Ruimte voor rivier en bever in De Schellen, deel II

Transcriptie

1 Ruimte voor rivier en bever in De Schellen, deel II Notitie met aanvullingen op een eerder mitigatieplan 2011, Vilmar Dijkstra Rapport van de Zoogdiervereniging In opdracht van Waterschap Groot Salland

2 Ruimte voor rivier en bever in De Schellen, deel II Notitie met aanvullingen op een eerder mitigatieplan Datum uitgave: Status: Auteur: Projectleider: Illustratie kaft Productie Gegevens opdrachtgever: eindverslag Vilmar Dijkstra Vilmar Dijkstra Robert Pater Zoogdiervereniging Bezoekadres: Toernooiveld ED Nijmegen Postadres: Postbus GA Nijmegen Tel.: info@zoogdiervereniging.nl Waterschap Groot Salland Contactpersoon opdrachtgever Dinant Hommes Deze notitie kan geciteerd worden als: Dijkstra, V., Ruimte voor rivier en bever in De Schellen, deel II. Zoogdiervereniging, Nijmegen. De Stichting VZZ, onderdeel van de Zoogdiervereniging, is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede voor schade welke voortvloeit uit toepassingen van de resultaten van werkzaamheden of andere gegevens verkregen van de Zoogdiervereniging; opdrachtgever vrijwaart de Stichting VZZ voor aanspraken van derden in verband met deze toepassing. Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever hierboven aangegeven en de Zoogdiervereniging, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. 2 Zoogdiervereniging

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING De aanleiding Probleemstelling Doelstelling VERWIJDERING SPOORDIJK Effecten als gevolg van de verwijderde spoordijk Effecten bij het verwijderen van de spoordijk AANLEG MITIGATIEBOSJE MET ALTERNATIEVE BURCHTLOCATIES HOOGWATERVLUCHTPLAATS

4 1 INLEIDING 1.1 De aanleiding Ten zuiden van Zwolle ligt het plangebied De Schellen. Deze uiterwaard van de IJssel wordt aangepast om een hogere waterafvoer mogelijk te maken. Het gaat daarbij om het verwijderen of verlagen van obstakels in het winterstroombed (houtige begroeiing en zand/kleilichamen) en het aanleggen van nevengeulen. In 2010 is een mitigatieplan samengesteld 1. Aan de hand van nieuwe gegevens wordt het plan op een aantal punten aangepast en verduidelijkt. 1.2 Probleemstelling In 2009 vestigde zich minimaal één bever in uiterwaard De Schellen. De bever heeft een hoge beschermingsstatus in de Europese en Nederlandse natuurwetgeving. De geplande werkzaamheden moeten worden uitgevoerd conform de vereisten van de Floraen faunawet. Daarnaast is het plangebied gelegen in het Natura2000-gebied Uiterwaarden IJssel, dat een verbeteringsdoelstelling kent voor de bever. Dit betekent dat de beverpopulatie binnen dit totale Natura2000-gebied niet achteruit mag gaan. Er moet zelfs sprake zijn van het stimuleren van de beverpopulatie zodat deze gaat groeien. 1.3 Doelstelling In deze notitie wordt weergegeven hoe om te gaan met het verwijderen van de voormalige spoordijk bovenstrooms van de beverburchten. Daarnaast wordt de inrichting van het mitigatiebosje ten oosten van de huidige burchtlocaties verder uitgewerkt. Tenslotte worden enkele adviezen gegeven ten aanzien van hoogwatervluchtplaatsen. 1 Dijkstra, V., Ruimte voor rivier en bever in De Schellen. Rapport Zoogdiervereniging, Nijmegen 4

5 2 VERWIJDERING SPOORDIJK De te verwijderen spoordijk ligt bovenstrooms van de beverburchten (zie figuur 2.1). Figuur 2.1. De dagrustplaatsen van de bever liggen benedenstrooms van de te verwijderen spoordijk. 2.1 Effecten als gevolg van de verwijderde spoordijk Aanvankelijk werd gevreesd voor het wegspoelen van de beverburchten door toename van de stroomsnelheid als de spoordijk wordt verwijderd. Bestudering van de huidige stroomsnelheden en de verwachte stroomsnelheden na uitvoering van de werkzaamheden laten echter zien dat de kans op het wegspoelen van de burchten zeer gering is (zie figuur 2.2. en 2.3). De stroomsnelheid bedraagt na uitvoering van de werkzaamheden maximaal 1,4 km per uur bij een afvoer van kuub bij Lobith. Verwacht mag worden dat beverburchten dat kunnen hebben. De bij de berekeningen gebruikte afvoer van kuub is volgens deskundigen een afvoer die bijna jaarlijks voorkomt. Een afvoer van kuub eens in de 10 jaar en kuub eens in de 30 jaar. Grotere afvoeren zorgen niet zozeer voor een grotere stroomsnelheid, maar eerder voor een hogere waterkolom (C. van den Brink; Arcadis Nederland BV). Pas bij zeer hoge afvoeren van bijvoorbeeld kuub lopen de burchten mogelijk gevaar. Dit komt echter zeer zelden voor. Bovendien zijn de alternatieve burchtlocaties die ingericht gaan worden beter tegen hoogwater beschermd dan de huidige burchten als de spoordijk is verwijderd. De betere bescherming wordt 5

6 veroorzaakt doordat stroomopwaarts van de nieuwe burchtlocaties bos wordt ontwikkeld wat een remmende invloed op de stroomsnelheid zal hebben. Omdat benedenstrooms van de huidige burchten al opgaande vegetatie aanwezig is, is het niet noodzakelijk bovenstrooms richting de te verwijderen spoordijk extra maatregelen te treffen. Wel moet de voorgestelde aan te leggen begroeiing aan de zijde van de aan te leggen nevengeul gehandhaafd worden (zie pagina 17 van het mitigatieplan) om negatieve effecten op de burchten te voorkomen. Figuur 2.2. Huidige stroomsnelheden (m/s) bij een afvoer van kuub bij Lobith en de ligging van de dagrustplaatsen van de bever. 6

7 Figuur 2.3. Toekomstige stroomsnelheden (m/s) na uitvoering van de werkzaamheden bij een afvoer van kuub bij Lobith en de ligging van de dagrustplaatsen van de bever Effecten bij het verwijderen van de spoordijk Het afgraven van de spoordijk geeft verstoring door de te gebruiken graafmachines en de vrachtwagens die de grond afvoeren. Het deel van de dijk (het dijkhoofd) dat het dichtst bij de hoofdburcht ligt (op circa 90 m afstand) mag daarom voorlopig niet worden afgegraven. Het betreft de laatste 75 m van de spoordijk ten zuiden van de hoofdburcht. De kortste afstand tussen de hoofdburcht en het af te graven deel bedraagt dan ruim 100 m. Om de verstoring zo gering mogelijk te maken dient de afgegraven grond afgevoerd te worden langs de zuidkant van de af te graven spoordijk. Omdat de afstand van deze werkzaamheden tot de hoofdburcht relatief groot is, wordt ingeschat dat deze werkzaamheden ook kunnen plaatsvinden in het voortplantingseizoen. De bever heeft bij de bij 2.1 en 2.2 genoemde aanpassingen goede uitwijkmogelijkheden en er wordt ingeschat dat de kans op verstoring dusdanig minimaal is dat het geen nadelig effect heeft op de functionaliteit van deze bevervestiging. 7

8 3 AANLEG MITIGATIEBOSJE MET ALTERNATIEVE BURCHTLOCATIES Het mitigatieplan voorziet in een mitigatiebosje (zie figuur 3.1) dat bestaat uit een aan te leggen zachthoutooibosje met alternatieve burchtlocaties. Na overleg met Prorail is duidelijk geworden dat er naast de nieuwe spoorbrug een onderhoudsweg komt. Deze weg moet dusdanig in het aan te leggen zachthoutooibosje ingepast worden dat er geen problemen voor de bevers optreden. De onderhoudsweg snijdt de drie watergangen die worden aangelegd om het bosje voor de bevers te ontsluiten. De watergangen moeten onder de weg doorlopen via duikers met een diameter van minimaal 100 cm. De watergang die ten zuiden van de alternatieve burchtlocatie in het zachthoutooibosje is gepland (zie paragraaf 5.2 in het mitigatieplan), moet ten noorden van de nieuwe spoorbrug en onderhoudsweg komen om zijn functie (afschermen van de burchtlocaties tegen verstoring door mensen en honden) te kunnen vervullen (zie figuur 3.2). In het mitigatieplan is aangegeven dat het bosje ingepland moet worden met een plantverband van 0,5 bij 0,5 m (zie paragraaf van het mitigatieplan). Om voor de bevers voor wat betreft de hoeveelheid een optimaal voedselaanbod te verkrijgen is het beter om niet in te planten, maar de grond voor het kiemen van wilgen geschikt te maken. Dat moet gebeuren door de grond te ploegen of de aanwezige graszode met een kraan te verwijderen. Dit moet gebeuren voordat de wilgen hun zaadpluizen loslaten (eind lente, begin zomer). De oeverzone (een strook van 25 m breed) waar de alternatieve burchtlocatie wordt ingericht moet wel ingepland worden om zo snel mogelijk dekking te verkrijgen. Dit moet gebeuren door met de hand wilgentenen in de grond te steken met een onderlinge afstand van 0,5 m. 8

9 Figuur 3.1. Inrichtingsplan plangebied De Schellen. De rode lijn geeft de locatie voor het aan te leggen zachthoutooibosje. Bron kaart: Google Earth. 9

10 Figuur 3.2. Inrichtingsimpressie van het zachthoutooibosje met waterlopen van ongeveer 5 m breed (stippellijnen) en verhogingen aan de noordoever ten weerszijde van de watergangen waar bevers geschikte plekken vinden om burchten of holen aan te leggen. Door het bosje lopen de spoorlijn (op een brug) en een onderhoudsweg. De bever heeft bij de bovenstaande aanpassingen goede uitwijkmogelijkheden en er wordt ingeschat dat de kans op verstoring dusdanig minimaal is dat het geen nadelig effect heeft op de functionaliteit van deze bevervestiging. 10

11 4 HOOGWATERVLUCHTPLAATS Het mitigatieplan voorziet in de aanleg van twee hoogwatervluchtplaatsen als alternatief voor het verwijderen van de spoordijk (zie paragraaf in het mitigatieplan). Na het hoogwater van winter 2010/2011 is duidelijk geworden dat de hoger gelegen gronden op de oeverwal ten zuiden van de huidige burchtlocatie als hoogwatervluchtplaats wordt gebruikt. Dit is tevens de locatie waar een tweede alternatieve burchtlocatie wordt ingericht in een aan te leggen hardhoutooibosje (zie paragraaf in het mitigatieplan). Het is daarom niet noodzakelijk om een hoogwatervluchtplaats in de luwte van de nieuwe spoorbrug aan te leggen. De tweede locatie voor een hoogwatervluchtplaats verder stroomafwaarts die in het mitigatieplan wordt besproken, dient wel aangelegd te worden om jonge bevers een betere kans te geven niet weg te spoelen tijdens een hoogwater. De kans dat er in de zomer een hoogwater plaatsvindt is klein. Het is daarom niet noodzakelijk om voor het verwijderen van de spoordijk een werkzame hoogwatervluchtplaats benedenstrooms van de hoofdburcht aan te leggen. De hoogwatervluchtplaats moet wel voor het hoogwaterseizoen 2011/2012 zijn aangelegd (voor 15 oktober 2011). Na aanleg van de hoogwatervluchtplaats moet de kruin (de bovenste 1 tot 1,5 m) van de hoogwatervluchtplaats direct worden ingeplant met meidoorns (Crataegus monogyna) van 1,5 m hoog met een plantverband van 0,5 bij 0,5 m, om de vluchtplaats werkzaam te maken (dekking). De bever heeft bij de bovenstaande aanpassingen goede uitwijkmogelijkheden en er wordt ingeschat dat de kans op verstoring dusdanig minimaal is dat het geen nadelig effect heeft op de functionaliteit van deze bevervestiging. 11