Ontwikkelen stroomdalgrasland Object Actie Verantwoordelijk Financiering

Transcriptie

1 Ontwikkelen stroomdalgrasland Object Actie Verantwoordelijk Financiering Aanleg Stroomdalgrasland Verwijderen voedselrijke bouwvoor (met 30cm) RWS-PDR RWS-PDR Kuilplaat Verwijderen RWS-PDR RWS-PDR Bedrijfsgebouw Verwijderen RWS-PDR RWS-PDR Vastgoed Stroomdalgrasland Onteigening RWS-PDR RWS-PDR Stroomdalgrasland Financiële compensatie pacht RWS-PDR RWS-PDR Stroomdalgrasland Sluiten nieuwe pachtcontracten RWS-PDR RWS-PDR Bedrijfsgebouw Aanpassen bestemming bedrijf RWS-PDR RWS-PDR Beheer Stroomdalgrasland Aanpassen agrarisch beheer naar extensief beheer Staatsbosbeheer * Provincie Overijssel / RWS - PDR Monitoring Stroomdalgrasland Monitoring sedimentatie zand RWS-PDR RWS-PDR Stroomdalgrasland Monitoring populatiestructuur RWS-PDR RWS-PDR * Inzet op overdracht beheer naar Staatsbosbeheer Toelichting aanleg Object: Stroomdalgrasland Actie: Reliëfvolgend ontgraven van de bovenste 30 cm voedselrijke bouwvoor Beschrijving: De bodem wordt voedselarm gemaakt door de bovenste 30 cm van de voedselrijke bouwvoor reliëfvolgend te verwijderen. Hiervoor zal een kleine kraan worden ingezet. Het vrijkomende materiaal zal in principe met dumpers worden afgevoerd buiten het gebied, tenzij een nuttige toepassing binnen de uiterwaard gevonden kan worden, N.b. Bestaande reliëfvormen dienen te worden behouden. Object: Bedrijfsgebouw Actie: Verwijderen Beschrijving: Alle bebouwing aanwezig op het perceel dat op de kaart is aangegeven dient inclusief fundering te worden verwijderd. Op de vrijgekomen grond wordt natuurlijk grasland ontwikkeld. Object: Kuilplaat Actie: Verwijderen Beschrijving: De kuilplaten (deels gelegen op het terrein van Staatsbosbeheer) dienen geheel te worden verwijderd. Op de vrijgekomen grond wordt natuurlijk grasland ontwikkeld. Programma Directie RvdR Oktober 2013, versie 5.0 LW-AF

2 6.2 Uitbreiden hardhoutooibos De lager liggende delen van de oeverwallen waarop het huidige hardhoutooibos is gelegen zijn ecologisch gezien zeer geschikt voor uitbreiding. De overgangen van hoog naar laag zijn zowel landschappelijk als ecologisch waardevol. Het bestaande hardhoutooibos wordt daarom (buiten de stroombanen van de IJssel) verbreed aan de noord- en zuidkant. De kenmerkende structuur van het bos, zichtlijnen vanuit woningen en hoogwater vluchtroutes blijven gehandhaafd. Agrarisch beheer is op de locatie van het hardhoutooibos niet meer mogelijk. De akker die tussen het hardhoutooibos ligt neemt daarom in oppervlak af, het gebruik blijft gehandhaafd. Streefbeeld (Zalkerbosch) Hardhoutooibos is een Natura 2000-habitattype (H91F0 )wat voorkomt op oevervallen en andere hoge en droge delen binnen een uiterwaard. De bossen overstromen nog periodiek waardoor er een aanvoer van basenrijk water plaatsvindt wat tot in de wortelzone doordringt. Het streefbeeld is hardhoutooibos met een gradiënt van mantel en zoomvegetatie. Bestaand hardhoutooibos in Zalkerbosch Uitbreiden hardhoutooibos Object Actie Verantwoordelijk Financiering Aanleg Hardhoutooibos Afplaggen grasmat RWS-PDR RWS-PDR Hardhoutooibos Aanleg raster RWS-PDR RWS-PDR Vastgoed Hardhoutooibos Financiële compensatie pacht RWS-PDR RWS-PDR Beheer Hardhoutooibos Nieuw hardhoutooibos zelfde beheren als het bestaande hardhoutooibos * Inzet op overdracht beheer naar gemeente Kampen Kampen * Kampen Oktober 2013, versie Programma Directie RvdR LW-AF

3 Toelichting aanleg Object: Hardhoutooibos Actie: Afplaggen grasmat Beschrijving: Op de locatie waar hardhoutooibos wordt uitgebreid wordt de graszode circa 10 cm afgeplagd, zodat in de bodem aanwezige zaden zich kunnen ontkiemen. Hiervoor zal een kleine kraan worden ingezet. Het vrijkomende materiaal zal in principe met dumpers worden afgevoerd buiten het gebied, tenzij een nuttige toepassing binnen de uiterwaard gevonden kan worden, Object: Hardhoutooibos Actie: Aanleg raster Beschrijving: Het gebied wordt afgerasterd zodat de jonge boompjes zich kunnen ontwikkelen. Het raster met een lengte van circa 2 km bestaat uit eikenhouten palen met puntdraden en bevindt zich buiten de beschermingszone van eventuele keringen. 6.3 Maaiveldverlaging en plas-drasnatuur Met de uitbreiding van het hardhoutooibos treedt verruwing in de uiterwaard op. Bij hoge waterstanden kan het water daardoor minder snel doorstromen. Om dit te compenseren wordt een deel van het maaiveld ten noorden van het hardhoutooibos verlaagd. Deze locatie is gekozen om ecologische redenen. Van oudsher is dit lager gelegen gebied zeer drassig. In de huidige situatie wordt het water echter met sloten afgevoerd. Met de maaiveldverlaging wordt het gebied weer zeer drassig en is het daarmee geschikt als foerageergebied voor weidevogels zoals grutto, kievit en scholekster. Het natuurlijk reliëf op deze locatie is van waarde. Dit blijft zoveel mogelijk behouden door reliëfvolgend te verlagen. De hoge oeverwal waarop een deel van het Zalkerbosch (bos) is gelegen wordt met deze ingreep extra benadrukt. Streefbeeld Het streefbeeld is natuurlijk grasland met natte condities in het voorjaar dat als foerageergebied gebruikt kan worden door weidevogels zoals grutto, kievit en scholekster. De condities voor plas-dras zijn: Vrijwel jaarlijkse inundatie van de IJssel; Gemiddeld waterpeil van cm onder maaiveld in het voorjaar; Eén a twee keer per jaar maaien waarbij het maaisel wordt afgevoerd en nabeweiding; Open (ter voorkoming van predatoren); Licht voedselrijk; Het maai- en graasbeheer (uitgestelde maaidatum en nabeweiding) wordt zodanig gevoerd dat zo min mogelijk kuikens slachtoffer worden van beheeringrepen. Voor weidevogels zijn met name natte condities in het voorjaar van belang. Dat betekent dat het grondwaterpeil in de zomer verder mag wegzakken waardoor dit kan samengaan met (aangepast) agrarisch medegebruik. Programma Directie RvdR Oktober 2013, versie 5.0 LW-AF

4 Maaiveldverlaging en plas-drasnatuur Object Actie Verantwoordelijk Financiering Aanleg Laagte Maaiveldverlaging (met 20 tot 30 RWS-PDR RWS-PDR cm) Laagte Verwijderen opgaand groen RWS-PDR RWS-PDR Watergangen binnen laagte Verwijderen RWS-PDR RWS-PDR Vastgoed Natuurlijk grasland Financiële compensatie pacht RWS-PDR RWS-PDR Natuurlijk grasland Sluiten nieuwe pachtcontracten RWS-PDR RWS-PDR Beheer Natuurlijk grasland Laagte Aanpassen agrarisch beheer naar extensief beheer Beheer is gelijk aan het beheer van natuurlijk grasland Inzet op overdracht beheer naar Staatsbosbeheer Staatsbosbeheer * RWS-PDR Provincie Overijssel Provincie Overijssel Toelichting aanleg Object: Laagte Actie: Maaiveldverlaging Beschrijving: Het maaiveld wordt in het aangegeven gebied reliëfvolgend met 30 cm verlaagd. Het talud tussen de verlaging en het maaiveld is 1:10. Hiervoor zal een kleine kraan worden ingezet. Het vrijkomende materiaal zal in principe met dumpers worden afgevoerd buiten het gebied, tenzij een nuttige toepassing binnen de uiterwaard gevonden kan worden. N.b. Bestaande reliëfvormen dienen te worden behouden. Object: Watergangen binnen laagte Actie: Verwijderen Beschrijving: De sloten binnen de buitenste contourgrens van de maaiveldverlaging zijn na maaiveldverlaging niet meer zichtbaar dan wel gedempt. Object: Laagte Actie: Verwijderen opgaand groen Beschrijving: Al het opgaand groen binnen de laagte dient te worden verwijderd. N.b. De meidoornhaag direct grenzend aan de laagte blijft behouden. De integrale maaiveldverlaging is de meest omvangrijke ingreep binnen de uiterwaardmaatregelen die voorzien zijn in het kader van het project Zomerbedverlaging. Ondanks dat er een relatief grote hoeveelheid grond verzet wordt in deze uiterwaard, zal de aannemer moeten optimaliseren in het door hem in te zetten materieel. Enerzijds dienen de werkzaamheden binnen het tijdskader van werkbare maanden (buiten broedseizoen) moeten plaatsvinden, anderzijds zal de overlast voor aanwezige kwetsbare natuursoorten beperkt moeten worden. Oktober 2013, versie Programma Directie RvdR LW-AF

5 6.4 Aanleggen graanakker Ten zuiden van het hardhoutooibos ligt een perceel met cultuurhistorische waarde. Op deze plek werden in het verleden verschillende graansoorten verbouwd. In de huidige situatie bestaat het landgebruik uit grasland voor melkvee. De historische situatie wordt in ere hersteld door het perceel als graanakker te gebruiken. Met deze maatregel wordt bijgedragen aan de plannen van gemeente Kampen. Streefbeeld Het streefbeeld is een akker waarop graan zal worden verbouwd. Aanleggen graanakker Object Actie Verantwoordelijk Financiering Aanleg Graanakker Omploegen graszode Gemeente Kampen Gemeente Kampen Vastgoed Graanakker Financiële compensatie RWS-PDR Gemeente Kampen Beheer Graanakker Aanpassen agrarisch beheer naar jaarlijks inzaaien en oogsten Gemeente Kampen Gemeente Kampen Toelichting aanleg Object: Graanakker Actie: Omploegen graszode Beschrijving: De graszoden worden zodanig omgeploegd en bewerkt dat de grond geschikt is voor inzaaien en kieming van de graanzaden. 6.5 Verbinden en aanleggen wandelpaden (laarzenpad) Door de uiterwaard lopen enkele (doodlopende) geasfalteerde wegen voor de toegankelijkheid van het veer en de woningen. Langs het hardhoutooibos loopt een onverhard pad. Met het verbinden en uitbreiden van dit padenstelsel wordt de toegankelijkheid van de uiterwaard vergroot en is het mogelijk de nieuw ontwikkelde natuurwaarden te beleven. De maatregel richt zich uitsluitend op een wandelroute in de uiterwaard zelf en draagt daarmee bij aan de realisatie van het laarzenpad van de gemeente Kampen. Een deel van het tracé moet nog nader worden bepaald. Hiervoor is zoekgebied aangeduid. Programma Directie RvdR Oktober 2013, versie 5.0 LW-AF

6 Streefbeeld Het streefbeeld is een verbonden padenstelsel dat onderdeel is van een doorgaande wandelstructuur. Na aanleg voldoet het pad aan de volgende eisen: - Het sluit aan op het wandelpad in uiterwaard Bentinckswelle; - De nieuw aan te leggen paden zijn onverhard en circa 1,5 meter breed; - Op locaties waar de route watergangen kruist, zijn voorzieningen getroffen zoals bruggen. - Op locaties waar de route een afrastering kruist zijn voorzieningen getroffen zoals klaphekjes; - De gehele route is duidelijk gemarkeerd en is geschikt voor wandelaars met een normale conditie. Bestaand pad als onderdeel Laarzenpad Routemarkering Verbinden en aanleggen wandelpaden (Laarzenpad) Object Actie Verantwoordelijk Financiering Aanleg Wandelpad Aanleggen (circa 1,5 m breed) RWS-PDR Gemeente Kampen Wandelpad Aanleggen voorzieningen zoals RWS-PDR Gemeente Kampen klaphekjes, bruggen, etc. Zoekgebied wandelpad Locatie aan te leggen wandelpad nader te bepalen RWS-PDR Gemeente Kampen Routemarkering Aanleggen RWS-PDR Gemeente Kampen Vastgoed Wandelpad Financiële compensatie (pacht) RWS-PDR Gemeente Kampen Beheer Wandelpad Wandelpad Aanpassen (agrarisch) beheer naar maaibeheer Onderhoud brug, klaphekjes en routemarkering Staatsbosbeheer / Kampen Staatsbosbeheer / Kampen Routemarkering Onderhoud Staatsbosbeheer / Kampen * Deel grond in eigendom van RWS-ON Provincie Overijssel / Gemeente Kampen Provincie Overijssel / Gemeente Kampen Provincie Overijssel / Gemeente Kampen Oktober 2013, versie Programma Directie RvdR LW-AF

7 Toelichting aanleg Object: Wandelpad Actie: Aanleggen Beschrijving: Binnen de uiterwaard wordt het Laarzenpad aangelegd door de nieuw aan te leggen paden (zie kaart) te verbinden met bestaande paden. Het nieuwe pad heeft een lengte van ruim 2,5 km en bestaat uit een graspad van circa 1,5 meter breed dat wordt aangelegd door te maaien. N.b. Waar het pad over de beschermzone van een waterkering loopt, vindt geen maaibeheer plaats anders dan het beheer door het waterschap dat reeds van toepassing is. Object: Wandelpad Actie: Aanleggen voorzieningen zoals klaphekjes, bruggen, etc. Beschrijving: Waar het wandelpad sloten kruist worden voorzieningen getroffen om deze met droge voeten te kunnen oversteken zoals een brug van circa 1,5 meter breed. Waar het wandelpad een afrastering kruist worden voorzieningen geplaatst om hier langs te komen zoals klaphekjes. De recreatie wordt gezoneerd door een hondenverbod in te stellen in het noorden van het gebied, fysiek aangegeven door een hek en bord. Tot en met het pad langs de bosrand zijn honden aangelijnd toegestaan. Parallel langs het pad wordt een fysieke scheiding aangebracht met het plasdrasgebied en aan de uiteinde borden geplaatst, zodat de overgang tussen het verbodsgebied voor honden en het aanlijngebied duidelijk is. De scheiding heeft de vorm van een watergang, beplanting of hek. Object: Zoekgebied wandelpad Actie: Locatie aan te leggen wandelpad nader te bepalen Beschrijving: Binnen het aangegeven zoekgebied van 50 meter breed wordt de locatie van het aan te leggen wandelpad nader bepaald in overleg met de betreffende grondeigenaar en de beheerder. Object: Routemarkering Actie: Plaatsen Beschrijving: De gehele route is duidelijk gemarkeerd. Hiertoe wordt de hele route (zowel bestaande paden als nieuw aan te leggen paden) voorzien van routemarkering op bestaande palen. Waar nodig worden extra palen met routemarkering geplaatst om de 100 meter en buiten de beschermingszone van eventuele keringen. N.b. routemarkering wordt geplaatst buiten beschermingszones van keringen Programma Directie RvdR Oktober 2013, versie 5.0 LW-AF

8 6.6 Pilot zandafzetting Het habitattype stroomdalgrasland heeft baat bij regelmatige afzetting van zand, om verzuring van de bodem tegen te gaan. In de IJssel wordt een zogenaamde zandmotor aangelegd met zand afkomstig van de zomerbedvergraving. Het is de bedoeling dat dit zand door natuurlijke processen in de rivier wordt afgezet op de oeverwallen met stroomdalgrasland. Van te voren is het echter moeilijk te voorspellen hoe zandtransportatie en -sedimentatie in de praktijk plaats vind. Daarom betreft het een pilot en worden de resultaten tussentijds gemonitord. Streefbeeld De pilot zandafzetting bevindt zicht in het zomerbed tussen twee kribvakken. Het zand wordt op een diepe plek gestort en ligt geheel onder water. Pilot zandafzetting Object Actie Verantwoordelijk Financiering Aanleg Zandmotor Aanleggen RWS-PDR RWS-PDR Beheer Zandmotor Periodiek aanvullen Tot 2019 RWS- PDR, na 2019 RWS-ON Tot 2019 RWS- PDR, na 2019 RWS- ON Monitoring Zandmotor Monitoring afzetting zand RWS-PDR RWS-PDR Aanleg Object: Pilot zandafzetting Actie: Aanleggen Beschrijving: In het zomerbed wordt circa 100 m 3 zand gestort, tussen twee kribvakken bovenstrooms van kilometer 983,5, De plek dient zodanig gekozen te worden dat het zand door de rivierprocessen wordt afgezet op de oeverwallen met stroomdalgrasland in uiterwaard Vreugderijkerwaard. Na storting van het zand is er bij OLR sprake van ten minste 1 meter water boven de zandmotor. Er wordt monitoring uitgevoerd van het afgezette zand in de uiterwaarden en de snelheid van erosie van het zand in het kribvak Oktober 2013, versie Programma Directie RvdR LW-AF

9 6.7 Verwijderen opgaand groen voor behoud doorstroming Een deel van de uiterwaard ligt binnen de stroombaan van de IJssel. Opgaand groen in dit gebied kan belemmerend werken voor de doorstroming van de rivier bij hoog water. Veel bomen en struiken in Zalkerbosch zijn van hoge waarde voor natuur en landschap, zoals het hardhoutooibos, bomenlanen en meidoornhagen. Deze vegetatie blijft daarom gehandhaafd. Ook bosjes die onderdeel zijn van de referentie in 1997 blijven gehandhaafd. Overige bomen en struiken worden verwijderd. Specifiek gaat het om enkele wilgen op de zomerkade. Streefbeeld Na aanleg is de zomerkade vrij van opgaand groen. Openhouden stroombaan Object Actie Verantwoordelijk Financiering Aanleg Zomerkade Verwijderen opgaand groen RWS-PDR RWS-PDR Programma Directie RvdR Oktober 2013, versie 5.0 LW-AF

10 7 BENTINCKSWELLE De uiterwaard Bentinckswelle is een zomerpolder met natuurwaarden en een agrarische functie. Een groot deel van het gebied is in eigendom en beheer van Staatsbosbeheer en bestaat uit geïsoleerde plassen (enkele met het Meren met krabbenscheer en fonteinkruiden ), rietmoeras, plas-dras en zachthoutooibos. De agrarische functie bestaat uit weide voor melkvee. Deze gronden zijn deels in particulier eigendom, deels pacht. Door hoogteverschillen is een deel van het grasland van waarde voor plas-drasnatuur. De maatregelen ter verbetering van ruimtelijke kwaliteit bestaan uit behoud en versterking van natuurwaarden, vergroten van de toegankelijkheid en aanleg van een nevengeul. Met deze maatregelen wordt tevens een bijdrage geleverd aan de opgave vanuit de Kaderrichtlijn Water (KRW) en aan de aanleg van het laarzenpad (gemeente Kampen). Het inrichtingsplan bestaat uit de volgende onderdelen: Kwaliteitsverbetering plas-dras; Aanleg tweezijdig aangetakte nevengeul; Behouden geïsoleerde plassen; Verbinden en aanleggen wandelpaden (Laarzenpad). Het inrichtingsplan en de maatregelen die van belang zijn voor de aanleg en zijn op kaart gezet en zijn opgenomen in bijlage 3 en Kwaliteitsverbetering plas-dras Het areaal plas-dras verbetert in kwaliteit door de polder te vernatten. Dit gebeurt door het aantakken van de nevengeul waarmee de uiterwaard in directe verbinding met de IJssel komt te staan (zie volgende paragraaf). Lager gelegen gronden zijn daardoor langer nat. Op de hoger gelegen gronden is (aangepast) agrarisch landgebruik mogelijk. De kwaliteitsverbetering plas-dras richt zich op het vergroten van het voedselgebied voor steltlopers door natte condities in het voorjaar. In die situatie droogt de bodem niet uit en is voedsel goed beschikbaar. Met het vernatten van de polder verbetert tevens het aanwezige rietmoeras in kwaliteit. Streefbeeld Het streefbeeld is natuurlijk grasland met natte condities in het voorjaar dat als foerageergebied gebruikt kan worden door weidevogels zoals grutto, kievit en scholekster. De condities voor plas-dras zijn: Vrijwel jaarlijkse inundatie van de IJssel; Gemiddeld waterpeil van cm onder maaiveld in het voorjaar; Eén a twee keer per jaar maaien waarbij het maaisel wordt afgevoerd en nabeweiding; Open (ter voorkoming van predatoren); Licht voedselrijk; Het maai- en graasbeheer (uitgestelde maaidatum en nabeweiding) wordt zodanig gevoerd dat zo min mogelijk kuikens slachtoffer worden van beheeringrepen. Oktober 2013, versie Programma Directie RvdR LW-AF

11 Kwaliteitsverbetering plas-dras Object Actie Verantwoordelijk Financiering Vastgoed Natuurlijk grasland Financiële compensatie pacht RWS-PDR RWS-PDR Beheer Natuurlijk grasland Huidig beheer handhaven Staatsbosbeheer Provincie Overijssel 7.2 Aanleg tweezijdig aangetakte nevengeul Streefbeeld Tussen gemaal Bentinck-Wellen en de doorgestoken kade wordt een nevengeul aangelegd die tweezijdig is aangetakt op de IJssel. De geul voldoet aan de eisen die gesteld zijn vanuit KRW. Aanleg tweezijdig aangetakte nevengeul Object Beschrijving Verantwoordelijk Financiering Aanleg Nevengeul Aanleggen en aantakken op IJssel conform KRW profiel Zomerkade Plaatselijk doorsteken (ivm aantakken geul) Duikers Vervangen conform eisen KRW en waterschap WGS Waterschap Vallei en Veluwe Waterschap Vallei en Veluwe Waterschap Vallei en Veluwe Gemaal Verwijderen Waterschap Vallei en Veluwe Stuw Verwijderen Waterschap Vallei en Veluwe Waterschap en Veluwe Waterschap en Veluwe Waterschap en Veluwe Waterschap en Veluwe Waterschap en Veluwe Vallei Vallei Vallei Vallei Vallei Beheer Nevengeul Openhouden, maaibeheer oevers Staatsbosbeheer Provincie Overijssel / RWS - ON Duikers Onderhoud Staatsbosbeheer RWS ON Zomerkade Maaibeheer Staatsbosbeheer RWS-ON Toelichting aanleg Object: Nevengeul (UB 2.4) Actie: Aanleggen Beschrijving: De nieuw te graven geul verbindt drie bestaande plassen en volgt waar mogelijk bestaande watergangen en natuurlijke laagtes zodat het grondverzet minimaal is (zie kaart). Het profiel voldoet aan de eisen van KRW. De ontgravingswerkzaamheden ten behoeve van de geul zullen overwegend met klein en relatief stil materieel worden uitgevoerd om aanwezige kwetsbare natuurwaarden zoveel als mogelijk te ontzien. Er zijn twee principeprofielen voor de geul opgesteld namelijk: Programma Directie RvdR Oktober 2013, versie 5.0 LW-AF

12 - Geul door grasland: waar de geul aan bestaand grasland (plas-drasnatuur / weiland) grenst, wordt uitgegaan van een smalle oeverzone waarin groeimogelijkheden voor oevervegetatie beperkt zijn. - Geul langs (riet) moeras: Voor de stukken geul tussen de drie plassen wordt uitgegaan van een accoladeprofiel met een riet- en moerasvegetatie. Principe geul door grasland Principe geul langs (riet) moeras Principeprofiel nevengeul Object: Zomerkade (UB3.1) Actie: Plaatselijk doorsteken Beschrijving: Ter hoogte van km-lijn (zie kaart) wordt de nevengeul aangetakt op de IJssel door de zomerkade door te steken. De afmeting van de opening moet worden afgestemd met Waterschap Vallei en Veluwe en Waterschap Groot-Salland. Object: Duiker (UB 1.2.1) Actie: Vervangen Beschrijving: De duiker ter hoogte van gemaal Bentinck-Wellen wordt vervangen door een duiker die voldoet aan de eisen van Waterschap Vallei en Veluwe en Waterschap Groot-Salland. Object: Duiker (UB 1.2.2) Actie: Vervangen / plaatsen Beschrijving: Op locaties waar de geul een toegangsweg in de uiterwaard kruist, is sprake van een permanent open duiker zodat de weg toegankelijk blijft. Dit houdt in dat op 4 locaties duikers worden vervangen of geplaatst. Object: Gemaal Bentinck Wellen (UB 1.1) Actie: Verwijderen Oktober 2013, versie Programma Directie RvdR LW-AF

13 Beschrijving: Ter hoogte van het gemaal wordt de nevengeul aangetakt. De uiterwaard komt in directe verbinding met de IJssel te staan waardoor het gemaal zijn functie verliest. Om die rede wordt het gemaal verwijderd. Object: Stuw (UB 1.3) Actie: Verwijderen Beschrijving: De uiterwaard komt in directe verbinding met de IJssel te staan waardoor de stuw zijn functie verliest. Om die rede wordt de stuw verwijderd. Gemaal Bentinck-Wellen wordt verwijderd 7.3 Behouden geïsoleerde plassen Streefbeeld De huidige waterkwaliteit in de plassen verschilt met die van de IJssel. De plassen waar nu het habitattype Meren met krabbenscheer en fonteinkruiden voorkomt, moeten geïsoleerd blijven om het habitat te kunnen behouden. Daarom blijft dit gebied een zomerpolder waarin inundatiefrequentie- en duur blijft gelijk aan de huidige situatie. In dit laagdynamische deel komt (riet) moeras, zachthoutooibos en plasdrasnatuur voor. Door het verwijderen van gemaal Bentinck-Wellen blijft regen en/of IJsselwater langer binnen het gebied en verbetert daarmee de plas-drasconditie. Op de hoger gelegen gronden is (aangepast) agrarisch landgebruik mogelijk. Na aanleg zijn de condities van het laagdynamische gebied (zomerpolder) als volgt: Programma Directie RvdR Oktober 2013, versie 5.0 LW-AF

14 Er is sprake van een gesloten zomerpolder De inundatiefrequentie en duur blijft gelijk. De in de zomerpolder gelegen plassen staan niet in verbinding met de IJssel De huidige waterkwaliteit van de plassen blijft gehandhaafd Behouden geïsoleerde plassen Object Beschrijving Verantwoordelijk Financiering Aanleg Grondwal Aanleggen gebruikmakend van bestaand reliëf Waterschap Vallei en Veluwe Grondwal Afsluiten kruisende sloten Waterschap Vallei en Veluwe Waterschap en Veluwe Waterschap en Veluwe Vallei Vallei Beheer Grondwal Maaibeheer Staatsbosbeheer Provincie Overijssel Plas krabbescheer met Openhouden, waterkwaliteit behouden Staatsbosbeheer Provincie Overijssel Toelichting aanleg Object: Grondwal (UB 5.7) Actie: Aanleggen Beschrijving: Op de aangegeven plekken wordt het maaiveld opgehoogd tot + 1,0 m NAP zodat er binnen de uiterwaard een nieuwe zomerpolder ontstaat. Deze zogenaamde grondwal volgt waar mogelijk het natuurlijk reliëf en sluit aan op hoger gelegen gronden. Hiermee wordt het grondverzet beperkt. De grondwal heeft een kruin van 2 m breed en taluds van 1:3 en is bekleed met gras. Het watersysteem binnen de zomerpolder en het dynamische deel worden van elkaar gescheiden door de sloten die de grondwal kruisen plaatselijk af te dammen ter hoogte van de grondwal. Principeprofiel grondwal 7.4 Verbinden en aanleggen wandelpaden (Laarzenpad) Het Laarzenpad in Bentinckswelle ligt in het uiterste noorden van de uiterwaard en langs de buitenteen van de dijk. Op de foto is het beginpunt van het pad in het zuiden weergegeven. Het pad sluit met een oversteek over de bandijk aan op een binnendijkse wandelroute en het wandelpad in Zalkerbosch. Met het pad wijzigt er niks aan (de toegankelijkheid) van de huidige situatie met uitzondering van markering. Oktober 2013, versie Programma Directie RvdR LW-AF

15 In Bentinckswelle loopt het Laarzenpad over de bestaande waterkering Streefbeeld Het streefbeeld is een verbonden padenstelsel dat onderdeel is van een doorgaande wandelstructuur. Na aanleg voldoet het pad aan de volgende eisen: - Het sluit aan op het (zoekgebied) wandelpad in uiterwaard Zalkerbosch; - De nieuw aan te leggen paden zijn onverhard en circa 1,5 meter breed; - Op locaties waar de route watergangen doorkruist zijn voorzieningen getroffen zoals bruggen. - Op locaties waar de route een afrastering kruist zijn voorzieningen getroffen zoals klaphekjes; - De gehele route is duidelijk gemarkeerd en is geschikt voor wandelaars met een normale conditie. Verbinden en aanleggen wandelpaden (Laarzenpad) Object Actie Verantwoordelijk Financiering Aanleg Wandelpad Aanleggen (1,5 m breed) RWS-PDR Gemeente Kampen Wandelpad Aanleggen voorzieningen zoals RWS-PDR Gemeente Kampen klaphekjes, bruggen, etc. Zoekgebied Locatie aan te leggen wandelpad RWS-PDR Gemeente Kampen wandelpad nader te bepalen Routemarkering Plaatsen RWS-PDR Gemeente Kampen Vastgoed Zoekgebied wandelpad Financiële compensatie (pacht) RWS-PDR Gemeente Kampen Programma Directie RvdR Oktober 2013, versie 5.0 LW-AF

16 Beheer Wandelpad Handhaven huidig maaibeheer waterkering Zoekgebied wandelpad Aanpassen (agrarisch) beheer naar maaibeheer WGS (ter hoogte van primaire waterkering) Staatsbosbeheer (in uiterwaard) Provincie Overijssel Provincie Overijssel Toelichting aanleg Object: Wandelpad (UB4.1.1) Actie: Aanleggen Beschrijving: Het wandelpad wordt aangelegd door het maaien van een circa 1,5 meter brede zone. Het pad wordt verbonden met het Laarzenpad in Zalk. N.b. Waar het pad over een waterkering of de beschermzone van een waterkering loopt, vindt geen maaibeheer plaats anders dan het beheer door het waterschap dat reeds van toepassing is. Object: Wandelpad (UB4.1.1) Actie: Aanleggen voorzieningen zoals klaphekjes, bruggen, etc. Beschrijving: Waar het wandelpad sloten kruist worden voorzieningen getroffen om deze met droge voeten te kunnen oversteken zoals een brug van circa 1,5 meter breed. Waar het wandelpad een afrastering kruist worden voorzieningen geplaatst om hier langs te komen zoals klaphekjes. Object: Zoekgebied wandelpad (UB4.1.2) Actie: Locatie aan te leggen wandelpad nader te bepalen Beschrijving: Binnen het aangegeven zoekgebied van 50 meter breed wordt de locatie van het aan te leggen wandelpad nader bepaald in overleg met Rijkswaterstaat, de betreffende grondeigenaar en de beheerder. Object: Routemarkering (UB 4.2) Actie: Plaatsen Beschrijving: De gehele route is duidelijk gemarkeerd. Hiertoe wordt de hele route (zowel bestaande paden als nieuw aan te leggen paden) voorzien van routemarkering op bestaande palen. Waar nodig worden extra palen met routemarkering geplaatst om de 100 meter en buiten de beschermingszone van eventuele keringen. N.b. routemarkering wordt geplaatst buiten beschermingszones van keringen. Oktober 2013, versie Programma Directie RvdR LW-AF

17 8 VREUGDERIJKERWAARD De Vreugderijkerwaard heeft hoge natuur- en landschappelijke waarden. Dit is onder andere te danken aan de variatie in de bodem, de dynamiek van de IJssel en het beheer. De waard is vrijwel geheel in eigendom en beheer van Natuurmonumenten en bevat bijzondere stroomdalflora op de metershoge zandduinen langs de rivier. Naast stroomdalgrasland komt ook (riet)moeras en glanshaverhooiland en plas-dras voor. Parallel aan de rivier is een nevengeul gegraven die van grote waarde is voor waterplanten, vissen en vogels. Met het project dijkverlegging Westenholte wordt de uiterwaard vergroot en wordt tevens het bovenstroomse gedeelte anders ingericht. Deze ontwikkeling is autonoom. De uiterwaardmaatregelen richten zich, in overleg met Natuurmonumenten, alleen op het behoud en kwaliteitsverbetering van huidige natuurwaarden. Het inrichtingsplan bestaat uit de volgende onderdelen: Kwaliteitsverbetering (riet)moeras; Kwaliteitsverbetering stroomdalgrasland; Pilot zandafzetting. Het inrichtingsplan en de maatregelen die van belang zijn voor de aanleg en zijn op kaart gezet en zijn opgenomen in bijlage 3 en Kwaliteitsverbetering (riet)moeras Benedenstrooms ligt een areaal van circa 9 ha rietmoeras dat effect ondervindt van de zomerbedverlaging. De maatregelen zijn gericht op kwaliteitsverbetering van dit vegetatietype waarmee het beter geschikt wordt als leefgebied van onder andere de porseleinhoen. Streefbeeld Na aanleg zijn de condities van het (riet) moeras als volgt: Er zijn laagtes die het grootste deel van het jaar watervoerend zijn, waardoor er bij verschillende waterstanden ideaal broedgebied voor porseleinhoen is; De gemiddelde grondwaterstand in het najaar zakt maximaal tot 40 cm onder het maaiveld, (behoudens eventuele periodieke droogteperioden); In de nattere delen varieert de grondwaterstand tussen boven maaiveld en NAP -20 cm; Max 5% wilgenopslag (buiten de stroombaan, binnen de stroombaan is geen wilgenopslag toegestaan). Programma Directie RvdR Oktober 2013, versie 5.0 LW-AF

18 Kwaliteitsverbetering rietmoeras * Object Actie Verantwoordelijk Financiering Aanleg Watergang rietmoeras (UV2.1.1 t/m UV2.1.6 en UV2.1.8) Watergang rietmoeras allen met uitzondering van (UV2.1.3 en UV2.1.7) Watergang rietmoeras 1,2 4 t/m 6 en 8 Watergang rietmoeras (UV2.1.7) Watergang rietmoeras (allen) Verbreden (tot circa 2 m) RWS-PDR RWS-PDR Afplaggen oevers (minimaal 1:5) RWS-PDR RWS-PDR Terugplaatsen 20% rietzode Verondiepen (lengte van 40 tot bodemhoogte van circa NAP +0,7 m RWS-PDR RWS-PDR Verwijderen opgaand groen RWS-PDR RWS-PDR Laagte Afplaggen riet en verlagen RWS-PDR RWS-PDR Laagte Terugplaatsen 20% rietzode RWS-PDR RWS-PDR Laagte Verwijderen opgaand groen RWS-PDR RWS-PDR Duiker Plaatsen in zomerkade conform de eisen die het waterschap stelt RWS-PDR RWS-PDR Beheer Rietmoeras Huidig beheer handhaven Natuurmonumenten Provincie Overijssel / Waterschap Groot Salland ** Watergang rietmoeras Afstemmen met beheerder Natuurmonumenten Provincie Overijssel Laagte Afstemmen met beheerder Natuurmonumenten Provincie Overijssel Duiker Onderhoud Natuurmonumenten Provincie Overijssel * Bestuurlijke afspraak tussen beheerplan uiterwaardmaatregelen Vreugderijkerwaard en dijkverlegging Westenholte ** Advies om beheer in zijn geheel onder te brengen bij Natuurmonumenten Toelichting aanleg Object: Watergang rietmoeras (UV2.1.1 t/m UV2.1.6 en UV2.1.8) Actie: Verbreden Beschrijving: Om een betere doorstroming te bewerkstelligen worden de bestaande waterlopen verbreed tot een breedte van circa 2 meter., in overleg met de beheerder. Object: Actie: Watergang rietmoeras (alle watergangen met uitzondering van UV2.1.3 en UV2.1.7) Afplaggen oevers Oktober 2013, versie Programma Directie RvdR LW-AF

19 Beschrijving: De oevers aan weerzijde worden, in overleg met de beheerder, afgeplagd tot maximaal 50 cm afgeplagd waarmee er een flauwe oever ontstaat van minimaal 1:5. Object: Watergang rietmoeras (alle watergangen met uitzondering van UV2.1.3 en UV2.1.7) Actie: Terugplaatsen 20% rietzode Beschrijving: Op de plekken waar grond is verwijderd door verbreden en/of afplaggen wordt de 20% van de rietzode teruggeplaatst. De rest wordt afgevoerd. Dit ter stimulering van de ontwikkeling van riet en ter voorkoming van ongewenste wilgenopslag. Maatregel te nemen in juli augustus. Object: Watergang rietmoeras (UV2.1.7) Actie: Verontdiepen Beschrijving: Eén watergang wordt over een lengte van 40 meter verondiept met zand tot een bodemhoogte van circa NAP +0,7 m. De instroom van IJsselwater in de watergang moet ongeveer 50 dagen per jaar zijn. Locatie in overleg met de beheerder. Object: Laagte Actie: Afplaggen riet en verlagen Beschrijving: Op drie locaties wordt een laagte van circa 10 meter breed aangebracht door het rietmoeras tussen de cm af te plaggen tot een bodemhoogte van circa NAP 0, 20 m. De oevers hebben een talud van minimaal 1:5. Object: Laagte Actie: Terugplaatsen 20% rietzode Beschrijving: 20% van de rietzode wordt teruggeplaatst. De rest wordt afgevoerd. Dit ter stimulering van de ontwikkeling van riet en ter voorkoming van ongewenste wilgenopslag. Maatregel te nemen in juli augustus. Object: Duiker Actie: Plaatsen in zomerkade conform de eisen die het waterschap stelt Beschrijving: In de zomerkade ten noorden van het (riet)moeras wordt een droge duiker geplaatst met een diameter van 500 mm op een hoogte van NAP 1,20 m. N.b. In de Vreugderijkerwaard zijn veel kwetsbare natuurwaarden aanwezig. De aannemer zal in nauw overleg met de beheerder het type in te zetten materieel en de uitvoeringsperiode moeten bepalen. Gezien de relatief beperkte omvang van de inrichtingsmaatregelen ligt het gebruik van klein materieel voor de hand. 8.2 Kwaliteitsverbetering stroomdalgrasland Op de hoge rivierduin direct langs de IJssel groeit stroomdalgrasland. Om de kwaliteit van dit natuurtype te handhaven wordt er kleinschalig beheer uitgevoerd. Hierbij is het verkrijgen van open zand van belang voor de ontwikkeling van pionierssoorten. Streefbeeld Stroomdalgraslanden (Natura 2000-habitattype H6120) komen voor op de stroomruggen en oeverwallen langs de IJssel. Het zijn soortenrijke begroeiingen op zandige, droge, voedselarme gronden. Voor de stroomdalgraslanden is aanrijking met basenrijk grondwater of substraat van essentieel belang voor de Programma Directie RvdR Oktober 2013, versie 5.0 LW-AF

20 instandhouding of ontwikkeling. Deze aanrijking kan plaatsvinden middels opzanding, overstroming en/of hoge grondwaterstanden. De condities na aanleg zijn: Periodieke inundatie van IJsselwater waarmee kalkrijk water tot de wortelzone doordringt; Voedselarme bodem (geen bemesting); Maaibeheer met nabeweiding. Kwaliteitsverbetering stroomdalgrasland Object Actie Verantwoordelijk Financiering Aanleg Stroomdalgrasland Kleinschalig afplaggen Natuurmonumenten RWS-PDR Beheer Stroomdalgrasland Handhaven huidig beheer Natuurmonumenten Provincie Overijssel Monitoring Stroomdalgrasland Monitoring sedimentatie zand RWS-PDR RWS-PDR Stroomdalgrasland Monitoring populatiestructuur RWS-PDR RWS-PDR Aanleg Object: Stroomdalgrasland Actie: Kleinschalig afplaggen Beschrijving: Nog nader te bepalen plekken van enkele vierkante meters tot een are worden enkele centimeters afgeplagd met handkracht of minikraan. In totaal gaat het om zo n 2 10 are. De maatregel wordt over de tijd verdeeld uitgevoerd door natuurmonumenten zelf in de periode In de periode kunnen de afgeplagde zoden mogelijk worden geplaatst in de uiterwaard Zalkerbosch (transplantatie). Het kleinschalig afplaggen zal worden uitgevoerd door de beheerder van het terrein (zie Deelrapport 5: Beheer en Onderhoud). 8.3 Pilot zandafzetting Het habitattype stroomdalgrasland heeft baat bij regelmatige afzetting van zand, om verzuring van de bodem tegen te gaan. In de IJssel wordt een zogenaamde zandmotor aangelegd met zand afkomstig van de zomerbedvergraving. Het is de bedoeling dat dit zand door natuurlijke processen in de rivier wordt afgezet op de oeverwallen met stroomdalgrasland. Van te voren is het echter moeilijk te voorspellen hoe zandtransportatie en -sedimentatie in de praktijk plaatsvindt. Daarom betreft het een pilot en worden de resultaten tussentijds gemonitord. Streefbeeld De pilot zandafzetting bevindt zicht in het zomerbed tussen twee kribvakken. Het zand wordt op een diepe plek gestort en ligt geheel onder water. Oktober 2013, versie Programma Directie RvdR LW-AF

21 Pilot zandafzetting Object Actie Verantwoordelijk Financiering Aanleg Zandmotor Aanleggen RWS-PDR RWS-PDR Beheer Zandmotor Periodiek aanvullen Tot 2019 RWS- PDR, na 2019 RWS-ON Tot 2019 RWS- PDR, na 2019 RWS- ON Monitoring Zandmotor Monitoring afzetting zand RWS-PDR RWS-PDR Aanleg Object: Pilot zandafzetting Actie: Aanleggen Beschrijving: In het zomerbed wordt circa 100 m 3 zand gestort. Tussen twee kribvakken bovenstrooms van kilometer 983,5, De plek dient zodanig gekozen te worden dat het zand door de rivierprocessen wordt afgezet op de oeverwallen met stroomdalgrasland in uiterwaard Vreugderijkerwaard. Na storting van het zand is er bij OLR sprake van ten minste 1 meter water boven de zandmotor. Er wordt monitoring uitgevoerd van het afgezette zand in de uiterwaarden en de snelheid van erosie van het zand in het kribvak. Programma Directie RvdR Oktober 2013, versie 5.0 LW-AF

22

23 9 COLOFON Opdrachtgever : Programma Directie RvdR Project : Zomerbedverlaging Beneden-IJssel Dossier : BA Omvang rapport : 61 Auteur : Liezelotte Nagtegaal Bijdrage : Lars Hoogduin, Tijmen Smolders, Ron Stroet Projectleider : Heleen van de Velde Projectmanager : Jan Baltissen Datum : Oktober 2013 Naam/Paraaf : Programma Directie RvdR Oktober 2013, versie 5.0 LW-AF

24 Rivers, Deltas & Coasts Laan 1914 nr EX Amersfoort Postbus BC Amersfoort T (088) F (088) E info@rhdhv.com W

25 Programma Directie RvdR bijlage 0 LW-AF

26

27 BIJLAGE 1 Huidige situatie omgeving Beneden-IJssel bijlage 1-1 -

28 HUIDIGE SITUATIE UITERWAARDEN BENEDEN-IJSSEL - 17 januari SCHERENWELLE Kampen Wilsum 98 7 ZALKERBOSCH VREUGDERIJKERWAARD KOPPELERWAARD 990 Zalk Projectgrens uiterwaardmaatregelen Droog grasland / glanshaverhooiland Water Stroomdalgrasland Bebouwing Kievitsbloemhooiland Opgaand groen [buitendijks] Natuurlijk grasland Perceelsgrenzen [buitendijks] Plas-drascondities Primaire waterkering / zomerkade Weide Hoogtelijn Akker Verharde weg Rietmoeras Wandelpad Rietruigte / moerasvegetatie BENTINCKSWELLE Zachthoutooibos Hardhoutooibos Overig opgaand groen m Zomerbedverlaging Beneden-IJssel,

29 BIJLAGE 2 Eindbeeld Uiterwaarden Beneden-IJssel bijlage 2-1 -

30 EINDBEELD UITERWAARDEN BENEDEN-IJSSEL - oktober SCHERENWELLE Kampen Wilsum 98 7 ZALKERBOSCH VREUGDERIJKERWAARD KOPPELERWAARD 990 Zalk 989 Projectgrens uiterwaardmaatregelen Droog grasland / glanshaverhooiland Water Stroomdalgrasland Bebouwing Kievitsbloemhooiland Opgaande begroeiing [buitendijks] Laagte Perceelsgrenzen [buitendijks] Natuurlijk grasland Primaire waterkering / zomerkade Plas-drascondities Hoogtelijn Weide Verharde weg Akker Wandelpad, fase 1 Rietmoeras Zachthoutooibos Rietruigte / moerasvegetatie Hardhoutooibos Slikkige oever Bos Natuurvriendelijke oever Laanbeplanting / solitaire boom BENTINCKSWELLE m Zomerbedverlaging Beneden-IJssel,

31 BIJLAGE 3 Uiterwaardmaatregelen zomerbedverlaging bijlage 3-1 -

32 UITERWAARDMAATREGELEN BENEDEN-IJSSEL - oktober M ol e nb ru g SCHERENWELLE Inrichtingsplan Onderdijkse waard 991 Wilsum 98 7 IJsseldelta Zuid ZALKERBOSCH VREUGDERIJKERWAARD KOPPELERWAARD Zalk Dijkverlegging Westenholte Uiterwaardmaatregelen Water Uitbreiding zachthoutooibos Aanleggen natuurvriendelijke oever Zomerkade plaatselijk verlagen Bebouwing Uitbreiding hardhoutooibos Maaiveldverlaging (veiligheid) Aanpassen waterbeheer Opgaande begroeiing Uitbreiding stroomdalgrasland Eenzijdig / tweezijdig aangetakte nevengeul Aanpassen naar natuurbeheer Overig Uitbreiden bos Maatregelen watergangen rietmoeras Zoekgebied pilot zandafzetting Kwaliteitsverbetering kievitsbloemhooiland Creëren laagte Uitbreiding kievitsbloemhooiland Aanleggen wandelpad, fase 1 Verlaging zomerbed Kwaliteitsverbetering rietmoeras Zoekgebied wandelpad, fase 2 Projectgrens uiterwaardmaatregelen Uitbreiding rietmoeras Zoekgebied kleinschalig plaggen stroomdalgrasland Uitbreiding natuurlijk grasland Aanpassen bestemming Kwaliteitsverbetering plas-drasnatuur Plaatsen / vervangen duiker Vernatten, vasthouden agrarisch gebruik Plaatsen stuw en roosmolen Aanleggen graanakker Verwijderen stuw en gemaal Kwaliteitsverbetering natuurvriendelijke oever Aanleggen grondwal Zomerbedverlaging m Topografie 3 BENTINCKSWELLE 500 m Zomerbedverlaging Beneden-IJssel,

33 BIJLAGE 4 CAD tekening Scherenwelle bijlage 4-1 -

34 SCHERENWELLE OVERZICHT schaal 1:2500 schaal 1: Opmerkingen - Maten in meters, tenzij anders vermeld - Peilen in meters t.ov. NAP, tenzij anders vermeld DWARSPROFIELEN schaal 1:200 C DHV BV. OVERZICHT

35 BIJLAGE 5 CAD tekening Koppelerwaard bijlage 5-1 -

36 KOPPELERWAARD schaal 1:2500 BENTINCKSWELLE OVERZICHT schaal 1: Opmerkingen - Maten in meters, tenzij anders vermeld - Peilen in meters t.ov. NAP, tenzij anders vermeld C DHV BV. OVERZICHT KOPPELERWAARD

37 BIJLAGE 6 CAD tekening Zalkerbosch bijlage 6-1 -

38 ZALKERBOSCH OVERZICHT Opmerkingen - Maten in meters, tenzij anders vermeld - Peilen in meters t.ov. NAP, tenzij anders vermeld schaal 1:2500 C DHV BV. OVERZICHT schaal 1:40.000

39 BIJLAGE 7 CAD tekening Vreugderwijkerwaard bijlage 7-1 -

40 VREUGDERIJKERWAARD OVERZICHT schaal 1: Opmerkingen - Maten in meters, tenzij anders vermeld - Peilen in meters t.ov. NAP, tenzij anders vermeld schaal 1:2500 C DHV BV. OVERZICHT

41 BIJLAGE 8 CAD tekening Bentinckswelle bijlage 8-1 -

42 BENTINCKSWELLE OVERZICHT schaal 1:2500 Opmerkingen - Maten in meters, tenzij anders vermeld - Peilen in meters t.ov. NAP, tenzij anders vermeld C DHV BV. OVERZICHT BENTINCKSWELLE schaal 1:40.000