Notitie / Memo. 1. Inleiding

Transcriptie

1 Notitie / Memo HaskoningDHV Nederland B.V. Water Aan: Projectorganisatie IJsseldelta Van: Janet Olthof, Marjon Paas (gecontroleerd door Edith Dorsman) Datum: 25 januari 2016 Kopie: Ons kenmerk: WATBE1847N002F01 Classificatie: Open Onderwerp: Aanvulling passende beoordeling Zomerbedverlaging Beneden-IJssel 1. Inleiding Deze memo brengt de gevolgen in beeld voor het Natura 2000-gebied Rijntakken als gevolg van een wijziging van de inrichting van de uiterwaard Scherenwelle binnen het project Zomerbedverlaging Beneden- IJssel. De memo is een aanvulling op de vergunning Natuurbeschermingswet en passende beoordeling voor de Zomerbedverlaging Beneden-IJssel (HaskoningDHV, 2013/LW-AF ) en moet in samenhang hiermee gelezen worden. Daar waar effecten afwijken van of aanvullend zijn op de effecten zoals beschreven en beoordeeld in de passende beoordeling Zomerbedverlaging Beneden-IJssel, is dit aangegeven. Tevens is nagegaan of er gevolgen zijn voor de soorten die sinds de aanwijzing van het gebied als het Natura 2000-gebied Rijntakken aanvullend als doelsoort gelden voor het gebied. Onderdeel van het project Zomerbedverlaging Beneden-IJssel zijn uiterwaardmaatregelen die zorgen voor een verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. Een van de uiterwaardmaatregelen in Scherenwelle is de aanleg van een eenzijdig aangetakte nevengeul door het verdiepen en in open verbinding met de IJssel brengen van de oostelijke Hank. Ten opzichte van de huidige situatie treden hierdoor vernatting en grotere inundatiekansen in de uiterwaard Scherenwelle op. Dit is gunstig voor de aan inundatie gebonden natuurwaarden, maar heeft negatieve effecten op een aantal landbouwkundig gebruikte percelen in de oostelijke zomerpolder. De wijziging van het plan betreft de aanleg van een nieuwe zomerkade op het terrein van Staatsbosbeheer ten noorden van de ijsbaan, tussen de afrit van de hoofdwaterkering en de bestaande zomerkade om deze, voor landbouw negatieve, effecten te mitigeren. De ligging is weergegeven op figuur 2. De uiterwaard Scherenwelle is in zijn geheel aangewezen als Habitat- en Vogelrichtlijngebied en gedeeltelijk tevens als Beschermd Natuurmonument en onderdeel van het Natura 2000-gebied Rijntakken, zie figuur 1. In het Aanwijzingsbesluit van het Natura 2000-gebied Rijntakken (Staatssecretaris van Economische Zaken, april 2014) zijn de instandhoudingsdoelen beschreven. 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 1/23

2 Vogel- en Habitatrichtlijn Vogel- en Habitatrichtlijn en Beschermd Natuurmonument Vogelrichtlijn Figuur 1 Natura 2000 Scherenwelle 2. Kenmerken plangebied Eigendom en landgebruik De uiterwaard Scherenwelle is vrijwel geheel eigendom van Staatsbosbeheer. De graslanden zijn verpacht, waarbij het grootste deel in de vorm van jaarlijkse pacht met beperkingen wordt uitgegeven ten behoeve van het behoud en de ontwikkeling van glanshaverhooilanden. Ter plaatse van het Vogelrichtlijngebied (blauw in figuur 1) in de oostelijke zomerpolder liggen enkele particuliere percelen waar sprake is van intensief agrarisch beheer. Waterhuishouding De uiterwaard Scherenwelle wordt van de IJssel gescheiden door een zomerkade (zie figuur 2). In de zomerkade bevinden zich drie duikers en een gemaal. Hiernaast is er een interne kade zonder status die Scherenwelle verdeelt in twee aparte waterhuishoudkundige eenheden, die verder worden aangeduid als westelijke zomerpolder en oostelijke zomerpolder. In de huidige situatie loopt de oostelijke zomerpolder onder bij IJsselpeilen hoger dan NAP+0,85 m, waarschijnlijk bij punt 2 in figuur 2. In de westelijke zomerpolder ligt een afgedamde rivierarm (de Strenk), en een aantal sloten en greppels die op de Strenk afwateren. De Strenk wordt bemalen door een gemaal, waarmee een streefpeil van NAP-0,30 m wordt gehandhaafd. Uit de metingen blijkt dat het oppervlaktewaterpeil in de westelijke zomerpolder altijd tussen NAP-0,35 en NAP-0,25 m is, behoudens perioden met inundaties. In zomers zakt het peil niet diep uit, ondanks het feit dat er geen water wordt ingelaten (mededeling WS Groot Salland). De oostelijke zomerpolder watert af op de IJssel via de Hank. Nadat de zomerpolder is geïnundeerd en de waterstand op de IJssel weer daalt wordt de schuif geopend, zodat de polder leegloopt. Er wordt geen water ingelaten in de zomer (mededeling WS Groot Salland). In de oostelijke zomerpolder wordt geen constant peil gehandhaafd. Buiten perioden met inundaties varieert de waterstand tussen NAP+0,1 m in natte perioden en NAP-0,5 in droge perioden. WATBE1847N002F01 2/23

3 Figuur 2 Waterhuishouding Scherenwelle (groen is nieuwe zomerkade) Natuur Scherenwelle heeft hoge natuurwaarden bestaande uit de habitattypen glanshaver- en kievitsbloemhooiland, rivieren met waterplanten, stroomdalgrasland en zachthoutooibos. De verspreiding van habitattypen is weergegeven in figuur 3. Scherenwelle is het enige gebied binnen het Natura 2000gebied Rijntakken waar kievitsbloemhooiland voorkomt. Bureau Natuurbalans heeft in de persoon van Sandra de Goeij de huidige situatie voor de kievitsbloemen in het voorjaar van 2013 en 2014 beschreven (zie figuur 4). Daarnaast is Scherenwelle van belang voor (broed)vogels gebonden aan plas-drasgraslanden en rietmoeras. In de oostelijke zomerpolder van Scherenwelle komen glanshaverhooilanden (waaronder kievitsbloemhooiland, H6510B) en plas-drasgraslanden voor. WATBE1847N002F01 3/23

4 A Figuur 3 Verspreiding habittatypen (groen is nieuwe zomerkade) WATBE1847N002F01 4/23

5 Figuur 4 Verspreiding kievitsbloemen (groen is nieuwe zomerkade) WATBE1847N002F01 5/23

6 3. Aangepast ontwerp Door de aanleg van een kade tussen de Hank en de landbouwpercelen kan worden voorkomen dat er negatieve effecten voor het landbouwkundige gebruik in de oostelijke zomerpolder optreden. Error! Reference source not found. laat het ontwerp van de kade zien. De kade voldoet aan de volgende eisen: polderpeilen en oppervlaktewaterstanden in de oostelijke zomerpolder moeten gelijk zijn aan de huidige situatie. Dat betekent een variabel waterpeil en afwatering op de IJssel via een duiker met klep. inundatiefrequentie landbouwgronden (pacht en eigendom) in de oostelijke zomerpolder mag niet toenemen ten opzichte van de huidige situatie. In de huidige situatie is de inundatieduur circa 7 dagen per jaar. Diezelfde inundatieduur wordt na realisatie van zomerbedverlaging bereikt bij een hoogte van de kade rond de oostelijke zomerpolder van NAP+0,55 m. de kadehoogte moet zoveel mogelijk aansluiten op de hoogte van de bestaande kades in Scherenwelle. Dat is hier NAP+0,8 m. Het voorgestelde ontwerp van de kade heeft een lengte van circa 125 m, en een hoogte van circa 0,8 m boven maaiveld. In de berekeningen is de volgende geometrie van de kade aangehouden: Kruin op NAP +0,8 m; Kruinbreedte 2 m, gelijk aan de kruinbreedte van de huidige kades in de polder; Taluds met helling 1:3; Kade opgebouwd uit klei; Maaiveld op NAP 0 m. De kade dient opgebouwd te worden uit klei. Vanwege de overstroombaarheid van de kade wordt het toepassen van klei categorie 2 aanbevolen. De kade moet worden ingezaaid met gras. WATBE1847N002F01 6/23

7 Figuur 5 Ontwerp van de zomerkade 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 7/23

8 4. Wijziging instandhoudingsdoelstellingen De werkzaamheden die uitgevoerd worden in het kader van de Zomerbedverlaging zijn getoetst aan de instandhoudingsdoelstellingen, zoals geformuleerd voor het voormalige Natura 2000-gebied IJsseluiterwaarden. Het gebied is inmiddels samengevoegd met drie andere Natura 2000-gebieden tot het Natura 2000-gebied Rijntakken, en er zijn nieuwe instandhoudingsdoelstellingen komen te gelden voor (de omgeving van) het plangebied. Deels komen de nieuwe doelsoorten overeen met de doelsoorten waar in de eerdere passende beoordeling aan getoetst is. Maar er zijn ook aanvullende vogel doelsoorten aangewezen waaraan nog geen toetsing in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 heeft plaats gevonden. In tabel 1 is weergegeven welke oorspronkelijke doelsoorten en welke nieuwe doelsoorten, met bijhorende doelstellingen relevant zijn voor deze aanvullende effectbeoordeling. In hoofdstuk 6 zijn de effecten op deze soorten meegenomen. Tabel 1: Relevante doelsoorten en bijhorende instandhoudingsdoelstellingen (Aanwijzingsbesluit Rijntakken) Broedvogels Doelst. Oppervlakte Doelst. Kwaliteit Doelst. draagkracht (paren) Rijntakken Oorspronkelijke doelsoorten A017 aalscholver = = 660 A119 porseleinhoen > > 40 A122 kwartelkoning > > 160 A197 zwarte stern = = 240 A229 ijsvogel = = 25 Nieuwe doelsoorten A004 dodaars = = 45 A021 roerdomp > > 20 A022 woudaapje > > 20 A153 watersnip = = 17 A249 oeverzwaluw = = 680 A272 blauwborst = = 95 A298 grote karekiet > > 70 Niet-broedvogels Doelst. Doelst. Doelst. draag- Oppervlakte Kwaliteit kracht (vogels) Rijntakken Oorspronkelijke doelsoorten A005 fuut = = 570 A017 aalscholver = = 1300 A037 kleine zwaan = = 100 A038 wilde zwaan = = 30 A041 kolgans =(<) = A043 grauwe gans =(<) = 2600 A050 smient =(<) = A051 krakeend = = 340 A052 wintertaling = = 1100 A053 wilde eend = = 6100 A054 pijlstaart = = 130 A056 slobeend = = 400 A059 tafeleend = = januari 2016 WATBE1847N002F01 8/23

9 A061 kuifeend = = 2300 Niet-broedvogels Doelst. Doelst. Doelst. draag- Oppervlakte Kwaliteit kracht (vogels) Rijntakken Oorspronkelijke doelsoorten A068 nonnetje = = 40 A125 meerkoet = = 8100 A130 scholekster = = 340 A142 kievit = = 8100 A156 grutto = = 690 A160 wulp = = 850 A162 tureluur = = 65 Nieuwe doelsoorten A039 toendrarietgans = = 2800 A045 brandgans = = 5200 A048 bergeend = = 120 A140 goudplevier = = 140 A151 kemphaan = = 690 Legenda: Doelstelling voor oppervlakte en/of kwaliteit = behoud > Uitbreiding/verbetering = (<) achteruitgang ten gunste van ander habitattype/leefgebied andere soort toegestaan De doelstellingen voor de soorten die al passend beoordeeld zijn, zijn voor het deelgebied Uiterwaarden IJssel niet wezenlijk veranderd. De benodigde draagkracht voor het deelgebied Uiterwaarden IJssel is niet veranderd. 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 9/23

10 5. Te beschouwen effecten De mogelijk permanente effecten van de aangepaste inrichting van Scherenwelle bestaan uit een verandering van de kwaliteit van de Natura 2000-waarden als gevolg van: Verandering inundatiefrequentie en -duur Verandering grondwaterstanden Ruimtebeslag zomerkade. De tijdelijke effecten tijdens de uitvoering bestaan uit: Stikstofdepositie Verstoring door geluid, licht en beweging. Verandering van de inundatiefrequentie en inundatieduur In de huidige situatie worden de waterstanden van NAP+0,85 m bij Scherenwelle gedurende gemiddeld circa 7 dagen per jaar overschreden. Het project Zomerbedverlaging Beneden-IJssel leidt tot verandering in de inundatiefrequentie van de uiterwaarden. Dit is afhankelijk van de hoogteligging van het maaiveld en de hoogte van de kades rond een polder. Als gevolg van de verlaging van het zomerbed van de IJssel bij Kampen worden de waterstanden bovenstrooms van Kampen lager, vooral bij hoge IJsselafvoeren. Hierdoor overstromen de delen van de zomerpolder die boven de NAP + 0,8 m liggen minder frequent (2-5 dagen per jaar). In het kader van de uiterwaardmaatregelen wordt de Hank in open verbinding met de IJssel gebracht. Als gevolg daarvan zullen de laaggelegen percelen langs de Hank vaker inunderen. Direct langs de Hank neemt de inundatieduur toe tot > 50 dagen per jaar en in de overige lage delen naar circa 10 tot 30 dagen per jaar. Er zullen ook vaker inundaties in het groeiseizoen optreden. Door de aanleg van de zomerkade treedt deze toename van de inundatieduur niet op in de oostelijke zomerpolder. De inundatieduur is voor het grootste deel vergelijkbaar met de huidige situatie zonder zomerbedverlaging (5-10 dagen overstroming per jaar). Een uitzondering vormen enkele hogere gelegen gebieden in het noorden en zuidoosten, die boven de NAP + 0,8 m liggen. Deze overstromen, net als bij het project Zomerbedverlaging Beneden-IJssel zonder zomerkade, 2-5 dagen per jaar. In figuur 6 zijn de drie situaties weergegeven. De inundatiefrequentie van de westelijke zomerpolder verandert niet. De locatie waar het water over de kade stroomt verplaatst van punt 3 naar punt 4 (zie figuur 2). Dit punt ligt lager, maar de veranderingen in waterstanden als gevolg van de Zomerbedverlaging leiden ertoe dat de inundatiefrequentie gelijk blijft aan de huidige frequentie. Ook de inundatieduur verandert nagenoeg niet (gaat van gemiddeld 7 naar 8 dagen per jaar). Er zijn daarom geen gevolgen in de westelijke zomerpolder. 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 10/23

11 Figuur 6 Inundatieduur huidige situatie, zomerbedverlaging met zomerkade en zomerbedverlaging zonder zomerkade Verandering grondwaterstanden In het SNIP3 document Zomerbedverlaging Beneden-IJssel, Deelrapport 3 Grondwater [DHV, 2013] zijn de verwachte effecten van de Zomerbedverlaging (ZBIJ) op het grondwater gerapporteerd. Sinds najaar 2013 worden er grondwaterstanden gemeten. De metingen zijn geanalyseerd en hebben een beeld opgeleverd van het huidige grondwaterregime in het invloedsgebied van Zomerbedverlaging. Resultaten zijn vastgelegd in het rapport Zomerbedverlaging Beneden-IJssel, nulsituatie grondwater [HaskoningDHV, 2015a]. Op basis van deze metingen is in mei 2015 een nieuwe effectvoorspelling gemaakt, die de in 2013 berekende effecten rond Scherenwelle bevestigt [HaskoningDHV, 2015b]. De verandering van de gemiddelde voorjaarsgrondwaterstand als gevolg van de verlaging van het zomerbed van de IJssel bij Kampen wordt gegeven in figuur 7. Ter hoogte van Scherenwelle daalt de gemiddelde stijghoogte en de grondwaterstand direct langs de IJssel maximaal 7 cm als gevolg van de verlaging van het zomerbed van de IJssel bij Kampen [HaskoningDHV, 2015a]. Ter plaatse van de oostelijke zomerpolder treedt nauwelijks een verlaging op van het grondwater. 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 11/23

12 Figuur 7 Gemiddelde voorjaarsgrondwaterstand (boven) en verandering van de gemiddelde voorjaarsgrondwaterstand (onder) in en rond Scherenwelle als gevolg van de verlaging van het zomerbed van de IJssel bij Kampen. 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 12/23

13 Ruimtebeslag zomerkade Ter plaatse van de aan te leggen zomerkade gaat vegetatie verloren. Het gaat om een stuk agrarisch grasland, een deel van de oever van de watergang ter plaatse en een deel van de rietvegetatie aan het einde van de Hank. Naar verwachting moeten er enkele struiken en wilgen gerooid worden. De nieuwe kade wordt ingezaaid met gras. Figuur 8 laat het ruimtebeslag van de kade zien. Figuur 8 Ontwerp zomerkade met luchtfoto-achtergrond 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 13/23

14 Tijdelijke effecten tijdens aanleg door stikstofdepositie In Scherenwelle zijn het habitattypen glanshaver- en vossenstaarthooilanden en stroomdalgraslanden gevoelig voor stikstof. Tijdens de werkzaamheden is sprake van emissie en dus uitstoot van stikstof. Habtitattype KDW H6510A Glanshaver- en vossenstaarthooilanden (glanshaver) 1400 H6510B Glanshaver- en vossenstaarthooilanden (grote vossenstaart) 1540 H6120 Stroomdalgraslanden 1250 Tabel 2 Kritische depositiewaarde Sinds 2015 is het PAS (Programma Aanpak Stikstof) in werking getreden. Het PAS steunt op twee pijlers om de doelen van Natura 2000 zeker te stellen: daling van stikstofdepositie en ecologische herstelmaatregelen. Een deel van de daling mag worden gebruikt voor nieuwe activiteiten. De stikstofdepositie als gevolg van de activiteiten is berekend met het verspreidingsmodel AERIUS Calculator. Het project duurt circa 2 maanden en is daarom berekend als tijdelijk project. Naast de aanleg van de zomerkade wordt ook de geul ten noorden van de zomerkade verdiept aangelegd. De stikstofdepositie als gevolg van beide activiteiten is berekend en toegevoegd in Bijlage 1. Uit de resultaten blijkt dat de maximale bijdrage van het project 0,84 mol N/ha/jr bedraagt. De uitgangspunten en resultaten van de berekening zijn in Bijlage 1 toegevoegd. Deze bijdrage treedt op in het Natura 2000-gebied Rijntakken. Voor het gebied Rijntakken is de reserveringsruimte voor meldingen op verlaagd naar 0,05 Mol N/ha/jr 1. Daarom dient voor de aanleg van de zomerkade en de verdiepte geul een Nbwetvergunning aangevraagd te worden. Tijdelijke effecten tijdens aanleg door verstoring door geluid, licht en beweging Verstoringsgevoelige soorten ondervinden bij de realisatie van uiterwaardmaatregelen hinder van het geluid afkomstig van het in te zetten materieel als zij in de omgeving van de werkzaamheden aanwezig zijn. Het gaat in Scherenwelle om voor geluid gevoelige broedende, rustende en pleisterende lopers. Wanneer uitvoeringswerkzaamheden plaatsvinden op het moment dat soorten gebruik maken van een gebied, kan de aanwezigheid van machines en transportbewegingen door het gebied heen leiden tot optische verstoring. Hiervoor zijn alle (broed) vogels gevoelig. Met name de broedende vogels zijn aan één locatie gebonden, waardoor verstoring tijdens het voortplantingsseizoen kan leiden tot een lagere reproductie januari 2016 WATBE1847N002F01 14/23

15 6. Effecten op Natura 2000 instandhoudingsdoelstellingen en beschermd natuurmonument In dit hoofdstuk zijn de ecologische effecten beoordeeld voor de habitattypen en soorten die voorkomen in de oostelijke zomerpolder. Hierbij is uitgegaan van de huidige doelstellingen van het Natura 2000-gebied Rijntakken. Ten opzichte van de Passende Beoordeling zijn er vogelsoorten bijgekomen. Deze zijn hieronder in de effectbeoordeling meegenomen. Natuurmonumenten die overlappen met Natura 2000-gebieden zijn vervallen bij de definitieve aanwijzing als Natura 2000-gebied. De instandhoudingsdoelstellingen van het betreffende Natura 2000-gebied zullen wel mede betrekking hebben op de waarden die beschermd werden door het Natuurmonument. De beschermde natuurwaarden worden grotendeels gedekt door de Natura 2000-instandhoudingsdoelstellingen, met uitzondering van de waarde natuurschoon. Aanleg van de extra zomerkade heeft hier echter geen invloed op. De effecten van stikstofdepositie zijn in het kader van het PAS reeds passend beoordeeld (Passende Beoordeling PAS inclusief PAS-gebiedsanalyse), waaruit blijkt dat toedeling van ontwikkelingsruimte uit segment 2 niet leidt tot verslechtering van de habitattypen in de Rijntakken. Hier wordt daarom verder niet op ingegaan. H6510A Glanshaver- en vossenstaarthooilanden (glanshaver) Doel: Voor dit type geldt een doelstelling voor uitbreiding van het areaal en verbetering van de kwaliteit. Huidige situatie: In Scherenwelle komt 5,3 ha van dit habitattype voor, waarvan een klein deel in de oostelijke zomerpolder ter plaatse van de primaire kering. De veranderingen in inundatieduur en grondwaterstanden treden niet op ter plaatse van dit habitattype en het habitattype kent een brede range van voorkomen. Het komt optimaal voor bij een inundatie van 0 tot 20 dagen per jaar. Door de aanleg van de zomerkade kan er wel sprake zijn van aantasting (bv door werkverkeer). In Error! Reference source not found. is te zien dat het gaat om een beperkt ruimtebeslag van m. Omdat dit type voorkomt op dijken en oeverwallen zijn er na aanleg van de zomerkade weer goede mogelijkheden voor ontwikkeling. Wanneer voor de toplaag van de nieuwe zomerkade kalkhoudend tot kalkrijk zavel of lichte klei toegepast wordt in combinatie met een geschikt maaibeheer het areaal glanshaverhooiland op de lange termijn behouden of uitgebreid. Er zijn geen gevolgen voor het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen van het habitattype Glanshaver- en vossenstaarthooilanden (glanshaver). H6510B Glanshaver- en vossenstaarthooilanden (grote vossenstaart/kievitsbloemhooiland) Doel: Voor dit type geldt een doelstelling voor de uitbreiding van het areaal en verbetering van de kwaliteit. Huidige situatie: Scherenwelle is het enige gebied binnen het Natura 2000-gebied Rijntakken waar dit habitattype voorkomt. De uiterwaardmaatregelen in het project Zomerbedverlaging Beneden-IJssel beogen een toename van het areaal kievitsbloemhooilanden met 11 ha en behoud (opheffen negatief effect) van het grootste deel van het huidige areaal (11 ha). ARCADIS (2015) heeft op basis van een analyse van de systeemkenmerken (zie tabel 2 en figuur 9) de geschiktheid beoordeeld voor de uitbreiding van kievitsbloemhooilanden. De uitbreiding is niet voorzien in de oostelijke zomerpolder, maar door de omvorming van twee percelen in de westelijke zomerpolder die nu nog in regulier agrarisch beheer zijn. 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 15/23

16 Kenmerk Optimaal Suboptimaal Overstromingsduur Grondwaterstand dagen per jaar cm - mv 5-10 dagen per jaar dagen per jaar cm mv cm mv Lutumgehalte toplaag 15-25% 10-15% 25-30% Kalkgehalte toplaag 0,5-2% >2% Beschikpaar P toplaag 0-20 mg P/kg mg P/kg Tabel 3 Systeemkernmerken kievitsbloemhooiland (ARCADIS, 2015 en HaskoningDHV, 2013 (voor overstromingsduur)) Uit de analyse van ARCADIS blijkt dat er zonder verdere inrichtingsmaatregelen al 11,8 ha kansrijk grasland aanwezig is en na verschraling 15,4 ha in de westelijke zomerpolder. Daarmee kan de uitbreiding van 11 ha ruim gehaald worden. Ter plaatse van de uitbreidingslocaties in de westelijke zomerpolder wordt een combinatie van plaggen en hooien en aanpassen van beheer uitgevoerd. Voor de oostelijke zomerpolder waar de wijziging van het ontwerp van toepassing is, moet het bestaande areaal kievitsbloemhooilanden behouden blijven. Uit het veldonderzoek van Natuurbalans blijkt dat slechts een klein deel van het op de habitattypenkaart aangegeven glanshaver- vossenstaarthooiland (kievitsbloemhooiland) daadwerkelijk kwalificeert als zodanig. Op figuur 9 staat dit als bestaand grote vossentaarthooiland aangegeven. Binnen het gehele gebied dat is aangewezen als glanshavervossenstaarthooiland (kievitsbloemhooiland) voert Staatsbosbeheer een beheer dat is gericht op kievitsbloemhooilanden. Bij de lagere delen zijn hiervoor ook potenties (juiste systeemkenmerken) aanwezig. Door die potenties te behouden wordt de uitbreidingsdoelstelling geborgd. De hogere delen zijn ook in de huidige situatie minder geschikt voor de uitbreiding van kievitsbloemhooilanden. 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 16/23

17 Figuur 9 Geschiktheid voor kievitsbloemhooilanden op basis van systeemkenmerken in de huidige situatie De aanleg van de zomerkade heeft de volgende gevolgen voor de systeemkenmerken van de op de habitattypenkaart aangegeven kievitsbloemhooilanden: De inundatieduur wordt grotendeels weer gelijk aan de huidige situatie en valt binnen de suboptimale range waar kievitsbloemhooilanden kunnen voorkomen. Uitzondering is een hoger gelegen deel dat net als in het oorspronkelijke ontwerp van de zomerbedverlaging Beneden-IJssel buiten de (sub)optimale range valt. Deze is aangewezen als locatie die geschikt kan worden na afgraven. De negatieve effecten als gevolg van de verlaging van de inundatieduur op de hogere delen zijn reeds meegenomen in de beoordeling van het project en worden opgeheven doordat 11 ha geschikt word gemaakt voor de uitbreiding van kievitsbloemhooilanden. In de studie van ARCADIS (2015) is aangegeven dat dit gebied door afgraven geschikt te maken is voor de ontwikkeling van kievitsbloemhooilanden. Ten opzichte van het oorspronkelijke plan treedt vooral een verschuiving op van suboptimaal vanwege te frequente overstroming naar suboptimaal vanwege te weinig frequente overstroming. In het oorspronkelijke plan veranderde een kleine zone van suboptimaal naar optimaal inundatieduur (positief) en viel een zone direct langs de Hank niet meer binnen de (sub)optimale range voor het behoud van de kievitsbloemhooilanden (negatief). In beide zones komen op dit moment kievitsbloemen voor. In het aangepaste plan wijzigt de inundatieduur op deze locaties niet ten opzichte van de huidige situatie en blijven ze binnen de suboptimale range. Op basis hiervan concluderen we dat de aanpassing van het plan naar verwachting niet zal leiden tot negatieve effecten. De grondwaterstand verandert niet ten opzichte van de huidige situatie. Ten opzichte van het oorspronkelijke plan treedt er na aanleg van de zomerkade geen verhoging van de grondwaterstand op. Dit is een licht positief effect voor de aanwezige kievitsbloemhooilanden van de aanleg van de zomerkade ten opzichte van het oorspronkelijke plan. 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 17/23

18 De verschuivingen ten opzichte van de huidige situatie zijn beperkt. Ook zijn er geen gevolgen voor de voorziene uitbreiding van het habitattype. Om die reden kan de conclusie uit de passende beoordeling gehandhaafd blijven: Het project Zomerbedverlaging Beneden-IJssel heeft geen verslechtering van het habitattype tot gevolg. Er zijn geen gevolgen voor het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen van het habitattype Glanshaveren vossenstaarthooilanden (grote vossenstaart). Randvoorwaarde hierbij is dat het beheer ter plaatse van het habitattype gericht moet zijn op het verbeteren of in stand houden van optimale condities voor kievitsbloemen: Twee keer per jaar maaien waarbij het maaisel wordt afgevoerd. Er wordt geen bemesting toegepast, met uitzondering van het concentratiegebied van de kievitsbloemen, hierop wordt jaarlijks max. 20 ton per ha aangebracht (in afstemming met SBB). Broedvogels Voor het Natura 2000-gebied Rijntakken zijn instandhoudingsdoelen voor verschillende broedvogels vastgelegd. Voor Scherenwelle gaat het om broedvogels gebonden aan: rietmoeras (porseleinhoen en mogelijk roerdomp, woudaapje, blauwborst, grote karekiet) extensief beheerd grasland (kwartelkoning) water (ijsvogel, zwarte stern) Door aanleg van de extra zomerkade gaat er een beperkt oppervlakte riet extra verloren. Het gaat om ca. 0,04 ha. Voor de meeste rietvogels zijn grotere rietoppervlakten belangrijker/geschikter leefgebied (bijvoorbeeld in de monding van de geul in Scherenwelle). Het riet ter plaatse van de zomerkade vormt echter wel een potentieel leefgebied voor een aantal rietvogels waarvoor een instandhoudingsdoelstelling geldt, met name woudaapje, blauwborst en grote karekiet. Het oppervlakte leefgebied dat verloren gaat is zeer klein, en er blijft, ook in de directe omgeving, voldoende leefgebied beschikbaar. De uiterwaardmaatregelen voorzien ook in kwaliteitsverbetering van rietmoeras in Scherenwelle (bij de monding van de geul). De draagkracht van het gebied blijft voldoende, er is geen sprake van negatieve effecten op het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen van rietvogels. Voor de realisatie van de zomerkade vinden werkzaamheden plaats binnen leefgebied van de kwartelkoning en in de omgeving van het leefgebied van broedvogels gebonden aan moeras en water (Hank). Indien deze werkzaamheden tijdens het broedseizoen plaatsvinden, zorgt dit voor optische verstoring en verstoring door geluid, en is het gebied tijdelijk niet geschikt als broedlocatie. Mitigerende maatregelen De werkzaamheden voor realisatie van de uiterwaardmaatregelen (incl. nevengeul) binnen het rietmoeras in Scherenwelle en Vreugderijkerwaard worden uitgevoerd buiten de periode dat de soorten normaal gesproken aanwezig is. Hiervoor wordt conform de passende beoordeling een periode van half maart tot en met september aangehouden. Hiermee worden effecten van verstoring op vogels voorkomen. Als wordt aangetoond dat er dat jaar geen broedende exemplaren aanwezig zijn, kunnen de werkzaamheden ook in de gevoelige periode plaatsvinden. Met in acht name van mitigerende maatregelen, heeft het project Zomerbedverlaging Beneden-IJssel geen verstoring en/of verslechtering van het leefgebied van broedvogels tot gevolg. 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 18/23

19 Steltlopers (scholekster, kievit, grutto, tureluur, wulp, goudplevier, kemphaan) Doel: Voor deze soorten geldt een doelstelling voor behoud van de omvang en kwaliteit van het leefgebied. Huidige situatie: De uiterwaarden van de IJssel hebben voor verschillende steltlopers een functie als foerageergebied en als slaapplaats (scholekster, kievit, grutto, wulp en tureluur). De lager gelegen plasdrasgraslanden in de oostelijke zomerpolder zijn hiervoor geschikt (zie figuur 10). Ten opzichte van het oorspronkelijke plan inunderen de graslanden minder frequent. De inundatieduur van het aangepaste ontwerp met de zomerkade blijft echter gelijk aan de huidige situatie. In het project zomerbedverlaging was geen uitbreiding of kwaliteitsverbetering van plas-drasgraslanden voorzien in de oostelijke zomerpolder. Om die reden blijft de conclusie van de passende beoordeling staan en zijn er geen effecten op de instandhoudingsdoelen van deze soorten. Dit geldt ook voor de nieuwe doelsoorten goudplevier en kemphaan. De werkzaamheden voor de aanleg van de zomerkade kunnen leiden tot verstoring van steltlopers. In de passende beoordeling is geconcludeerd dat in het ergste geval de vogels tijdelijk moeten uitwijken naar andere gebieden. Deze gebieden zijn binnen en buiten het Natura 2000-gebied Rijntakken voorhanden. Doordat de meeste Ruimte voor de Rivierprojecten inmiddels zijn afgerond, is er minder verstoring in de omgeving, en blijft deze conclusie gehandhaafd. Figuur 10 Plasdras-graslanden (blauwe gebieden) 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 19/23

20 7. Conclusie In deze notitie zijn de effecten op Natura 2000 beoordeeld van aanleg van een extra kade, ten opzichte van het project Zomerbedverlaging Beneden-IJssel. De memo is een aanvulling op de vergunning Natuurbeschermingswet en passende beoordeling voor de Zomerbedverlaging Beneden-IJssel (HaskoningDHV, 2013/LW-AF ). De periode van uitvoering uit de passende beoordeling/vergunning (buiten het broedseizoen), dient ook in acht te worden genomen bij de werkzaamheden ten behoeve van de extra zomerkade. Er wordt geconcludeerd dat er geen sprake is van significant negatieve effecten. Dit geldt ook voor de soorten die sinds de aanwijzing van het gebied als het Natura 2000-gebied Rijntakken aanvullend als doelsoort gelden voor het gebied. De effecten in het kort samengevat: Habitattypen o Aantasting glanshaverhooiland (ruimtebeslag) zeer beperkt, herstel op nieuwe kade. o Geen gevolgen voor Natura 2000 habitattypen als gevolg van verandering van inundatie en grondwaterstanden. o Tijdens de werkzaamheden is sprake van emissie en dus uitstoot van stikstof, van maximaal 0,66 mol N/ha/jr. Hiervoor moet een melding worden gedaan. In de Passende Beoordeling van het PAS is reeds beoordeeld dat dit geen negatieve effecten heeft op habitattypen. Vogels o Aantasting rietland als broedgebied (ruimtebeslag) zeer beperkt, er blijft voldoende draagkracht/alternatief leefgebied. o Verstoring tijdens werkzaamheden Broedvogels uitvoering buiten broedseizoen (conform passende beoordeling uitvoering in de periode van half maart tot en met september), zodat geen verstoring van broedende vogels optreedt. Steltlopers voldoende mogelijkheden om uit te wijken (conform passende beoordeling). 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 20/23

21 Literatuurlijst ARCADIS, Deelgebied Scherenwelle. Detaillering uitvoeringsmaatregelen en monitoring natuureffecten. DHV, 2013: DHV in opdracht van Programma Directie Ruimte voor de Rivier, Zomerbedverlaging Beneden- IJssel, Deelrapport 3 Grondwater, Planstudie SNIP3, versie 2.0 mei 2013, kenmerk: LW-AF HaskoningDHV, HaskoningDHV in opdracht van Programma Directie Ruimte voor de Rivier, Zomerbedverlaging Beneden-IJssel, Passende Beoordeling, Planstudie SNIP3. HaskoningDHV, 2015a: HaskoningDHV in opdracht van Programmabureau Ruimte voor de Rivier, Zomerbedverlaging Beneden-IJssel, nulsituatie grondwater, april 2015, kenmerk: RDCHW_BD4203_R0001_NL52146_f1.0 HaskoningDHV, 2015b: HaskoningDHV in opdracht van Programmabureau Ruimte voor de Rivier, Effecten Zomerbedverlaging Beneden-IJssel op grondwater, nieuwe effectbepaling op basis van monitoring en gevoeligheidsanalyse, juli 2015, kenmerk: RDCBD4203R003F01 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 21/23

22 Bijlage 1 Stikstofdepositie aanleg zomerkade (Scherenwelle) Inleiding In de uiterwaard Scherenwelle, nabij Wilsum (Overijssel), wordt een zomerkade aangelegd en wordt ook de geul ten noorden van de zomerkade verdiept aangelegd. In het kader hiervan wordt de stikstofdepositie in de nabijgelegen Natura 2000-gebieden, ten gevolge van de activiteiten, inzichtelijk gemaakt. Stikstof komt vrij bij verbrandingsemissies afkomstig van in te zetten materieel als graafmachines, shovels en tractoren. De stikstofdepositie als gevolg van deze stikstofemissies is met AERIUS Calculator berekend binnen de nabij gelegen Natura 2000-gebieden. In deze memo zijn de uitgangspunten bij en de resultaten van deze stikstofdepositieberekeningen opgenomen. Uitgangspunten stikstofdepositieonderzoek Het stikstofdepositieonderzoek wordt uitgevoerd voor de aanleg van de zomerkade en verdiepte geul in uiterwaard Scherenwelle. Hiervoor wordt het werkterrein voorbereid en worden diverse lagen klei gegraven, aangevoerd en aangebracht. Hierbij wordt brandstof aangedreven materieel ingezet. Bij verbrandingsemissies van dit materieel (graafmachines, shovels en tractoren) komst stikstof (NOx) vrij. De NOx-emissies van het materieel zijn gebaseerd op de inzet, het gemiddelde vermogen (deellastfactor van het maximale vermogen) en NOx-emissiefactoren. Deze emissiefactoren zijn afgeleid uit euronormen en het maximale vermogen. Aangenomen is dat het materieel gemiddeld 12 jaar oud is en daarmee voldoet aan de euronormen fase II. Voor materieel met een maximaal vermogen van meer dan 75 kw geldt een emissiefactor van 6,0 gram NOx per kwh. De deellastfactor is de mate waarin het materieel op vol vermogen wordt ingezet. De volgende deellastfactoren zijn gebruikt: 25% Beperkte inzet, regelmatig stilstaan/liggen of stationair draaien op laag toerental 50% Gemiddelde inzet, af en toe stilstaan/liggen regelmatig draaien op vol vermogen 75% Intensieve inzet, nauwelijks stilstaan/liggen vaak draaien op vol vermogen 100% Maximale inzet, niet stilstaan/liggen, altijd op maximaal vermogen 25 januari 2016 WATBE1847N002F01 22/23

23 De berekende NOx-emissie is in tabel 4 opgenomen. Tabel 4. In te zetten materieel met maximaal vermogen, draaiuren en NO x-emissie Activiteit Materieel Inzet [uur] Maximale vermogen [kw] Deellast [%] NO x-emissie [kg] Mobiele kraan % 39,5 Aanleg zomerkade Shovel % 18,8 Tractor % 18,9 Vrachtwagen 8 x % 10,4 Subtotaal NOx-emissie 87,6 Caterpillar 329e LRE % 72,5 Verdieping geul Dumpers Volvo A30 (2 stuks) % 61,8 Shovel Volvo L % 51,8 Subtotaal NOx-emissie 186,0 Totaal NOx-emissie 273,6 Berekening in AERIUS Calculator De stikstofdepositie als gevolg van de activiteiten is berekend met het verspreidingsmodel AERIUS Calculator. De emissies als gevolg van het te gebruiken materieel in het gebied zijn in AERIUS ingevoerd als vlakbron. Het project duurt enkele weken en is daarom berekend als tijdelijk project. De invoer is beschreven in de uitvoer van AERIUS Calculator en opgenomen als bijlage. Resultaten De rekenresultaten volgen direct uit AERIUS Calculator en zijn weergegeven in de bijlage. Uit de resultaten blijkt dat de maximale bijdrage van het project 0,84 Mol N/ha/jr bedraagt. Deze bijdrage treedt op in het Natura 2000-gebied Rijntakken. Voor het gebied Rijntakken is de reserveringsruimte voor meldingen op verlaagd naar 0,05 Mol N/ha/jr 2. Daarom dient voor de aanleg van de zomerkade en de verdiepte geul een Nbwvergunning aangevraagd te worden januari 2016 WATBE1847N002F01 23/23

24 Dit document bevat resultaten van een stikstofdepositieberekening met AERIUS Calculator. U kan dit document gebruiken voor de onderbouwing van depositie onder de drempelwaarde (0.05 mol/ha/j) in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998, afhankelijk van de door u gekozen rekeninstellingen. De berekening op basis van stikstofemissies gaat uit van de componenten ammoniak (NH3) en stikstofoxide (NOx), of één van beide. Hiermee is de depositie van de activiteit berekend en uitgewerkt. Op basis van de gekozen rekeninstellingen zijn de resultaten op Natura 2000-gebieden, als wel voor overige natuurgebieden inzichtelijk gemaakt. Wilt u verder rekenen of gegevens wijzigen? Importeer de pdf dan in de Calculator. Voor meer toelichting verwijzen we u naar de websites pas.natura2000.nl. Berekening Scherenwelle Kenmerken Emissie Depositie natuurgebieden Depositie habitattypen Verdere toelichting over deze PDF kunt u vinden in een bijbehorende leeswijzer. Deze leeswijzer en overige documentatie is te raadplegen via: RirANHbAm2U5 (25 januari 2016) pagina 1/8

25 Berekening voor eigen gebruik Contact Rechtspersoon Inrichtingslocatie Rijkswaterstaat Dorpsweg, Wilsum Activiteit Omschrijving Definitief ontwerp zomerkade en verdiepte geul (Scherenwelle) Datum berekening Rekenjaar 25 januari 2016, 14: Rekeninstellingen Berekend voor Nb-wet. Tijdelijk project, startjaar Duur in jaren Totale emissie Situatie 1 NOx 273,70 kg/j NH3 - Depositie Hectare met hoogste projectbijdrage (mol/ha/j) Natuurgebied Rijntakken Provincie Overijssel Situatie 1 0,84 Toelichting Stikstofdepositie als gevolg van verbrandingsemissies afkomstig van in te zetten materieel als graafmachines, shovels en tractoren. Projectduur enkele weken maanden, tijdelijk project. Berekening voor eigen gebruik Scherenwelle RirANHbAm2U5 (25 januari 2016) pagina 2/8

26 Berekening voor eigen gebruik Locatie Scherenwelle Emissie (per bron) Scherenwelle Naam Aanleg Zomerkade Locatie (X,Y) , NOx 87,60 kg/j Voertuig Omschrijving Brandstof verbruik (l/j) Uitstoot hoogte (m) Spreiding (m) Warmte inhoud (MW) Stof Emissie AFW Mobiele kraan 4,0 4,0 0,0 NOx 39,50 kg/j AFW Shovel 4,0 4,0 0,0 NOx 18,80 kg/j AFW Tractor 4,0 4,0 0,0 NOx 18,90 kg/j AFW Vrachtwagen 8x8 4,0 4,0 0,0 NOx 10,40 kg/j Berekening voor eigen gebruik Scherenwelle RirANHbAm2U5 (25 januari 2016) pagina 3/8

27 Berekening voor eigen gebruik Naam Verdieping Geul Locatie (X,Y) , NOx 186,10 kg/j Voertuig Omschrijving Brandstof verbruik (l/j) Uitstoot hoogte (m) Spreiding (m) Warmte inhoud (MW) Stof Emissie AFW Caterpillar 329e LRE 4,0 4,0 0,0 NOx 72,50 kg/j AFW Dumpers Volvo A30 (2 stuks) 4,0 4,0 0,0 NOx 61,80 kg/j AFW Shovel Volvo L90 4,0 4,0 0,0 NOx 51,80 kg/j Berekening voor eigen gebruik Scherenwelle RirANHbAm2U5 (25 januari 2016) pagina 4/8

28 Berekening voor eigen gebruik Depositie natuurgebieden Hoogste projectbijdrage (Rijntakken) Hoogste projectbijdrage per natuurgebied Habitatrichtlijn Vogelrichtlijn Beschermd natuurgebied Habitatrichtlijn, Vogelrichtlijn Habitatrichtlijn, Beschermd natuurgebied Vogelrichtlijn, Beschermd natuurgebied Habitatrichtlijn, Vogelrichtlijn, Beschermd natuurgebied Berekening voor eigen gebruik Scherenwelle RirANHbAm2U5 (25 januari 2016) pagina 5/8

29 Berekening voor eigen gebruik Natuurgebied Hoogste depositie (mol/ha/j) Depositie PASgebieden Overschrijding KDW Ontwikkelingsruimte beschikbaar Rijntakken 0,84 - Geen overschrijding Wel overschrijding* Ontwikkelingsruimte beschikbaar** Geen ontwikkelingsruimte beschikbaar * Deze uitkomst wordt niet meegenomen in de toetsing aan de Nb-wet. Bij de toetsing aan de NB-wet gaat het om de relevante hexagonen waarvoor ontwikkelingsruimte is gereserveerd. ** Bij beoordeling van een vergunningaanvraag in het kader van de Nb-wet wordt vastgesteld of er voldoende ontwikkelingsruimte beschikbaar is en of dat significante verslechtering uitgesloten kan worden. Berekening voor eigen gebruik Scherenwelle RirANHbAm2U5 (25 januari 2016) pagina 6/8

30 Berekening voor eigen gebruik Depositie per habitattype Rijntakken Habitattype Hoogste depositie (mol/ha/j) Overschrijding KDW Ontwikkelingsruimte beschikbaar H6510B Glanshaver- en vossenstaarthooilanden (grote vossenstaart) 0,84 - H6510A Glanshaver- en vossenstaarthooilanden (glanshaver) 0,65 - Geen overschrijding Wel overschrijding* Ontwikkelingsruimte beschikbaar** Geen ontwikkelingsruimte beschikbaar * Deze uitkomst wordt niet meegenomen in de toetsing aan de Nb-wet. Bij de toetsing aan de NB-wet gaat het om de relevante hexagonen waarvoor ontwikkelingsruimte is gereserveerd. ** Bij beoordeling van een vergunningaanvraag in het kader van de Nb-wet wordt vastgesteld of er voldoende ontwikkelingsruimte beschikbaar is en of dat significante verslechtering uitgesloten kan worden. Berekening voor eigen gebruik Scherenwelle RirANHbAm2U5 (25 januari 2016) pagina 7/8

31 Berekening voor eigen gebruik Disclaimer Rekenbasis Hoewel verstrekte gegevens kunnen dienen ter onderbouwing van een vergunningaanvraag, kunnen er geen rechten aan worden verleend. De eigenaar van AERIUS aanvaardt geen aansprakelijkheid voor de inhoud van de door de gebruiker aangeboden informatie. Bovenstaande gegevens zijn enkel bruikbaar tot er een nieuwe versie van AERIUS beschikbaar is. AERIUS is een geregistreerd handelsmerk in de Benelux. Alle rechten die niet expliciet worden verleend, zijn voorbehouden. Deze berekening is tot stand gekomen op basis van: AERIUS Database versie 2015_ _31bd versie 2015_ _3dec74e7e2 Voor meer informatie over de gebruikte methodiek en data zie: Berekening voor eigen gebruik Scherenwelle RirANHbAm2U5 (25 januari 2016) pagina 8/8