politie of uiteindelijk de rechter kunnen stappen. Maar dat is een nogal zwaar middel, dat de mogelijkheid op herstel van de relatie kan bemoeilijken. Officiële instanties kunnen vaak ook weinig doen. Toch is er nog een andere mogelijkheid. Uit experimenten, wetenschappelijk onderzoek 1 en vele vervolgprojecten blijkt dat buurtbemiddeling wél uitkomst kan bieden. Buurtbemiddeling is het bemiddelen in conflicten tussen buren of personen uit een buurt of wijk, onder leiding van twee onafhankelijke, onpartijdige bemiddelaars. Het is een methode om weer met buren in gesprek te raken. Buurtbemiddeling geeft buurtgenoten handvatten om over het betreffende conflict afspraken te maken die voor beide partijen aanvaardbaar zijn. Door buurtbemiddeling herstellen buren het onderlinge contact, en dat is wat ze willen. Een goede verstandhouding met de buren wordt over het algemeen als waardevol ervaren. Niet voor niets is in een groot aantal gemeenten buurtbemiddeling ontstaan. Dat aantal groeit gestaag. Buurtbemiddeling gaat niet alleen om het symptomatische oplossen van conflicten. Ze gaat vooral ook om het herstellen of verbeteren van sociale banden (buren-buurtgenoten) en om het zoeken naar gezamenlijke belangen en opvattingen om elkaars handelen te leren begrijpen. In burenruzies spelen ervaringen en opvattingen over waarden en normen een rol. Buurtbemiddeling maakt deze weer bespreekbaar. Om die reden is buurtbemiddeling vaak onderdeel van een brede gemeentelijke aanpak om verbondenheid tussen mensen in buurten en wijken te ondersteunen. Uitgangspunten van buurtbemiddeling 2 sluiten ook uitstekend aan bij actuele beleidsvisies. Buurtbemiddeling past binnen het idee van de vraaggestuurde aanpak van problemen die organisaties voor welzijn en zorg voorstaan. Kernbegrippen hierbij zijn sociale cohesie, empowerment, bemiddeling en het voorkomen van escalatie tot strafbaar gedrag. Het ondersteunen en ontwikkelen van vaardigheden om problemen zelf actief op te lossen, versterkt de betrokkenheid van bewoners bij de eigen leefomgeving. Door de positieve effecten versterkt ze de sociale samenhang in buurten, wijken en gemeenten. 1 Bemiddelen bij conflicten tussen buren. Een sociaal-wetenschappelijke evaluatie van experimenten met Buurtbemiddeling in Nederland, Peper e.a., Beter een goede buur, hoofdstuk 4.

4 Buurtbemiddeling is in deze visie succesvol als er genoeg mensen zijn die leren elkaars handelen te begrijpen en te respecteren. Buurtbemiddeling past eveneens in de heersende bestuursopvatting dat mensen hun eigen verantwoordelijkheid moeten nemen: buren worden door vrijwillige bemiddelaars bijgestaan bij het vinden van een oplossing voor hun conflict. Buurtbemiddeling en de keuze voor vrijwilligers als bemiddelaars is een vorm van sociaal investeren in een buurt. Bewoners zelf versterken hun buurt, wijk of gemeente. Hoe kan buurtbemiddeling in een gemeente of buurt georganiseerd worden? Dit is een logische en onvermijdelijke vraag voor degenen die buurtbemiddeling willen opzetten. Goede buren, betere buurten geeft antwoord op deze vraag. In kort bestek wordt het organiseren van buurtbemiddeling uit de doeken gedaan. Goede buren, betere buurten behandelt de opeenvolgende fasen van een projectmatige opbouw. Hoewel deze fasen van elkaar zijn te onderscheiden, zijn ze niet te scheiden. In de praktijk vloeien ze vaak in elkaar over: het initiatief (hoofdstuk 3), de voorbereiding (hoofdstuk 4), de uitvoering (hoofdstuk 5) en de evaluatie (hoofdstuk 6). Daarnaast geeft Goede buren, betere buurten informatie over netwerken en publiciteit (hoofdstuk 7) en financiën (hoofdstuk 8). Ter illustratie zijn interviews opgenomen. Hierin komen personen aan het woord die vanuit hun verschillende rollen vertellen over hun ervaringen met buurtbemiddeling. Het betreft een directeur van een woningcorporatie, een rechter, een burgemeester, een teamchef van politie, een stedelijk coördinator van projecten buurtbemiddeling en enkele coördinatoren. Tot slot zijn toegevoegd: een voorbeeld van een plaatselijk convenant, voorbeelden van ijkpunten voor evaluatie, en een voorbeeld van een financieel startniveau.

5 3. Initiatief (eerste fase) In het kort De initiatieffase is de eerste fase van het projectmatig ontwikkelen van buurtbemiddeling. Een groep initiatiefnemers onderzoekt in deze fase of buurtbemiddeling in haar buurt, wijk of gemeente wenselijk en haalbaar is. De groep legt haar bevindingen vast in een convenant én in een projectplan. Het projectplan is de basis voor het opzetten van buurtbemiddeling. Schematisch samengevat: Betrokkenen: Doelen: Resultaten: Tijd: - initiatiefnemer(s) - initiatiefgroep - penvoerder 3 - oriëntatie - ideevorming - draagvlakvorming - convenant - projectplan - basis voor project buurtbemiddeling - 1 e kwartaal van 1 e jaar 3.1 Oorsprong buurtbemiddeling Het concept buurtbemiddeling komt uit de Verenigde Staten; het is in de jaren zeventig ontstaan in de San Francisco Community Boards. In de jaren negentig kreeg het concept voet op Nederlandse bodem. In Rotterdam is het oorspronkelijke idee aangepast en nader uitgewerkt op initiatief van medewerkers van de Erasmus Universiteit en de directie van een woningbouwvereniging. In Zwolle gebeurde dit op initiatief van medewerkers van de rechtbank en de lokale welzijnsorganisatie. Informatie over de werkwijze en de resultaten van bestaande buurtbemiddelingsprojecten werden gebruikt bij het opzetten van nieuwe projecten. Belangstellenden gebruikten de beschikbare informatie om anderen te interesseren voor het concept en ze te vragen als mede-initiatiefnemer deel te nemen aan een project. 3.2 Initiatiefgroep De initiatiefnemers voor een project buurtbemiddeling vormen samen de initiatiefgroep. In de praktijk blijken dit vooral vertegenwoordigers van een lokale overheid en plaatselijke organisaties te zijn. Dit is niet zo verwonderlijk, want zorg voor leefbaarheid, openbare orde en veiligheid in buurten en wijken valt onder hun verantwoordelijkheid. De vijf belangrijkste partijen in de initiatiefgroep zijn doorgaans: - de gemeente (vertegenwoordigd door de burgemeester, een wethouder of directeur van een gemeentelijke dienst) - de politie (vertegenwoordigd door de districtschef of een teamchef) - een welzijnsorganisatie (vertegenwoordigd door de directeur of een manager) - de woningcorporatie (vertegenwoordigd door de directeur of een diensthoofd) - justitie (vertegenwoordigd door een kantonrechter of officier van justitie). Belangen Elk van de genoemde partijen heeft een zeker belang om mee te doen aan een project buurtbemiddeling. In dit boek staan ook interviews met personen die vanuit hun verschillende rollen vertellen over hun betrokkenheid bij buurtbemiddeling. Een woningcorporatie wil er borg voor staan dat haar huurders goed, veilig en prettig wonen. Daarvoor wil ze de verhuurbaarheid van woningen behouden en verloedering 3 Het totaalschema voor een project buurtbemiddeling is opgenomen als bijlage.

6 voorkomen. Maar een corporatie heeft ook plichten. Ze moet 4 stappen ondernemen wanneer een huurder voor overlast zorgt en ze moet de leefbaarheid in de omgeving van haar woningen bevorderen. Hiervoor moet ze jaarlijks verantwoording afleggen aan de gemeente. 5 De corporaties bevorderen de leefbaarheid onder meer door de betrokkenheid van buurtbewoners met elkaar te vergroten. Buurtbemiddeling kan corporaties helpen, bijvoorbeeld bij het voorkomen of oplossen van overlast en bij het vergroten van de leefbaarheid in een straat, wijk of buurt. Dit kan leiden tot minder mutaties en daarmee tot lagere kosten. Verwijzen naar buurtbemiddeling ontlast bovendien de woonconsulent van de woningcorporatie, zodat die meer tijd kan besteden aan zaken als wijkontwikkeling en complexe overlastsituaties. Met buurtbemiddeling wordt de vaardigheid om met elkaar problemen op te lossen aan mensen teruggegeven, zonder standaard bij een woningcorporatie, de politie of het maatschappelijk werk aan te kloppen, aldus Ids Thepass, directeur WoonbronMaasoevers (zie het interview met hem elders op deze site). Verschillende gemeentelijke diensten hebben baat bij buurtbemiddeling, omdat ze een bijdrage levert aan handhaving van de openbare orde en aan doelstellingen van buurtbeheer en lokaal veiligheids- en welzijnsbeleid. Buurtbemiddeling kan daarnaast de betrokkenheid van buurtbewoners met elkaar vergroten en de sociale verbondenheid in buurten en wijken bevorderen (zie ter illustratie het interview met burgemeester Gerritsen). Justitie heeft er baat bij als door buurtbemiddeling geweldsdelicten en andere strafbare feiten worden voorkomen. Door buurtbemiddeling lopen minder ruzies uit de hand en loopt dus ook het aantal rechtsprocedures terug. Als bij een burenruzie de wet niet wordt overtreden, kan de politie weinig anders doen dan haar gezag laten gelden of op haar wijze bemiddelen. Door dergelijke conflicten naar buurtbemiddeling te verwijzen, bespaart de politie veel tijd. Buurtbemiddeling ontlast politiefunctionarissen, met name wijkagenten, omdat de orde en veiligheid gehandhaafd worden met hulp van burgers en organisaties. De politie kan zo meer prioriteit geven aan repressieve taken in het kader van criminaliteitsbeheersing. Een organisatie voor lokaal welzijn kan buurtbemiddeling zien als een aanvulling op bestaande sociaal-culturele en maatschappelijk-dienstverlenende activiteiten om de leefbaarheid in een wijk of buurt te vergroten. Van burenruzies kunnen mensen soms letterlijk lichamelijk of psychisch ziek worden. Buurtbemiddeling is voor welzijn een instrument om de gemeenschapszin te bevorderen. 3.3 Draagvlak het is noodzakelijk lokaal een breed draagvlak te hebben niet alleen bij de start, maar ook bij de verdere opbouw van buurtbemiddeling. Een vereiste hiervoor is wel dat de leden van de initiatiefgroep vertegenwoordigers van de gemeente, de politie, een welzijnsorganisatie, justitie en een woningcorporatie ieder vanuit hun geleding strategische beslissingsbevoegdheid hebben om beslissingen te kunnen nemen voor de verdere ontwikkeling van buurtbemiddeling. De leden van de initiatiefgroep fungeren als opdrachtgevers en veelal als financiers van het project. Ze kiezen uit hun midden een penvoerder die in de beginfase een tijdelijke voortrekkersrol vervult bij het op papier zetten van plannen en afspraken. Vaak is de penvoerder een ambtenaar die namens burgemeester en wethouders beslissingsbevoegd is. Maar de penvoerder kan ook een beslissingsbevoegde medewerker van een lokale 4 Arresten van de Hoge Raad van 27 september 1991, RvdW, 207 en van 16 oktober 1992, NJ 1993, Leefbaarheid is voor de woningcorporatie het zogenaamde vijfde verantwoordingsveld, BBSH, artikel 12a.

7 welzijnsorganisatie of woningcorporatie zijn. 3.4 Taken initiatiefgroep De initiatiefgroep stelt allereerst vast of buurtbemiddeling een waardevolle en reëel mogelijke aanvulling is op bestaande voorzieningen in de gemeente. Daarvoor analyseert ze welke problemen op het gebied van buurtoverlast structureel moeten worden aangepakt. Vervolgens bekijkt de initiatiefgroep hoe buurtbewoners deze problemen zelf kunnen oplossen, wat het aandeel daarbij van buurtbemiddeling en andere partijen kan zijn, en of er voldoende financiële middelen beschikbaar zijn of komen voor een project buurtbemiddeling. In grote lijnen zoekt de initiatiefgroep antwoord op drie vragen: 1. Zijn er voldoende overlastsituaties in deze gemeente die zich lenen voor buurtbemiddeling? 2. Hoe staan de aanwezige voorzieningen en bewonersorganisaties tegenover buurtbemiddeling? 3. Is er voldoende geld om een project buurtbemiddeling te starten en het een aantal jaren te laten draaien? Drie jaar De meeste projecten buurtbemiddeling nemen drie jaar de tijd om een definitief besluit over implementatie te nemen. Ze willen hun besluit kunnen nemen op basis van voldoende ervaringsgegevens. Het eerste jaar is nodig voor het treffen van voorbereidingen, het klaarmaken van de organisatorische voorwaarden en het werven en trainen van de coördinator en buurtbemiddelaars. Als alles soepel verloopt, kunnen in de tweede helft van het eerste jaar al bemiddelingen plaatsvinden. Het tweede en derde jaar kunnen volledig worden benut voor de uitvoering van buurtbemiddeling. Maar in het begin van het derde jaar start ook de eindevaluatie over de ervaringen tot dan toe. Halverwege het derde jaar moet een besluit over het al dan niet continueren van het project buurtbemiddeling worden genomen. Als in de initiatieffase blijkt dat er te weinig commitment, geld en/of reden is om buurtbemiddeling in te voeren, dan heft de initiatiefgroep zich op en is verdere ontwikkeling van een project buurtbemiddeling van de baan. Als er wel voldoende middelen (voor huisvesting, salariëring en organisatie van bemiddelingsactiviteiten), commitment en redenen voor buurtbemiddeling zijn, kan een project starten. De initiatiefgroep stelt dan een convenant en een projectplan vast. Ze installeert al dan niet formeel een stuurgroep (zie hoofdstuk 4 Voorbereiding) die gedurende het hele project (drie jaar) blijft bestaan. Personen uit de initiatiefgroep kunnen overgaan naar de stuurgroep, maar dat hoeft niet altijd het geval te zijn. Zo kan een burgemeester die in de initiatiefgroep zit het werk in de stuurgroep overdragen aan een wethouder of aan een ambtenaar met beslissingsbevoegdheid 3.5 Convenant Het uiteindelijke resultaat van de initiatieffase is dat de deelnemende partijen in de initiatiefgroep een convenant sluiten op hoofdlijnen. Dit kan een eenvoudige, ondertekende verklaring zijn. Als de ondertekenaars in deze fase al verdergaande afspraken willen maken, kan het ook een uitgebreider convenant 6 voor samenwerking zijn. 6 Een voorbeeld van een convenant buurtbemiddeling is opgenomen als bijlage.

8 Het gaat er bij het convenant om dat is vastgelegd op welke manier de partijen met elkaar doorgaan in de verdere voorbereiding van buurtbemiddeling. In een convenant kunnen, kort samengevat, de volgende zaken staan: - welke partijen meedoen - welke problemen tussen buren of buurtgenoten zijn geconstateerd - om welke buurt(en), wijk(en) of gemeente(n) het gaat - op welke uitgangspunten van beleid buurtbemiddeling wordt gebaseerd - met welk doel buurtbemiddeling wordt ingevoerd en wat er naar verwachting mee wordt bereikt - de wijze waarop buurtbemiddeling zich verhoudt tot de institutionele omgeving in de gemeente - hoeveel geld de partijen bijdragen - hoeveel geld elders verworven moet worden - welke van de betrokken partijen subsidie aanvraagt en daarvoor als penvoerder optreedt - welke partij uit de initiatiefgroep opdracht krijgt de ideeën uit te werken in een projectplan - wanneer de initiatiefgroep zich opheft om ruimte te maken voor de stuurgroep. Door duidelijk afspraken te maken en overeenstemming te bereiken over onderscheiden taken, verantwoordelijkheden, bevoegdheden, organisatorische voorwaarden en te behalen resultaten, legt de initiatiefgroep een stevige basis voor het verder ontwikkelen van buurtbemiddeling. Maximale duidelijkheid en overeenstemming vanaf de initiatieffase voorkomt storingen in latere fasen. 3.6 Projectplan De initiatiefgroep koppelt aan het convenant een projectplan. Hierin staat in grote lijnen wat er voor het project gedaan moet worden. Het plan is in zekere zin een leidraad voor de deelnemende partijen om verdere voorbereidingen te treffen voor de uitvoering van buurtbemiddeling. In het projectplan staan op hoofdlijnen onder meer de volgende zaken: - een samenvatting van de belangrijkste bevindingen, uitgangspunten en intenties uit het convenant - het lokaal gestelde doel (of de doelen) van buurtbemiddeling, de doelgroepen en de belanghebbenden - de beoogde resultaten - de organisatorische inbedding, de rol van de penvoerder, de netwerken en de rol van de stuurgroep als opvolger van de initiatiefgroep - de partij (opdrachtnemer) die de verantwoordelijkheid zal krijgen om buurtbemiddeling met een coördinator uit te voeren in opdracht van de financiers (opdrachtgevers) die zijn vertegenwoordigd in de stuurgroep - welke inkomsten en uitgaven te verwachten zijn - welke hoofdtaken de coördinator zal uitvoeren - welke netwerkafspraken gemaakt moeten worden met de samenwerkende partijen - in welke fasen het project wordt ontwikkeld en welke afspraken er zijn gemaakt over evaluaties en continuïteit (criteria voor ijkpunten en streefcijfers). In de volgende fasen (hoofdstuk 4 Voorbereiding en hoofdstuk 5 Uitvoering) wordt nadere invulling gegeven aan wat er in de initiatieffase is afgesproken.

9 4. Voorbereiding (tweede fase) In het kort In de voorafgaande initiatieffase is het probleem verkend en is buurtbemiddeling gekozen als middel om bepaalde problemen in de buurt, wijk of gemeente aan te pakken. Nu kan het voorwerk voor het project beginnen. In deze tweede fase, de voorbereidingsfase, wordt duidelijk wat georganiseerd moet worden om buurtbemiddeling uit te voeren. Het in de initiatieffase gemaakte projectplan wordt uitgewerkt tot een plan van aanpak en taken worden verdeeld. In het plan van aanpak komen de activiteiten te staan die nodig zijn om de sociale, functionele en materiële voorwaarden die in de initiatieffase zijn aangegeven uit te voeren. Van het aanvragen van subsidies tot het zorgen voor een kantoor met een eigen telefoonnummer. En van het maken van afspraken met de verwijzers tot het maken van plannen voor het werven van vrijwillige buurtbemiddelaars. Dit hoofdstuk beschrijft de totstandkoming van een dergelijk plan van aanpak. Schematisch samengevat: Betrokkenen: Doelen: Resultaten: Tijd: - opdrachtgevers/ financiers - stuurgroep - penvoeder of coördinator - besluiten over opdrachtuitvoering - besluiten over uitwerking onderdelen van projectplan - nadere overeenstemming samenwerkingspartners - opdracht - plan van aanpak - ijkpunten - 2 e kwartaal van 1 e jaar Stuurgroep In de voorbereidingsfase treedt de stuurgroep aan. Deze zal verder gedurende het hele project functioneren. De stuurgroep bewaakt de totstandkoming en uitvoering van het project volgens de afgesproken intenties en het projectplan (zie hoofdstuk 3 Initiatief). Ze komt daarvoor gemiddeld eenmaal per kwartaal bijeen. De stuurgroep is de opvolger van de initiatiefgroep. De samenstelling van de stuurgroep kan dezelfde zijn als die van de initiatiefgroep, maar er kunnen ook functionele wisselingen plaatsvinden. De leden van de stuurgroep zijn in ieder geval personen die vanuit hun organisatie beslissingsbevoegdheid hebben op strategisch of tactisch niveau. De volgende punten zijn van belang bij het zoeken naar leden voor de stuurgroep. Het moet gaan om mensen die: - kennis hebben van de onderwerpen die met de uitvoering van buurtbemiddeling te maken hebben - het beslissingsniveau binnen hun organisatie vertegenwoordigen - efficiënt kunnen samenwerken - verschillende belangen, beleidsvisies en bestuurlijke kwaliteiten kunnen inbrengen. De leden van de stuurgroep zorgen ervoor dat binnen hun eigen organisaties op strategisch en tactisch niveau voorwaarden aanwezig zijn om buurtbemiddeling uit te voeren. Zo maakt de districtschef van de politie met zijn of haar teamchef afspraken over de inzet van politiepersoneel en over de samenwerking tussen de politie en de coördinator buurtbemiddeling. De districtschef maakt ook afspraken over de manier van verwijzen en het uitwisselen van gegevens. Ook bij de overige organisaties zijn overeenkomstige voorwaarden voor samenwerking nodig. 7 Een totaalschema voor een project buurtbemiddeling is opgenomen als bijlage.

10 4.2 Taken stuurgroep Als in de initiatieffase alleen een kort convenant is opgesteld, dan is het mogelijk dat de stuurgroep allereerst besluit tot het opstellen van een samenwerkingsconvenant. Daarvoor kan ze opdracht geven aan een organisatie of een professionele (project)coördinator. Maar de stuurgroep doet veel meer. Ze voert voor een project buurtbemiddeling de volgende taken uit: - opdracht geven voor het opstellen van een plan van aanpak dat gebaseerd is op de overeengekomen intenties en het vastgestelde projectplan - toekennen van de opdracht en de bijbehorende middelen aan een opdrachtnemende organisatie - toezien op de verdere ontwikkeling en uitvoering van buurtbemiddeling - zorgdragen voor inbedding van buurtbemiddeling tussen bestaande lokale voorzieningen - vaststellen van de te bereiken resultaten - tussentijds beoordelen van resultaten - bewaken van de voortgang en tussentijds vastgestelde wijzigingen - oordelen over de continuïteit van buurtbemiddeling tijdens en na de projectperiode. 4.3 Opdrachtgever opdrachtnemer In de voorbereidingsfase houdt de stuurgroep zich uitsluitend bezig met de voorbereidingen voor het uitvoeren van buurtbemiddeling. Dit gebeurt op een projectmatige manier: met een heldere doelformulering, met fasering in tijd en met afspraken over (voldoende) geld, kwaliteit en informatievoorziening. De leden van de stuurgroep kiezen in deze fase een partij die opdracht krijgt tot verdere ontwikkeling en uitvoering van buurtbemiddeling. Dit kan een partij uit de stuurgroep zijn, maar ook een extern bureau. Belangrijke voorwaarde is dat de opdrachtnemer zo spoedig mogelijk een coördinator beschikbaar moet hebben. Over de uitvoering van de opdracht en over de bereikte resultaten wordt verantwoording afgelegd aan de stuurgroep. In de praktijk is de opdrachtnemer meestal de lokale welzijnsorganisatie. Als redenen hiervoor worden genoemd: - maximale waarborging van een onafhankelijke uitvoering van buurtbemiddeling - expertise in het werven, coachen en agogisch begeleiden van vrijwilligers voor buurtbemiddeling - expertise in empowerment van buurtbewoners - bekend met bewoners, bevolkingsgroepen, gebruiken en gewoonten, heersende waarden en normen - bekend met de sociale en fysieke infrastructuur aan voorzieningen - waarborging van samenhang met overige sociale investeringen in een buurt, wijk of gemeente - beschikbaarheid van een netwerk van laagdrempelige, lokale voorzieningen (zoals huisvesting en kantoorfaciliteiten) die geen extra investeringen vergen - beschikbaarheid van geschoold personeel om de taak van coördinator uit te voeren - bekend met de werkgeversfuncties die voor de coördinator vervuld moeten worden. 4.4 Plan van aanpak De stuurgroep zorgt er in deze fase voor dat er een plan van aanpak komt. Meestal stelt de coördinator het plan op. Als er nog geen coördinator is (zie 4.6 Werven coördinator), kan een medewerker van een van de deelnemende partijen in de stuurgroep deze taak (voorlopig) op zich nemen. Te denken valt aan een gemeentelijke beleidsmedewerker Sociale Zaken of een agogisch medewerker van de lokale welzijnsorganisatie. Een andere mogelijkheid is het

11 aanstellen van een tijdelijke kwartiermaker die ervoor zorgt dat er een fundamenteel netwerk wordt gevormd, die een coördinator werft en coacht en vrijwilligers werft. De basis voor het plan van aanpak is het projectplan dat de initiatiefgroep in de vorige fase heeft goedgekeurd. In het plan van aanpak staat zo expliciet en specifiek mogelijk: - wat de landelijk en lokaal gestelde doelen van buurtbemiddeling zijn - wat de beoogde resultaten zijn - wat de doelgroepen zijn - wie of welke organisaties belanghebbend(en) zijn - wat de taken van de stuurgroep zijn - wie de leden van de stuurgroep zijn - welke organisatie opdrachtnemer is - wie de coördinator is - welke concrete activiteiten de coördinator (of een ander) uitvoert om binnen de gestelde termijnen: * faciliteiten als huisvesting, een telefoonnummer en een computer beschikbaar te hebben * vrijwilligers te werven, te selecteren, te trainen en te coachen * buurtbemiddeling via diverse communicatiekanalen op lokaal niveau bekend te maken * afspraken over samenwerking te maken met partners in de buurt of wijk, zoals de wijkagent (buurtregisseur) en de wijkambtenaar * afspraken te maken met potentiële verwijzers, zoals huisartsen, maatschappelijk werkers en wijkconciërges - hoe privacy wordt gewaarborgd - in hoeverre en welke informatie vertrouwelijk is - hoe registratie en dossiervorming plaatsvindt - hoe rapportage plaatsvindt - hoe tussentijdse evaluaties en de eindevaluatie plaatsvinden, waarbij criteria, ijkpunten, streefcijfers en streefdata zijn aangegeven - een afbakening in projectfasen en tijdsperioden. 4.5 IJkpunten Voor de beoordeling van de te bereiken resultaten is het nodig om al in de voorbereidingsfase ijkpunten 8 vast te stellen waarmee de stuurgroep tussentijds de ontwikkeling van een project buurtbemiddeling beoordeelt. Het zijn indicaties en toetsstenen voor de sociale en maatschappelijke effecten van buurtbemiddeling. Enkele voorbeelden van ijkpunten zijn: - het jaarlijkse aantal aanmeldingen bij buurtbemiddeling - het aantal vrijwillige buurtbemiddelaars - het aantal nieuw te werven vrijwilligers per jaar - de samenstelling van het bemiddelaarsteam als afspiegeling van de plaatselijke bevolking - het aantal geslaagde bemiddelingen per jaar in verhouding tot het aantal aanmeldingen. Bij het formuleren van deze ijkpunten kan een coördinator belangrijk voorbereidend werk verrichten. 4.6 Werven coördinator 8 Voorbeelden van ijkpunten zijn opgenomen als bijlage.

12 Het werven van een coördinator 9 is een belangrijke taak van de stuurgroep. Hij of zij kan inof extern gezocht worden. Het profiel voor een coördinator buurtbemiddeling ziet er in grote lijnen als volgt uit. Hij/zij: - staat achter de ideeën van buurtbemiddeling - beschikt over organisatorische talenten - kan een netwerk van personen en organisaties ontwikkelen en onderhouden - kan op verschillende niveaus helder communiceren - is enthousiast, inspirerend en creatief - kan goed omgaan met mensen, culturen en organisaties - kan omgaan met privacy en geheimhouding - kan zich voorstellen welke reikwijdte conflicten hebben in het dagelijkse leven van mensen - kan activerend optreden - heeft voldoende ervaring met leidinggeven - kan mensen stimuleren en motiveren - kan omgaan met conflictsituaties - heeft interesse in of kennis van onderdelen van het project buurtbemiddeling. De coördinator buurtbemiddeling wordt voor minimaal twintig uur aangesteld. De stuurgroep draagt zorg voor deze aanstelling. De coördinator heeft minimaal een relevante hbo-opleiding, in de meeste gevallen in een agogische richting. 10 Daarnaast is scholing in en ervaring met vormen van mediation gewenst. In de voorbereidingsfase heeft de coördinator vooral de volgende taken: - het voorbereiden en opstellen van een plan van aanpak - het voorbereiden van vergaderingen van de stuurgroep - het vormen en onderhouden van interne en externe netwerken - het zorgen voor toename van het draagvlak voor buurtbemiddeling - het bewaken van de uitgangspunten van buurtbemiddeling - het op de lokale kaart zetten van buurtbemiddeling door public relations, voorlichting aan media en voorlichting aan potentiële vrijwillige buurtbemiddelaars. De coördinator koppelt zijn of haar werkzaamheden terug aan de stuurgroep via de organisatie waar hij of zij in dienst is. Het is het overwegen waard om voor afzonderlijke fasen van het project verschillende coördinatoren aan te stellen. De ene coördinator is immers goed in het ontwikkelen van een project en is het best inzetbaar in de initiatief- en voorbereidingsfase. Een ander is beter in de uitvoering en evaluatie van een project. In hoofdstuk 5 Uitvoering en hoofdstuk 6 Evaluatie staat uitgebreid beschreven wat de taken van een coördinator zijn in de volgende fasen van een project buurtbemiddeling. 9 Zie ook Beter een goede buur, hoofdstuk 7, en Monitor 2001, Buurtbemiddeling Rotterdam, februari 2002, blz Een agogische studie is gericht op het beïnvloeden van menselijk gedrag.

13 5. Uitvoering (derde fase) In het kort Aan de hand van het plan van aanpak uit de voorafgaande voorbereidingsfase, kan nu alles in gereedheid worden gebracht voor de uitvoering. In het begin van de uitvoeringsfase betekent dit het inrichten van een kantoor en gespreksruimten. De coördinator werft vrijwilligers en zorgt voor trainingen. Publiciteit vestigt de aandacht op de start van buurtbemiddeling. In de praktijk blijkt dat een lokale welzijnsorganisatie als opdrachtnemer relatief snel de nodige voorwaarden kan realiseren. Ze beschikt over middelen en faciliteiten, zoals huisvesting, gespreksruimten, een telefoonaansluiting, een bureau en een computer. De financiële administratie kan worden ondergebracht bij deze organisatie. Een lokale welzijnsorganisatie heeft ook ervaring met het werven en inwerken van een coördinator en het werven en coachen van vrijwillige medewerkers. Lokaal kunnen keuzen hieromtrent verschillen. Als alles in gereedheid is gebracht, kan de daadwerkelijke uitvoering van buurtbemiddeling beginnen. Schematisch samengevat: Betrokkenen: Doelen: Resultaten: Tijd: - opdrachtnemer/ opdrachtnemende organisatie - stuurgroep - coördinator - operationalisering - uitvoering opdracht - ingerichte werkorganisatie - uitvoering bemiddelingen - ervarings- en registratiegegevens - 3 e en 4 e kwartaal van 1 e jaar - 2 e en 3 e jaar Uitvoeringstaken coördinator Het is in de uitvoeringsfase noodzakelijk dat er een coördinator is. Er ligt hem of haar meteen een uitgebreid takenpakket 12 te wachten. Daaronder valt onder meer: - het werven, selecteren en coachen van vrijwilligers - het organiseren van een training voor vrijwilligers - het zorgen voor bereikbaarheid van buurtbemiddeling, onder meer voor aanmeldingen - het zorgen voor publiciteit, voorlichting en informatie - het samenwerken met medewerkers van andere voorzieningen - het registreren van ervaringsgegevens voor evaluaties. 5.2 Werven vrijwilligers Een uitgebreide wervingscampagne 13 is nodig om een vrijwilligersteam samen te stellen. Deze kan onder meer bestaan uit het huis-aan-huis verspreiden van folders, het ophangen van affiches en het houden van informatiebijeenkomsten en gesprekken in buurtcentra en op scholen. Maar ook interviews of artikelen in de lokale media maken onderdeel uit van de campagne. De beste resultaten worden echter behaald met het inschakelen van functionarissen en medewerkers van instellingen in de buurt, zelforganisaties, bewonersorganisaties, kerken en moskeeën Een totaalschema voor een project buurtbemiddeling is als bijlage opgenomen. 12 Een overzicht van de specifieke taken van een coördinator is te vinden in Beter een goede buur, hoofdstuk Monitor 2001, Buurtbemiddeling Rotterdam, februari 2002, blz Buurtbemiddeling in kort bestek, W. de Jong, 2000, blz

14 5.3 Selecteren vrijwilligers Uitgangspunt bij het samenstellen van het bemiddelaarsteam is om een representatieve groep te krijgen voor de buurt, wijk of gemeente. De verhouding man-vrouw, allochtoonautochtoon, lager-hoger opgeleid, jongeren-ouderen is hierbij belangrijk. De coördinator selecteert vrijwilligers in eerste instantie vooral op sociale intelligentie, algemeen sociale vaardigheden en gevoel voor probleemoplossende communicatie. Over het algemeen geldt dat een bemiddelaar goed luistert en afstand kan nemen van eigen waarden en normen. Hij of zij kan met emoties omgaan en zich onafhankelijk opstellen. De bemiddelaar is in staat om verbaal en non-verbaal neutraal te opereren, problemen los te zien van personen en vertrouwelijkheid te waarborgen. Het opleidingsniveau speelt geen rol. Voordat vrijwilligers kunnen gaan bemiddelen, krijgen ze eerst een basistraining 15. Tijdens die cursus blijkt of iemand als bemiddelaar kan optreden. In drie dagen leren de vrijwilligers onder meer om actief te luisteren, op een goede manier vragen te stellen en een stimulerende en onpartijdige houding aan te nemen 16. De training speelt dan ook in laatste instantie een rol bij de selectie van vrijwilligers. Na de basistraining en na opgedane ervaringen met bemiddelen is er de mogelijkheid om vervolgtrainingen te volgen, bijvoorbeeld voor omgaan met de tweede partij en voor het omgaan met cultuurverschillen. 5.4 Coachen bemiddelaarsteam Behalve het leren van vaardigheden, hebben de basis- en vervolgtrainingen nog een ander doel: ze bevorderen de teamgeest onder bemiddelaars. Dat is van groot belang voor buurtbemiddeling. Leden van het bemiddelaarsteam moeten bereid zijn om voor elkaar in de bres te springen, elkaar te ondersteunen en samen te bemiddelen. Teambuilding en het onderhouden van een goede sfeer is ook een van de taken van de coördinator. In maandelijkse teambijeenkomsten bespreken buurtbemiddelaars hun ervaringen met buurtbemiddeling. Ze doen dit onder leiding van de coördinator of een extern deskundige. Tijdens de bijeenkomst worden negatieve en positieve gevoelens uitgewisseld en komen thematisch nieuwe leerervaringen aan de orde. Het is ook mogelijk dat tijdens zo n bijeenkomst een casus wordt besproken of visies op aspecten van bemiddelen worden aangescherpt. Tijdens de bijeenkomsten maken buurtbemiddelaars werkafspraken met de coördinator. Dit gebeurt ook tussen buurtbemiddelaars onderling. 5.5 Buurtbemiddelaars Vrijwilligheid van buurtbewoners én bemiddelaars is een essentiële voorwaarde voor buurtbemiddeling. Buurtbemiddelaars 17 krijgen alleen noodzakelijk gemaakte onkosten vergoed. Tijdens hun activiteiten als bemiddelaar zijn zij verzekerd voor eventuele ongevallen of schade. De onbetaalde inzet van vrijwilligers benadrukt de belangeloosheid in de bemiddeling. Voor ruziënde buren kan dit ontwapenend werken. Het laat zien dat stad- of buurtgenoten belangeloos hun verantwoordelijkheid en taak in de samenleving kunnen en willen nemen. Hierdoor kunnen de betrokken buren zich ervan bewust worden dat ze ook hun eigen verantwoordelijkheid in het conflict moeten nemen. Door bijvoorbeeld in volgende situaties 15 Beter een goede buur, hoofdstuk Beter een goede buur, hoofdstuk Beter een goed buur, hoofdstuk 6, bevat meer informatie over het profiel van buurtbemiddelaars.

15 zelf met de buren contact op te nemen en geen gebruik te maken van bemiddeling door een derde. De methode waarmee vrijwilligers bemiddelingen uitvoeren zorgt bovendien voor een lage drempel en maakt horizontale (gelijkwaardige) communicatie mogelijk. De vrijwilligers kunnen de nodige tijd besteden aan het herstellen van communicatie. Dit is nodig, want naast vaardigheden is rust in tijd nodig om begrip te krijgen voor het probleem, voor het uitwisselen van vaak emotionele ervaringen en voor het zoeken naar oplossingen. Deze rust in tijd kunnen professionele wijkmedewerkers door tijdgebrek niet altijd opbrengen. De methodische inzet van buurtbemiddelaars is erop gericht het vermogen van bewoners te vergroten om zelf conflicten op te lossen (empowerment) en niet afhankelijk te zijn van een formele tussenkomst van functionarissen. De coördinator investeert dan ook bewust en continu in empowerment van buurtbewoners en vrijwilligers, bijvoorbeeld door het werven en trainen van nieuwe vrijwilligers, door het organiseren van algemene trainingen conflicthantering voor bewoners, maar ook door samenwerking met medewerkers van andere voorzieningen in de wijk. 5.6 Netwerk Buurtbemiddeling is een partner voor wijkmedewerkers, zoals woonconsulenten van woningcorporaties en wijkagenten. De coördinator heeft regelmatig contact met. Een deel van de contacten met buurtbemiddeling wordt rechtstreeks door de betrokken buren gelegd. De meeste contacten komen echter tot stand via wijkagenten en woonconsulenten. Als er een stedelijk of buurtnetwerk met samenwerkingsafspraken tussen wijkmedewerkers is, kan buurtbemiddeling hierbij aansluiten. De coördinator buurtbemiddeling kan ook zelf zo n samenwerkingverband opzetten. Daarin worden afspraken gemaakt over hoe te handelen in onduidelijke overlastsituaties, bij signalen van escalaties in ruzies en bij complexe of extreme vormen van burenoverlast. Er worden ook afspraken gemaakt over de manier van verwijzen: van agenten en consulenten naar buurtbemiddeling en omgekeerd. Er zijn doorverwijscursussen 18 voor medewerkers van woningcorporaties en de politie. Na afloop van zo n cursus kunnen ze buurtbewoners stimuleren om gebruik te maken van buurtbemiddeling of preventief ernaar doorverwijzen. Ook de leden van de stuurgroep kunnen eraan bijdragen dat vanuit hun organisaties samenwerkingsafspraken worden gemaakt. Naast de voortgang en evaluatie van het project worden ook achtergronden of ontstaansgronden van burenconflicten in het netwerk besproken. Die informatie is van belang voor het verbeteren van woonomstandigheden. Ze komt van pas bij herstructurering in een wijk of buurt, gebrekkig onderhoud van woningen, ontbreken van geluidsisolerende maatregelen, overmatige bewonersdoorstroming, vernielingen, vervuilingen of het ontbreken van voorzieningen. 5.7 Aanmeldingen Of een burenruzie bij buurtbemiddeling wordt aangemeld, hangt allereerst af van de mate waarin het project bekend is bij bewoners en instanties. De coördinator zal dan ook actief voorlichting moeten geven en voor publiciteit moeten zorgen. Behalve het adres voor inloop en de tijden van het spreekuur, is het nodig dat het telefoon- en faxnummer en de internetverbinding van buurtbemiddeling in de buurt bekend zijn. Bij de voorlichting kunnen voor een deel dezelfde instrumenten gebruikt worden als bij de werving van vrijwilligers 18 Meer informatie in Monitor 2001, Buurtbemiddeling Rotterdam, februari 2002,blz 34.

16 (folders, affiches, bijeenkomsten). De coördinator kan voor reclame- en pr-activiteiten een beroep doen op de leden van de stuurgroep. Het is belangrijk dat buurtbemiddeling laagdrempelig is. De methodiek van buurtbemiddeling 19 stelt daarom eisen aan de organisatie en uitvoering van bemiddelingen. Buurtbemiddeling moet altijd kunnen plaatsvinden op een zo neutraal mogelijke locatie in de buurt, wijk of gemeente. Meestal is dat een algemene welzijnsaccommodatie, een multifunctionele accommodatie of een centrale wijkpost. De coördinator is meestal de eerste persoon waarmee iemand contact heeft. De aanmeldingen 20 komen bij hem of haar binnen. In het begin van de uitvoeringsfase voert de coördinator zelf de intakegesprekken met de buren. Afhankelijk van de mate van beschikbaarheid, geschiktheid en ervaring worden buurtbemiddelaars bij het intakegesprek betrokken. Als blijkt dat het burenconflict geschikt is voor buurtbemiddeling, wordt het bemiddelaarsteam ingezet. 5.8 Bemiddelingen Tijdens de uitvoeringsfase zal het aantal bemiddelingen per periode verschillen. Bij de start kan het druk zijn doordat verwijzers al een tijdje potentiële meldingen opgespaard hebben. Maar dat is niet altijd het geval. Gedurende de uitvoeringsfase zullen er perioden zijn met veel bemiddelingsvragen, maar ook perioden met nauwelijks vragen. Dit vraagt om een flexibele planning voor de inzet van buurtbemiddelaars. Wat is het resultaat van de bemiddelingen? Dat wordt inzichtelijk met de ijkpunten die in de voorbereidingsfase zijn opgesteld. In samenhang met de ervaringsgegevens kan per project een genuanceerd beeld verkregen worden van de resultaten van buurtbemiddeling. Op basis van die gegevens stelt de coördinator rapportages op. Middels deze tussentijdse rapportages, in combinatie met de halfjaarlijkse evaluaties, legt de opdrachtnemende organisatie, waarbij de coördinator in dienst is, verantwoording af aan de opdrachtgevers in de stuurgroep. Het aantal keren per jaar dat een beroep werd gedaan op buurtbemiddeling varieert per project van dertig tot tweehonderd. Dit aantal is afhankelijk van verschillende lokale factoren, onder meer: - de omvang van het werkgebied voor buurtbemiddeling - het aantal inwoners in het gebied - het aantal woningen - de bebouwingsdichtheid - de aard van de bebouwing - de samenstelling van de bevolking. Het blijkt dat geluidsoverlast de meest voorkomende klacht is bij burenruzies. Vlak daarna volgen ruzie over erfscheiding, overlast van rommel, stank en huisdieren, parkeerproblemen en bedreigingen. 5.9 Registratie Om goed te kunnen oordelen over het nut van buurtbemiddeling is het nodig om ervaringgegevens voortdurend te registreren. Daarvoor is landelijk een uniform geautomatiseerd registratiesysteem beschikbaar 21. De anonieme gegevens zijn uitgangspunt 19 Zie: Beter een goede buur. 20 De methodische werkwijze bij en na aanmeldingen staat in Beter een goede buur, hoofdstuk 8 en volgende. 21 Meer informatie over het automatisch registratiesysteem: zie de website van het Centrum voor

17 voor beleids- en organisatieontwikkeling van projecten en kunnen een steun zijn bij het uitwisselen van ervaringen tussen coördinatoren buurtbemiddeling. De organisatie voor buurtbemiddeling moet zorgvuldig de privacy en het goed functioneren van het registratiesysteem waarborgen. Ze zijn een bron van informatie voor tussentijdse rapportages en evaluaties, en voor de eindevaluatie van het project Steun voor coördinator Overleg met andere coördinatoren kan een goede ruggensteun zijn. Het CCV organiseert regelmatig landelijke bijeenkomsten voor coördinatoren. Aan de hand van registratiegegevens, werkervaringen en praktijkvoorbeelden wordt hun werk besproken en wordt de kwaliteit bewaakt en verder ontwikkeld. Elke coördinator heeft vragen, want hij of zij krijgt in de uitvoering te maken met allerlei organisatorische vraagstukken. Deze zijn onder te verdelen in vier categorieën: - de opbouw: vormgeving, situering en systematisering van het project - het leidinggeven: het aansturen van vrijwilligers, de stijl van leidinggeven, de verhouding opdrachtgever/opdrachtnemer, het omgaan met verwachtingen en belangen van betrokken partijen - het projectmatig werken: continuïteit van het project, duidelijke projectresultaten, onderscheid tussen het proces van ontwikkelen van activiteiten en het uiteindelijke resultaat ervan - kwaliteitsbewaking 22 : het voortdurend beoordelen van activiteiten en resultaten in verhouding tot de basale uitgangspunten en grondslagen voor buurtbemiddeling. De start Als alles gereed is, kan het bemiddelen beginnen. Gemelde klachten worden in behandeling genomen en het team van bemiddelaars gaat aan het werk. Om de vinger aan de pols te houden, wordt het project regelmatig geëvalueerd. In hoofdstuk 6 Evaluatie staat hoe dit in zijn werk gaat. Criminaliteitspreventie en Veiligheid ( 22 Meer informatie in Monitor 2001, Buurtbemiddeling Rotterdam, blz en bijlage 1.

18 6. Evaluatie (vierde fase) In het kort In de voorbereidingsfase (zie hoofdstuk 4 Voorbereidingsfase) van een project buurtbemiddeling heeft de stuurgroep reeds afgesproken op welke momenten en op welke wijze het project wordt geëvalueerd. Voor de evaluatie zijn ijkpunten of evaluatiecriteria vastgelegd in het plan van aanpak of in een afzonderlijke notitie. In de regel wordt een project buurtbemiddeling zowel tussentijds als aan het eind (de eerste helft van het derde jaar) geëvalueerd. Schematisch samengevat: Betrokkenen: Doelen: Resultaten: Tijd: - opdrachtnemer/ opdrachtnemende organisatie - stuurgroep - coördinator - besluiten over ervaringsgegevens - besluiten over continuering - tussentijdse evaluatieverslagen - projectevaluatieverslag - implementatie - tussentijds per (half) jaar - 3 e jaar Tussentijdse evaluaties Tussentijdse evaluaties zijn nodig om buurtbemiddeling tijdig te kunnen bijsturen en ervoor te zorgen dat gestelde doelen zo veel mogelijk worden gehaald. Belangrijke vragen bij een tussentijdse evaluatie zijn: - Zijn de tot nu toe behaalde resultaten positief? - Hebben de betrokken partijen nog dezelfde verwachtingen? - Vindt elke betrokken organisatie de resultaten bevredigend? 6.2 Evaluatieverslag Bij de meeste projecten gebeurt de eindevaluatie in de eerste helft van het derde jaar. Op basis van het evaluatieverslag beoordeelt de stuurgroep of het project iets toevoegt aan het lokale spectrum van hulp bij conflictoplossing en aan een veiligere en leefbare woonomgeving. Het verdient aanbeveling om de eindevaluatie te laten uitvoeren door een onafhankelijke, deskundige organisatie. De eindevaluatie gebeurt op basis van informatie die wordt verzameld volgens de afgesproken ijkpunten. De belangrijkste bron is het registratiesysteem. Maar ook buurtbemiddelaars, coördinator en medewerkers van de wijknetwerken zijn bronnen. Klanttevredenheidsgegevens kunnen ook een goede bron zijn, maar die zijn niet altijd beschikbaar. Het gaat bij de evaluatie om de volgende informatie: - Hoeveel aanmeldingen zijn er op jaarbasis? - Is er een toename in het aantal aanmeldingen? - Hoeveel buren zijn rechtstreeks in contact gekomen met buurtbemiddeling? - Hoeveel contacten zijn totstandgekomen op basis van verwijzingen? - Hebben alle samenwerkingspartners een actieve rol gespeeld in de verwijzingen? - Hebben buren oplossingen voor overlastsituaties tot stand gebracht in de intakefase, vóór een bemiddeling? - Hoeveel bemiddelingen door buurtbemiddelaars zijn er op jaarbasis? - Hoeveel doorverwijzingen naar derden zijn er op jaarbasis? - Hoeveel geslaagde bemiddelingen zijn er op jaarbasis? - Hoeveel vrijwillige buurtbemiddelaars zijn er beschikbaar? - Hoeveel buurtbemiddelaars zijn er nieuw bij het team gekomen? - Is de samenstelling van het bemiddelaarsteam een weerspiegeling van de lokale 23 Een totaalschema voor een project buurtbemiddeling is opgenomen als bijlage.

19 bevolking? - Functioneren de afspraken die gemaakt zijn tussen buurtbemiddeling en samenwerkingspartners? - Functioneert buurtbemiddeling volgens de afgesproken ijkpunten? Het evaluatieverslag wordt binnen elke deelnemende organisatie besproken en is de basis voor mogelijke verdere ondersteuning en financiering. De evaluaties komen dus ook op de agenda van de (deel)gemeenteraad. De gemeente is immers medeopdrachtgever in de samenwerking. 6.3 Implementatie Op basis van de eindevaluatie stelt de stuurgroep zich de vraag of ze in hoofdlijnen haar doelen heeft bereikt en of buurtbemiddeling de problemen in voldoende mate heeft aangepakt. In veel gevallen is dit het moment waarop in principe wordt besloten of implementatie van buurtbemiddeling mogelijk is en of buurtbemiddeling een regulier, lokaal aanbod kan worden. De mening van buurtbemiddelaars, coördinatoren en medewerkers van de wijknetwerken waarmee wordt samengewerkt telt zwaar mee in het oordeel van de stuurgroep. Daarnaast zijn het politieke draagvlak en de financiële mogelijkheden in de toekomst belangrijke aspecten bij het maken van een afweging over een vervolg.

20 7. Netwerken en publiciteit In het kort Het invoeren van buurtbemiddeling, het voortbestaan van het project en het uiteindelijke succes daarvan zijn grotendeels afhankelijk van relaties in een uitgebreid netwerk en van doordachte public relations. Door de onderwerpen netwerken en public relations standaard op de agenda van de stuurgroep te zetten, is hier structureel en consequent aandacht voor. Dit is een belangrijke taak van de coördinator, maar ook de leden van de initiatief- en de stuurgroep spelen hierin een belangrijke rol. Zij kunnen veel betekenen voor het creëren van netwerken en de inbedding van buurtbemiddeling op strategisch, tactisch en uitvoerend niveau. Een netwerk creëren en het project promoten gebeurt zowel formeel als informeel. 7.1 Strategisch niveau Het is gewenst dat zoveel mogelijk instanties op lokaal niveau positief staan ten opzichte van buurtbemiddeling en daar liefst ook een bijdrage aan leveren. Stuur- en initiatiefgroepleden moeten mogelijke partijen en andere betrokkenen op lokaal niveau bij buurtbemiddeling betrekken en ze doordringen van het belang en de toegevoegde waarde ervan. Het moet duidelijk zijn dat buurtbemiddeling een volwaardige aanvulling is op de bestaande voorzieningen aan zorg, welzijn, veiligheid en rechtspraak: een werkwijze die aansluit bij bestuurlijke en strategische visies, die moeten leiden tot een veiligere en meer leefbare woonomgeving. 7.2 Tactisch niveau Van de partijen in het project mag worden verwacht dat ze mede zorgdragen voor verdere inbedding van buurtbemiddeling in hun in- en externe relatienetwerken. Iedereen moet op de hoogte zijn van het bestaan van buurtbemiddeling en weten dat de eigen organisatie daarin een belangrijke rol speelt. Sleutelfiguren moeten weten wat buurtbemiddeling inhoudt en in welke gevallen mensen hierop kunnen terugvallen. In voorkomende gevallen moeten ze kunnen fungeren als verwijzer. Het voortbestaan van buurtbemiddeling hangt voor een groot deel af van de verwijzers, die zaken aandragen. Omdat de betrokkenheid van verwijzende instanties vooral persoonsgebonden is, moeten de coördinator en diens leidinggevende binnen de organisatie waar hij of zij is aangesteld contacten met verwijzers steeds opnieuw op verschillende niveaus en manieren onderhouden. Vooral omdat binnen enkele jaren veel medewerkers van baan of functie veranderen. Om dit te ondervangen, bieden verschillende projecten regelmatig een cursus of voorlichtingsbijeenkomst aan over buurtbemiddeling aan (nieuwe) medewerkers van onder meer corporaties, politie, deelgemeenten en welzijnswerk 24. De coördinator en diens leidinggevende kunnen buurtbemiddeling regelmatig agenderen of ter sprake brengen in andere relatienetwerken. De coördinator kan ook een werkgroep opzetten van medewerkers in de wijk die buurtbemiddeling in hun organisatie bekend willen houden en nieuwe collega's willen informeren over het bestaan en de werkwijze. 7.3 Uitvoerend niveau In de huidige projecten buurtbemiddeling wordt veel gebruikgemaakt van de volgende publiciteits- en voorlichtingsmiddelen: - folders 24 Het Nederlands Politie Instituut en het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid voeren gezamenlijk pilots uit in drie politieregio s met training in de samenwerking tussen buurtbemiddeling en gebiedsgebonden politiefunctionarissen. Het is de bedoeling hier een module in de reguliere politieopleiding van te maken. Zie ook: Doorverwijscursus in Monitor 2001, Buurtbemiddeling Rotterdam, februari 2002, blz. 34.